Tag: αναδιάρθρωση

Πως είναι η παρακμή made in great britain;

Τετάρτη 30 Γενάρη. Η αγγλική παρακμιακή εκδοχή ξεδιπλώνεται εδώ και μήνες: γύρω απ’ το τι, αν, και πως της “εξόδου απ’ την ε.ε.”. Άσχετα με το ποιοι υποτελείς έριξαν ψήφο υπέρ του brexit (και για ποιούς λόγους το έκαναν…) η «έξοδος απ’ την ε.ε.» θα είχε ένα καπιταλιστικό νόημα για εκείνα τα τμήματα του αγγλικού κεφάλαιου που, χάνοντας έδαφος απ’ τους ευρωπαίους ανταγωνιστές τους μέσα στους περιορισμούς της ε.ε., θα «απελευθερώνονταν». Για να «ανέβουν πίστα» στον διεθνή καταμερισμό εξουσίας και κερδοφορίας μέσω «εθνικών θεσμίσεων» και «διακρατικών συμφωνιών» εμπορίου. Εννοείται πως θα υπήρχαν και χαμένοι (μέσα στον αγγλικό καπιταλισμό).

Μετά από 2,5 χρόνια, μέσα απ’ την παρατεταμένη περιδίνηση των «πολιτικών αποφάσεων» για την ολοκλήρωση (ή την ακύρωση…) αυτής της θρυλικής «εξόδου απ’ την ε.ε.», αποδεικνύονται περίτρανα κρίσιμες πλευρές της αγγλικής καπιταλιστικής παρακμής.

Πρώτο και κυριότερο είναι ότι παρά τις φιλότιμες προσπάθειες (και περιοδείες) της κυρά May, και την αναζήτηση διακρατικών εμπορικών συμφωνιών με τρίτα κράτη (έξω απ’ τις προδιαγραφές και τους περιορισμούς της ε.ε.) επί δυόμισυ χρόνια, δεν έχει υπάρξει εκείνο το αποτέλεσμα, και μάλιστα σε βάθος χρόνου, που να κάνει τους (κοινοβουλευτικούς) εκπροσώπους του «σκληρού brexit» μια πειστική δυναμική – προς όφελος, συνολικά, του αγγλικού καπιταλισμού. Ειπωμένο αλλιώς: αν υπήρχε η ελπίδα, η εκτίμηση ή η προσμονή ότι τα οφέλη απ’ την απελευθέρωση (απ’ τα «δεσμά της ε.ε.») θα είναι περισσότερα απ’ τις ζημιές, έχουν βουλιάξει.

Το δεύτερο, και εξίσου σημαντικό, είναι ότι αποδεικνύεται πως κανένα τμήμα του αγγλικού κεφάλαιου δεν είχε σχέδιο για την υλοποίηση του brexit. Ούτε στις 22, ούτε τις 23, ούτε και τις 24 Ιούνη του 2016 – ούτε σήμερα. Αυτό δεν είναι «κρίση αντιπροσώπευσης» των αγγλικών αφεντικών (ή κάποιων φραξιών τους). Δεν είναι αδυναμία του κοινοβουλίου. Είναι απευθείας κρίση σχεδιασμού του αγγλικού καπιταλισμού… Άσχετα με το αν επιμέρους τομείς είναι (ή μπορεί να μείνουν) ανθηροί.

Το τρίτο, σα σύνοψη των δύο προηγούμενων, σκιαγραφείται στη χθεσινή απόφαση αυτού του κοινοβουλίου: να πάει η κυρά May να ξαναδιαπραγματευτεί με την ε.ε. – το ζήτημα των συνόρων ανάμεσα στην ιρλανδία και στη βόρεια ιρλανδία… Το γεγονός ότι απ’ την μεριά της ε.ε. οι πάντες λένε ότι δεν πρόκειται να ξαναδιαπραγματευτούν τίποτα (μια σοβαρή ένδειξη ότι το μπλοκ της ε.ε. βρίσκεται σε θέση ισχύος απέναντι στο Λονδίνο…) δεν φαίνεται να ιδρώνει τ’ αυτιά των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων του αγγλικού καπιταλισμού! Γυρίζουν γύρω γύρω απ’ την φωτιά και η φωτιά τους κατατρώει – αλλά με τι φλέγμα, ε; Τι τακτ!!!

Υπάρχει ένας παραλογισμός εδώ: δεν παραδέχονται ότι η απόφαση για το brexit ήταν λάθος, ούτε έχουν κάνει οτιδήποτε στα σοβαρά για να πείσουν τον «λαό» επ’ αυτού. Το ότι έτσι δείχνουν περίτρανα πως δεν μπορούν να διαχειριστούν καν μια δική τους απόφαση τους φαίνεται αδιάφορο…

Με ποια πολιτικά εργαλεία να αναλύσει κανείς αυτήν την ολοφάνερα παρακμιακή κατάσταση – για ένα κράτος με τεράστια καπιταλιστική, πολιτική, ιδεολογική και διπλωματική ιστορία; Θα χρειαζόταν μια ειδική θεωρία της παρακμής, τόσο γενικά όσο και μέσα στον καπιταλισμό.

Το ότι δεν την έχουμε δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι πρέπει να πεθάνουμε (από κριτική άποψη) ψάχνοντας «λογικές συσχετίσεις» εκεί που, ενδεχόμενως, δεν υπάρχουν. Η κριτική περιδιάβαση της ιστορίας των δύο τελευταίων αιώνων έχει να δείξει κι άλλα σημαντικά παραδείγματα όπου το στρίμωγμα (εδώ ή εκεί) οδήγησε σε παράλογες συμπεριφορές των αρχόντων – και των υποτελών πληθυσμών…

Δεν είναι για μπανιστήρι!

Κυριακή 27 Γενάρη. Είναι εύκολο να παρακολουθεί ο καθένας κάτι που συμβαίνει μακριά (έστω και δέκα πόντους μακριά απ’ τον κώλο του – συγγνώμη για την έκφραση αλλά προέρχεται από παλιά παροιμία) με το ενδιαφέρον ή την αδιαφορία του εκ του ασφαλούς θεατή.

