Tag: ιστορία

Ένας μαύρος πάνθηρας είναι πάντα μαύρος πάνθηρας

Δευτέρα 22 Ιούνη. Ο Aaron Dixon ήταν απ’ τους συνιδρυτές του κόμματος των Μαύρων Πανθήρων στο Seattle, το 1968 – ήταν 19 χρονών τότε.

Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του (δημοσιεύτηκε στο counterpunch), παραμένοντας ριζοσπάστης, θυμάται περιστατικά απ’ το παρελθόν, και ελπίζει για το παρόν και το μέλλον του κινήματος στις ηπα.

Για την ασταμάτητη μηχανή κρατήσαμε την τελευταία ερώτηση / απάντηση:

Ερώτηση: Πες μερικές απ’ τις παγκόσμιες συγκρούσεις που σε αφορούν.

Απάντηση: Νομίζω ότι η σύγκρουση μεταξύ των σιωνιστών και των παλαιστίνιων είναι ένας κρίσιμος αντιαποικιακός αγώνας, το αποτέλεσμα του οποίου θα επηρεάσει τον κόσμο. Πρέπει να συνδέσουμε αυτά που συμβαίνουν εδώ με αυτά που συμβαίνουν στο Ισραήλ/Παλαιστίνη και σε άλλα αποικιακά σχέδια των λευκών ρατσιστών. Καθένας που πληρώνει φόρους εδώ πρέπει να αναρωτηθεί για το πως μπορούμε να επιτρέπουμε την συνέχιση της γενοκτονίας και του απαρτχάιντ κατά των παλαιστινίων. Αυτή είναι η καρδιά, το κέντρο της σύγκρουσης σ’ όλο τον κόσμο. Πρέπει να τελειώσουμε την κατοχή της Παλαιστίνης και την εκμετάλλευση των μαύρων και όλων των άλλων υποτελών απ’ τις καπιταλιστικές δυνάμεις σ’ όλο τον κόσμο.

(Το video είναι trailer για την έκδοση του βιβλίου του Dixon, My People Are Rising, το 2012.).

Detroit riot, 1967

Τρίτη 9 Ιούνη. Η καθολική «συμπαράσταση» στις αμερικανικές διαδηλώσεις για την δολοφονία του G. Floyd, που προβάλλεται σαν ένα παγκόσμιο φαινόμενο, έχει κάτι πολύ επιφανειακό – κατά την ταπεινή μας γνώμη. Ειδικά η γονυκλισία είναι τόσο εύκολη κίνηση (στα όρια της διαφημιστικής ατάκας…) ώστε αναρωτιέται κανείς αν όλοι αυτοί που τώρα δείχνουν έστω κι έτσι μια κάποια «ευαισθησία» έχουν ποτέ ασχοληθεί με τον διαρκή πόλεμο στους αμερικανικούς δρόμους, τον θεσμικό, νομοθετημένο ρατσισμό του αμερικάνικου συμπλέγματος της ασφάλειας, την κατάσταση στις αμερικανικές φυλακές – και την αποτυχία / ήττα / ενσωμάτωση αντιρατσιστικών κινημάτων πολύ πιο συνταρακτικών τόσο για την αμερικανική όσο και την παγκόσμια ιστορία.

Το 2020 ανήκει στον 21ο αιώνα, και οι τωρινές αντιδράσεις κουβαλάνε επάνω τους ανεξίτηλα, είτε το καταλαβαίνουν οι διαδηλωτές είτε όχι, την Ιστορία τους. Το σχετικά καινούργιο στοιχείο δεν είναι το ψόφιο κουνάβι το ίδιο· ούτε καν οι σωματοφύλακές του. Είναι μάλλον η ανανεωμένη σκλήρυνση των «λευκών προτεσταντών» αμερικάνων, που εκδηλώνεται και με πολλούς άλλους τρόπους πέρα απ’ τον ρατσισμό· εν μέρει παρακμιακά, κρισιακά, και σαν γενικό πνεύμα επιθετικά. Αυτό το τμήμα της πολυεθνικής αμερικανικής κοινωνίας, νοιώθοντας ότι πληθυσμιακά και πολιτιστικά γίνεται σταδιακά μειοψηφία, επιλέγει (και στην περίπτωση του ψόφιου κουναβιού καταφέρνει να εκλέξει) πολιτικές βιτρίνες που υπηρετούν την εσωτερική πόλωση· με την ελπίδα ότι θα επιβληθεί δια της βίας (συχνά πυροβολεί και στο ψαχνό…). Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε. Πριν το ψόφιο κουνάβι είχε εμφανιστεί ένα “tea party”, με πιο γνωστή περσόνα την Sarah Palin. Ενώ οι εκατοντάδες χιλιάδες αμερικάνοι hard core “ευαγγελιστές” είναι φασίστες διεθνούς βεληνεκούς…

Αν οι διαδηλώσεις στις ηπα είναι, ουσιαστικά, εναντίον αυτού του “κοινωνικού υποκειμένου” (και όχι μόνο εναντίον της αστυνομικής βαρβαρότητας), αυτό είναι πράγματι καινούργιο στοιχείο – που φυσικά κανείς δεν θα τολμήσει να υποδείξει. Σαν αντικαταστολή πάντως και σαν αντιρατσισμός πρόκειται μάλλον για εκδηλώσεις αδυναμίας.

Ένα μέτρο της ιστορίας: οι χρονιές 1967 και 1968 έχουν να επιδείξουν μια πολύ πιο σκληρή σύγκρουση. Ένα μόνο γεγονός, η εξέγερση στο Ντητρόιτ τον Ιούλιο του 1967, θα ήταν αρκετό για να θυμίσει ότι αυτό που λέγεται Ιστορία είναι πράγματι πολύ βαρύ.

