Tag: αναδιάρθρωση

Ιστορίες καιροσκοπισμού και ανοησίας 1

Παρασκευή 30 Αυγούστου. Όταν, τον Φλεβάρη του 2016, ο δεξιός πρωθ. David Cameron, επιστρέφοντας νικητής από διαπραγματεύσεις εντός ε.ε. για ευνοϊκότερες ρυθμίσεις (για το αγγλικό κράτος /κεφάλαιο) στη σχέση Λονδίνου – ε.ε., αποφάσιζε ότι μπορεί επιτέλους να κάνει από θέση ισχύος το «θρυλικό» δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι, ούτε ο ίδιος ούτε κανείς άλλος πίστευε ότι το αποτέλεσμα θα ήταν οτιδήποτε άλλο από «ναι». Κυρίως δεν είχαν τέτοια ελπίδα οι δεξιοί και αριστεροί προωθητές της «εξόδου». Η κάθε πλευρά υπέρ της «εξόδου» έκανε τους δικούς της υπολογισμούς για κέρδη απ’ το δημοψήφισμα· και πουθενά δεν υπήρχε η ανησυχία ότι η «έξοδος» θα γινόταν απ’ τις 24 Ιούνη του ’16 και μετά κάτι πολύ πιο πραγματικό και απαιτητικό απ’ αυτό που ήταν ως τις 22 Ιούνη: ένα βολικό (και πολλαπλά «ερμηνευόμενο») σύνθημα…

Ιστορικά το ζήτημα της συμμετοχής ή μη του Λονδίνου στην ε.ε. είχε περάσει από διάφορες «αναστροφές» στην αγγλική πολιτική και κυρίαρχη ιδεολογία. Στα ‘70ς και στα ‘80s “ευρωσκεπτικιστές” ήταν οι εργατικοί (η καθεστωτική “αριστέρα”) και “ευρώφιλοι” ήταν οι συντηρητικοί (η καθεστωτική “δεξιά”). Οι δεύτεροι έβλεπαν την συμμετοχή τους στην εοκ (και μετά ε.ε.) σαν ευκαιρία αξιοποίησης του βρετανικού καπιταλιστικού δυναμισμού στο χωρίς σύνορα ευρωπαϊκό εμπόριο. Οι πρώτοι έβλεπαν την ε.ε. σαν το “κέλυφος” ενίσχυσης του θατσερισμού… Και σαν εμπόδιο σε μελλοντικές επανακρατικοποιήσεις…

Στα ‘90s ωστόσο ο πολισμός αυτός άλλαξε. Οι εργατικοί , μετατοπισμένοι πιο «δεξιά» (Blair), διαπίστωσαν ότι η εργατική νομοθεσία της ε.ε. κρατούσε τα βασικά σοσιαλδημοκρατικά στάνταρ, ενώ από πολιτική άποψη η ε.ε. φαινόταν αντίβαρο στον (χωρίς σοβιετικό αντίπαλο πια) αμερικανικό ηγεμονισμό. Απ’ την μεριά τους οι συντηρητικοί άρχισαν να εξοργίζονται με τις όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αποφάσεις που έβαζαν φρένο στον «αναρχοφιλελευθερισμό» αμερικανικού τύπου που θεωρούσαν απαραίτητο για την ηγεμονία του αγγλικού κεφάλαιου. Επιπλέον θεωρούσαν ότι λόγω ε.ε. το Λονδίνο απομακρύνεται απ’ την Ουάσιγκτον και την «προνομιακή σχέση» / άξονα της παγκόσμιας «αγγλόσφαιρας»… Οι φασίστες είχαν ακόμα πιο καθαρούς λόγους κατά της ε.ε.: την ελεύθερη μετακίνηση των εργατών, ειδικά των «ανατολικών». (Για λόγους που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε εδώ, η αγγλική εθνικιστική ιδεολογία έχει τον ειδικά δικό της «κόκκινο» εχθρό, που λέγεται «πολωνία». Ο πολωνός τεχνίτης που μπορούσε να εγκατασταθεί και να δουλέψει ελεύθερα στην επικράτεια της αυτού μεγαλειότητας έμοιαζε στον μέσο άγγλο φασίστα σαν αντιστροφή της «νίκης κατά του κομμουνισμού»…)

Σ’ αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε τις αλλαγές (καπιταλιστικών) συσχετισμών που γίνονταν σταδιακά τόσο εντός ε.ε. όσο και σε σχέση με την ευρωζώνη. Η επιτυχία στην εφαρμογή των «μεταρρυθμίσεων» της γερμανικής «agenda 2010» που η τότε συμμαχία σοσιαλδημοκρατών / πρασίνων πέρασε απ’ το γερμανικό κοινοβούλιο το 2003, έδινε σταθερά παγκόσμια εμβέλεια στο γερμανικό κεφάλαιο… Πράγμα που σήμαινε ότι ο στηριγμένος στον χρηματοπιστωτισμό αγγλικός καπιταλισμός έβλεπε ενοχλημένος την γερμανική ανάπτυξη….

(φωτογραφία: Η Thatcher το 1975 – δεν ήταν ακόνα πρωθυπουργός – στην εκστρατεία υπέρ της ένταξης στην τότε εοκ…)

Ιστορίες καιροσκοπισμού και ανοησίας 2

Παρασκευή 30 Αυγούστου. Τέτοια ήταν σε γενικές γραμμές η ιδεολογική-πολιτική διάταξη την άνοιξη του 2016: η δεξιά / ακροδεξιά στο μεγαλύτερο μέρος της υπέρ της «εξόδου», παρέα μ’ ένα μέρος της «αριστεράς» των εργατικών και τμήματα της αγγλικής άκρας αριστέρας, που ήταν επίσης υπέρ της «εξόδου» – για, στα λόγια τουλάχιστον, αντίθετους λόγους απ’ τους φασίστες. Το μεγαλύτερο μέρος των υπηκόων (κυρίως από μια ηλικία και κάτω) και, αυτό έχει σημασία, τα σημαντικότερα τμήματα του βρετανικού κεφαλαίου, υποστήριζαν την παραμονή· και πάλι για διαφορετικούς λόγους ο καθένας.

