Tag: πόλεμος

Ένας “εμπορικός πόλεμος”, πριν και μετά (2)

Πέμπτη 20 Σεπτέμβρη. Απ’ το 2002 και για τα επόμενα χρόνια οι κινεζικές εξαγωγές άρχισαν να ογκώνονται εντυπωσιακά. Αυξάνονταν με μέσο ποσοστό 20% κάθε χρόνο! Ανάλογη ήταν η μεγέθυνση του κινεζικού αεπ: το 2007 μεγάλωσε κατά 14%, ένα ποσοστό απλησίαστο έστω κατά φαντασίαν στη δύση… Ωστόσο ο κινεζικός καπιταλισμός παρέμενε ακόμα ένας «μικρομεσαίος» στην παγκόσμια κατάταξη. Το 2006 το αεπ των ηπα ήταν 400 φορές μεγαλύτερο απ’ το κινεζικό· συνεπώς δεν υπήρχε κανένας λόγος ανησυχίας στο ορατό μέλλον…

Και ύστερα… Ύστερα ξέσπασε το πιο έντονο ως τώρα «βίαιο γεγονός» της κρίσης, που «φούσκωνε» απ’ το 2007 αλλά εκδηλώθηκε σαν έκρηξη με την κατάρρευση της αμερικανικής Lehman Brothers τον Σεπτέμβρη του 2008… Τους επόμενους μήνες διεθνώς οι μετοχές και τα χρηματιστήρια κατέρρευσαν, μεγάλες, μεσαίες και μικρές τράπεζες άρχισαν να χρεωκοπούν η μία μετά την άλλη, επιχειρήσεις έκλειναν, κράτη χρεωκόπησαν επίσης· η λεγόμενη «ρευστότητα» (το διαθέσιμο χρήμα των «επενδυτών» δηλαδή) είτε εξαφανίστηκε είτε έγινε πολύ «ακριβό»… Η αντίδραση των «ηγεμόνων» της δύσης ήταν μισο-κεϋνσιανική: τεράστια ποσά χρηματοδότησης («δημιουργία νέου χρήματος» απ’ τις κεντρικές τράπεζες, κατ’ ευφημισμόν «ποσοτική χαλάρωση») που κατευθύνθηκαν σε μεγάλο βαθμό εκεί που εκδηλώθηκε το πρόβλημα: στον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα…

Ο κινεζικός καπιταλισμός ήταν ήδη «εργοστάσιο του κόσμου» το 2008· ωστόσο ο χρηματοπιστωτικός του τομέας δεν είχε ενσωματωθεί σε μεγάλο βαθμό στο διεθνές κύκλωμα του «το χρήμα γεννάει χρήμα», με τα «σύνθετα προϊόντα» και τα υπόλοιπα. Οι συνέπειες της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής (και, κατά συνέπεια, εμπορικής) καθίζησης στα τέλη του 2008 και το 2009 κτύπησαν τον κινεζικό καπιταλισμό εκεί που ήταν καλά αρθρωμένος με την «παγκόσμια αγορά». Μέσα σε λίγους μήνες οι κινεζικές εξαγωγές έπεσαν κατά 1/3, και τουλάχιστον 20 εκατομμύρια κινέζοι εργάτες απολύθηκαν, κυρίως από βιομηχανίες έντασης εργασίας (τα «φτηνά» και οι «απομιμήσεις» που προορίζονταν για τις εξαγωγές) και απ’ τις οικοδομές (η «άνθηση της μεσαίας τάξης»).

Η αντίδραση της κινεζικής εξουσίας ήταν άμεση, και επίσης κεϋνσιανή – αλλά full: έχοντας ήδη υψηλά χρηματικά αποθέματα απ’ το εμπορικό πλεόνασμα των προηγούμενων χρόνων σχεδίασε και χρηματοδότησε ένα μαζικό πρόγραμμα δημόσιων έργων: δρόμους ταχείας κυκλοφορίας, τραίνα μεγάλων ταχυτήτων, αποχετευτικά συστήματα, προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος – και μαζικά προγράμματα κατασκευής κατοικιών. Αλλά επίσης σχεδίασε και χρηματοδότησε ένα εκτεταμένο και φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης και προσανατολισμού της σε όλους τους τομείς των νέων τεχνολογιών.