Η εξέγερση στο Ντητρόιτ, κυρίως των αφρο-αμερικάνων εργατών της πόλης, ξεκίνησε τα χαράματα της Κυριακής 23 Ιούλη (του 1967) όταν η αστυνομία έκανε ντου σ’ ένα παράνομο ξενυχτάδικο μπαρ. Για την καταστολή της ο κυβερνήτης του Μίτσιγκαν κινητοποίησε την εθνοφρουρά. Δεν ήταν αρκετή. Ο τότε αμερικάνος πρόεδρος Lindon Johnson έστειλε το τακτικό στρατό, την 82η και την 101η μεραρχία πεζοναυτών – είναι οι ίδιες που απειλούσε ότι θα έριχνε στους δρόμους της Ουάσιγκτον τώρα το ψόφιο κουνάβι.

Η εξέγερση κράτησε 5 μερόνυχτα. Όταν τελικά ο στρατός και η αστυνομία κατάφεραν να ανακαταλάβουν το κέντρο της πόλης είχαν δολοφονήσει 43 άτομα, είχαν τραυματήσει 1.189, και είχαν κάνει πάνω από 7.200 συλλήψεις. Επιπλέον πάνω από 2.000 κτίρια είχαν πυρποληθεί.

Ακόμα και ο πιο ανίδεος καταλαβαίνει ότι τόσο αίμα δείχνει πόλεμο, χωρίς εισαγωγικά. Ωστόσο ο αγώνας των αφροαμερικάνων δεν υποχώρησε. Οργανώθηκε καλύτερα, πολιτικοποιήθηκε πιο συγκεκριμένα, και συνέχισε τα επόμενα χρόνια.

Ξέρουμε την εύκολη απάντηση: άλλο τότε άλλο τώρα. Πράγματι. Όμως το παρελθόν ρίχνει το δικό του φως στο παρόν· ειδικά όταν τα συνθήματα αφορούν τα ίδια ζητήματα….

(φωτογραφία: Τεθωρακισμένο και πυροσβεστική σε δρόμο του Ντητρόιτ – στο «καυτό καλοκαίρι» του 1967…)

Σωβιν….

Τετάρτη 3 Ιούνη. Παράξενα παιχνίδια. Ο φασιστοδολοφόνος μπάτσος του Geoarge Floyd λέγεται Derek Chauvin. Μπορεί η καταγωγή του να έχει μια μακρινή γαλλική ρίζα: Nicolas Chauvin είναι το όνομα ενός γάλλου στρατιώτη (ενδεχομένως μυθικού) που ήταν (λέει ο θρύλος) τόσο πολύ αφοσιωμένος στον Βοναπάρτη ώστε για χάρη του στρατηγού του τραυματίστηκε σε μάχες σχεδόν 20 φορές.

Απ’ το όνομα αυτό προέκυψε η λέξη σωβινισμός. Στην αρχή σήμαινε ανεξέλεγκτη, τυφλή προσήλωση στον εθνικό ηγέτη. Και, στη συνέχεια, σκέτο εθνικο-μιλιταρισμό….

Κάτι συμπτώσεις!

Κόσμος, χάρτες, κυριαρχία 1…

Τρίτη 12 Μάη. Ένα μικρό διάλειμα ιστορικής γεωγραφίας για σήμερα (δεν έχουμε ξεχάσει τα θέματα της περιόδου!).

Η πιο πάνω φωτογραφία είναι από κινεζικό χάρτη του κόσμου. Ένας δικηγόρος της Σαγκάης, ο Liu Gang, τον βρήκε σ’ ένα παλαιοπωλείο. Πόσο παλιός είναι; Ή, πιο σωστά, αν είναι αντίγραφο, πόσο παλιός μπορεί να ήταν ο πρωτότυπος χάρτης;

Οι γνώμες διίστανται. Κατά μία άποψη αυτός ο χάρτης είναι αντίγραφο του 18ου αιώνα από έναν χάρτη του 1418… Αν είναι έτσι, επιβεβαιώνεται ένας κινέζικος θρύλος, που αφορά έναν επίσης θρυλικό κινέζο ναύαρχο, τον Zheng He: πολύ πριν ευρωπαίοι θαλασσοπόροι (του σκοινιού και του παλουκιού) αρχίσουν να ξεμακραίνουν απ’ τις ευρωπαϊκές ακτές ψάχνοντας έναν σύντομο θαλάσσιο δρόμο προς τις ινδίες (και καταλαμβάνοντας, συν τω χρόνω, δια πυρός και σιδήρου μεγάλο μέρος του κόσμου), η «ουράνια αυτοκρατορία» είχε ταξιδέψει (και χαρτογραφήσει) ολόκληρο τον πλανήτη! Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει πως πρόκειται απλά για κινέζικο αντίγραφο κάποιου ευρωπαϊκού χάρτη των αρχών του 17ου αιώνα. Έχει διάφορα επιχειρήματα υπέρ της, δεν μπορεί όμως να εξηγήσει το γιατί στο κέντρο του χάρτη βρίσκεται η κίνα… Το πώς προσδιορίζεται χαρτογραφικά το κέντρο του κόσμου είναι πολιτική επιλογή υψηλής συμβολικής σημασίας… Σε κάθε περίπτωση οι χάρτες δεν ομολογούν την καταγωγή τους, συνεπώς η αβεβαιότητα για τον κινέζικο συνεχίζει.

Οι χάρτες (και οι χαρτογραφήσεις) λένε όμως άλλα ενδιαφέροντα πράγματα. Και ο Zheng He όχι μόνο υπήρξε πραγματικό πρόσωπο, αλλά αφορά ένα σημαντικό μέρος της άλλης (δηλαδή της “μη δυτικής”) ιστορίας του κόσμου. Εκείνης που αγνοεί επιδεικτικά ο μέσος δυτικός υπήκοος· την ξέρουν όμως οι ασιάτες.

Τα παρακάτω σε πλάγια είναι ελεύθερη απόδοση αποσπασμάτων από πρόσφατο άρθρο του γνωστού βραζιλιάνου δημοσιογράφου Pepe Escobar.

 

Κόσμος, χάρτες, κυριαρχία 2…

Τρίτη 12 Μάη. Η πρώτη κινέζικη ιστορική – γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια είναι του 2ου π.Χ. αιώνα, με τίτλο «Βασικά για τα βουνά και τις θάλασσες». Περιγράφει ότι κόσμος είναι κάθε τι που βρίσκεται κάτω απ’ τον ήλιο (tienhia). Καθώς ο κόσμος αποτελείται από βουνά και θάλασσες, έχει μια ξηρά που απλώνεται ανάμεσα σε «τέσσερεις θάλασσες» (shihai). Κι αυτός ο στεριανός κόσμος έχει ένα κέντρο. Το όνομά του είναι «Μέσο Βασίλειο» (Zhongguo) – και είναι η κίνα.

