Καπιταλισμός, κράτος και επιδημίες (15): το θέαμα

Πέμπτη 2 Απρίλη. Υποστηρίξαμε εξ’ αρχής ότι το Event 201 ΔΕΝ ήταν η «φθινοπωρινή συγκέντρωση των συνωμοτών». Υπάρχει όμως κάτι άλλο, που αφορά το σύγχρονο θέαμα, και τις μεθόδους να διαμορφώνει προληπτικά αυτά τα κουρέλια που λέγονται απ’ τους υπηκόους «συνείδηση», μέσα απ’ την παραγωγή εντυπώσεων.

Μιλώντας γενικά η φονική παγκόσμια επιδημία είναι ένα απ’ τα αγαπημένα θέματα της «φιλολογίας καταστροφής». Απ’ τα μυθιστορήματα ως τις ταινίες, απ’ το «Κοράκι» του Στήβεν Κίνγκ και το «Περί τυφλότητας» του Σαραμάγκου ως το κινηματογραφικό «Ξέσπασμα» και το «Contagion» του Σπίλμπεργκ (που γνωρίζει λαμπές ημέρες αν και είναι σχεδόν 10 χρόνων ταινία, βασισμένη στις προηγούμενες υγιεινιστικές τρομοεκστρατείες, με τις «γρίπες»…) ο φονικός ιός, (μαζί με τους «εξωγήινους», τις «μηχανές που επιτίθενται στους ανθρώπους» και την «απότομη κλιματική καταστροφή») είναι απ’ τα θέματα που οι αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες αγαπούν να φοβούνται.

Ωστόσο όλα αυτά είναι fiction, κι αυτό είναι αυτονόητο. Δημιουργούν ένα ορισμένο ιδεολογικό υπόβαθρο, αλλά μπορεί ο καθένας να δραπετεύσει στην πραγματική ζωή του, θεωρώντας τα δημιουργήματα της φαντασίας…

Το Event 201, και μάλιστα σε ανοικτή προβολή, έκανε ένα βήμα, ίσως και άλμα μπροστά. Παρότι είναι γνωστό πως δουλεύει η επιστημονική απάτη (: στατιστικές, τα διαγράμματα, οι καμπύλες…) ο περασμένος Οκτώβρης και Νοέμβρης ήταν (νομίζουμε) η πρώτη φορά που η φονική πανδημία ήταν μεν ένα «σενάριο», αλλά που κουβεντιαζόταν κανονικά, σοβαρά και ανοικτά από ευηπόληπτα αφεντικά· και πάντως όχι από κριτικούς σινεμά ή λογοτεχνίας.

Μέσα στο 1,5 εκατομμύριο θεατές του σύντομου περιληπτικού video του Event 201 ή τις σχεδόν 400.000 θεατές του πρώτου «επεισοδίου» θα πρέπει να υπήρχαν (στατιστικά αν το δει κανείς) “policy makers”, «influencers», διαφημιστές, κοινοί δημαγωγοί, αφεντικά διαφόρων ειδών και μεγεθών, κλπ. Θα ήταν δυνατόν το Event 201 όχι σαν συνωμοτική προεργασία «σκοτεινών κύκλων» αλλά σαν ιδεολογική προεργασία και παρακαταθήκη να έχει επηρεάσει τους «τρόπους αντίδρασης» κρατικών υπαλλήλων και «ειδικών» στον covid-19; Ειδικά σε σχέση με την “ακατάσχετη φονικότητα” του ιού;

Είναι κάτι που δεν μπορούμε να αποδείξουμε. Και πρακτικά δεν μπορεί να αποδειχθεί εκτός εάν διάφοροι «επώνυμοι της εξουσίας» βγουν κάποτε και δηλώσουν ότι «ναι, με είχε επηρεάσει». Ωστόσο είναι μια όχι αβάσιμη υπόθεση εργασίας απ’ την μεριά μας.