Αυτό που περίμεναν είτε οι μεν είτε οι δε του “exit” δεν ήταν βέβαια να κερδίσει το «όχι»! Οι δεξιοφασίστες επεδίωκαν την πολιτική / κομματική αναδιάταξη εντός βρετανίας, με την δημιουργία μιας υπολογίσιμης σε μέγεθος, συμπαγούς, μικροαστικής «αντι-ευρωπαϊκής» δεξιάς, του είδους Le Pen: ρατσιστικής, εθνικιστικής, κλπ… Η όποια «αριστέρα / ακροαριστέρα» απ’ την μεριά της περίμενε αυτό που φαντάζεσθε (απ’ τα ντόπια δεδομένα): να αυξήσει την επιρροή της μέσα στον γαλαξία των μικροαστών…

Είναι χαρακτηριστικά τα κείμενα και οι αναλύσεις αυτού του “αριστερού / επαναστατικού” είδους πριν το δημοψήφισμα. Αφού ξεδίπλωναν αναλύσεις (όχι, κατ’ ανάγκη λαθεμένες) κατέληγαν στο πολιτικό συμπέρασμα: «ναι» στην έξοδο (κάτι σαν «εθνική απελευθέρωση» σα να λέμε), «όχι» στον περιορισμό της μετακίνησης είτε ευρωπαίων είτε μεταναστών εργατών, «όχι» στην αντι-οικολογία του αγγλικού βιομηχανικού κεφάλαιου, κλπ. (Το πώς θα μπορούσαν να συνδυαστούν αυτά μόνο μυαλά αλεσμένα απ’ την ιδεολογία θα μπορούσαν να φανταστούν….)

Είναι χαρακτηριστικό κι αυτό: όλη η «επαναστατική σοφία» δεν είχε κουβέντα για το τι θα γίνει (μετά την «έξοδο») με την βόρεια ιρλανδία. Είναι κάτι παραπάνω από χαρακτηριστικό. Είναι εντυπωσιακό! Αν για τους φασίστες θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι προπαγανδίζοντας την «εθνική απελευθέρωση» τους σκόπιμα παρέλειψαν κάθε αναφορά στη βόρεια ιρλανδία, τι θα μπορούσε να πει για τους οπαδούς του “Lexit” (left exit); Δεν θα πούμε…

Το δημοψήφισμα τελικά έγινε στις 23 Ιούνη του 2016. Και προς έκπληξη των πάντων (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων των χιλιάδων που ψήφισαν «όχι» χωρίς να ξέρουν τι ψηφίζουν…) η «έξοδος» κέρδισε! Με 17.410.742 ψήφους (51,89%) έναντι 16.141.241 (48,11%) που τάχθηκαν υπέρ της παραμονής…

Τυπικά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν «συμβουλευτικό» και όχι «αποφασιστικό / δεσμευτικό». Ο γίγαντας Cameron όμως, σίγουρος ότι το αποτέλεσμα θα είναι «παραμονή», είχε δηλώσει προκαταβολικά ότι δεσμεύεται να εφαρμόσει την απόφαση… Μόλις την έμαθε παραιτήθηκε – έχοντας αποδειχθεί μεγαλειωδώς ηλίθιος με βάση τα κριτήρια των τεχνικών της εξουσίας…

Δεν νίκησε, φυσικά, ο «αντικαπιταλισμός» και ο «αντιρατσισμός»!.. Νίκησαν κάτι καθάρματα του είδους Nigel Farage, Boris Johnson ή Jacob Rees-Mogg, των οποίων το «σχέδιο» για την επιβίωση του αγγλικού καπιταλισμού στον 21ο αιώνα δεν είναι κρυφό. Είναι να μετατραπεί η επικράτεια της αυτού μεγαλειότητας σε παγκόσμια off shore: χαμηλή φορολογία, χαμηλή «προστασία» των εργατικών δικαιωμάτων, κλπ κλπ…

Με κάμποσο πατερναλισμό για τους αναξιοπαθούντες όμως.

Ιστορίες καιροσκοπισμού και ανοησίας 3

Παρασκευή 30 Αυγούστου. Είναι ένα ζήτημα αυτή η απίστευτη μυωπία (τέτοιος είναι ο πιο επιεικής χαρακτηρισμός απ’ την μεριά μας…) των «αριστερών / ακροαριστέρων» που νομιμοποιούν πολιτικά τους φασίστες· το ζήσαμε όσο δεν πάει στα μέρη μας, με τα «αντι-Μέρκελ», «αντι-ευρώ» και «όχι»… Υπάρχει όμως ένα μεγαλύτερο ζήτημα: πως έγινε κατορθωτή αυτή η μη αναμενόμενη νίκη του υπό διαμόρφωση ακόμα τότε «λεπενικού» μπλοκ στη βρετανία το καλοκαίρι του 2016; Και γιατί αυτό το μπλοκ εξακολουθεί να είναι ισχυρό (αν και καθόλου πλειοψηφικό) μετά από 3 χρόνια;

Όλη η εκστρατεία των μούτρων του brexit ήταν αυτό το απλό και γνώριμο: μεταστροφή / διαστροφή των συνεπειών της κρίσης / αναδιάρθρωσης στην επικράτεια της αυτού μεγαλειότητας (συνεπειών, κυρίως, σε βάρος μικροαστικών στρωμάτων και υποκειμένων σχετικά μεγάλης ηλικίας…) και απόδοση της ευθύνης …. στην ε.ε.

Γιατί το σύστημα υγείας δεν λειτουργεί ικανοποιητικά; Επειδή κάθε εβδομάδα στέλνουμε 350 εκατομμύρια λίρες στην ε.ε. έλεγε ψευδολογώντας / τερατολογώντας ο Boris Johnson στην προδημοψηφισματική περιοδεία του στην επικράτεια…

Γιατί υπάρχουν χαμηλοί μισθοί; Επειδή έρχονται οι ξένοι και δουλεύουν εδώ έλεγε ο Farage ξανά και ξανά. Γιατί περιορίζονται τα κοινωνικά επιδόματα; Επειδή παίρνουν και οι ξένοι…

Το εύκολο είναι να πει κανείς ότι «οι ψηφοφόροι ξεγελάστηκαν»… Όντως, στην ακροδεξιά εκστρατεία των brexiters χρησιμοποιήθηκαν όλα τα σύγχρονα προπαγανδιστικά / δημαγωγικά μέσα και όπλα (του είδους cambridge analytica – αν έχετε υπόψη…). Όμως κατά την ταπεινή μας άποψη η «δικαιολογία» του «αθώου» και «εύπιστου» μικροαστού βολεύει μόνο εκείνους που εξακολουθούν να ελπίζουν στην ψήφο του και τον λιβανίζουν σαν ιερή αγελάδα.