… Πέντε αιώνες μετά η ρωμαϊκή αυτοκρατορία χαρτογραφεί τον κόσμο για λογαριασμό της. Τώρα το κέντρο είναι η ανατολική Μεσόγειος. Το 293 ο Διοκλητιανός δημιουργεί την “τετραρχία”, με δύο Αύγουστους και δύο Καίσαρες, και αντίστοιχα 4 διοικητικές ενότητες. Σ’ αυτό το σχήμα δημιουργείται μια “δύση” (Occidens) με την επαρχία της ιταλίας στο διοικητικό κέντρο της, και το Μιλάνο σαν πρωτεύουσα· και μια «ανατολή» (Oriens), με πρωτεύουσα τη Νικομήδεια. H Ρώμη έχει απομείνει σαν σύμβολο… Το κέντρο βάρους (στρατιωτικό και ισχύος) μετατοπίζεται σταδιακά ανατολικά. Η Νικομήδεια αντικαθίσταται απ’ την πόλη Βυζάντιο απ’ τον Κωνσταντίνο· κι όταν το δυτικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας καταρρέει το 476, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία είναι ουσιαστικά το ανατολικό της τμήμα…. Τους επόμενους αιώνες η Μεσόγειος είναι η «κεντρική θάλασσα» για το εμπόριο· και οι πόλεμοι της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, σε μεγάλο βαθμό ασιατικής με τα σημερινά γεωγραφικά ονόματα, είναι χερσαίοι.

… Ο Zheng He γεννήθηκε σαν μουσουλμάνος [Ηui: οι κινέζοι μουσουλμάνοι] με το όνομα Μa He, στην επαρχία Yunnan. Μεγάλωσε μαθαίνοντας μανδαρίνικα και αραβικά, με μεγάλο ενδιαφέρον για την γεωγραφία. Στα 13 του ο πρίγκηπας Zhu Di της δυναστείας των Ming (η δυναστεία είχε ανέλθει στην εξουσία της κινεζικής αυτοκρατορίας απ’ το 1387) τον έβαλε σ’ ένα σχολείο, σπούδασε διπλωματία και την τέχνη του πολέμου, και ασπάστηκε τον βουδισμό … Ο Zhu Di έγινε αυτοκράτορας με το όνομα Yong Le το 1402, και την επόμενη χρονιά έκανε τον Zheng He ναύαρχο, με μια ειδική αποστολή: να επιβλέψει την κατασκευή ενός μεγάλου στόλου με σκοπό την εξερεύνηση των «δυτικών θαλασσών». [Είναι ο σημερινός ινδικός ωκεανός]. Ο προηγούμενος αυτοκράτορας Hongwu είχε τον ίδιο στόχο: είχε διατάξει το φύτεμα ενός δισεκατομμυρίου δένδρων στην επαρχία Nanjing, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ξυλεία για την ναυπήγηση ενός μεγάλου στόλου…

… Από το 1405 ως το 1433, επί σχεδόν 3 δεκαετίες, ο Zheng He ήταν επικεφαλής εφτά αποστολών στις θάλασσες προς την αραβική χερσόνησο και την ανατολική αφρική. Δεν επρόκειτο για ένα ή δύο πλοία, αλλά για αρμάδες, μερικές φορές με πάνω από 200 πλοία, εκ των οποίων τουλάχιστον τα 70 ήταν τα βασικά και τα υπόλοιπα βοηθητικά, με 30.000 ναυτικούς, και μεγάλες ποσότητες πολύτιμων κινεζικών υλικών για εμπορικές ανταλλαγές και δώρα στους εντόπιους που συναντούσαν κάθε φορά. Μετάξι, πορσελάνη, ασήμι, βαμβάκι, δερμάτινα είδη, μεταλλικά μαγειρικά σκεύη: η κινεζική αντίληψη για το εμπόριο ξεκινούσε με ανταλλαγές δώρων… Η ναυαρχίδα του Zheng He ήταν ένα πλοίο μήκους 140 μέτρων, πλάτους 50, με 500 άτομα πλήρωμα…

… Καθώς αυτός ο εντυπωσιακός σε μέγεθος, ναυπηγικές δυνατότητες, πλούτο και πληρώματα κινεζικός στόλος έπλεε προς τη νότια αφρική, στην τελευταία (όπως προέκυψε) αποστολή του, το 1433, οι πορτογάλλοι μόλις είχαν ξεκινήσει σιγά σιγά τις δικές τους περιπέτειες στον Ατλαντικό. Η κατάκτηση του ακρωτηρίου Bojador (λίγο νοτιότερα απ’ τα κανάρια νησιά…) που θεωρήθηκε τότε μεγάλη επιτυχία, έγινε το 1434. Τα ευρωπαϊκά βασίλεια μόλις είχαν αρχίσει να ψάχνουν έναν θαλάσσιο δρόμο προς τις ινδίες, κατ’ αρχήν για εμπορικούς λόγους: για να αποφεύγουν τους χερσαίους δρόμους που ήλεγχε η όλο και πιο δυναμική και γρήγορα εξαπλούμενη στην ανατολική Μεσόγειο οθωμανική αυτοκρατορία…

Ο Bartolomeu Dias κατέκτησε το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στη νότια αφρική το 1488· και ο Vasco da Gama έφτασε στις ακτές της ινδίας το 1498. Τί θα είχε συμβεί αν το 1445 ή το 1455 η ευρωπαϊκή εξερευνητική πειρατεία γύρω απ’ την αφρική είχε πέσει πάνω στις αρμάδες του Zheng He, τέτοιες που ευρωπαίοι δεν είχαν ξαναδεί ούτε φανταστεί;

Η ιστορία δεν γράφεται με «αν»… Οι ευρωπαίοι συνέχισαν να εξερευνούν και να κατακτούν τον κόσμο απερίσπαστοι· οι κινεζικές ναυτικές αποστολές σταμάτησαν ξαφνικά. Γιατί;

 

Κόσμος, χάρτες, κυριαρχία 3…

Τρίτη 12 Μάη. Ο αυτοκράτορας Yong Le είχε κι άλλα φιλόδοξα σχέδια. Χρηματοδότησε την κατασκευή του «μεγάλου καναλιού» γυρνώντας ένα μεγάλο μέρος του νερού του κίτρινου ποταμού προς τις πεδιάδες της Yangtze. Και έφτιαξε το ανακτορικό σύμπλεγμα που ονομάστηκε «απαγορευμένη πόλη». Έργα μεγαλεπήβολα – και πανάκριβα.

