Παρασκευή 17 Ιούλη. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μπορεί να θυμούνται τον μιναρέ στο μικρό τζαμί στο Μοναστηράκι. Οι νεώτεροι απλά μπορούν να προσέξουν ένα ολοκαίνουργιο καμπαναριό (στη θέση του ισοπεδωμένου μιναρέ…) δίπλα από ένα σαφέστατα πολύ παλιό κτίριο (πάντα για το μικρό τζαμί στο Μοναστηράκι μιλάμε). Οι παλιότεροι μπορεί να θυμούνται το τουρκολίμανο. Επί εθνοσοσιαλιστικού πασοκ έγινε μικρολίμανο. (Το πασαλιμάνι λέγεται ακόμα έτσι, αν και το επίσημο όνομα είναι ζέα. Επίσης τα τουρκοβούνια έτσι λέγονται, αν και το επίσημο όνομα είναι αττικό άλσος). Οι παλιότεροι μπορεί να θυμούνται τα κουτιά απ’ τα σπίρτα το 1982 (κρατικό μονοπώλιο) με την μια πλευρά τους να προπαγανδίζει 60 χρόνια χωρίς μικρασία… Οι νεώτεροι πιθανόν να ξέρουν ότι οι οριτζινάλ φασίστες μιλάνε για «χαμένες πατρίδες»…
Με δύο κουβέντες ο ελληνικός εθνο-φασισμός είναι τόσο πολύ συνυφασμένος με την διακομματική εθνική αλήθεια, τα μυαλά είναι τόσο ποτισμένα από δαύτον, ώστε δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση στο εκατομμύριο να βρει κανείς λογική άκρη σ’ αυτό το κουβάρι. Η μαζική διπολική διαταραχή της ελληνικής εθνικής ιδεολογίας (μοναδική στον κόσμο!!) δεν αντιμετωπίζεται εύκολα· και σίγουρα όχι μέσα στην εθνική επικράτεια. Είτε αφορά την οθωμανική /μουσουλμανική, είτε την σλαβική, είτε την αλβανική / αρβανίτικη, είτε την βλάχικη, είτε την σλαβομακεδονική, είτε την εβραϊκή πλευρά της ιστορίας αυτής της άκρης της βαλκανικής χερσονήσου, κάθε τι είναι είτε απαγορευμένο είτε ψίθυρος.
Κι έτσι, ένα κράτος που καταδικάζεται απ’ τα ευρωπαϊκά δικαστήρια μόνιμα για την βία κατά εθνοτικών μειονοτήτων και των στοιχειωδών δικαιωμάτων τους (γλώσσα, έθιμα…)· ένα κράτος που απαγορεύει πάντα στους σλαβομακεδόνες που έφυγαν μετά την ήττα του εμφυλίου να πάρουν πίσω τα σπίτια τους, που στέκουν ακόμα καμμένα ερείπια πάνω απ’ τη Φλώρινα και ως τις Πρέσπες, κουνάει το δάκτυλο (μαζί με τους πιστούς υπηκόους του) στο τουρκικό καθεστώς … για την «αγιασοφιά»… και τον «παγκόσμιο πολιτισμό» (τον οποίο έχει/ουν πατόκορφα χεσμένο)!! Άραγε όλοι αυτοί οι πύρινοι υπερασπιστές του «παγκόσμιου πολιτισμού» μπορούν να υποδείξουν ένα τζαμί κανονικό και λειτουργικό ή ένα μουσουλμανικό νεκροταφείο σ’ όλη την επικράτεια εκτός Θράκης (όπου οι διεθνείς συνθήκες ανάγκασαν το ελλαδιστάν σε συμβιβασμούς), ε; Όχι. Το ελλαδιστάν έχει μόνο ό,τι δεν χάλασαν οι χριστιανοί απ’ την κλασσική περίοδο· κάποια ρωμαϊκά – και άφθονες βυζαντικές εκκλησίες. Άλλη ιστορία δεν έχει: μόνο ό,τι προβλέπεται και επιτρέπεται απ’ την κατασκευή του Παπαρηγόπουλου!
Ένας νοτιοκύπριος δημοσιογράφος, ο Κώστας Κωνσταντίνου, έγραψε στις 13 του μήνα ένα άρθρο στον νοτιοκυπριακό «πολίτη», με τίτλο Τι απέγιναν αλήθεια τα τζαμιά της Ελλάδας; Καλή ερώτηση! Μεταφέρουμε κάποια αποσπάσματα.
Το ζήτημα της τουρκικής πρόκλησης στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας ανοίγει – ή τουλάχιστον θα έπρεπε – κι ένα θέμα ταμπού στην Ελλάδα, το οποίο όμως είναι εκ των ων ουκ άνευ για την ιστορική αλήθεια.
Αφορά τον σεβασμό τον οποίο το ελληνικό κράτος επέδειξε έναντι των οθωμανικών μνημείων και ειδικά των τζαμιών από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι και σχεδόν στις μέρες μας που, πλέον, η μεγάλη πλειονότητα – όσων από τα μνημεία αυτά διασώθηκαν – συντηρείται με ευρωπαϊκά και άλλα κονδύλια και προστίθεται και στο τουριστικό προϊόν της Ελλάδας.