Οι αρχές του 21ου αιώνα δεν μοιάζουν καθόλου με, ας πούμε, την κατάσταση στις αρχές του 20ου ή του 19ου, απ’ την άποψη των δυνατοτήτων να ψάξει ο οποιοσδήποτε όλες τις απόψεις για ένα θέμα που τον ενδιαφέρει / αφορά· και να καταλήξει σε μια λογική και καλά θεμελιωμένη γνώμη. Και μάλιστα χωρίς καν να βγει απ’ το σπίτι του / της. Οι υποτελείς του πρώτου κόσμου κάνουν τέτοιου είδους ιντερνετικά «ψαξίματα» για θέματα που τους ενδιαφέρουν: μπορεί να είναι για το ποδόσφαιρο και το στοίχημα, μπορεί να είναι για θέματα υγείας και φάρμακα, μπορεί να είναι για θέματα «μόδας» και gossip… Ακόμα και οι (άγγλοι) συνταξιούχοι, που ενδεχομένως πολιτιστικά ανήκουν στην εποχή της μονόδρομης εκπομπής (της τηλεόρασης), έχουν σίγουρα λογαριασμούς στα social media· όπως επίσης παιδιά ή/και εγγόνια.

Αυτός ο «φουκαράς» λοιπόν, ο «απλοϊκός» ψηφόφορος, που εύκολα τον ξεγελάς, δεν υπάρχει σαν κοινωνική φιγούρα πουθενά στον πρώτο κόσμο! (Αν υπήρχε, το ερώτημα θα ήταν γιατί δεν καταφέρνουν να τον ξεγελάσουν οι ακροαριστεροί….). Οι απλοϊκές / βολικές απαντήσεις, οι ευκολοχώνευτες / συνθηματικές φόρμουλες, κι ακόμα περισσότερο εκείνες που εκδηλώνουν μνησικακία, ρατσισμό ή σεξισμό, γίνονται αποδεκτές όχι λόγω «αθωώτητας». Αλλά λόγω συμφέροντος. Οι μικροαστοί (κι εκεί έλληνες, άγγλοι, γάλλοι ή οτιδήποτε ταιριάζουν απόλυτα) καταλαβαίνουν πολύ καλά: το να «ενοχοποιείται» η ε.ε. (ή οτιδήποτε άλλο μη απτό…) για τα βάσανά τους, πραγματικά ή φανταστικά, τους απαλλάσει απ’ την ευθύνη πριν απ’ όλα να τσακωθούν στα σοβαρά με τα αφεντικά τους! Τους απαλλάσει απ’ την ευθύνη να αμφισβητήσουν τις βασικές καθημερινές παραδοχές της υποτέλειάς τους. Επιτρέπει σε μισθωτούς και εργοδότες να βρίσκονται μαζί, απ’ την ίδια μεριά, επιβεβαιώνοντας το γιατί οι πρώτοι πρέπει να θαυμάζουν και όχι να μισούν τους δεύτερους.

Καταλαβαίνουν πολύ καλά: αντί να πρέπει να πλακωθείς (ενδεχομένως κυριολεκτικά) για παράδειγμα με τους βαρώνους του χρηματοπιστωτισμού στην αγγλία και τους πολιτικούς τους εκπροσώπους, είναι πολύ φτηνότερο και βολικό να σου φταίει είτε ο μετανάστης εργάτης (επειδή τον θεωρείς αδύναμο) είτε η ε.ε. (επειδή ξεμπερδεύεις με δαύτην ρίχνοντας ένα κουκί στην κάλπη…)

Παρότι οι δημαγωγοί σ’ αυτό σκοπεύουν πάντα (στην παραπλάνηση) δεν πρέπει αυτό να αναγνωρίζεται σαν «ελαφρυντικό» για κανέναν. Ειδικά όταν τα υλικά ή/και συμβολικά συμφέροντά του ευνοούνται απ’ την «παραπλάνηση». Η «θεωρία της εξαπάτησης» είναι το ακριβώς αντίθετο της ταξικής ανάλυσης χωρίς παρωπίδες: μια μεταφυσική δήθεν εξήγηση σ’ έναν κόσμο αφόρητα υλικό… Ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, δεν είναι ιδεολογίες και συμπεριφορές ατόμων που έχουν «εξαπατηθεί». Είναι εργαλεία μέσω των οποίων αυτά τα άτομα οργανώνουν την υπεράσπιση των συμφερόντων τους.

Και την εννοούν…

Ιστορίες καιροσκοπισμού και ανοησίας 4

Παρασκευή 30 Αυγούστου. Δεν είναι απόδειξη ιδιαίτερης ευφυίας η παρατήρηση ότι σε καιρούς «μετάβασης», Αλλαγής Καπιταλιστικού Παραδείγματος, όσο μακρόχρονες κι αν είναι, συμβαίνουν κοινωνικές αποδιαρθρώσεις και αναδιαρθρώσεις. Αν τέτοιες αλλαγές συμπίπτουν με κρίσεις (πράγμα σχεδόν βέβαιο και καθόλου πρωτότυπο…) τότε κάποιου είδους πόλωση είναι αναμενόμενη. Απ’ την μια μεριά στριμώχνονται τμήματα των κοινωνικών στρωμάτων (συμπεριλαμβανόμενου και τμήματος της εργατικής τάξης…) και του κεφάλαιου που «μένουν πίσω». Απ’ την άλλη μεριά βρίσκονται τμήματα των κοινωνικών στρωμάτων (συμπεριλαμβανόμενων άλλων τμημάτων της εργατικής τάξης) και του κεφάλαιου που προσαρμόζονται και συμμετέχουν στις όποιες αλλαγές, με μικρότερη ή μεγαλύτερη αισιοδοξία. (Η περιγραφή είναι σχηματική…)

Η μόνη αυθεντική πολιτική έκφραση των καθυστερημένων είναι η συντήρηση. Και πάντα περιλαμβάνει διάφορες μορφές «νοσταλγίας» για το πολιτικό και κοινωνικό παρελθόν. Η «συντήρηση» γίνεται υποχρεωτικά «αντίδραση» όσο περνάει ο καιρός. Και γίνεται όλο και πιο πορωμένη όσο νοιώθει ότι μπορεί να αποκτήσει κάποια «δύναμη» κεντρικής εξουσίας στα μέτρα της αντιδραστικότητάς της.