Μόλις η κατασκευή της «απαγορευμένης πόλης» τελείωσε, το 1421, έπιασε φωτιά και καταστράφηκε μεγάλο μέρος της. Για την κομφουκιανή αντίληψη του κόσμου αυτό έδειχνε δυσαρμονία ανάμεσα στον ουρανό και την κοσμική εξουσία. Οι ευνούχοι του παλατιού βρέθηκαν κατηγορούμενοι γι’ αυτήν την δυσαρμονία. Ο επόμενος αυτοκράτορας της δυναστείας Zhu Gaozhi (1424 – 1425) άρχισε να αναρωτιέται τι αξία έχουν οι πανάκριβες ναυτικές / εμπορικές αποστολές όταν η αυτοκρατορία παράγει όλα τα αγαθά που χρειάζεται. Ο Zhu Zangi που τον διαδέχτηκε (1426 – 1435) είχε να αντιμετωπίσει δυσκολίες στα αυτοκρατορικά ταμεία, εισβολές νομαδικών φυλών απ’ τον βορρά, και επιπλέον την αυξανόμενη αντιπαλότητα της αυτοκρατορικής γραφειοκρατείας προς την αναπτυσσόμενη κινεζική εμπορική ελίτ που ευνοούσε τα εξερευνητικά ταξίδια, τις διεθνείς εμπορικές αποστολές και αντιπροσωπείες σε διάφορα μέρη της νότιας ασίας και της αφρικής, και την αίγλη του Zheng He. (Θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για την ανάδυση μιας κινεζικής αστικής τάξης αιώνες νωρίτερα απ’ την αντίστοιχη ευρωπαϊκή…)

Με διαδοχικές διαταγές του ο Zhu Zangi αρχικά επέβαλε περιορισμούς και στη συνέχεια απαγόρευσε εντελώς το διεθνές εμπόριο και τα μεγάλα ναυτικά ταξίδια. Ο Zheng He πέθανε (το 1433 ή το 1435), τα πλοία του στόλου καταστράφηκαν, όπως και όλα τα αρχεία και τα ντοκουμέντα σχετικά με εκείνες τις εξερευνήσεις. Η δυναστεία των Ming εγκατέλειψε οριστικά τους δρόμους της θάλασσας, επιστρέφοντας στις παραδόσεις του αγροτικού κονφουκιανισμού και στην προσπάθεια προστασίας των βόρειων χερσαίων συνόρων. (Η οχύρωση που ονομάζεται «σινικό τείχος» αν και ξεκίνησε πολύ νωρίτερα σαν επιμέρους οχυρά, ήταν έργο κυρίως της δυναστείας των Ming, για την αντιμετώπιση των μογγολικών εισβολών, ένα τείχος που έγινε επιτακτικό μετά την ήττα του αυτοκράτορα της δυναστείας των Ming Ying Zong και ενός στρατού 500.000 ατόμων απ’ τις μικρότερες δυνάμεις των Oirat τον Σεπτέμβρη του 1449…)

Οι «νότιες θάλασσες» άδειασαν απ’ το σαφέστατα υπέρτερο κινεζικό ναυτικό την «κατάλληλη στιγμή»… Ο πλανήτης άρχισε να καταλαμβάνεται από ευρωπαίους τυχοδιώκτες, για λογαριασμό ευρωπαίων βασιλιάδων και εμπόρων. Οι λεηλασίες των κατακτήσεων αποδείχθηκαν η άγρια, πρωταρχική συσσώρευση που γέννησε στη συνέχεια το πιο επιθετικό αλλά και παραγωγικό μοντέλο εκμετάλλευσης και εξουσίας που είχε εμφανιστεί ποτέ στον πλανήτη: τον καπιταλισμό. Το κινεζικό αυτοκρατορικό μοντέλο (που δεν επεδίωκε κατακτήσεις εδαφών αλλά εμπορικές συναλλαγές και φόρου υποτέλεια) παρέμεινε εσωστρεφές και συντηρητικό. Στις αρχές του 15ου αιώνα το κινεζικό καθεστώς ήταν τεχνολογικά πολύ πιο μπροστά απ’ τα ευρωπαϊκά. Τους επόμενους άρχισε να χάνει σταθερά έδαφος σ’ αυτόν τον κρίσιμο τομέα. Ώσπου απ’ το 1839 ως το 1860 ο «αφέντης του κόσμου», η αγγλική αυτοκρατορία, με δύο εκστρατείες («πόλεμοι του οπίου») απ’ την άλλη άκρη του κόσμου, επέβαλε στην κινεζική αυτοκρατορία ταπεινωτικούς, σχεδόν αποικιοκρατικούς όρους.

Τον αιώνα αυτόν, απ’ το 1840 ως το 1949, ένα διάλειμα παρακμής σε 50 αιώνες συνεχούς ύπαρξης, η επίσημη κινεζική ιστορία τον θυμάται. Τον ονομάζει αιώνα της ταπείνωσης…

 

Κόσμος, χάρτες, κυριαρχία 4…

Τρίτη 12 Μάη. Οπωσδήποτε δεν είναι (ακόμα λιγότερο στα μέρη μας) γνωστή η ιστορία της ασίας. Ο κόσμος, οι χάρτες και η ιστορία που συνήθως μαθαίνουμε είναι αφόρητα δυτικο-κεντρικά. Αυτό, με τη σειρά του, διαμορφώνει απόψεις, πεποιθήσεις, «διανοητικούς αυτοματισμούς», που πολύ δύσκολα αλλάζουν.