… Το «Αλκαζάρ» της Θεσσαλονίκης, είναι το πιο κλασικό παράδειγμα. Τo Χαμζάρ Μπέη Τζαμί, όπως είναι το πραγματικό του όνομα, ο αρχαιότερος ισλαμικός ευκτήριος οίκος που χτίστηκε στη Θεσσαλονίκη (το 1467 μ.Χ) είναι πια ένα αναπαλαιωμένο στολίδι ισλαμικής αρχιτεκτονικής στην πόλη. Μέχρι πριν από δύο δεκαετίες όμως και επί αρκετές δεκαετίες πριν, το σπουδαίο αυτό τέμενος ήταν… σινεμά, το «Αλκαζάρ», κάτι που είχε συμβεί και με άλλα τεμένη. Και μάλιστα, για αρκετά χρόνια, πριν κλείσει, ο ιερός αυτός χώρος χρησιμοποιείτο ως σινεμά πορνό με τους θαμώνες να αυνανίζονται εντός του.
Πόσα τέτοια μνημεία διασώθηκαν; Το ελληνικό κράτος δεν είπε ποτέ. Τα όσα γνωρίζουμε οφείλονται στον Αναστάσιο Ορλάνδο, διευθυντή Αναστήλωσης στο διάστημα 1916 – 1958, ο οποίος κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για την καταγραφή και τη διάσωση τους χωρίς όμως συχνά να το κατορθώσει.
… Από τη δεκαετία του ’20 είχε αρχίσει το κύμα των καταστροφών, αφού το νεοσύστατο κράτος προσπαθούσε να εξαλείψει και με αυτό τον τρόπο την οθωμανική ταυτότητα στο έδαφός του. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα τής Φλώρινας όπου, το 1926, με εντολή των Αρχών κατεδαφίστηκαν τα πέντε από τα επτά τζαμιά της πόλης.
… Εκεί όπου τα τζαμιά δεν κατεδαφίζονταν, συνήθως οι Αρχές γκρέμιζαν ή έκοβαν τους μιναρέδες οι οποίοι θεωρούνταν ανεπιθύμητο θρησκευτικό σύμβολο, παρά την ύπαρξη μουσουλμάνων Ελλήνων υπηκόων. Ο υπουργός Συγκοινωνιών της κυβέρνησης Βενιζέλου (1917 – 1922), Αλέξανδρος Παπαναστασίου, είχε καταθέσει τη μάλλον μοναχική του αντίδραση γραπτώς, καταγγέλλοντας την κατεδάφιση των μιναρέδων. «Είναι εθνικόν κτήμα, έχουν αξία και πρέπει να μένουν σεβαστά», έγραψε ματαίως.
Κάποια, όπως το Μολλά Τζαμί στη Δράμα, ισοπεδώνονται. Άλλα, όπως το Τζαμί το Ιμπραήμ Πασά στην Καβάλα μετατρέπονται σε εκκλησίες, πλέον η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
… Στις δεκαετίες μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η καταστροφή των πολύτιμων οθωμανικών κτισμάτων, εντάθηκε στο όνομα της «ανάπτυξης». Τμηματικά ή εν όλω, κτίσματα διαλύονται και είτε αλλάζει η μορφή τους είτε κατεδαφίζονται ολοκληρωτικά για να ανεγερθούν κτήρια.
Η Αρχαιολογική Υπηρεσία μάχεται ενάντια σε τοπικές αντιλήψεις οι οποίες συνδέουν τα οθωμανικά κτίσματα και τον πολιτισμό με τις διώξεις του τουρκικού κράτους κατά των Ρωμιών και συχνά καταφέρνει να διασώσει τα τζαμιά, έστω και μέσω της ανοχής της βεβήλωσής τους για άλλες χρήσεις, από γραφεία του δημοσίου και αποθήκες μέχρι συνεργεία κ.ά.. Μερικά τζαμιά, στην Ξάνθη, τη Μυτιλήνη και αλλού καταστρέφονται από εμπρησμούς σε διαφορετικές δεκαετίες.
… Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις – και δεν είναι λίγες – όπου τέτοια μνημεία μετατρέπονται σε χώρους που αν μη τι άλλο δεν παραβιάζουν τόσο το χαρακτήρα τους, όπως μουσεία και βιβλιοθήκες. Η καταστροφή όμως, δυστυχώς, αυξάνεται κατά πολύ με το Πραξικόπημα του 1967 και τη δικτατορία, η οποία ρίχνοντας νερό στο εθνικιστικό μίσος κατεδαφίζει αρκετά ακόμα. Ανάμεσά τους και το τζαμί Βαλιντέ του Ηρακλείου (1971), το οποίο πέρα από σπουδαίο οθωμανικό κτίσμα, ήταν και σημαντικό ενετικό μνημείο αφού προηγουμένως ήταν ο Ναός τους Σωτήρος.
…
(φωτογραφία: Το Χαμζάρ Μπέη στη Σαλονίκη, τότε που ήταν Αλκαζάρ και τσοντάδικο… Δεν ξέρουμε αν είχε και καράτε…)