Το αποτέλεσμα ήταν πως ενώ τα δυτικά καπιταλιστικά κράτη (στο μεγαλύτερο μέρος τους) συνέχισαν να ταλαιπωρούνται με αναιμικούς ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης, το κινεζικό ανασυγκροτήθηκε πολύ γρήγορα. Ενώ το 2006 το κινεζικό αεπ ήταν 2,8 τρισεκατομύρια δολάρια, μια μόνο δεκαετία μετά, το 2017, είχε υπετετραπλασιαστεί στα 12,2 τρισεκατομύρια (αύξηση 435%!!!). Ενώ το 2006 το αμερικανικό αεπ ήταν 400 φορές μεγαλύτερο απ’ το κινεζικό, το 2017 ήταν μόνο λίγο παρά πάνω από μισό (κατά 58%) μεγαλύτερο… Κι ακόμα χειρότερα: κατά τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ λίγο μετά το 2025 το κινεζικό αεπ θα έχει ξεπεράσει το αμερικανικό…

Ένας “εμπορικός πόλεμος”, πριν και μετά (3)

Πέμπτη 20 Σεπτέμβρη. Η ανατροπή είναι εντυπωσιακή ως προς το μέγεθος και το βάθος της. Κυρίως όμως στα όρια του απίστευτου είναι η ταχύτητα με την οποία έγινε! Το 2008 τόσο το αμερικανικό κράτος όσο και το κινεζικό μπήκαν στη «διαχείριση της κρίσης» απ’ το ίδιο περίπου σημείο: με δημόσιο χρέος 40% του αεπ του το καθένα (το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης του Πεκίνου ήταν 27% του αεπ, αλλά συνυπολογίζεται και το χρέος των τοπικών κυβερνήσεων μέσα στην κίνα). Στα τέλη 2017 (εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης του δημόσιου δανεισμού και της μικρής αύξησης του αεπ) το αμερικανικό χρέος είχε ξεπεράσει το αντίστοιχο αεπ (105,5%) όντας 4ο στον πλανήτη, ενώ το κινεζικό ήταν λίγο πάνω από το 60%. Στη φετεινή χρονιά το επιπλέον χρέος που θα προστεθεί στο αμερικανικό υπ.οικ. θα είναι μεγαλύτερο απ’ ότι συνολικά στα 200 πρώτα χρόνια ύπαρξης του αμερικανικού κράτους.

Κι αν αυτά μοιάζουν “ποσοτικά” στοιχεία υπάρχουν και “ποιοτικά”. Ένας δείκτης καπιταλιστικής ανάπτυξης είναι ο αριθμός αιτήσεων για “πατέντες” (αναγνώριση πνευματικής ιδιοκτησίας) που αφορούν εκ των πραγμάτων “έρευνα και ανάπτυξη” σ’ όλη την τεχνολογική γκάμα. Το 2016 οι κινέζοι ερευνητές είχαν καταθέσει 1.338.503 αιτήσεις για παντέτες, περισσότερες απ’ το άθροισμα των τέσσερων επόμενων (ηπα: 605.571, ιαπωνία 318.381, νότια κορέα 208.830, ευρωπαϊκό γραφείο 159.358…) Έλαβαν, τελικά, 404.208 πιστοποιήσεις πνευματικής ιδιοκτησίας, έναντι 303.049 των ηπα, 203.087 της ιαπωνίας και 108.875 της νότιας κορέας.

Η ταχύτητα και το εύρος της κινεζικής καπιταλιστικής ανάπτυξης δεν μπορεί παρά να προκαλεί δέος έως τρόμο – κατ’ αρχήν στις ηπα αλλά και στα ευρωπαϊκά κράτη. Είτε το δέος είτε ο τρόμος δεν αφορούν μόνο αυτό που έχει γίνει ήδη, αλλά – επιπλέον – αυτό που μπορεί να κάνει το Πεκίνο τα επόμενα χρόνια. Το παγκόσμιο «κινεζικό σχέδιο Marshall», οι δρόμοι του μεταξιού, που σκοπεύει σε μια παγκόσμια περιφερειακή καπιταλιστική ανάπτυξη προσδεδεμένη στον κινεζικό «κέντρο», είναι ακόμα στα πρώτα του βήματα… Το σχέδιο “made in china 2025” που έχει σκοπό να βάλει την κινεζική παραγωγή στην κορυφή των τεχνολογιών σ’ όλη την γκάμα τους (βιοτεχνολογίες, cloud, internet of things, κβαντικοί υπολογιστές, διαστημικά προγράμματα, κλπ), δείχνει απειλητικά ρεαλιστικό… Ο κινεζικός καπιταλισμός φαίνεται στ’ αλήθεια ικανός να μπει εξ εφόδου επικεφαλής της 4ης βιομηχανικής επανάστασης – αν δεν είναι ήδη. Όποιος έχει γνώση των διεθνών εκθέσεων υψηλής τεχνολογίας που γίνονται στην κίνα καταλαβαίνει…