Δεν μπορούμε να εμποδίσουμε μια τέτοια mentalité (αν και πολύ θα θέλαμε, αφού την θεωρούμε εχθρική…), ειδικά αν έχει «γανωθεί» παρακολουθώντας τα πιο κοντινά στη μέση Ανατολή και στα πέριξ… Έχουμε, μόνο, μια πρόταση: για όσο καιρό η γεωγραφική απόσταση μοιάζει να προσφέρει μια κάποια ασφάλεια, μην χάνετε τον χρόνο σας χαζεύοντας μέσα απ’ τις κλειδαρότρυπες την “τύχη” (ή την “ατυχία”) των Άλλων – των Άλλων που είναι σαν εσάς κι εμάς, αλλά είναι βολικό να κρυβόμαστε απ’ αυτούς πίσω απ’ το πρωτοκοσμικό διαβατήριό μας διαχωρίζοντας τη θέση μας… Κάντε τον κόπο να μπείτε στο πετσί τους. Κάντε τον κόπο να μπείτε στη θέση τους χωρίς τις πολιτικές και πολιτισμικές σιγουριές (;) που προσφέρει ακόμα (σαγηνευτικά και αποπροσανατολιστικά…) ένας κόσμος που τον έχουμε / έχετε περί πολλού – αλλά σταθερά καταρρέει πάνω μας.

Κάντε το. Προσπαθείστε το. Στην αρχή είναι αρκετά δύσκολο, μετά όμως κάπως γίνεται. Κάντε το – κάποια στιγμή θα μάθετε, έστω κι έτσι, έμμεσα, πράγματα που σας χρειάζονται.

(Κάντε το – θα μας θυμηθείτε κάποτε…)

Η εφεύρεση της “μεσαίας τάξης” (ειδική αναφορά)

Κυριακή 6 Γενάρη. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και ακόμα εντονότερα απ’ τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και μετά, σημαντικοί ιδεολογικοί (και όχι μόνο) μετασχηματισμοί άρχισαν να γίνονται (μερικές φορές επιβλήθηκαν ακαριαία) στο βόρειο ημισφαίριο του καπιταλιστικού κόσμου. Ειδικά στην (δυτική) ευρώπη, στην (βόρεια) αμερική, και στην ιαπωνία. Η προσεκτική έρευνα μπορεί να δείξει την αλυσίδα των εξελίξεων και μέσα σ’ αυτήν τι ήταν αιτία και τι αποτέλεσμα. Ωστόσο, λόγω μεγέθους, μια τέτοια ανάλυση ξεπερνάει τα περιθώρια χώρου της ασταμάτητης μηχανής.

Επι τροχάδην ένας κατάλογος, χωρίς αιτιακή αξιολόγη: Η ανάπτυξη του τριτογενούς καπιταλιστικού τομέα, δηλαδή πολλών ειδών εξαρτημένης, μισθωτής εργασίας που έμοιαζαν να διαφέρουν (αισθητικά αλλά και, κάποιες φορές, οργανωτικά) απ’ τις δουλειές στον πρωτογενή (αγρο/κτηνοτροφία) και στον δευτερογενή (βιοτεχνία, βιομηχανία, ορυχεία, λιμάνια, μεταφορές, κατασκευές)… Η κατάρρευση του “ανατολικού μπλοκ” και, σύμφωνα με τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις, η εξαφάνιση του “κομμουνιστικού κινδύνου” (ο οποίος, ρητά ή άρρητα, ήταν εργατικός)… Η “νίκη του νεο-φιλελευθερισμού” (άρα και όλων των ιδεολογικών του αποσκευών) και, επιπλέον, η ανιστόρητη διάδοση της “είδησης” περί τέλους της ιστορίας… Η εκτόξευση της κατανάλωσης ως δημιουργού “ταυτότητας” (ατομικής κατά κύριο λόγο) ακόμα κι αν επρόκειτο για κατανάλωση με δανεικά… Η μαζική είσοδος στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας μεταναστών / μεταναστριών απ’ το πρώην “σοσιαλιστικό μπλοκ”, εκατομυρίων ανδρών και γυναικών που αντιμετωπίστηκαν όχι σαν εργάτες / εργάτριες αλλά σαν οι φουκαράδες ηττημένοι του 3ου παγκόσμιου (“ψυχρού πολέμου”)… Διάφορες θεωρητικές κατ’ αρχήν δοξασίες για το “τέλος του προλεταριάτου” εξαιτίας των (αναμενόμενων) τεχνολογικών εξελίξεων…

Όλα αυτά μαζί (ας το επαναλάβουμε: τα αναφέρουμε επιγραμματικά!) απετέλεσαν βασικά συστατικά της κατασκευής (ή της ανακατασκευής) δύο εννοιών – ζήτημα που ήταν, και αποδεικνύεται ως σήμερα, στρατηγικής σημασίας για την καπιταλιστική ευρρυθμία. Ο ένας ήταν η επέκταση της έννοιας “μεσαία τάξη”. Ιστορικά η “μεσαία τάξη” ήταν το μεγαλύτερο μέρος της αστικής τάξης και συναπαρτιζόταν από σπουδαγμένους σε πανεπιστήμια ελεύθερους επαγγελματίες διαφόρων ειδών, υψηλόβαθμα στελέχη του κρατικού ή του ιδιωτικού τομέα, και διαφόρων ειδών “μεσαίου” μεγέθους εργοδότες. Και πάλι ιστορικά διακριτοί απ’ την “μεσαία τάξη” (ή “μεσαίο στρώμα της αστικής τάξης”) ήταν οι μικροαστοί· και, φυσικά, η εργατική τάξη.

Με την ανακατασκευή της η (νέα) “μεσαία τάξη” ορίστηκε έτσι ώστε να συμπεριλαμβάνει σχεδόν τους πάντες. Όχι, υποχρεωτικά, με οικονομικά κριτήρια (επειδή κάτι τέτοιο θα ήταν χοντροκομμένο). Σίγουρα με ιδεολογικά. Για παράδειγμα ο μικροαστός του τέλους του 20ου αιώνα (ας πούμε: ιδιοκτήτης ενός επαρχιακού συνεργείου επισκευής αυτοκινήτων· ή ενός φορτηγού μεταφορών· ή, ακόμα πιο απλά: ο μισθωτός ιδιοκτήτης ενός ι.χ. και ενός σπιτιού προς ιδιοκατοίκηση) “βαφτίστηκαν” μεσαία τάξη επειδή, κυρίως, ιδεολογικά και πολιτιστικά ήταν (ή έπρεπε, ή ήθελαν να είναι) καταναλωτές των status symbols, των ηθών και των συμπεριφορών της “μεσαίας τάξης”.