Δεν αλλάζει αυτή η κατάσταση γλύφωντάς την ή καλοπιάνοντάς την. Το αντίθετο συμβαίνει. Εκτραχύνεται. Η μόνη δυνατότητα να επηρεαστεί ένα τμήμα αυτών των υποκειμένων (πληβειακό) είναι αν το εργατικό τμήμα του άλλου, του αντίθετου πόλου, δείξει οργανωτικό και ανταγωνιστικό δυναμισμό και μαχητικότητα, ταιριαστά στα νέα δεδομένα. Μόνο αν τμήματα της κάθε φορά σύγχρονης εργατικής τάξης επιβάλλουν δυναμικά, αγωνιστικά, την δική τους επίκαιρη αντι-ερμηνεία για το τι είναι τι. Τότε (και μόνον τότε), στο βαθμό που υπάρχει απέναντι τους μια επίδειξη / απόδειξη εργατικής / πληβειακής δύναμης, είναι πιθανό τμήματα της μικροαστικοποιημένης εργατικής τάξης να αλλάξουν «ερμηνεία» για την υπεράσπιση των συμφερόντων τους· άρα και πολιτική θέση… Πιθανό – καθόλου βέβαιο. (Στην τελική οι τσάτσοι και οι ρουφιάνοι πάντα προδότες της τάξης μας ήταν…)

Δεν θα προχωρήσουμε σε παραδείγματα, παρότι έχουμε τέτοια. Το γεγονός είναι πως εκτός απ’ τις ηπα (και το κίνημα fight for 15 ή το black life matters) πουθενά αλλού στον «πρώτο κόσμο» η σύγχρονη εργατική τάξη ή κάποια δυναμικά τμήματά της δεν έχουν επιδείξει εδώ και δεκαετίες αυτήν την ανταγωνιστική «αντι-ερμηνευτική» δυναμική και συνθετότητα που θα ήταν το πραγματικό κοινωνικό / ταξικό οδόφραγμα στις «εύκολες απαντήσεις» της νεοφασιστικής δημαγωγίας.

Κι αυτή η απουσία σε μεγάλο βαθμό (αν και όχι απόλυτα) οφείλεται στα βαθιά γεράματα των οργανώσεων της πάλαι ποτέ «αριστέρας», «νέας» ή όχι και τόσο.

Πέρα απ’ αυτά, η αγγλική κοινωνία δεν θα είχε τρομερές διαφορές από οποιαδήποτε άλλη πρωτοκοσμική στη φάση αυτής της «μετάβασης», αν δεν συνέβαινε αυτό το «ατύχημα» του Ιούνη του 2016: να βρεθούν χωρίς καν την θέλησή τους (τότε) νικητές εκείνοι που το μόνο τους σχέδιο για το μέλλον είναι η «επιστροφή στα παλιά μεγαλεία» μέσω σχεδιασμένης πτώχευσης όλων εκτός απ’ τα αφεντικά και τους συμμάχους τους, και μέσω μιλιταρισμού και ρατσισμού…

Τώρα αυτή η κοινωνία βρίσκεται στο σημείο όπου το «ατύχημα» του 2016, μετά από 3 χρόνια αδιεξόδων στη διαχείρισή του, μετατρέπεται σε πειρατεία εκ μέρους του τότε ηγετικού φασιστοσυναφιού. Πειρατεία· όχι «πραξικόπημα» με τη νομική έννοια του όρου… Είναι οι ίδιοι. Ο Johnson, πίσω του ο Farage… Μετά από 3 χρόνια εμφανίζονται σαν “η μόνη λύση” – δια της βίας….

Όμως αυτό το ρεσάλτο μόνο να οξύνει την εσωτερική πόλωση μπορεί· κι αυτό συμβαίνει ήδη από προχτες. Μπορεί ο forward «πόλος» να είναι πολιτικά (και ιδεολογικά) ετερόκλητος· αυτό (που προκαλεί μια αίσθηση αδυναμίας…) τον κάνει ασυνήθιστα αθυρόστομο, επιθετικό στα λόγια. Και, ενδεχομένως, τον οδηγεί σε σύγχυση στόχων. (Όμως, για το θυμίσουμε βιαστικά: αυτό ακριβώς δεν έγινε και στην Καταλωνία, από διαφορετική σκοπιά αλλά με ανάλογο κοινωνικό υποκείμενο, γύρω από ένα δημοψήφισμα, το 2017;)

Αυτά κάνουν την πόλωση «απλά» πιο χύμα…

Κόλλυβα 1

Κυριακή 4 Αυγούστου. Εδώ κι εκεί μπορεί να βρει κανείς κουβέντες «μεγάλων ανδρών» (της δύσης) που μπορεί να μην προορίζονται να κρατήσουν καλή θέση στην Ιστορία, δείχνουν όμως την απελπισία τους.

Ο Bruno Le Maire είναι υπ.οικ. της γαλλίας· και το γαλλικό κράτος απλώνει όσο μπορεί τον ιμπεριαλισμό του (στην αφρική) για να σταθεροποιήσει μια θέση στην «α εθνική» των καπιταλιστικών κρατών στον 21ο αιώνα. Μιλώντας στα μέσα του περασμένου Ιούλη στην επέτειο των 75 χρόνων απ’ τις συμφωνίες του Bretton Woods, ο (ανιστόρητος;) κυρ Le Maire δήλωσε με κάθε σοβαρότητα:

… Η τάξη του Bretton Woods όπως την ξέραμε έφτασε στα όριά της… Ή θα μπορέσουμε να ξαναεφεύρουμε το Bretton Woods, είτε οι Νέοι Δρόμοι του Μεταξιού θα γίνουν η νέα παγκόσμια τάξη. Και τα κινεζικά στάνταρς… θα γίνουν παγκόσμια…