Τα μυαλά μπορεί να μένουν ακίνητα – οι ενδοκαπιταλιστικοί συσχετισμοί όχι! Κάποιοι (οι χαμένοι) ασυνήθιστοι εντελώς στην ήττα και την παρακμή τρελλαίνονται· ή έτσι λένε (φωτογραφία επάνω). Εν τω μεταξύ οι χαρτογράφοι συνεχίζουν να τοποθετούν στους χάρτες τους το κέντρο-του-κόσμου, όπως το εννοούν…

Ο πιο κάτω χάρτης είναι επίσημος, κινεζικός – του 2013…

 

Μια χούφτα παρατηρήσεις ακόμα

Παρασκευή 24 Απρίλη. Είναι πιθανό να ξενίζει το γεγονός ότι μια ιστορία που εμφανίζεται σαν «μαζικό πρόβλημα υγείας» (όπως ο covid-19) είναι πρακτικά πολύ περισσότερα και σημαντικότερα… Και ότι, κατά συνέπεια, η βίαιη αναδιάρθρωση των σωμάτων και των κοινωνικών σχέσεων μέσω της «πανδημίας» έτσι ώστε να γίνουν πιο «δεκτικά» στις απαιτήσεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης είναι μια πολυδιάστατη εξέλιξη, που περιλαμβάνει όχι μόνο τακτικές και στρατηγικές δημόσιας τάξης (: η αστυνομο-ποίηση και η ψηφιο-ποίηση του υγιεινισμού) αλλά, επίσης, ενέργειες όξυνσης του ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού (: η στρατιωτικο-ποίησή του). Δυστυχώς δεν υπάρχει τρόπος (ή η ασταμάτητη μηχανή δεν ξέρει κάποιον) που να διορθώνει την διανοητική μυωπία, την εμπειρίστικη αντίληψη για την πραγματικότητα ή ακόμα και τον ιδεολογικό οππορτουνισμό. Η φράση Il n’y a pas de politique qui ne soit pas une politique des corps (“δεν υπάρχει πολιτική που να μην είναι πολιτική των σωμάτων”) κάποτε ήταν μέρος της φωτιάς της κοινωνικής (και εργατικής) αμφισβήτησης… Κάποτε… Κάποτε το πιο γλυκό φιλί ήταν στα οδοφράγματα… Τώρα αυτή η φράση είναι ένας από εκείνους τους βαρετούς γρίφους που καλό είναι να αποφεύγουν οι οκνηροί (και διάφοροι κουτοπόνηροι…).

Πόσο πρόβλημα υγείας είναι, πραγματικά, ο covid-19; Ο «αδέκαστος» κυβερνήτης της Ν. Υόρκης Cuomo δήλωσε χτες ότι μετά από μια δειγματοληπτική έρευνα, προέκυψε ότι το ποσοστό θνησιμότητας (αναλογία όσων πεθάνουν προς όσους μολύνονται) στην πόλη είναι (τελικά) «μικρότερο απ’ όσο νόμιζαν»… Είναι κάπου στο 0,5%… Οι πιο συστηματικές έρευνες πάνω στο θέμα (μία έγινε πιο διάσημη από άλλες επειδή την έκανε το team του Ιωαννίδη, στη Santa Clara) δείχνουν ωστόσο πως αυτό το ποσοστό είναι ακόμα μικρότερο. Περίπου στο 0,15%. Ο Ιωαννίδης (και όλο και περισσότεροι μάλλον «αιρετικοί» ειδικοί…) υποστηρίζει (το λέει στην συνέντευξη που αναρτήσαμε προχτές…) πως η πιθανότητα θανάτου μετά από μόλυνση απ’ τον covid-19 (αυτό το 0,15%) είναι η ίδια με την πιθανότητα θανάτου κατά την διάρκεια οδήγησης ι.χ. απ’ το σπίτι στη δουλειά και πίσω: αυτό το δεύτερο αναμφίβολα ΔΕΝ θεωρείται «σοβαρό πρόβλημα υγείας»… Παρόλα αυτά ο καθένας πρέπει να προσέχει όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και τους άλλους…

Ο οκνηρός θα διαβάσει στα πιο πάνω «αριθμούς»· και εφόσον έχει φάει το παραμύθι θα θυμώσει επειδή δείχνουμε … ασέβεια στους ανθρώπους! Η σύγκριση, όμως, δεν είναι αριθμητικό τρικ. Είναι σύγκριση πολιτικών αντιλήψεων ως προς τι είναι τι. Με την ίδια ακριβώς έννοια που είναι πολιτική αντίληψη η «ευαισθησία για ένα σκυλάκι που κτύπησε» και ο ταυτόχρονος κυνισμός απέναντι στις χιλιάδες δολοφονημένους / ες στη μέση Ανατολή ή στις συστηματικές δολοφονίες παλαιστινίων (με την έμμεση συμμετοχή και του ελληνικού κράτους).

Και επειδή αυτό που συμβαίνει είναι η οργανωμένη διασπορά (και ενσωμάτωση) όχι του covid-19 αλλά ενός ορισμένου και πολύ συγκεκριμένου σετ ιδεών που τον έχουν κάνει «σημαία», ακριβώς γι’ αυτό μπορούμε να «αποκαλύψουμε» μια συγκεκριμένη πολιτική εξουσίας. (Εδώ οι οκνηροί θυμώνουν ακόμα περισσότερο και αρχίζουν να πληκτρολογούν ή να μουρμουράνε διάφορα…).