Έτσι ορισμένη η post modern «μεσαία τάξη» δεν έπαψε να διογκώνεται στα ‘90s, ακόμα και (συχνά κυρίως με) δάνεια διαφόρων ειδών: εφόσον μπορούσε κανείς να φτάσει ή να αγγίξει ένα «ικανοποιητικό» επίπεδο κατανάλωσης, ήταν (αυτονόητα!) «μεσαία τάξη» – ακόμα κι αν για να φτάσει σ’ αυτήν την επιτυχία είχε υποθηκεύσει το σύνολο της ζωής του και των όποιων ισχνών ιδιοκτησιών του… Ταυτόχρονα ανακηρύχτηκε πανηγυρικά και με κάθε επισημότητα (οι σχετικές δηλώσεις «ειδικών» και «πολιτικών» ήταν η μόνιμη χρυσή βροχή…) σαν «η σπονδυλική στήλη της δημοκρατίας»: αυτή η μυθική «μεσαία τάξη» ήταν που ευνοούσε την πολιτική σύγκλιση των καθεστωτικών κομμάτων γύρω από ένα εξίσου μυθικό «κέντρο». Το «κέντρο» έγινε για τα ‘90s και τα ‘00s ο πολικός αστέρας της “δημοκρατικής πολιτικής ζωής”. Και τα κόμματα του “δημοκρατικού τόξου” αυτής της “πολιτικής ζωής” έπρεπε, με τις μικροδιαφορές / μικροπαραλλαγές μεταξύ τους, να ορκίζονται σ’ αυτό το “κέντρο”. Έτσι, στη θέση των πολιτικών όρων “δεξιά” και “αριστέρα” (που ήταν, υποτίθεται, αντίπαλες μεταξύ τους) κατασκευάστηκαν οι όροι “κεντροδεξιά” και “κεντροαριστέρα”. Με προσανατολισμό και σταθερό σημείο αγκύρωσης το “κέντρο”… Σαν κυβερνητικές αποφύσεις του.

(φωτογραφία: Χθες, καμαρωτοί. Με τους μπερέδες τους, τα μπάτσικα στο κεφάλι… Τώρα το που τα πήραν τα παράσημα μη ρωτήσετε…)

Η εξαφάνιση της εργατικής τάξης (ειδική αναφορά)

Κυριακή 6 Γενάρη. Συμπληρωματική και στρατηγικής σημασίας ήταν η εξαφάνιση του όρου “εργατική τάξη”. Στην ιστορική φάση που άρχιζαν ή/και εντείνονταν οι μετασχηματισμοί της 3ης βιομηχανικής επανάστασης, ό,τι συνέχισε να εννοείται (όλο και λιγότερο…) σαν “εργατική τάξη” στον καπιταλιστικό βορρά ήταν οι βιομηχανικοί εργάτες που συρρικνώνονταν σταθερά, τόσο σαν αριθμός όσο και σαν “βάρος” μέσα στη νέα σύνθεση της (υπαρκτής και πραγματικής μεν αλλά και ανομολόγητης) εργατικής τάξης, εξαιτίας της μετακόμισης πολλών βιομηχανιών στην μακρινή ασία· αλλά και της γενικής τριτογενοποίησης, του “τογιοτισμού” (όπως και όσο εφαρμόστηκε).

Αντίθετα, επανεμφανίστηκε δυναμικά ένας παλιός, γνωστός όρος, και διακριτικά ένας κάπως καινούργιος. Ο πρώτος ήταν η φτώχεια. Οι μόνιμες και επίμονες αναφορές στα “όρια φτώχειας” και στα ποσοστά “πάνω ή κάτω απ’ αυτά” ήταν κρίσιμο ιδεολογικό συμπλήρωμα της κατασκευής της διευρυμένης έννοιας της “μεσαίας τάξης”. Οι “φτωχοί” όχι μόνο δεν είναι “κοινωνική τάξη” αλλά ούτε θα έπρεπε να εννοούν τους εαυτούς τους έτσι! Θα ήταν σα να θέλουν να καθηλωθούν στη φτώχεια!!! Όχι. Οι “φτωχοί” και τα “όρια φτώχειας” έγιναν βασικά ιδεολογικά εργαλεία εκκαθάρισης του υποκειμενισμού της εργατικής τάξης, έγιναν “αντικειμενικές μετρήσεις” για να την μετατρέψουν σ’ ένα είδος “κοινωνικού θερμόμετρου”, μέσα στο οποίο ο καθένας και η καθεμιά μια έγνοια μόνο θα έπρεπε να έχει: το πως θα “ανέβει” ξεφεύγοντας (ατομικά / οικογενειακά) απ’ τις “παγίδες φτώχειας” (έτσι μας έλεγαν ξανά και ξανά) ώστε να πηδήσει στη “μεσαία τάξη”… Οι όροι “φτώχεια” κλπ ήταν το απαραίτητο συμπλήρωμα του πυρετού του (νεο)φιλελευθερισμού… Η “υποθερμία” του…

Ο καινούργιος όρος (γαλλικής προέλευσης αν δεν κάνουμε λάθος) ήταν “υποτάξη”. Αν και ποτέ δεν ορίστηκε με ακρίβεια, η “υποτάξη” είχε έμφαση στο “υπό-“. Και πρακτικά αφορούσε τους μετανάστες / τις μετανάστριες εργάτες / εργάτριες, ειδικά αν δεν “ενσωματώνονταν” (ούτε “συνδικαλιστικά”, ούτε “κομματικά”) ώστε να προσβλέπουν στο μεγάλο πλατώ της “μεσαίας τάξης” (ακόμα κι αν δυσκολεύονταν να το φτάσουν). Το “υπό-“ παρέπεμπε στο “υπόγειο”, δηλαδή σε θολές, μισοσκοτεινές κοινωνικές φιγούρες στις οποίες επ’ ουδενί δεν θα έπρεπε να αναγνωριστεί “νόμιμη” ταξική θέση! Ακριβώς επειδή την είχαν (: εργατική) αλλά, μέχρι να “βαπτιστούν” στα νάματα της όποιας (εθνικής ή παγκόσμιας) “μεσαίας τάξης”, θα έπρεπε να παραμένουν λίγο ή πολύ allien…