Είναι δύσκολο για την ασταμάτητη μηχανή να μπει στο μυαλό ενός γάλλου υπ.οικ., ειδικά όταν τον πιάνουν τέτοιες νοσταλγίες. Είναι επίσης δύσκολο να εξηγήσουμε απο εδώ (σε όσους / όσες δεν γνωρίζουν) τι ήταν και τι σημασία είχαν εκείνες οι διεθνείς συμφωνίες (που μεταξύ άλλων έφτιαξαν το δντ και την παγκόσμια τράπεζα· κυρίως, όμως, έκαναν το αμερικανικό δολάριο νόμισμα των διεθνών συναλλαγών διώχνοντας για πάντα την αγγλική στερλίνα). Το σίγουρο είναι ότι εκείνον τον Ιούλη του 1944, πριν τελειώσει επίσημα ο Β παγκόσμιος, οι εκπρόσωποι των 44 κρατών που μαζεύτηκαν σ’ ένα ξενοδοχείο του New Hampshire αναγνώρισαν την πολιτική και οικονομική (για την στρατιωτική δεν υπήρχε θέμα!) ηγεμονία των ηπα – σ’ όλο τον πλανήτη εκτός απ’ το μετέπειτα «ανατολικό μπλοκ».

Όμως το πραγματικό τέλος εκείνης της «παγκόσμιας τάξης» δεν έρχεται τώρα· ούτε το προκαλεί ο κινεζικός καπιταλισμός… Το τέλος των συμφωνιών του Bretton Woods ήρθε στα μέσα Αυγούστου του 1971 όταν οι ηπα, με πρόεδρο τον Νίξον, κατάργησαν τον βασικό σκελετό τους: την σταθερή σχέση του δολαρίου με τον χρυσό (35 δολάρια η ουγκιά). Ο Νίξον ήθελε επειγόντως να τυπώσει και να ξανατυπώσει δολάρια άσχετα με την ποσότητα του χρυσού που είχε η κεντρική του τράπεζα, για να χρηματοδοτήσει ακόμα περισσότερο έναν πόλεμο που έχανε: στο βιετνάμ. Αυτό σήμαινε πως απο εκεί και μετά όλα τα νομίσματα θα είχαν «ανταλλακτική αξία» με βάση μόνο τις μεταξύ τους χρηματιστηριακές σχέσεις (και τα σχετικά «παιχνίδια»…). Ωστόσο απο εκείνο το χρονικό σημείο και μετά το δολάριο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί (και χρησιμοποιήθηκε, με μεγαλύτερη ένταση στις μέρες μας) σαν όπλο· αντί για άξονας περιστροφής μιας «σταθερής μέτρησης της αξίας» στον καπιταλιστικό κόσμο.

Με δυο λόγια το τέλος του Bretton Woods δεν τον φέρνουν οι κινέζικοι “δρόμοι του μεταξιού”. Το έφερε πριν σχεδόν μισό αιώνα το μονοπάτι Χο Τσι Μινχ των βιετκόνγκ! Να γιατί ο κυρ Le Maire είναι ανιστόρητος! Και οι ανιστόρητοι, όσο «μεγάλοι» κι αν δείχνουν, είναι χαμένοι…

Κόλλυβα 2

Κυριακή 4 Αυγούστου. Η αποσύνδεση του δολαρίου απ’ τον χρυσό και, άρα, η αποσύνδεση όλων των νομισμάτων από μια κοινή άγκυρα / μέτρο, επέτρεψε την ανάπτυξη εκείνου που ονομάστηκε «καπιταλισμός καζίνο». Η χρηματιστηριοποίηση έγινε βέβαια καπιταλιστική αναγκαιότητα (κερδοφορίας) απ’ τα τέλη των ‘80s και μετά· και συμβάλει στη δημιουργία διαδοχικών «κυμάτων κρίσης» που κρύβουν μεν τις πραγματικές τους αιτίες απ’ τα μάτια των πολλών. Όχι, όμως, και απ’ τους «διαμορφωτές της πολιτικής» σαν τεχνικής της εξουσίας.

Ωστόσο ο κυρ Le Maire έχει δίκιο να ανησυχεί για την κινεζική επέκταση. Οι «δρόμοι του μεταξιού» είναι ένα τεράστιο, παγκόσμιο σχέδιο καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης / ανάπτυξης που έχει βγει απ’ τα καλύτερα εγχειρίδια Κευνσιανισμού· ένα σχέδιο όμως, που αντίθετα απ’ το «σχέδιο Marshal» που η “αναγνωρισμένη” αμερικανική ηγεμονία έβαλε σε εφαρμογή το 1948, δεν έχει πρωτεύουσα την Ουάσιγκτον, δεν περιορίζεται σε μια ήπειρο, και δεν ξεδιπλώνεται μετά από έναν καταστροφικό παγκόσμιο πόλεμο. Ξεδιπλώνεται παράλληλα με την εξέλιξη αυτού του 4ου παγκόσμιου, ξεδιπλώνεται παγκόσμια, πριονίζοντας (στις «πολιτικές» διαστάσεις του) τους δυτικούς ιμπεριαλισμούς. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά… Οποιοσδήποτε κι αν αμφισβητούσε την “παλιά τάξη” θα έπρεπε να κινείται global…

Ο καπιταλισμός σαν απρόσωπο σύστημα εκμετάλλευσης δεν έχει καμμία ιδιαίτερη προτίμηση σε αμερικάνους αντί για κινέζους, σε γάλλους αντί για νοτιοκορεάτες, σε ολλανδούς αντί για τούρκους, σε γενοβέζους αντί για βενετσιάνους. Κι ο κυρ Le Maire βλέπει έντρομος αυτό που συμβαίνει: το απρόσωπο καπιταλιστικό «κύμα» του 21ου αιώνα δεν έχει στο κέντρο του ούτε την ευρώπη ούτε την «δύση».

Αν επιμένει να ονειρεύεται ένα καινούργιο «Βretton Woods» θα πρέπει να περιμένει: να κορυφωθεί ο 4ος παγκόσμιος και να τελειώσει… Αλλά τότε η γαλλική καρέκλα μπορεί να είναι ένα απλό παρτσακλό σκαμνάκι, στη γαλαρία των συζητήσεων των «νέων συμφωνιών»…

Υπενθύμιση των βασικών 1

Κυριακή 2 Ιούνη. Αφήνει προς στιγμήν η ασταμάτητη μηχανή την ροή της αντιπληροφόρησης για να θυμίσει (;) μερικά βασικά – απ’ αυτά τα δυσοίωνα, που πάντα απωθούνται.