Σε μια ενδιαφέρουσα πρόσφατη ανάλυση της/του Paul B. Preciado (μεταφρασμένη, απ’ το blog Σφίγγα και άλλες χίμαιρες σε δύσκολους καιρούς) μπορεί κανείς να διαβάσει μεταξύ άλλων κι αυτό:

… Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, τη σύφιλη. Η επιδημία έπληξε για πρώτη φορά την πόλη της Νάπολης το 1494. Η ευρωπαϊκή αποικιακή επιχείρηση είχε μόλις αρχίσει. Η σύφιλη ήταν σαν τον πυροβολισμό εκκίνησης για την αποικιοκρατική καταστροφή και τη φυλετική πολιτική που θα έρθει μαζί της. Οι Άγγλοι την χαρακτήρισαν «η γαλλική ασθένεια», οι Γάλλοι είπαν ότι ήταν «το ναπολιτάνικο κακό» και οι Ναπολιτάνοι ότι είχε έρθει από την Αμερική: ειπώθηκε ότι ήταν φερμένη από τους αποίκους που είχαν μολυνθεί από τους ιθαγενείς… Ο ιός, όπως μας δίδαξε ο Derrida, είναι εξ ορισμού ο αλλοδαπός, ο άλλος, ο ξένος. Σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη, η σύφιλη υλοποίησε στα σώματα του 16ου έως και τον 19ο αιώνα τις μορφές καταπίεσης και κοινωνικού αποκλεισμού που κυριαρχούσαν στην πατριαρχική-αποικιακή νεωτερικότητα: την εμμονή για τη φυλετική καθαρότητα, την απαγόρευση των αποκαλούμενων «μικτών γάμων» μεταξύ ανθρώπων διαφορετικής τάξης και «φυλής» και τους πολλαπλούς περιορισμούς που βάρυναν πάνω στις σεξουαλικές και εξωσυζυγικές σχέσεις.

Η ουτοπία της κοινότητας και το μοντέλο ανοσίας της σύφιλης είναι αυτό του αστικού λευκού σώματος, σεξουαλικά περιορισμένου στην έγγαμη ζωή, ως πυρήνα της αναπαραγωγής του εθνικού σώματος. Ως εκ τούτου, η πόρνη μετατράπηκε στο ζωντανό σώμα που συμπύκνωσε όλα τα ειδεχθή πολιτικά σημαίνοντα κατά την επιδημία: γυναίκα εργάτρια και συχνά υποκείμενο φυλετισμού, σώμα έξω από τους οικιακούς κανονισμούς και το γάμο, που μετέτρεψε την σεξουαλικότητά του στα μέσα παραγωγής του, η εργάτρια του σεξ έγινε ορατή, ελεγχόμενη και στιγματισμένη ως ο κύριος φορέας της εξάπλωσης του ιού. Αλλά δεν ήταν η καταστολή της πορνείας, ούτε ο περιορισμός των ιερόδουλων σε εθνικούς οίκους ανοχής (burdeles) (όπως φαντάστηκε ο Restif de la Bretonne) αυτό που θεράπευσε την σύφιλη. Ακριβώς το αντίθετο. Η απομόνωση των ιερόδουλων τις έκανε μόνο πιο ευάλωτες στη νόσο. Αυτό που θεράπευσε τη σύφιλη ήταν η ανακάλυψη των αντιβιοτικών και ιδιαίτερα της πενικιλίνης το 1928, ακριβώς μια στιγμή βαθιών μετασχηματισμών της σεξουαλικής πολιτικής στην Ευρώπη με τα πρώτα κινήματα απο-αποικισμού, την πρόσβαση των λευκών γυναικών στην ψήφο, τις πρώτες αποποινικοποιήσεις της ομοφυλοφιλίας και μια σχετική απελευθέρωση της ετεροφυλοφιλικής ηθικής του γάμου…

(φωτογραφία: Έξω απ’ τον σταθμό Gare de Lyon, Παρίσι, 23 Μάη 1968…)

Η πολιτική οικονομία της αναδιάρθρωσης (των “υπηρεσιών υγείας”) 2: the coffins ‘n’ the curve!

Σάββατο 18 Απρίλη. Πέρα απ’ την γενική (κοινωνική) επίγνωση ότι «κακό είναι να μπαίνεις στην εντατική, αλλά είναι η τελευταία ελπίδα», οι μεθ εμφανίστηκαν στην καθεστωτική δημαγωγία με δύο τρόπους. Ο ένας ήταν ο καθαρά τρομοκρατικός: φέρετρα! Τα φέρετρα, σαν εκροή των μεθ, «εντυπώθηκαν» στη μαζική, πανικόβλητη παράνοια (λειτούργησαν μια χαρά δηλαδή…) παρότι σε πολλές περιπτώσεις αποδείχθηκε γρήγορα ότι ήταν (όπως λέγεται στην ψηφιακή αργκώ) “fake” φωτογραφίες και video… Δεν βαριέσαι; Το ψέμα έχει μακριά ποδάρια· και η αποκάλυψή του κοντά χέρια. (Μπορεί να έχει και εσωτερική, συναισθηματική μοϊκάνα…)

Ο άλλος τρόπος ήταν… η «καμπύλη»! Η «καμπύλη» (και η “ισοπέδωσή της”, που έγινε πολύ δημοφιλής και στα μέρη μας, χάρη στους αρχιπαπάδες και το λοιπό τρομοκυβερνοσόι της “προσευχής των 6.00”) πουλήθηκε μαζικά και πολύ φυσιολογικά σε εκατομύρια αλαλιασμένους πρωτοκοσμικούς υπηκόους, που ξέχασαν ακόμα και τα στοιχειώδη που μαθαίνει κανείς στο γυμνάσιο!!! Δεν ήταν απλά Η απόδειξη για την “ορθότητα” και την “αποτελεσματικότητα” των (υγιεινιστικών…) πραξικοπημάτων. Ήταν και μια μύηση (“ψευτο”μύηση στην πραγματικότητα…) στα “εργαλεία” των πληροφορικάριων-της-υγείας (που είναι, πια, οι κατεξοχήν “γιατροί”!): διαγράμματα, καμπύλες (ω, τι κομψότης!), πίνακες, όλη η μεταφυσική αναπαράσταση – των πάντων!