Για όσες / όσους αυτά τα έχουν ζήσει και τα ξέρουν στο πετσί τους το γενικό κοινωνικό σχήμα είναι εύκολα αντιληπτό: μια μαζική, εκτεταμένη “μεσαία τάξη” στο κέντρο του κοινωνικού χάρτη, που περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της παλιάς και της νέας εργατικής τάξης (μικροαστικοποιημένης μέσα απ’ την κατανάλωση όμως!!!), όλη την παραδοσιακή μεσαία τάξη (που, εν τω μεταξύ πύκνωνε από νεόπλουτους μικροαστούς)· στην μια μεριά η “ανώτερη τάξη” που αποτελούνταν όχι μόνο από τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, αλλά και μετόχους τους, υψηλόμισθα στελέχη, τους πετυχημένους καλλιτέχνες / περσόνες, κλπ· και στην άλλη ένα ασαφές μόρφωμα, γεμάτο “ξένους”, “αποτυχημένους” (της κοινωνικής ανόδου), “παραβατικούς”, “ασύμβατους”, “ξεπερασμένους” και, εδώ ή εκεί, σταθερά μειούμενους βιομηχανικούς εργάτες και εργάτες κατασκευών, συνήθως “ανειδίκευτους” (σε σημαντικό βαθμό μικροαστικοποιημένους μέσα απ’ την πίστη τους στα εμπορευματικά είδωλα).

Το σχήμα αυτό, που διαδόθηκε μαζικά και επίμονα και έγινε ευχάριστα δεκτό απ’ τις μάζες των πρωτοκοσμικών, αν και ήταν βλακώδες για οποιαδήποτε σοβαρή ανάλυση, ήταν απλό, ελκυστικό, “περιεκτικό”. Και, κυρίως, ξεμπέρδευε με την “κομμουνιστική απειλή” όχι ελέω εξαφάνισης της ε.σ.σ.δ. και των δορυφορικών καθεστώτων της αλλά ελέω εξαφάνισης της αυτοτελούς υποκειμενικότητας της εργατικής τάξης. Εργάτες και εργάτριες συνέχισαν φυσικά να υπάρχουν, κατά εκατομμύρια, και μάλιστα να αυξάνονται (συμπεριλαμβάνουμε και τους λεγόμενους “υπάλληλους”) – μαζί με τις “νέες σχέσεις εργασίας”. Αν, όμως, ατομικά και συλλογικά ένοιωθαν “κάτι άλλο”, τότε η εργατική τάξη δι’ εαυτήν είχε εξαφανιστεί!

Ε, δεν χρειάζεται κάτι παραπάνω για την καπιταλιστική ευστάθεια!

Η κρίση… (ειδική αναφορά)

Κυριακή 6 Γενάρη. Το σχήμα έμοιαζε συμπαγές και ανθεκτικό, μια “αυταπόδεικτη αλήθεια” , όσο τέλος πάντων συμπαγή, ανθεκτικά και “αλήθειες” είναι τα καπιταλιστικά ιδεολογήματα…

Τότε δεν υπήρχε βέβαια ασταμάτητη μηχανή, υπήρχε όμως “σαμποτάζ” και “3η γενιά”. Ήταν εντελώς μοναχική δραστηριότητα (στα όρια της παρανομίας / εξόριας) το να ασχολείται κάποιος με την “αποδιάρθρωση” αυτής της “αυταπόδεικτης αλήθειας” μελετώντας τόσο την τότε (στα ‘90s …) υπόγεια εξελισσόμενη κρίση / αναδιάρθρωση όσο και την επερχόμενη κλιμάκωσή της. (Τα γραπτά ίχνη έχουν απομείνει σκόρπια σε διάφορες κούτες ανά την επικράτεια που απέξω γράφουν «παλιά έντυπα»….Ή «για ανακύκλωση»…)

Εκείνο που ήταν εφικτό να δει όποιος ενδιαφερόταν ήταν ότι αυτό το ιδεολογικό παραμύθι της «πλατιάς μεσαίας τάξης» διατρεχόταν από εσωτερικά χάσματα. Χάσματα – όχι «αντιθέσεις» με την συνειδητή έννοια. Χάσματα πολιτιστικά, ιδεολογικά, κλπ. Κυρίως όμως απ’ αυτό: μέσα στο ίδιο «κοινωνικό δοχείο», με τα ίδια υποτίθεται «χαρακτηριστικά», βρισκόταν δύο εντελώς διαφορετικές κοινωνικές καταστάσεις: αυτοί κι αυτές που μπορούσαν να συσσωρεύσουν (πλούτο, ιδιοκτησίες, προοπτικές, «άκρες») κι αυτοί κι αυτές που δεν μπορούσαν να συσσωρεύσουν (κατά κύριο λόγο μισθωτοί στα χαμηλά ή στη μέση της μισθωτής ιεραρχίας), αλλά ήταν, με διάφορους τρόπους, «καταναλωτές της στιγμής» και «αισιόδοξοι οραματιστές του μέλλοντος». Η διαφοροποίηση αυτή έγινε ακόμα πιο έντονη στο φόντο του μαζικού δανεισμού (καταναλωτικού, στεγαστικού, επιχειρηματικού, σπουδαστικού, κλπ). Δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη φιλοσοφία (χρειαζόταν, πάντως, η εργατική παρατηρητικότητα): οι συνεπιβάτες στον «ιπτάμενο δίσκο» της «μεσαίας τάξης» θα διαλύονταν εξαιτίας των χρεών τους (απέναντι στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο)· και του τρόπου που θα μπορούσαν να διαχειριστούν ή να μην διαχειριστούν όχι μόνο αυτά τα χρέη, αλλά και (κυρίως) όλες τις «επενδύσεις μέλλοντος» που είχαν κάνει πάνω σ’ αυτά!!!

Μ’ άλλα λόγια η περίφημη «μεσαία τάξη» είχε στο εσωτερικό της πολλή, πάρα πολλή εργασία· πολλή, πάρα πολλή εργατική τάξη· πολύ, πάρα πολύ απ’ αυτό που λέγεται «δεν έχω τίποτα άλλο εκτός απ’ την εργατική μου δύναμη» (σωματική ή/και διανοητική). Και απεριόριστη υποθήκευση όλων αυτών, ατομικά αλλά και μαζικά… Τα περιελάμβανε όμως τόσο καλά καμουφλαρισμένα ιδεολογικά, «διανοητικά», «αισθητικά», «ηθικά», ώστε όταν θα ερχόταν η στιγμή του «ξεκαθαρίσματος» θα συνέβαινε….