Το κομμουνιστικό μανιφέστο, απ’ το μακρινό 1848, μυθοποιήθηκε, αγιοποιήθηκε, απωθήθηκε. Δεν θα μπορούσε να συμβεί ίσως κάτι διαφορετικό με ένα κείμενο μόλις 23 σελίδων, που ξεκινούσε, εκεί στα μέσα του 19ου αιώνα, με τόση αισιοδοξία: Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη: το φάντασμα του κομμουνισμού. Όλες οι δυνάμεις της γερασμένης Ευρώπης ενώθηκαν σε μια ιερή συμμαχία για να κυνηγήσουν αυτό το φάντασμα: ο πάπας και ο τσάρος, ο Μέτερνιχ κι ο Γκιζό, γάλλοι ριζοσπάστες και γερμανοί αστυνομικοί.

Με την ίδια αισιοδοξία ο Μαρξ και ο Έγκελς ήθελαν να προβλέπουν το τέλος του καπιταλισμού, εξαιτίας (αν και όχι μόνο) των εσωτερικών δομικών αντινομιών του. Η πιο κάτω παράγραφος απ’ το κομμουνιστικό μανιφέστο δεν έγινε το ίδιο διάσημη με την εισαγωγική φράση για το φάντασμα που πλανιέται, και δεν έχει σπουδαία “τύχη” εδώ και πολλά χρόνια, ούτε καν μεταξύ εκείνων που (κοροϊδεύοντας) πουλάνε εαυτούς σαν “επαναστάτες”. Όμως στο κατώφλι της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, που είναι συνέχεια της 3ης (την οποία ελάχιστοι συνειδητοποίησαν και ανέλυσαν σαν τέτοια, δηλαδή σαν καπιταλιστική), με οριακές συμπληρώσεις ή διορθώσεις, το “πνεύμα της κριτικής” αντέχει ακόμα να είναι ο απρόσκλητος αγγελιοφόρος:

… Μπροστά στα μάτια μας … οι αστικές συνθήκες της παραγωγής και της ανταλλαγής, οι αστικές σχέσεις ιδιοκτησίας, η νεώτερη αστική κοινωνία που παρουσίασε με τα μάγια της τόσο τεράστια μέσα παραγωγής και ανταλλαγής, μοιάζει με τον μάγο που δεν μπορεί να υποτάξει τις καταχθόνιες δυνάμεις που κάλεσε ο ίδιος να τον βοηθήσουν.

Εδώ και κάμποσες δεκαετίες η ιστορία της βιομηχανίας και του εμπορίου δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά η ιστορία της ανταρσίας των νεώτερων παραγωγικών δυνάμεων ενάντια στις σχέσεις ιδιοκτησίας, που είναι οι ζωτικοί όροι της αστικής τάξης και της κυριαρχίας της. Φτάνει ν’ αναφέρουμε τις εμπορικές κρίσεις, που καθώς παρουσιάζονται κάθε τόσο καταντούν πάντα προβληματικότερη την ύπαρξη ολόκληρης της αστικής τάξης. Το καιρό που ξεσπούν οι εμπορικές κρίσεις καταστρέφεται κανονικά ένα σημαντικό μέρος όχι μόνο από τα έτοιμα προϊόντα μα κι απ’ τις δημιουργημένες κιόλας παραγωγικές δυνάμεις. Μια κοινωνική επιδημία ξεσπά, που σε όλες τις περασμένες εποχές θα φαινόταν παραλογισμός: η επιδημία της υπερπαραγωγής. Η κοινωνία έξαφνα βρίσκεται πισωδρομημένη σε μια κατάσταση στιγμιαίας βαρβαρότητας.

Νομίζει κανείς πως της κόπηκαν όλα τα μέσα της διατροφής από καμιά πείνα ή από κανένα εξολοθρευτικό πόλεμο. Η βιομηχανία και το εμπόριο φαίνονται νεκρωμένα. Και γιατί; Επειδή η κοινωνία έχει πάρα πολύ πολιτισμό, πολλά μέσα διατροφής, πάρα πολλή βιομηχανία, πάρα πολύ εμπόριο. Οι παραγωγικές δυνάμεις που έχει στη διάθεσή της δεν ευνοούν πια την ανάπτυξη των σχέσεων της αστικής ιδιοκτησίας… οι αστικές σχέσεις έχουνε στενέψει πολύ για να χωρέσουν τον πλούτο που δημιούργησαν.

Με ποιόν τρόπο ξεπερνά η μπουρζουαζία τις κρίσεις; Απ’ τη μια μεριά καταστρέφοντας αναγκαστικά ένα σωρό παραγωγικές δυνάμεις και απ’ την άλλη με το να κατακτά νέες αγορές και να εκμεταλλεύεται πιο εντατικά, πιο πλατιά όλες τις παλιές αγορές.

Ο Μαρξ και ο Έγκελς τα έγραφαν αυτά σε μια εποχή σχετικής διακρατικής ειρήνης στην Ευρώπη (που τότε ήταν ή νόμιζε πως είναι το “κέντρο του κόσμου”). Δεν έζησαν στον 20ο αιώνα για να δουν πόσο καταστροφική μπορεί να είναι η δύναμη του καπιταλισμού – πάντα “ανάλογη” της παραγωγικής δυνατότητας της εργασίας, ενισχυμένης απ’ τις “καταχθόνιες δυνάμεις”, δηλαδή τις επιστήμες και τις τεχνολογικές εφαρμογές… Ούτε πρόλαβαν να δουν ότι αυτό το ολοένα αυξανόμενο (με άλματα) καταστροφικό δυναμικό μπορεί να κρατάει όρθιες τις σχέσεις ιδιοκτησίας (όχι υποχρεωτικά “αστικές” πια) ανανεώνοντάς τες σ’ ένα “ανώτερο επίπεδο” εκμετάλλευσης…

Όμως την σπειροειδή διαλεκτική ανάμεσα στην “παραγωγικότητα” και την “καταστροφικότητα” του καπιταλισμού, την κατάλαβαν πολύ σωστά. Πολύ σωστότερα από ό,τι δείχνουν να καταλαβαίνουν σήμερα εκατοντάδες εκατομμύρια υπηκόων.