Την ίδια στιγμή ο αμερικανικός καπιταλισμός δουλεύει, περίπου, στα όρια των δυνατοτήτων του. Τι θα μπορούσε να κάνει όχι το ψόφιο κουνάβι αλλά οποιοσδήποτε στη θέση του για να αντιμετωπίσει το κινεζικό «τσουνάμι»;

Ένας “εμπορικός πόλεμος”, πριν και μετά (4)

Πέμπτη 20 Σεπτέμβρη. Το πιο πρόσφατο ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης, εκείνο του 2008, είχε σαν μην προβλέψιμο αποτέλεσμα την επιτάχυνση της κινεζικής καπιταλιστικής ανάπτυξης με ρυθμό που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί! H “δύση” πιάστηκε, κυριολεκτικά, με κατεβασμένα βρακιά! Κι αυτή τη στιγμή τόσο τα ποσοτικά όσο και τα ποιοτικά δεδομένα συνεχίζουν να ευνοούν το Πεκίνο – και τους συμμάχους του.

Με τον «προστατευτισμό» της η Ουάσιγκτον δεν προσπαθεί απλά να περιορίσει τις εισαγωγές. Προσπαθεί αφενός να φρενάρει την κινεζική ανάπτυξη, και απ’ την άλλη να εκβιάσει όλους τους υπόλοιπους (συμπεριλαμβανομένων και ιστορικών συμμάχων όπως η ε.ε., η ιαπωνία, ο καναδάς) να «κάνουν στην άκρη» ενισχύοντας τους αμερικανικούς ρυθμούς ανάπτυξης (αγοράζοντας αμερικανικά…). Πολύ περισσότερο «στην άκρη» απαιτεί ο αμερικανικός σχεδιασμός να κάνουν μεσαίου επιπέδου καπιταλιστικά κράτη, όπως το ιράν, η τουρκία, η ρωσία, ή η βραζιλία… Ενώ η γεμάτη αυτοπεποίθηση κινεζική προσέγγιση προς τρίτους είναι «κάνεις deal μαζί μας και κερδίζουμε αμοιβαία», η αμερικανική ανάλογη είναι «κάνεις deal μαζί μας και κερδίζουμε εμείς». Μην αναρωτηθείτε ποιος είναι πειστικότερος στην ασία, στην αφρική, στη λατινική αμερική – είναι εύκολο.

Είναι εύλογο ότι αυτή η «επιθετική άμυνα» της Ουάσιγκτον το μόνο που πετυχαίνει είναι να οξύνει τις ενδοκαπιταλιστικές αντινομίες και αντιπαλότητες, επιταχύνοντας το επόμενο ξέσπασμα της κρίσης. Όχι, όμως, μόνον αυτό. Θεωρητικά το έσχατο καταφύγιο του αμερικανικού κεφάλαιου είναι ο στρατός του και η υπεροχή του. Ούτε κι εδώ, όμως, μπορεί να περιμένει μέχρι να φτάσουν τα «κακά μαντάτα». Ο κινεζικός καπιταλισμός εξοπλίζεται ποσοτικά και ποιοτικά (χωρίς να δίνει λογαριασμό, άρα κανείς δεν ξέρει που βρίσκεται…)· ο ρωσικός συνεχίζει την παράδοσή του στην υψηλή στρατιωτική τεχνολογία και επιδεικνύει πότε πότε κάποια απ’ τα κατορθώματά του· άλλοι, σε χαμηλότερο τεχνολογικό επίπεδο, αναπτύσσουν homemade τεχνικές «ασύμμετρης ανταπόδοσης», απέναντι στις οποίες δεν υπάρχουν manual… Με δυο λόγια το καλύτερο στο οποίο θα μπορούσε να ελπίζει η άλλοτε μόνη υπερδύναμη του πλανήτη είναι η αβεβαιότητα. (Γιατί αν φτάσουμε σε βεβαιότητες, αυτές είναι γενικά εναντίον της).

Είναι εξίσου εύλογο πως αν τα αφεντικά της Ουάσιγκτον δουν (αυτό που είναι αναμενόμενο) ότι, δηλαδή, δεν μπορούν να ανακόψουν με «οικονομικά μέσα» την διεθνή υποτίμησή τους, θα χρησιμοποιήσουν τα έσχατα όπλα τους. Πριν αρχίσουν να εκδηλώνονται αμφιβολίες για την εξυπηρέτηση του τόσο υψηλού αμερικανικού χρέους· πριν το δολάριο αρχίσει να χάνει μεγάλα μερίδια της παγκόσμιας αγοράς· πριν οι αντίπαλοι της Ουάσιγκτον δέσουν γερά και λειτουργικά τις μεταξύ τους συμμαχίες…

Κι όσο για τους συμμάχους της Ουάσιγκτον; Ωωωω! Ξέρετε κάποιον; (Εμείς, όμως, δεν πολεμάμε για κανέναν!!!)