Τι θα συνέβαινε άραγε; Η αποκάλυψη, το ξεμασκάρεμα της πραγματικότητας; Ή μια ακόμα πιο συντριπτική, συνθλιπτική απόκρυψή της;

Η σκληρή πραγματικότητα 1 (ειδική αναφορά)

Κυριακή 6 Γενάρη. Από επιλογή και όχι από “τύχη” μιλήσαμε δημόσια κάποτε (σαν μητροπολιτικά συμβούλια αυτόνομων) για εκείνο που συνέβαινε ήδη: την προλεταριοποίηση τμημάτων της “μεσαίας τάξης”. Αν, μάλιστα, ήθελε να είναι κανείς ακριβέστερος θα μιλούσε, κυρίως, για την επανα-προλεταριοποίηση της επόμενης γενιάς μικροαστών (: μικροαστικοποιημένων μισθωτών / εργατών…) που είχαν σκαρφαλώσει σαν “λαθρεπιβάτες” (ας μας επιτραπεί ο όρος!) στον ιπτάμενο δίσκο της διευρυμένης “μεσαίας τάξης” – αλλά έτρωγαν πια κλωτσιές. Η κυρίως (αν και όχι η μοναδική) σκάλα της “λαθρεπιβίβασης” είναι βέβαια γνωστή: η μαζική “ανώτατη εκπαίδευση” με όλους τους αποπάνω ορόφους της, τις υποσχέσεις της…

Τι θα έκανε λοιπόν αυτό το μαζικό υποκείμενο που ποτέ στην ιστορία δύο αιώνων δεν υπήρξε σταθερά “αστικό” (και “δημοκρατικό”) με καμία σοβαρή έννοια, μόλις θα έχανε την “κοινωνική θέση” – ή, πράγμα που από πολλές απόψεις είναι ακόμα χειρότερο, την προοπτική μιας καλής και σταθερής θέσης στη “μεσαία τάξη”; Τι θα έκανε;

Θεωρητικά (για την όποια αναλυτική, πολιτική, και πάντα εργατική έρευνα που εξελίχθηκε, κάποια στιγμή, σε Sarajevo) δύο ήταν τα ενδεχόμενα. Είτε αυτό το υποκείμενο θα ξεφορτωνόταν, γρήγορα, ατομικά και συλλογικά, την φρικτή εσωτερίκευση της έκπτωσης· της “ματαίωσης των προσδοκιών”… Οπότε θα μελετούσε τις διαδικασίες “κοινωνικής ανόδου και καθόδου” κοιτώντας τες απ’ την καινούργια (έστω και ανεπιθύμητη…) εργατική, προλεταριακή κατάσταση… προκειμένου να συμβάλει στην ανασύνθεση των εργατικών / αντικαπιταλιστικών αρνησικυριών… Είτε θα κρατούσε και θα ανανέωνε (ενισχυόντάς τα μάλιστα) τα original ιστορικά μικροαστικά χαρακτηριστικά, παράγοντας και αναπαράγοντας «συγκινήσεις»: φθόνο, μνησικακία, φοβίες, ανασφάλειες, αδιαφορίες, επιθετικότητα κατά των πιο αδύναμων… κλπ.

Αρχές του 2019 πια και ξέρουμε τι έγινε και τι γίνεται ως τώρα. Το δεύτερο. Απ’ τα μαζικά φαινόμενα (τύπου «αγανακτισμένοι» α λα ελληνικά ως τα πρόσφατα «κίτρινα γιλέκα») που εκτοξεύονται στην υπόδειξη όχι «ζητημάτων εξουσίας» έτσι γενικά αλλά ζητημάτων πατερναλισμού της εξουσίας ειδικά έως αποκλειστικά… από τον μαζικό πρωτοκοσμικό ρατσισμό (απέναντι, φυσικά, στην Άλλη εργατική τάξη) και εθνικισμό, ως τις πολιτικές τους εκφράσεις, είναι ο «πληγωμένος μικροαστισμός» που εκδηλώνεται – ή ξερνάει. Ακόμα και των μισθωτών…

Η σκληρή πραγματικότητα 2 (ειδική αναφορά)

Κυριακή 6 Γενάρη. Θα πρέπει να παραδεχτούμε, πικρά, ότι οι ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους και του κεφάλαιου έκαναν “καλή δουλειά” επί 3 τουλάχιστον δεκαετίες· εδώ και μια γενιά τουλάχιστον. Η τελευταία τους επιτυχία είναι ότι διαφήμισαν και διαφημίζουν σαν “αντισυστημικές” τις ακροδεξιές εκφάνσεις του πληγωμένου μικροαστισμού – για να του δώσουν αυτοπεποίθηση κολακεύοντάς τον, και να του δώσουν ένα νόημα “επαναστατικό”, έξω και πέρα απ’ τα όρια της δομικής ιδιοτέλειάς του. Εννοείται πως οι μικροαστοί (συμπεριλαμβανομένων των μικροαστικοποιημένων μισθωτών) δεν έχουν ιδέα για το τι είναι το “σύστημα”· και σε κάθε περίπτωση ενστικτώδικα εκείνο που θέλουν είναι να επωφεληθούν απ’ αυτό – όχι να το καταστρέψουν! (Δεν χώθηκαν, στα μέρη μας, στο χρηματιστηριακό κόλπο;) Κολακεύονται όμως όταν ακούνε ότι η συγκινησιακή τους πανούκλα είναι κάτι “καινούργιο” ευρύτερης αξίας κι όχι το ίδιο που έβγαζαν πάντα όταν δεν υπήρχε ισχυρός εργατικός / ταξικός ανταγωνισμός για να τους βάζει στη θέση που ανήκουν κι αυτοί και οι προσδοκίες τους, δηλαδή … στο σύστημα!

Επιπλέον οι μικροαστοί, απ’ την θέση τους στον καπιταλιστικό κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας και της εξουσίας δεν ήταν ποτέ (ποτέ!) ικανοί να συνθέσουν οποιοδήποτε σχέδιο γενικής (κρατικής / καπιταλιστικής) χρήσης. Οι αστοί (όταν υπήρχαν) ναι, μπορούσαν να κάνουν και να επιβάλλουν σχέδια. Η τάξη μας (οργανωμένη) ναι, μπορούσε να κάνει αντι-σχέδια. Οι μικροαστοί ποτέ: σαν «ενδιάμεσοι» πάντα κοιτούσαν προς τα πάνω, και πάντα πατούσαν τους κάτω. Κι όταν αυτή η ατομική / οικογενειακή / συλλογική «στάση του μικροαστικού σώματος» έχανε την ισορροπία της λύσσαγαν.