Υπενθύμιση των βασικών 2

Κυριακή 2 Ιούνη. Οι διαρκώς ενισχυόμενες απ’ τις “καταχθόνιες δυνάμεις” των τεχνοεπιστημών παραγωγικές δυνάμεις δεν κατέστρεψαν τα τείχη των παραγωγικών σχέσεων: την, σε τελευταία ανάλυση, ιδιωτική ιδιοκτησία των πρώτων και, κατά συνέπεια, την εκμετάλλευση της εργασίας και της ζωής. Σήμερα περισσότερο από ποτέ τον τελευταίο 1,5 αιώνα λείπει το υποκείμενο που θα διανοούνταν και θα επιχειρούσε να κάνει κάτι τέτοιο: η σύγχρονη εργατική τάξη, σαν συνειδητότητα, είναι στα χειρότερά της (εξηγήσιμο μεν, εξαιρετικά επικίνδυνο δε).

Απ’ την άλλη μεριά ο καπιταλισμός ποτέ δεν ήταν και δεν είναι “υποκείμενο”. “Πρόσωπο”. Είναι μοντέλο σχέσεων. Όταν η κρίση που περιγραφόταν στο κομμουνιστικό μανιφέστο φτάνει σ’ εκείνο το σημείο όπου αναγκαστικά πρέπει να καταστραφούν ένα σωρό παραγωγικές δυνάμεις, κάποιοι πρέπει να παίρνουν τις σχετικές αποφάσεις.

Αυτοί δεν είναι οι μεμονωμένοι καπιταλιστές, ούτε οι ceo, ούτε οι συνελεύσεις των μετόχων… Γι’ αυτούς ισχύει εκείνο που έλεγε ο Κέυνς (χτεσινή ανάρτηση): λυσσασμένα κτυπιούνται διακινδυνεύοντας να βουλιάξουν ακόμα και την βάρκα. Με δεδομένο ότι τα συμφέροντα των αφεντικών, ανάλογα με τον κλάδο και το μέγεθος, πέρα απ’ την εκμετάλλευση της εργασίας, δεν «συμπίπτουν μεταξύ τους από μόνα τους», η μορφή κράτος (ή παρακράτος…), νομιμοποιημένη απ’ την εξουσιοδότηση των πολιτικών βιτρινών απ’ τους υπηκόους, είναι αυτή που ξαναεμφανίζεται στο κέντρο της σκηνής, με ένα ειδικό καθήκον: να κινητοποιήσει την «ιδανική μηχανή καταστροφής» (τον στρατό) προς όφελος του εθνικού συμφέροντος. Που εμφανίζεται σαν γενικό όσο χρειάζεται για να “χωράει” και να επιστρατεύει τους πληβείους· αλλά στον πυρήνα του είναι το συμφέρον των πιο δυναμικών κλάδων / αφεντικών.

Σ’ αυτή την ιστορική φάση βρισκόμαστε ήδη απ’ το 2001. Το ότι την πρωτοβουλία την είχε, ως το 2015, η αμερικανική μορφή κράτος, επιδιώκοντας «προληπτικά» να πιάσει πόστα απ’ το ινδοκούς ως την «εύφορη ημισέληνο» καταστρέφοντας (όσο αυτό ήταν δυνατόν…) εν τω μεταξύ την ιρακινή πετρελαϊκή βιομηχανία, έχει εξήγηση, που ξεπερνάει κατά πολύ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πολιτικών βιτρινών που ανέλαβαν διαδοχικά αυτή τη δουλειά. Απ’ το 2015 και μετά άλλη μια μορφή κράτος πρώτης γραμμής, η ρωσική, μπήκε στην αρένα. Και με πολύ ουσιαστικό τρόπο (υπερεξοπλισμός) ετοιμάζεται πυρετωδώς και το κινεζικό κράτος. (Κάμποσα ακόμα κράτη εξοπλίζονται, δηλώνοντας «διαθεσιμότητα» και για τις αναγκαίες καταστροφές και για τη νομή των λαφύρων…).

Αυτές οι εξελίξεις είναι βασικά (αν και όχι τα μοναδικά) στοιχεία του νεοκρατισμού. Ο νεοκρατισμός δεν είναι «αναβίωση» του κεϋνσιανισμού. Διαφέρει απ’ αυτόν σ’ ένα στρατηγικής σημασίας ζήτημα: στην εννόηση (ή στην μη εννόηση) της αυτονομίας της εργατικής τάξης. Στην «καθαρή» μορφή του ο Κέυνς αναγνώρισε την (οργανωμένη) εργατική τάξη σαν διακριτό και ανεξάρτητο στοιχείο της καπιταλιστικής συσσώρευσης· που θα έπρεπε να εισαχθεί επίσημα, για το «γενικό καλό», στη «διαμόρφωση των πολιτικών» της εκμετάλλευσής της και των συνθηκών ισορροπίας και ελέγχου της καπιταλιστικής επιδίωξης του μέγιστου κέρδους.

Ο νεοκρατισμός αντίθετα κρατάει (και θα κρατήσει σκληρά και αποφασιστικά) την βασική θέση και επιτυχία του νεοφιλελευθερισμού: την θέση ότι η οργάνωση της εργατικής τάξης (συνδικαλιστική και πολιτική) συνιστά καρτέλ, που διαμορφώνει από θέση ισχύος την «γενική βασική τιμή του εμπορεύματος εργασία».

Για να μετριάσει τις συνέπειες αυτού του εφαρμοσμένου νεοφιλελευθέρου δόγματος χωρίς να αναγνωρίσει την εργατική τάξη σαν ανεξάρτητη μεταβλητή του καπιταλισμού, ο νεοκρατισμός επιστρατεύει μια «παλιά» διαδικασία: τον (κρατικό) πατερναλισμό. Αυτός ο πατερναλισμός (που είναι η βασική γραμμή λειτουργίας του ελληνικού κράτους απ’ την δημιουργία του: πολιτικός προσοδισμός!), πέρασε απ’ την κευνσιανική φάση στη νεοφιλελεύθερη και τώρα στη νεοκρατική μετασχηματίζοντας και επεκτείνοντας την ακτίνα δράσης του. Κατά την άποψη της ασταμάτητης μηχανής εκεί βρίσκεται το «κλειδί» της εννόησης της «ανάπτυξης» των ακροδεξιών / φασιστικών ιδεών και εκδοχών εξουσίας ταυτόχρονα και σε συνδυασμό με νεοφιλελεύθερες «οικονομικές πολιτικές».