(πίνακας πάνω: στην κατάταξη των εταιρειών που κατοχύρωσαν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας το 2016, στις 2 πρώτες θέσεις παγκόσμια ήταν οι κινεζικές huawei και zte, ακολουθούμενες απ’ την αμερικανική intel και την ιαπωνική mitsubishi.)

Περί πολέμου

Κυριακή 16 Σεπτέμβρη. Αποδίδεται στον γερμανικό στρατό μια πολεμική τακτική που τοποθετείται (στον χάρτη των στρατιωτικών εξελίξεων) στην «τρίτη γενιά πολέμου». Αντιγράφουμε σχετικό απόσπασμα απ’ το 1ο τετράδιο για εργατική χρήση:

…Η τρίτη γενιά πολέμου ήταν, επίσης, μια ανταπόκριση στην αύξηση της δύναμης πυρός στη μάχη. Στην περίπτωση αυτή όμως η δύναμη της εξέλιξης προήλθε απ’ τις ιδέες. Έχοντας την έγνοια ότι θα είχαν μειονέκτημα απ’ την άποψη του διαθέσιμου υλικού εξαιτίας της πιο αδύνατης βιομηχανικής τους βάση στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, οι γερμανοί ανέπτυξαν ριζοσπαστικές νέες τακτικές. Βασισμένες στις μανούβρες μάλλον παρά στον πόλεμο φθοράς, οι τακτικές τρίτης γενιάς ήταν οι πρώτες καθαρά μη γραμμικές τακτικές. Η επίθεση βασιζόταν στη διείσδυση ώστε να προσπεραστούν και να διαλυθούν οι εχθρικές δυνάμεις και όχι στην κατά μέτωπο αναμέτρηση και στην προσπάθεια καταστροφής τους. Η άμυνα ήταν σε βάθος, και συχνά προκαλούσε την διείσδυση του αντιπάλου, έτσι ώστε να διευκολυνθεί μια αποτελεσματική αντεπίθεση…

Συγκρατείστε αυτό, αν θέλετε και σας ενδιαφέρει: στις «μη γραμμικές τακτικές» πολέμου η διάταξη «ανοίγει», ώστε να διευκολυνθεί η διείσδυση του αντιπάλου… (Για το κακό του…)

Παρακολουθούμε, μαθαίνουμε – για να καταλάβουμε…

Μέση Ανατολή

Τετάρτη 12 Σεπτέμβρη. Όταν, στις 19 Μάρτη του 2003, ο αμερικανικός στρατός και οι «πρόθυμοι» σύμμαχοί του εισέβαλαν στο ιράκ, σαν δεύτερη πράξη αξιοποίησης της 11ης Σεπτέμβρη του 2001, θεωρούσαν ότι θα έκαναν μια σύντομη βόλτα. Η Ουάσιγκτον είχε δηλώσει ήδη τους επόμενους στόχους στρατιωτικής κατάκτησης (στο όνομα του «εκδημοκρατισμού» πάντα): συρία και ιράν… Ο καθένας μπορεί να πάει στη Βαγδάτη, οι άντρες πάνε στην Τεχεράνη έλεγαν τότε οι πιο στρατόκαβλοι απ’ τους αμερικάνους πεζοναύτες…

Ήταν ένα κράτος, τυπικά σύμμαχος των ηπα, που τους χάλασε σε ικανό βαθμό τον σχεδιασμό της βόλτας: το τουρκικό. Οι καινούργιοι στην εξουσία ισλαμοδημοκράτες αρνήθηκαν στις ηπα να χρησιμοποιήσουν το έδαφός τους για εισβολή (στο ιράκ) και απ’ τον βορρά… Κατ’ αυτόν τον τρόπο άλλαξαν (επί τα χείρω) την γεωμετρία της αμερικανικής κατάκτησης του ιράκ, στην αρχική φάση της… (Εννοείται πως κανένας ντόπιος “αντι-μπεριαλιστής” δεν συνεχάρει τότε τον Erdogan για το θάρρος του!)