Όταν οι μικροαστοί ασχολούνται με την μορφή κράτος «πληγωμένοι, θυμωμένοι, αγανακτισμένοι», είναι για να αναζητήσουν έναν πιο ευνοϊκό πατερναλισμό – απ’ την μεριά του κράτους και του κεφάλαιου. Όταν οι φασιστικές πολιτικές τους εκφράσεις λένε ότι «νοιάζονται για τους φτωχούς και τους άνεργους» εννοούν αυτό ακριβώς που κάνουν οι φασιστοκυβερνήσεις στην αυστρία και στην ουγγαρία: να δουλεύετε περισσότερο («για να περάσετε πάνω απ’ τα όρια φτώχιας»…) ή να δουλεύετε υποτιμημένοι μεν αλλά με «κρατική εγγύηση» – και έλεγχο. Κι όταν οι μικροαστοί κατηγορούν τις κυβερνήσεις ότι «υπηρετούν τις μεγάλες επιχειρήσεις» εννοούν: κάντε κάτι για να ξανα-ανέβουμε στον ιπτάμενο δίσκο της «μεσαίας τάξης». (Αφού, ως γνωστόν, όταν ήταν καθισμένοι εκεί, τις περσόνες αυτών των μεγάλων επιχειρήσεων είχαν σαν ινδάλματα: ήταν οι «πετυχημένοι»!..)

Γίνεται, λοιπόν, μια (όχι και τόσο κρυφή) ταξική επίθεση όταν οι πληγωμένοι και προδομένοι μικροαστοί εκδηλώνονται μαζικά· και είναι τέτοια η επίθεση (ταξική) ακόμα κι αν η δική μας τάξη είναι «ανύπαρκτη» (σα συλλογικό και αυτόνομο υποκείμενο). Οι στόχοι είναι δύο. Αφενός να μην συνειδητοποιήσει κανένα τμήμα των «ξεπεσμένων» και των «φουκαράδων» ότι ανήκουν στη νέα εργατική τάξη αφού ο καπιταλισμός είναι που την δημιουργεί αυτήν την τάξη κι όχι τα γούστα, οι «ατυχίες» ή οι φιλοδοξίες του καθενός! Αντίθετα, να μείνουν όλοι και όλες προσδεδεμένοι (και οι προσδοκίες τους επίσης) στο κράτος, σε κάποια πιο αυστηρή πατερναλιστικά (άρα και πιο βίαιη) μορφή του. Να μείνουν προσδεδεμένοι σ’ αυτό ακόμα κι αν είναι ανοικτά πολεμικό, ιμπεριαλιστικό…

Αφετέρου να απαγορευτεί (ακόμα και προληπτικά) ιδεολογικά και όπου χρειαστεί αστυνομικά οποιαδήποτε μορφή επανεμφάνισης, εν μέσω παρατεταμένης κρίσης / αναδιάρθρωσης, της εργατικής αυτονομίας· έστω και εν σπέρματι. Γιατί είναι αυτή που μπορεί να «λύσει όλα τα μάγια» της ιδεολογικής και πολιτικής καθήλωσης…

Απαισιοδοξία της σκέψης…

Τετάρτη 19 Δεκέμβρη. Κάποτε έπιασαν φωτιά τα καμαρίνια ενός θεάτρου. Ένας κλόουν βγήκε στη σκηνή για να ειδοποιήσει τον κόσμο. Ο κόσμος νόμισε ότι πρόκειται για νούμερο και τον χειροκρότησε. Ο κλόουν επανέλαβε την προειδοποίηση ακόμα πιο δραματικά, και το κοινό τον χειροκρότησε ακόμα πιο έντονα.

Γι’ αυτό νομίζω ότι ο κόσμος κάποτε θα καταστραφεί μέσα στη γενική επευφημία όλων όσων θα καταστραφούν μαζί του, επειδή θα νομίζουν ότι πρόκειται για αστείο.

Soren Kierkegaard, Either/Or, 1843

Τόκιο με κυνόδοντες

Τρίτη 18 Δεκέμβρη. Η πιο στρατηγική διακύδευση για τις ηπα μετά το ξέσπασμα του Β παγκόσμιου πολέμου ήταν η κυριαρχία τους στον Ειρηνικό – την οποία απειλούσε ο γιαπωνέζικος ιμπεριαλισμός / μιλιταρισμός. Τις σκληρές και κρίσιμες μάχες στον Β παγκόσμιο πόλεμο ο αμερικανικός στρατός δεν τις έδωσε ούτε σε ευρωπαϊκό ούτε σε βορειοαφρικανικό έδαφος. Τις έδωσε στον Ειρηνικό. Η μεταπολεμική μυθολογία για την ανωτερότητα του αμερικανικού στρατού (με δύο ατομικές βόμβες κατά αμάχων…) εκεί κτίστηκε. Και αργότερα εκεί κατέρρευσε: στο βιεντάμ.

Υπήρξε όμως μια πραγματική, στρατηγική με κεφαλαία γράμματα, νίκη του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στον δυτικό Ειρηνικό, τότε: ο στρατός του κατέλαβε την ιαπωνία, και – μεταξύ 1945 και 1952 – υπό τον στρατηγό Douglas MacArthur, αναδιάρθρωσε το ιαπωνικό κράτος με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι για πάντα ακίνδυνο. Το 1947 επέβαλε στους ιάπωνες ένα «ειρηνιστικό σύνταγμα» στο οποίο διατυπώνεται ρητά η απαγόρευση του να έχει το Τόκιο στρατό με επιθετικές δυνατότητες και εξοπλισμό.

Εβδομήντα χρόνια μετά είναι κοινότοπη η διαπίστωση ότι κανένας ιμπεριαλισμός δεν εμποδίζεται με «νόμους» και “συμφωνίες” (ο «κρυφός» εξοπλισμός, κάτω απ’ τις απαγορεύσεις της συμφωνίας των Βερσαλιών, υπό τον Χίτλερ, θα αρκούσε σαν μια παλιά απόδειξη. Η αμερικανική απόσυρση απ’ την INF είναι μια πιο πρόσφατη). Το μόνο εμπόδιο που θα μπορούσε να υπάρξει στον (με ιμπεριαλιστικούς προσανατολισμούς) επανεξοπλισμό του ιαπωνικού κράτους είναι οι ίδιοι οι ιάπωνες. Ωστόσο η αμερικανική στρατιωτική «κατοχή» (με την μορφή βάσεων) που, υποτίθεται, εγγυάται την «ασφάλεια» του ιαπωνικού κράτους / κεφάλαιου (έτσι ώστε να μην χρειάζεται δικό του στρατό) μπορεί να γίνει βασικό επιχείρημα υπέρ του να αποκτήσει τέτοιον! Στην εποχή του ψοφιοκουναβικού Ηροστρατικού «ο κόσμος καίγεται και εμείς πανηγυρίζουμε» δεν θα ήταν παράξενο ο γιαπωνέζικος εθνικισμός / μιλιταρισμός να σκουπίσει τον ειρηνισμό, ακόμα κι αν αυτός ο τελευταίος είναι εξίσου εχθρικός απέναντι στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό όσο και στον ιαπωνικό…