Ο μικροαστικός ατομισμός / εγωϊσμός / ναρκισσισμός ήταν η στρατηγική επιτυχία του νεοφιλελευθερισμού, που αγαπήθηκε απ’ τις μάζες των υπηκόων όσο τίποτα άλλο! Οι προωθητές του νεοκρατισμού δεν πρόκειται να ακυρώσουν αυτό το κρίσιμο όπλο τους! Ο μικροαστικός ατομισμός / εγωϊσμός / ναρκισσισμός είναι το «Κεκτημένο των κεκτημένων» της 4 τελευταίες δεκαετίες…

Κεκτημένο για ποιούς; Μα ελάτε τώρα!…

Πολλά μποφώρ

Σάββατο 1 Ιούνη. …Έχουμε εδώ λοιπόν ένα ακραίο παράδειγμα της δυσαρμονίας μεταξύ του γενικού και του ειδικού συμφέροντος. Κάθε κράτος, σε μια προσπάθεια να βελτιώσει την σχετική του θέση, παίρνει μέτρα βλαβερά για την ευημερία των γειτόνων του· κι αφού αυτή η πρακτική δεν περιορίζεται μόνο σε ένα κράτος, ο καθένας υφίσταται πολύ περισσότερες συνέπειες απ’ τις παρόμοιες λογικές που εφαρμόζουν οι γείτονές του απ’ τα οφέλη που έχει ο ίδιος απ’ τις επιλογές.

Πρακτικά όλα τα λαοφιλή γιατρικά που κυκλοφορούν σήμερα είναι τέτοιου αλληλοεξοντωτικού χαρακτήρα. Ανταγωνιστικές μειώσεις μισθών, ανταγωνιστικοί δασμοί, ανταγωνιστική ρευστοποίηση περιουσιακών στοιχείων στην αλλοδαπή, ανταγωνιστικές υποτιμήσεις, ανταγωνιστικά οικονομικά προγράμματα – η κατάσταση του θα κάνω τον γείτονα ζητιάνο. Κι αυτό γιατί το έξοδο του ενός είναι κανονικά το έσοδο κάποιου άλλου. Έτσι, καθώς προσπαθούμε να βελτιώσουμε το δικό μας περιθώριο, μειώνουμε το περιθώριο κάποιου άλλου· κι αν η ίδια πρακτική ακολουθηθεί παντού θα χειροτερέψει η κατάσταση όλων.

…

Ο μοντέρνος καπιταλισμός είναι πλεύση καλού καιρού. Όταν ξεσπάσει η καταιγίδα ο καπιταλιστής εγκαταλείπει τα καθήκοντα του καπετάνιου, και μπορεί να βουλιάξει ακόμα και τις βάρκες που θα τον γλύτωναν, από τη λύσσα του να σπρώξει τον κοντινό του έξω απ’ την βάρκα για να μπει αυτός…

Αν οι «τρικυμίες» της όξυνσης του ενδοκαπιταλιστικού διακρατικού ανταγωνισμού (σε περιβάλλον 4ης βιομηχανικής επανάστασης…) κάνουν εξαιρετικά επίκαιρο εκτός απ’ τον Μαρξ και τον Κέυνς αυτό οφείλεται στο ότι ο καπιταλισμός είναι πάντα καπιταλισμός, με σταθερά τα βασικά του χαρακτηριστικά και τις δομικές του αντινομίες.

Τα πιο πάνω τα έλεγε ο Κέυνς σε μια διάλεξή του το 1932, με τίτλο «η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας»… Μετά από κάτι λιγότερο από 90 χρόνια, το θα κάνω τον γείτονα ζητιάνο λέγεται «κυρώσεις», «δασμοί» – «εμπορικός πόλεμος»….

Μικροδιαφορές στην ορολογία, καμία διαφορά στον πυρήνα της διαχείρισης της κρίσης / αναδιάρθρωσης…

Νεοκρατισμός

Σάββατο 1 Ιούνη. Το έμπειρο μάτι του Κέυνς, ενός οικονομολόγου με βαρύ όνομα και εξίσου βαρύ φιλελεύθερο παρελθόν, είχε διακρίνει τότε ότι η ραγδαία αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας (καθώς η 2η βιομηχανική επανάσταση είχε μπει για τα καλά στις ράγες της) ήταν πολύ υψηλότερη απ’ όσο οι περιφραγμένες εθνικές αγορές θα μπορούσαν να συντηρήσουν. Χωρίς παγκόσμιους κοινούς κανόνες το διεθνές εμπόριο είχε γίνει μέσο απελπισίας για την διατήρηση της εγχώριας απασχόλησης – σχολιάζε…

Πρότεινε ότι η μορφή – κράτος (και όχι λυσσασμένοι καπιταλιστές) θα έπρεπε του λοιπού να αναλάβει την γενική καπιταλιστική διεύθυνση, φροντίζοντας ο εργατικός μισθός να επιτρέπει ένα καλό επίπεδο κατανάλωσης εκείνων που παρήγαγε η εργασία. Αλλά ήξερε επίσης ότι η ειρηνική διευθέτηση της παγκόσμιας κρίσης τότε ήταν απλά η ευχή του· όχι η λογική εξέλιξη των πραγμάτων…

Ο νεοκρατισμός δεν είναι “αναβίωση του κεϋνσιασνισμού”, όπως ο νεοφιλελευθερισμός δεν ήταν “αναβίωση του Άνταμ Σμιθ”. Στο βαθμό που τα σημερινά κράτη αναλαμβάνουν τις ευθύνες του στρατηγού για την οργάνωση της μεταξύ τους αναμέτρησης, και στο βαθμό επίσης που πρέπει να ελέγξουν (“επιστρατεύσουν”…) ιδεολογικά τους πληθυσμούς τους, διατηρούν ταυτόχρονα αρκετά χρήσιμα (για την συσσώρευση) νεοφιλελεύθερα εργαλεία…