To Θέαμα της υγιεινομικής καταστροφής είναι μόνιμα αγαπημένο – και δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι το προσωπικό της εξουσίας (αυτό που φαίνεται σίγουρα…) βρίσκεται εκτός ιδεολογίας. Αλλά εκτός από «αγαπημένο» έγινε και επίκαιρο σαν πρακτικά προωθούμενος φόβος. Αυτό δεν οφείλεται στον covid-19. Σαν «φονιάς ιός» είναι εντελώς αποτυχημένος! Η διαχείρισή του όμως είναι άλλη ιστορία: σε μια κρίσιμη φάση της καπιταλιστικής κρίσης / αναδιάρθρωσης οι «βοσκοί» σπρώχνουν τα ανθρώπινα «κοπάδια» προς μια «έξοδο», τρομοκρατημένα απ’ αυτό που έγραψε έγκαιρα ο Caffentzis και το θυμίσαμε πριν καμμιά δεκαριά μέρες (τα χρυσόψαρα χαμογελούν, Κυριακή 22 Μάρτη):

… Κάθε περίοδος καπιταλιστικής ανάπτυξης έχει τα αποκαλυψιακά της οράματα… Αναφέρομαι στις λειτουργικές Αποκαλύψεις που σημαδεύουν κάθε περίοδο σημαντικών αλλαγών στην καπιταλιστική ανάπτυξη και σκέψη. Γιατί η Αποκάλυψη εμφανιζόταν και σε άλλες περιόδους της καπιταλιστικής ιστορίας όταν … ο ταξικός ανταγωνισμός έφτανε ένα επίπεδο έντασης που αμφισβητούσε τον έλεγχο του κεφάλαιου… Η Αποκάλυψη δεν είναι ατύχημα. Οποτεδήποτε το τρέχον μοντέλο εκμετάλλευσης γίνεται μη βιώσιμο, το κεφάλαιο αρχίζει τους υπαινιγμούς περί θανάτου με την μορφή του τέλους του κόσμου…

(φωτογραφία πάνω: Η πανδημία σαν «επιτραπέζιο παιχνίδι». Με την σωστή διάταξη: μπροστά η γιατρός, πίσω ο πεζοναύτης…

Κάτω: σαν video game…)

Τηλεοπτική «επιθετικότητα»…

Πέμπτη 4 Γενάρη. Κρίνοντας το ζήτημα από καθαρά εμπορευματική άποψη, οι επιτυχίες των τουρκικών σήριαλ διεθνώς θα ήταν αξιοζήλευτες (όχι για το ελλαδιστάν, δεν υπάρχει καν τέτοιο όνειρο…) αλλά ακόμα και για “παραγωγούς πολιτισμού” τύπου γαλλίας. Αυτό που μετριέται σαν “ανάπτυξη” στον κλάδο, δηλαδή τα κράτη στα οποία παίζονται τα τουρκικά σήριαλ και τα έσοδα των παραγωγών εταιρειών, δείχνει ότι την τελευταία δεκαετία οι made in turkey σειρές σκαρφάλωσαν στη δεύτερη θέση παγκόσμια, πίσω μόνο απ’ τις ανάλογες αμερικανικής παραγωγής. Με έσοδα πάνω από 300 μύρια τον χρόνο (το 2016) έναντι μόλις 10 μυρίων το 2008.

Οι σεναριακές συνταγές μπορεί να είναι το δεύτερο στη σειρά «μυστικό της επιτυχίας»: η σκηνοθεσία, η τεχνική αρτιότητα και το κάστινγκ δείχνουν μια πολύ ανθηρή και «πειστική» βιομηχανία μαζικού τηλεοπτικού θεάματος, που έχει φτάσει σε 140 κράτη του κόσμου – με υψηλά επίπεδα τηλεθέασης.

Tο πολιτικό ερώτημα που θα έπρεπε να απασχολεί κάθε έλληνα πατριώτη και πούρο επαναστάτη μετά απ’ αυτά είναι το πως είναι δυνατόν ένα καθεστώς συντηρητικό (αναμφίβολα) – και για ορισμένους ετοιμόρροπο από στιγμή σε στιγμή, έτσι θα ήθελαν – να πρωταγωνιστεί παγκόσμια σ’ έναν τέτοιο τομέα. Τον τομέα που, υποτίθεται, δείχνει την πολιτιστική (και τεχνική) ανωτερότητα του λευκού πρωτοκοσμικού.