Το γεγονός είναι ότι η ακροδεξιά κυβέρνηση Abe «σκέφτεται» να μετατρέψει τα πλωτά ελικοπτεροφόρα του ιαπωνικού «αμυντικού» στρατού (φωτογραφία πάνω), σε αεροπλανοφόρα. Η προφανής δικαιολόγηση είναι «η αντιμετώπιση της κινεζικής απειλής» – χωρίς, όμως, καταφυγή στην αμερικανική στρατιωτική ομπρέλλα. Ο υπολογισμός είναι πονηρός: αν η Ουάσιγκτον (που έχει τον τελευταίο λόγο) το επιτρέψει, τα αεροπλάνα της δουλειάς θα είναι 50, 60, μπορεί και 100 αμερικανικά f-35…

Πράγμα που φέρνει την Ουάσιγκτον στο εξής σταυροδρόμι: αν το ψόφιο κουνάβι σκοπεύει να διαφημίσει τις «ακόμα περισσότερες δουλειές για τους αμερικάνους εργάτες» (δηλαδή για τις πολεμικές του βιομηχανίες) τότε η μιλιταριστική αναβάθμιση του Τόκιο είναι ένα εξαιρετικά ευχάριστο νέο! Απ’ την άλλη μεριά όμως, όσο περισσότερο αναβαθμίζεται στρατιωτικά ο ιαπωνικός ιμπεριαλισμός, τόσο «σκληρότερος» σύμμαχος θα είναι· ή, μπορεί, ποιος ξέρει, να πάψει να είναι σύμμαχος καν και καν…

Παρότι η εθνικιστική ρητορική στην ιαπωνία εξακολουθεί να δείχνει σαν «απειλή» το Πεκίνο (ή/και την Πγιονγκγιάνγκ) τα ιαπωνικά αφεντικά το ξέρουν καλά: ο ιστορικός τους αντίπαλος βρίσκεται στην άλλη μεριά του Ειρηνικού. Το μπλοκ του Βλαδιβοστόκ έχει προσπαθήσει ήδη να ρυμουλκήσει το Τόκιο – χωρίς ορατά αποτελέσματα ως τώρα….

Όμως, καθώς ο 4ος παγκόσμιος πόλεμος οξύνεται σταθερά, θα γίνουν παράξενα πράγματα τα επόμενα χρόνια· στον Ειρηνικό και στην ανατολική / νοτιοανατολική Ασία, όπως και αλλού. Είναι να μην ξυπνήσει το τέρας του μιλιταρισμού. Αν αυτό συμβεί οι «κανόνες» αλλάζουν.

Και στην ιαπωνία έχει ξυπνήσει για τα καλά.

Φωσφοριζέ μικροαστισμός 2

Δευτέρα 17 Δεκέμβρη. Οργανωμένο, συστημικό ψέμα ήταν επίσης και το ότι “οι κινητοποιήσεις των κίτρινων γιλέκων” άρχισαν το Νοέμβρη: μια στιγμή παραπληροφόρησης που επέτρεψε να περάσει το παραμύθι περί “αγανακτισμένου αυθορμητισμού” – και “έλλειψης οργάνωσης”. Η “αγανάκτιση” με την αύξηση της τιμής στο diesel εκδηλώθηκε δημόσια τον περασμένο Μάη, όταν η κυρία Priscilla Ludosky (φωτο επάνω) ανέβασε σε μια «πλατφόρμα μαζικής διαμαρτυρίας» (την change.org) μια «ανοικτή επιστολή / διαμαρτυρία» για το θέμα. Η πλατφόρμα «φιλοξενεί» οτιδήποτε καμμένο. Γι’ αυτό είναι δημοφιλής…

Η 33χρονη Ludosky, πρώην τραπεζοϋπάλληλος, έχει φτιάξει μια ιντερνετική εταιρεία εμπορίου βιολογικών προϊόντων αισθητικής και αρωματοθεραπείας. Η “αγανάκτισή” της οφειλόταν στο γεγονός ότι η αύξηση στις τιμές των καυσίμων ανέβαζε το κόστος της στη “φυσική” διαφήμιση και στη διακίνηση των προϊόντων της, κυρίως σε γαλλικά προάστια, όπου χρησιμοποιεί το ι.χ. της – ενδεχομένως να έχει και τα έξοδα κίνησης κάποιου υπαλλήλου….

Τυπική μικροαστική φιγούρα “αυτοδημιούργητου” και “είμαι το αφεντικό του εαυτού μου”, η κυρία Ludosky τράβηξε την συμπάθεια των «ομοιοπαθούντων». Στις 30 Νοέμβρη η έκκλησή της είχε μαζέψει 1 μύριο υπογραφές (σύνολο ψηφοφόρων στη γαλλία 47,5 μύρια, κάτι λιγότερο απ’ το 2,5% δηλαδή…). Ωστόσο ανάμεσα στον Μάη που έγινε η ανάρτηση της έκκλησης και το φθινόπωρο, «κάποιοι» δεν έκατσαν με σταυρωμένα χέρια. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των «αγανακτισμένων» διαφωτίζουν ποιοί ήταν αυτοί οι «κάποιοι»: «επώνυμοι και ανώνυμοι» φασίστες… Έτσι, «πριν την είσοδο στις πόλεις» (και ειδικά στην πρωτεύουσα), οι μικρομεσαίοι φορτηγατζήδες είχαν κάνει για κάποιες βδομάδες αποκλεισμούς πόλεων.