Πριν θυμίσουμε αυτά τα στοιχειώδη, μια χρήσιμη ιστορική αναδρομή. Τακτικά, ειδικά στις πρώτες φάσεις της τρομοεκστρατείας και των απαγορεύσεων, χρησιμοποιήθηκε δημαγωγικά το “παράδειγμα” της πανδημίας γρίπης του 1918 (αυτή που ονομάστηκε “ισπανική” ενώ θα έπρεπε να λέγεται “αμερικάνικη”…) και δύο αμερικανικών πολιτειών, της Philadelphia και του St. Louis (ευχαριστούμε τον Η. για την υπόδειξη και τα στοιχεία). Η διοίκηση της πρώτης αδιαφόρησε για την φονικότητα της γρίπης και δεν πήρε μέτρα· αντίθετα οι δημόσιες εκδηλώσεις και συναθροίσεις έγιναν κανονικά. Μια τεράστια παρέλαση έγινε όπως είχε προγραμματιστεί τον Σεπτέμβρη παρότι είχαν υπάρξει οι πρώτοι νεκροί. H διοίκηση του γειτονικού St. Louis ήταν προκομένη, πήρε ό,τι απαγορευτικό μέτρο μπορούσε – και, κατά την ιστορική αφήγηση «δικαιώθηκε»! (Είναι το γνωστό διπολικό μοντέλο: ο πωλών τοις μετρητοίς vs ο πωλών επί πιστώσει, κλπ).

Το παρακάτω «διάγραμμα» εικονογραφεί την σωφροσύνη των μέτρων (St. Louis, διακεκομμένη γραμή) απέναντι στην αδιαφορία (Philadelphia). Συνήθως προβάλλεται κάπως έτσι:

Αν ήταν έτσι είναι ξεκάθαρο ότι στη Philadelphia έγινε μακελιό εκείνο το μακρινό 1918 – ενώ το νοικοκυρεμένο St. Louis την έβγαλε καθαρή. Όμως ολόκληρο το διάγραμμα είναι αυτό:

Εδώ η εννόηση είναι κάπως διαφορετική! Ενώ, πράγματι, έγινε μακελιό στη Philadelphia επί ένα μήνα, τον Οκτώβρη του 1918, στη συνέχεια εκεί η φονικότητα σχεδόν μηδενίστηκε… Αντίθετα, στο νοικοκυρεμένο St. Louis οι θάνατοι συνεχίστηκαν, και μάλιστα είχαν μια δυσοίωνη ανοδική τάση στα μέσα Δεκέμβρη, για να ξαναπέσουν ευτυχώς στη συνέχεια…

Στην προκείμενη περίπτωση οι «κορυφώσεις» και οι «ισοπεδώσεις» έχουν μόνο στατιστική αξία. Το πραγματικό ενδιαφέρον, η πραγματική σημασία, βρίσκεται στο εμβαδόν των επιφανειών ανάμεσα στις γραμμές και τον οριζόντιο άξονα: αυτό σχετίζεται με το σύνολο των νεκρών στις δύο περιπτώσεις.

Και ναι, πράγματι, υπήρξε διαφορά ποσοστού θνησιμότητας ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις. Για την Philadelphia στο διάστημα 8/9/1918 – 28/12/1918 ήταν 719 νεκροί ανά 100.000 κατοίκους, και για το St. Louis το μισό, 347/100.000. Αλλά η Philadelphia, εκτός απ’ το να είναι (τότε) μια «βαριά βιομηχανική πόλη» (με ότι σήμαινε στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα από άποψη περιβάλλοντος, αέρα, κλπ, το «βαριά βιομηχανική πόλη») με έναν «παστωμένο» πληθυσμό 2 εκατομυρίων ψυχών (το μεγαλύτερο μέρος εργάτες, εργάτριες, και πολυμελείς οικογένειες σε φτωχόσπιτα), είχε ένα πολύ σοβαρό μειονέκτημα: το 75% του ιατρικού προσωπικού της πόλης (γιατροί και νοσοκόμοι) είχε μετατεθεί στην ευρώπη, για τις ανάγκες του 1ου παγκόσμιου πολέμου… Χωρίς γιατρούς και νοσοκόμες δεν θα έπρεπε να περιμένει κανείς σπουδαία αποτελέσματα για την αντιμετώπιση της επιδημίας.. Αντίθετα το St. Louis είχε το 1/3 του πληθυσμού (κάτω από 700.000 ψυχές), και αρκετά μεγάλη γερμανική παροικία. Είναι προφανές ότι το γερμανικής καταγωγής ιατρικό προσωπικό δεν στάλθηκε στο μέτωπο του πολέμου κατά των γερμανών… Είναι επίσης γνωστό πως κάποια «περιοριστικά μέτρα» ίσχυαν ήδη στο St.Louis, σε βάρος των “γερμανών εχθρών” κατοίκων… Τέλος είχε εκεί πολύ λιγότερες βιομηχανίες (κυρίως μπύρας)…

Εν τέλει, συνεκτιμώντας κανείς όλους τους παράγοντες, θα συμπέραινε κάτι όχι μόνο για την “αποτελεσματικότητα των απαγορεύσεων” το 1918, αλλά και για την σημασία ενός γεγονότος-κλειδί. Όπως συνέβη και στο Bergamo με το ματς Αταλάντα – Βαλένθια, έτσι και στην περίπτωση της Philadelphia η παρέλαση-της-ελευθερίας (που συγκέντρωσε, τον έναν πάνω στον άλλο στα πεζοδρόμια, πάνω από 200.000 ανθρώπους) ήταν που έκρινε την εξέλιξη μιας τόσο εύκολα μεταδόσιμης ίωσης.

(φωτογραφίες: Παίρνεις τους πνιγμένους / δολοφονημένους μετανάστες του 2013 και τους παρουσιάζεις σαν «νεκρούς του covid-19» το 2020 – ποιό είναι το πρόβλημα; Παίρνεις ένα στρατιωτικό κονβόι φορτηγών απ’ τη γαλλία και το πουλάς σαν «μεταφορά εκατοντάδων νεκρών από τον στρατό στην ιταλία» – ποιό είναι το πρόβλημα; Όσοι θέλουν θάνατο για να δικαιολογήσουν την εθελοδουλεία τους, θάνατο θα αγοράσουν, ή οποιαδήποτε απομίμησή του – με την κατάλληλη λεζάντα. Διάολε, είναι ο 21ος αιώνας, καπιταλιστικότατος, δεν είναι παίξε γέλασε!)