Έχουν περάσει κάτι παραπάνω από 15 χρόνια έκτοτε. Τι θα είχε συμβεί αν ο αμερικανικός στρατός δεν είχε «κολλήσει» στην κατοχή του ιράκ; Και παρότι έχει βάσεις στο ιράκ (και καινούργιες στη συρία, χάρη στους ypg/pkk…) πόσο διαφορετικά εξελίχθηκαν οι συσχετισμοί δύναμης;

Η (καπιταλιστική) ιστορία εν τω γεννάσθαι… Δεν είναι ευχάριστο· είναι ωμά αληθινό…

(φωτογραφία: Ενάμισυ μήνα πριν την εισβολή, στις 5 Φλεβάρη του 2003, ο πρώην αρχικαραβανάς και μετά υπ.εξ. της κυβέρνησης των συντηρητικών – πρώτη του Μπους του Β – ανέμιζε αυτό το φιαλίδιο στον οηε, το οποίο υποτίθεται περιείχε βάκιλλο του άνθρακα, σαν απόδειξη της ενοχής του Σαντάμ: ότι κατείχε βιολογικά όπλα…

Μετά την inside δουλειά της 11ης Σεπτέμβρη του 2001, ήταν η δεύτερη φορά που κάποιες φράξιες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών έφτιαχναν “εντυπωσιακά στοιχεία ενοχής” κάποιου, για διεθνή χρήση. Ποτέ δεν τιμωρήθηκε κανείς όπως θα άξιζε….

Και η δουλειά συνεχίστηκε και συνεχίζεται απρόσκοπτα από διάφορες πια υπηρεσίες…)

Η ταχύτητα των συνωμοτών

Πέμπτη 6 Σεπτέμβρη. Το βρετανικό κράτος εντόπισε (λέει) τα άτομα που προσπάθησαν να σκοτώσουν τους Skripal (πατέρα και κόρη) πριν κάτι μήνες. Και έδωσε στη δημοσιότητα τις φωτογραφίες τους.

Αλί και τρισαλί! Τα μεν καθεστωτικά αγγλικά μήντια (π.χ. bbc) δημοσιοποίησαν τις φωτογραφίες «κομμένες» (πάνω), κάποιοι όμως τις βρήκαν ολόκληρες, όπως τις έδωσε η Scotland Yard (κάτω). Και, ω του θαύματος! Οι δύο αιμοβόροι ρώσοι πράκτορες εμφανίζονται στην ίδια σκάλα (του αεροδρομίου του Gatwick) την ίδια ώρα, τα ίδια λεπτά και τα ίδια δευτερόλεπτα – χωρίς να είναι καν ο ένας πίσω απ’ τον άλλον!!! Πράγμα που έχει οδηγήσει σε εφιαλτικές υποθέσεις για τις ικανότητες των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών. Όπως, για παράδειγμα, ότι οι πράκτορές τους κινούνται με την ταχύτητα του φωτός!… Κι αν κινούνται με τέτοια ταχύτητα (αδιάψευστος μάρτυρας η Scotland Yard…) σκεφτείτε τι άλλα αεροπλανικά κόλπα μπορούν να κάνουν!!!

Αλί και τρισαλί! Αν σαν αρχιαστυνομία της επικράτειας σου διαφεύγουν τέτοιες λεπτομέρειες (στησίματος; ποιος ξέρει;) τι άλλο μπορεί να σου συμβαίνει;

Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο; Ή, απλά, τον ξεμασκάρεψε;

Τρίτη 4 Σεπτέμβρη. Καθώς πλησιάζει μια ακόμα επέτειος της «11ης Σεπτέμβρη» (του 2001) η ανάδευση του ερωτήματος «τι έγινε, λοιπόν;» αποκτάει την ετήσια επικαιρότητά της. Οικογένειες των θυμάτων, δικηγόροι, μηχανικοί, δημοσιογράφοι αλλά και πράκτορες του fbi ψάχνουν, βρίσκουν στοιχεία εδώ κι εκεί, ξεφλουδίζουν τις επίσημες εξηγήσεις του αμερικανικού καθεστώτος ξεγυμνώνοντας ένα «μυστήριο» που οι περισσότεροι δεν τολμούν να αντικρύσουν στα ίσια· και δίνουν ένα ακόμα πικρό ραντεβού, για την επόμενη αποκάλυψη ή για την επόμενη επέτειο.