Όπως καταλαβαίνει κανείς με στοιχειώδη εμπειρία, το οργανωτικό μοντέλο αυτής της πρακτικής, στην περίπτωσή τους, μοιάζει πολύ μ’ αυτό της «φτωχομεσαίας αγροτιάς» στα μέρη μας, όταν στήνει μπλόκα (ξεκινούν όπου νάναι…): η γεωγραφική διασπορά επιβάλλει την ύπαρξη «μικρών ηγετικών πυρήνων» εδώ κι εκεί, πράγμα που κάνει δυσέρευτη κάποια «γενική ηγεσία» (αν τέτοια δεν υπάρχει απ’ τα πριν), δεν αλλάζει όμως σε τίποτα τις ιδεολογικές παραμέτρους των κινητοποιήσεων, που καθορίζονται ουσιαστικά απ’ την κοινωνική θέση. Ύστερα αρκούν γενικότητες του είδους «όλοι στους δρόμους», ψωνισμένες απ’ την αθλιότητα του μικροαστικού φαντασιακού, για να παραμυθιαστούν οι καθ’ έξιν φαντασιόπληκτοι ότι επίκειται επανάσταση – και να δώσουν άλλοθι σε κάθε μικροαστό.

Πρέπει να συνυπολογιστεί κι αυτό: στον τομέα των logistics στη γαλλία υπάρχουν πολύ μεγάλες εταιρείες διεθνών μεταφορών, με εκατοντάδες φορτηγά· και χιλιάδες οδηγούς / εργάτες. Προφανώς η αύξηση στην τιμή του diesel κτυπούσε αυτές πολύ περισσότερο. Αλλά όταν είσαι μεγάλο μαγαζί δεν μπορείς να κατεβάσεις τους ceo σου να φτιάχνουν οδοφράγματα!

Αντίθετα, οι μικροαστοί του κλάδου, ιδιοκτήτες ενός, δύο ή τριών φορτηγών, βυτιοφόρων, νταλικών κλπ, που κάνουν την εκτεταμένη μεν αλλά χωρίς διαρκή προγραμματισμό και εξειδικευμένα λογιστήρια «μικρομεσαία» δουλειά των εσωτερικών μεταφορών, μετακομίσεων, κλπ, ήταν / είναι το κατάλληλο υποκείμενο «για να μπει μπροστά»… Προφανώς είχαν πρόβλημα! Το διατύπωσε ένας απ’ αυτούς με λίγες λέξεις: αν αυξάνονται τα καύσιμα 30% και πω στον πελάτη ότι θα αυξήσω το κόμιστρο κατά 30%, θα τον χάσω.

Έτσι, μέσα σε λιγότερο από ενάμισυ χρόνο έγιναν στη γαλλία τα εξής δύο. Πρώτα, η κινητοποίηση των εργατών / οδηγών, ενάντια στην αντιεργατική νομοθεσία που δίνει επιπλέον δύναμη (και) στα μικρομεσαία αφεντικά των μεταφορών. Και ύστερα η κινητοποίηση αυτών ακριβώς των μικρομεσαίων αφεντικών. Οι πρώτοι, οι εργάτες, εστίασαν στη νομοθεσία – δεν υπήρχε όμως περίπτωση να «πουλήσουν» υποστήριξη στη Le Pen ή άλλα φασιστρόνια· ή να αγοράσουν οτιδήποτε από δαύτους… Οι δεύτεροι, οι μικροαστοί, ξεκίνησαν απ’ το «πρόβλημά» τους και, σε χρόνο dt, έφτασαν να μοστράρουν «πρόγραμμα για τα πάντα» (η γελοία, “πατριωτική” λίστα των 42 αιτημάτων), μια καρικατούρα «προγράμματος εξουσίας» δηλαδή…

Η ευκολία μεταπήδησης απ’ το εξαιρετικά ειδικό («κάτω οι αυξήσεις στα καύσιμα») στο εξαιρετικά γενικό («κάτω ο Macron») είναι απ’ τις πιο χαρακτηριστικές υποδείξεις του ποιο είναι το υποκείμενο: μόνο οι μικροαστοί έχουν την δυνατότητα να κάνουν τέτοιες υπερπολιτικές εκτοξεύσεις σε χρόνο μηδέν, γιατί μόνο οι μικροαστοί νοιώθουν (γενικά) «κοντά στην εξουσία», είναι οπαδοί του κρατικού πατερναλισμού, και κατά συνέπεια θεωρούν ότι το «γενικό πολιτικό» έχει καθήκον να φροντίζει τα επιμέρους και ειδικά συμφέροντά τους – αλλιώς να πάει στο διάολο τώρα!

Ενδιάμεσα, φυσικά, είχαν φροντίσει να ανάψουν μερικές φωτιές με φόντο την αψίδα του θριάμβου: τέλεια πλάνα για τα μήντια και το κρεσέντο παραγωγής και κατανάλωσης εντυπώσεων… Κάποιος διαφημιστής το σκέφτηκε…

Αυτά δεν σημαίνουν ότι ο Macron είναι μια «καλή» πολιτική βιτρίνα!! Του κόμματος των αφεντικών είναι! Απλά στον καπιταλισμό, ειδικά σε συνθήκες κρίσης αναδιάρθρωσης, δεν γίνεται να είναι όλα τα αφεντικά το ίδιο ευχαριστημένα!

Σημαίνουν όμως ότι η μικροαστική παραγωγή «αγανάκτισης» και τα διάφορα επίσημα ή ανεπίσημα βοθρολύματα πηγαίνουν «χέρι χέρι». Γιατί όταν τα μικροαφεντικά «πνίγονται απ’ το δίκιο τους» χοροπηδάνε πάνω στους εργάτες / στις εργάτριες που εκμεταλλεύονται. Δεν αλλάζουν ταξική θέση, το αντίθετο. Αν κουκουλωθείς και πάρεις στα χέρια ένα στυλιάρι ούτε ταξική θέση αλλάζεις, ούτε «ριζοσπαστικοποιείσαι» (αν ήταν αλλιώς οι μαφίες και τα κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος θα ήταν επαναστάτες!). Οι μικροαστοί δεν γίνονται «επαναστάτες», ούτε κατά λάθος (!) όταν ανεμίζουν το δικό τους «δίκιο» – γιατί είτε δηλώνεται ρητά είτε όχι το μικροαστικό δίκαιο στο σύνολό του στηρίζεται στην εκμετάλλευση της εργασίας! Κι αυτό το ξέρουν πολύ καλά!!!

Συνεπώς, όσο είναι καθήκον του εργατικού ανταγωνισμού οι αγώνες εναντίον της υποτίμησης της εργασίας, άλλο τόσο είναι η απομυθοποίηση των δράσεων των αφεντικών, που θίγονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, απ’ την όποια κρίση / αναδιάρθρωση.

Καμία «συμμαχία», καμμία «συμπάθεια»!!! Ό,τι έχουμε πει ισχύει: και τα «μικρά» αφεντικά κουφάλες είναι!