Έρμε covid-19…

Πέμπτη 5 Μάρτη. Θα το επαναλάβουμε (παρότι η πειστικότητά μας είναι υποχρεωτικά περιορισμένη): δεν υπάρχει καμμία συνωμοσία στο πως κράτη και αφεντικά διαχειρίζονται, στη βάση των γνώσεων που τους προφέρουν οι ειδικοί (τους), των πόρων που έχουν διαθέσιμους, και της εξουσίας που ασκούν, την μία ή την άλλη πραγματική έκτακτη κατάσταση. Για ένα είδος (το ανθρώπινο) που παρά την μεγαλομανιακή παράνοιά του δεν παύει να είναι απλά μια απ’ τις πάμπολλες μορφές ζωής στον πλανήτη, οι πραγματικά έκτακτες καταστάσεις είναι μάλλον «φυσιολογικές».

Το θέμα είναι η διαχείριση αυτών των καταστάσεων· προς όφελος της εξουσίας. Σε άλλους καιρούς, για παράδειγμα, οι περίοδοι ανομβρίας, εξαιρετικά επώδυνες έως καταστροφικές για αγροτικές οικονομίες, αντιμετωπίζονταν (;) με λιτανείες, δεήσεις, ακόμα και ανθρωποθυσίες. Αυτά δεν επηρέαζαν το κλίμα· συντηρούσαν όμως τις σχέσεις εξουσίας. Μέχρις ότου κάποια στιγμή ξανάρχιζαν οι βροχές, και τα όποια αφεντικά (παπάδες, βασιλιάδες, παλατιανοί, τσατσορούφιανοι, δήμιοι) πανηγύριζαν.

Οι μαζικές μικροβιακές μολύνσεις είναι μάλλον κοινότοπες στην ανθρώπινη ιστορία. Εκείνο που τις διαφοροποιεί (πέρα απ’ την φονικότητά τους) είναι το πλέγμα των κοινωνικών θεσμών (άρα και των δομών εξουσίας) εντός των οποίων ξετυλίγονται. (Το ίδιο ισχύει για τους σεισμούς, τις εκρήξεις ηφαιστείων, τις πλημμύρες, κλπ). Και, μέσα σ’ αυτά τα πλέγματα, μπορεί και πρέπει να εντοπιστεί και να αναλυθεί κάθε φορά η ένταση του αιτήματος φροντίδας ή/και σωτηρίας που απευθύνεται απ’ τους θιγόμενους προς την / τις κεντρική / ες δομή / ες εξουσίας. Είτε είναι θρησκευτικές, είτε είναι πολιτικές. Νομιμοποιούνται αυτές οι δομές εξουσίας (δηλαδή οι σχέσεις υπεξαίρεσης του πλούτου) στη βάση μιας κάποιας εγγύησης για φροντίδα του συλλογικού; Αν ναι σε ποιο βαθμό;

Πριν έναν (καπιταλιστικό) αιώνα, για παράδειγμα, δεν θα υπήρχε η κοινωνική απαίτηση απ’ την μορφή κράτος (βασιλιάδες συνήθως) να βρει εμβόλιο για μια επιδημία. Ίσως να περιοριζόταν στην εξασφάλιση φαγητού σε συνθήκες διαλυμένου εμπορίου. Τώρα οι απαιτήσεις είναι διαφορετικές.

Φαίνεται «φυσιολογικό» αυτό, αλλά δεν είναι. Είναι ιστορικά προσδιορισμένο! Σε συνθήκες «νεοφιλελευθερισμού» και «όσο λιγότερο κράτος τόσο το καλύτερο», η ευθεία εφαρμογή αυτών των δογμάτων θα (υπέθετε κανείς ότι θα) ήταν «όποιος ζήσει έζησε – κι όποιος πεθάνει πέθανε». Αλλά όχι! Η ιδέα ενός «προστάτη», μιας «πατερναλιστικής διαχείρισης» είναι ζωντανή· εν μέρει για σωστό λόγο: η συνθετότητα των κοινωνικών σχέσεων και δομών δεν επιτρέπει την πλήρη και χωρίς εμπόδια εφαρμογή του κοινωνικού δαρβινισμού που έχει προωθήσει με επιτυχία σε πολλά σημεία αυτών των σχέσεων ο νεοφιλελευθερισμός.

Ακριβώς γι’ αυτό, επειδή δηλαδή η ιδέα μιας «κεντρικής φροντίδας» δεν έχει εξαφανιστεί (ούτε μπορεί να εξαφανιστεί) στις post modern καπιταλιστικές κοινωνίες της «ελεύθερης αγοράς», τα πεδία της δημόσιας υγείας και της δημόσιας τάξης είναι εκείνα στα οποία κατεξοχήν δουλεύεται η ανάδυση εκείνου που ονομάζουμε (σαν αυτόνομοι εργάτες) νεοκρατισμό. Με άλλα λόγια η βιοπολιτική σαν σύνθετη τεχνική της εξουσίας (πολιτικής, νομικής, επιστημονικής), ταυτόχρονα κεντρικής και αποκεντρωμένης, συγκεντρωμένης και διάχυτης, δεν είναι μια διαδικασία που μόνο κατεβαίνει απ’ τα πάνω προς τα κάτω· ανεβαίνει επίσης απ’ τα κάτω προς τα πάνω, σαν «κοινωνικό αίτημα».

Είναι γι’ αυτό που η κινεζική κρατική / καπιταλιστική βιοπολιτική σε συνθήκες μυθοποιημένης «κρίσης» (ελέω covid-19) αποδεικνύεται όχι απλά νικήτρια, αλλά σαν μια ακόμα απόδειξη της γενικής ισχύος του «παραδείγματος του Πεκίνου» για τον 21ο αιώνα: το να κινητοποιεί ο «προστάτης» όλους τους διαθέσιμους πόρους με ευστοχία ήταν ζητούμενο συνήθως (αν και όχι αποκλειστικά) σε καιρούς πολέμου. Τώρα χρειάζεται και σε καιρούς «ειρήνης» – ακόμα κι αν αυτή είναι προ-πολεμική· ή παρα-πολεμική…