Πριν μια βδομάδα κυκλοφόρησε ένα (ακόμα) βιβλίο για τα «περίεργα» της 11ης Σεπτέμβρη του 2001, γραμμένο απ’ τον John Duffy (αριστερό αμερικάνο συγγραφέα) και τον Ray Nowosielski, ντοκυμαντερίστα. Ο τίτλος τα σκυλιά φύλακες δεν γαύγισαν παραπέμπει στην συγκάλυψη της cia σε ότι αφορούσε τους «φυσικούς δράστες» των αεροπειρατιών… Διαθέτουν επαρκή στοιχεία επ’ αυτού, αφού ακόμα και αξιωματικοί του fbi φαίνεται ότι έχουν «θυμώσει επαγγελματικά» για τον ρόλο της cia τόσο πριν όσο και μετά την 11η Σεπτέμβρη.

Είναι πιθανό πως οι πιο πεισματάρηδες απ’ αυτούς τους κυνηγούς της αλήθειας για εκείνη την ημέρα, αρκετές εκατοντάδες ευηπόληπτων αμερικάνων πολιτών, δεν θα σταματήσουν να ψάχνουν και να τεκμηριώνουν πριν πετύχουν μια εντυπωσιακή σε μέγεθος κατηγορούμενων και βάθος κατηγορητηρίου δίκη. Μπορεί σε 10, μπορεί σε 20 χρόνια· μπορεί και ποτέ. Όταν προσπάθησαν πέρυσι να εξασφαλίσουν ότι θα σύρουν τα αφεντικά του Ριάντ σε δίκη για την 11η Σεπτέμβρη έπεσαν πάνω στα «όπλα» των συντηρητικών του ψόφιου κουναβιού.

Μέχρις ότου φωτιστεί επίσημα και με δικαστική βούλα το «μυστήριο» της 11ης Σεπτέμβρη και του ρόλου του αμερικανικού βαθέος κράτους, ο 4ος παγκόσμιος πόλεμος που ξεκίνησε επίσημα τότε θα έχει προχωρήσει πολύ· πάρα πολύ…

Συμμαχικοί καυγάδες

Τρίτη 28 Αυγούστου. Με την γερμανία είμαστε αποφασισμένοι να δημιουργήσουμε ένα ανεξάρτητο ευρωπαϊκό ή γαλλο-γερμανικό χρηματοδοτικό εργαλείο που θα μας επιτρέψει να πάψουμε να είμαστε τα παράπλευρα θύματα των αμερικανικών διεθνών κυρώσεων…. Θέλω μια ευρώπη που θα είναι κυρίαρχη ήπειρος και όχι βάσσαλος, κι αυτό σημαίνει το να έχει εντελώς ανεξάρτητους χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς, που σήμερα δεν υπάρχουν.

Αυτά δήλωσε ο γάλλος υπ.οικ. Bruno Le Maire χτες σε συνέντευξη τύπου. Είναι κάτι σα συνέχεια παρόμοιων δηλώσεων του γερμανού υπ.οικ. Heiko Maas: σε μεγάλο βαθμό αφορά το προσπέρασμα του swift. Η αφορμή είναι οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της Τεχεράνης. Οι αιτίες είναι πολύ πιο πλατιές: αφορούν, επίσης, τις οικονομικές σχέσεις με την Μόσχα, το Πεκίνο (αλλά, γιατί όχι; ακόμα και την Πγιονγκγιάνγκ) – με άλλα λόγια το ποιος κάνει κουμάντο στον πλανήτη.

Το swift (το όνομα είναι απ’ τα αρχικά του society for worldwide interbank financial telecommunication) είναι ο διεθνής μηχανισμός διακανονισμού των διασυνοριακών πληρωμών: διασυνδέει και διαχειρίζεται τις μεταβιβάσεις χρήματος μεταξύ 11.000 «οντοτήτων», από περισσότερα από 200 κράτη και ανεξάρτητες περιοχές. Η έδρα του είναι στο βέλγιο (όπως και του νατο…) και στο διοικητικό του συμβούλιο έχει ceo από 2 αμερικανικές τράπεζες (citigroup και j.p. morgan) που τροφοδοτούν την αμερικανική fed με τα στοιχεία που χρειάζεται για να μαστορεύει τις κυρώσεις.

Αυτό σημαίνει ότι η «ανεξαρτησία» που διακηρύσσουν γερμανοί και γάλλοι σημαίνει μηχανισμούς χρηματικών διαβιβάσεων στη διοίκηση των οποίων δεν θα συμμετέχουν εκπρόσωποι / πράκτορες των αμερικανικών τραπεζών· ή, σε κάθε περίπτωση, δεν θα μεταφέρονται στοιχεία αυτών των συναλλαγών στην Ουάσιγκτον. Όμως αυτό δεν θα είναι όλη η «απελευθέρωση». Γιατί η πρόσφατη εμπειρία δείχνει ότι ο αμερικανικός «πυρετός κυρώσεων» δεν εξαρτιέται αποκλειστικά απ’ το swift: οι απειλές σχετικά με τον nord stream 2 είναι σαφώς πιο «πολιτικές», και είναι αντίποινα που ξεπερνούν την δικαιοδοσία του swift…

Νομίσματα σε περιστροφή

Τρίτη 28 Αυγούστου. Η «ναυτεμπορική» είναι μια καθημερινή πρωϊνή εφημερίδα που απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε στελέχη επιχειρήσεων, με ιδιαίτερη έμφαση τις ναυτιλιακές. Το να ανησυχεί, λοιπόν, για την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου έχει το ενδιαφέρον του.

Με βάση τα στοιχεία που παραθέτει σε χθεσινό άρθρο, το δολάριο περαμένει μεν κυρίαρχο, αλλά με μια ελαφριά πτωτική τάση σαν διεθνές «αποθεματικό νόμισμα». Ενώ, δηλαδή, το τελευταίο τρίμηνο του 2016 κάλυπτε το 65,34% των αποθεματικών παγκόσμια, το φετεινό τρίμηνο Γενάρη – Μάρτη είχε πέσει στο 62,48%. Αν τα «αποθεματικά» είναι το κριτήριο, τότε ίσως το δολάριο (και μαζί του η fed και η Ουάσιγκτον) θα μπορούσε να ανησυχεί συγκρατημένα: το επόμενο αποθεματικό νόμισμα είναι το ευρώ (20,4%), το τρίτο στη σειρά το γιέν (4,8%) ενώ το φιλόδοξο γουάν μόνο το 1,4%.

Τα «αποθεματικά» είναι βασικά με την μορφή χρεωγράφων που έχουν εκδοθεί στο κάθε νόμισμα. Δεσπόζουσα θέση έχουν, φυσικά, τα «κρατικά ομόλογα» (και ακολουθούν τα εταιρικά). Τα δάνεια ενός κράτους (ή μιας επιχείρησης) μπορούν να θεωρηθούν “απόθεμα”, “κάσα”, αν αυτός που έχει δανειστεί θεωρείται αξιόχρεος. Αν, λοιπόν, το δολάριο έχει περίπου το 62,5% των παγκόσμιων «αποθεματικών», αυτό οφείλεται στο τεράστιο αμερικανικό δημόσιο χρέος, που βρίσκεται στα 21,3 τρισεκατομύρια δολάρια. Θα επανέλθουμε στη συνέχεια σ’ αυτό.

Υπάρχει, όμως, ένας άλλος δείκτης που δείχνει ότι πράγματι το δολάριο (και ότι αυτό σημαίνει) απειλείται σοβαρά. Είναι ο χάρτης των νομισμάτων που χρησιμοποιούνται στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Εκεί το δολάριο έχει μόνο το 39,9% της «αγοράς», με το 35,7% να ανήκει στο ευρώ, το 3% στο γιέν, το 1,6% στο γουάν και το 19,8% σε άλλα νομίσματα (στα οποία περιλαμβάνονται η αγγλική λίρα, το ελβετικό φράγκο, το ρούβλι, κλπ).

Η χρήση του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές πρόκειται να πέσει (ίσως όχι άμεσα και θεαματικά, αλλά θα πέσει) στο βαθμό που μια σειρά κράτη θα αυξήσουν την χρήση των δικών τους νομισμάτων στο μεταξύ τους εμπόριο. Κατά συνέπεια η «ηγεμονική θέση» του δολαρίου εξαρτιέται όλο και περισσότερο απ’ την λειτουργία του σαν «αποθεματικό νόμισμα»· ή, ειπωμένο διαφορετικά, απ’ την διάθεση των ανταγωνιστών του να συνεχίσουν να το δανείζουν αγοράζοντας τα ομόλογά του.

Εδώ, όντως, εμφανίζεται μια απειλητική τάση: η Μόσχα «ξεφορτώνεται» τα αμερικανικά ομόλογα με γρήγορους ρυθμούς, το ίδιο και η Άγκυρα· το Πεκίνο (που παραμένει ο μεγαλύτερος δανειστής των ηπα…) με μικρότερους· και, παραδόξως, στο «ξεφόρτωμα» των αμερικανικών κρατικών χρεωγράφων συμμετέχει και το Τόκιο. Αυτό το «ξεφόρτωμα» σημαίνει πώληση των αμερικανικών ομολόγων, μια ενέργεια που είναι κερδοφόρα αν αυτά έχουν «καλή τιμή» στην αγορά. Έτσι προχωράει στο βαθμό που δεν φαίνεται· που δεν αποτελεί, δηλαδή, έκφραση μιας γενικευμένης «κρίσης εμπιστοσύνης» προς τον αμερικανικό καπιταλισμό….

Ενδοκαπιταλιστικός πόλεμος με σφαίρες από «γενικά ισοδύναμα της αξίας» – δηλαδή νομίσματα

Τρίτη 28 Αυγούστου. Υπάρχουν λοιπόν σε εξέλιξη δύο διαφορετικές διαδικασίες. Απ’ την μια η παράκαμψη των ήδη θεσμοθετημένων ή αναγγελμένων αμερικανικών κυρώσεων, είτε κατά της Τεχεράνης, είτε κατά της Άγκυρας, είτε κατά της Μόσχας, είτε κατά οποιουδήποτε άλλου. Απ’ την άλλη ο περιορισμός της παγκόσμιας κυκλοφορίας του δολαρίου και, μαζί μ’ αυτήν, η ακύρωση της χρηματοπιστωτικής ηγεμονίας των ηπα (που έχει σχέση και με την στρατιωτική: η ένταση του στρατιωτικού εξοπλισμού των ηπα χρηματοδοτείται με δανεικά…)

Για το πρώτο ούτε το Παρίσι ούτε το Βερολίνο μπορούν να βασίζονται άμεσα σε ένα ευρωπαϊκό αντι-swift· θα χρειαστεί κάποιος χρόνος για να φτιαχτεί και να λειτουργήσει. Αντίθετα μπορούν να χρησιμοποιήσουν το έτοιμο κινεζικό αντι-swift (δηλαδή να κάνουν εμπόριο με την Τεχεράνη μέσω κινεζικών τραπεζών)… Ή τις ευρωπαϊκές «gateway banks» που κάνουν απευθείας συναλλαγές / πληρωμές όχι με βάση τους κωδικούς του swift αλλά τα iban των λογαριασμών, παρακάμπτοντας το swift…

Το δεύτερο είναι πιο αργή και πιο σύνθετη διαδικασία. Περιλαμβάνει, φυσικά, το «ξεφόρτωμα» των αμερικανικών ομολόγων απ’ τις κεντρικές τράπεζες, αλλά καθώς αυτό έχει το ρίσκο της υποτίμησής τους κάποια στιγμή, είτε αυτή η «στιγμή» θα είναι προσεκτικά προσχεδιασμένη· είτε εκείνοι που την «στιγμή» Χ θα έχουν ακόμα αρκετές ποσότητες αμερικανικών χρεωγράφων στα θησαυροφυλάκειά τους θα πρέπει να έχουν φροντίσει να έχουν και ικανές ποσότητες χρυσού… Για να στηρίξουν την (ανταλλακτική) αξία των δικών τους νομισμάτων, ώστε να μην παρασυρθεί απ’ την γρήγορη πτώση της (ανταλλακτικής) αξίας του δολαρίου.

Να, λοιπόν, το δυσοίωνο «σενάριο» – απ’ την ανησυχία της «ναυτεμπορικής»:

…Η παντοδυναμία του δολαρίου όμως δεν είναι μόνιμη. Ο Μπάρι Άιχενγκριν, καθηγητής οικονομικών στο Μπέρκλεϊ, περιγράφει στο Reuters ένα υποθετικό σενάριο απώλειας της κυριαρχίας του δολαρίου μακροπρόθεσμα. Καταλύτης για κάτι τέτοιο θα ήταν η ρήξη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Αμερικής και των συμμάχων της.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του καθηγητή Άιχενγκριν, εάν το δολάριο απολέσει το κύρος του ως ασφαλές καταφύγιο, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση 30% της παρουσίας του στα συναλλαγματικά αποθέματα των εταίρων, ποσοστό που υπολογίζεται ότι ισοδυναμεί με 750 δισεκατομύρια δολάρια. Και εάν κουνηθεί το πρώτο «πιόνι» στην παγκόσμια σκακιέρα, είναι πολύ εύκολο να πέσουν και τα υπόλοιπα…

Φυσικά ο καθηγητής κάνει μια αντιστροφή: πρώτα θα μειωθεί το δολάριο (τα αμερικανικά ή όποια άλλα δολαριακά χρεώγραφα) στα «συναλλαγματικά αποθέματα» και μετά θα προκληθεί η «κρίση στο κύρος του».

Κι έπειτα, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι όταν πέσει ένα πιόνι αναποδογυρίζει ολόκληρη η σκακιέρα!

(Ρωτείστε σκακιστές…)