Δύο εξηγήσεις θα μπορούσαν να δοθούν. Είτε δεν υπάρχει τέτοια ανωτερότητα… Είτε ο πολιτικός συντηρητισμός των ισλαμοδημοκρατικών είναι απλά η έκφραση μιας ορισμένης κοινωνικής πλειοψηφίας που, κατά τα άλλα, είτε η ίδια διαθέτει υψηλού επιπέδου καπιταλιστικές δυνατότητες, είτε δεν έχει κανένα πρόβλημα να τις έχουν άλλα, πιο μειοψηφικά ρεύματα.

Καμία δεν θα άρεσε τους πιο πάνω έλληνες πατριώτες – επαναστάτες. Ας ξεσκονίσουν τις συλλογές τους με αναλύσεις για «βάση» και «εποικοδόμημα» μπας και βρουν καμιά άλλη…

Συλλογική ακηδία

Κυριακή 7 Μάη. Πως είναι δυνατόν ένας επώνυνος (πρώην υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος) σαν τον Wilkerson (χθεσινά σχόλια στην ασταμάτητη μηχανή) να βγαίνει δημόσια φόρα μόστρα λέγοντας χρησιμοποιήσαμε την τρομοκρατία σαν πρόσχημα … για να κάνουν (το αμερικανικό κράτος / κεφάλαιο) τις γεωπολιτικές δουλειές τους, και να μην καίγεται, μία ή δύο ημέρες μετά, όλο το united states;

Γίνεται και παραγίνεται. Όπως έχει γίνει, για παράδειγμα, να βγαίνει πρωτοκλασσάτο, βαρέων βαρών πολιτικό (και κυβερνητικό για πολλά χρόνια) στέλεχος στο ελλαδιστάν, αφού πρώτα είχε αποσυρθεί, και να λέει «διάφοροι επιχειρηματίες χρησιμοποίησαν και χρηματοδότησαν τον εθνικό οίστρο του ‘η μακεδονία είναι ελληνική’ (1992 – 1995) για να κάνουν τα λαθρεμπόριά τους» χωρίς να υπάρχει περίπτωση να ξηλωθούν τα πεζοδρόμια.

Η ιδέα ότι είναι αρκετή μια «αποκαλυπτική θέση / πληροφορία» για να καταρρεύσουν οι ιδεολογικές / πειθαρχικές κατασκευές των κυρίαρχων είναι δελεαστική μεν, αλλά παλιά. Πολύ παλιά και ξεπερασμένη απ’ την ενσωμάτωση, συλλογική και ατομική, του θεάματος. Ανήκει στον 20ο αιώνα. Sixties, seventies – ως εκεί. Τότε που αρκούσε η δημοσιοποίηση μιας μονάχα φωτογραφίας, αυτής με την 9χρονη τότε Kim Phuc, που μόλις είχε πετάξει τα φλεγόμενα απ’ τις αμερικανικές ναπάλμ ρούχα της, τρέχοντας και κλαίγοντας απ’τον πόνο των εγκαυμάτων μαζί με άλλα πιτσιρίκια απ’ το βομβαρδιζόμενο χωριό της, το Trang Bang, στο βόρειο βιετνάμ· μια φωτογραφία μόνο λοιπόν ήταν τότε αρκετή για να αλλάξει άρδην η ιδέα (και η υποστήριξη) εκατομμυρίων «μέσων» λευκών αμερικάνων για την εκστρατεία του στρατού τους στην ασία. Αυτή ήταν μια άλλη εποχή! Που πέρασε χωρίς επιστροφή.

Μια άλλη εποχή, απ’ την οποία έχουν αλλάξει χτες και σήμερα πολλά και ουσιαστικά· στα κεφάλια των υπηκόων (και των ντόπιων). Η φράση των ιταλών αυτόνομων «το κεφάλαιο διάβασε το Κεφάλαιο», που έδειχνε την καπιταλιστική διαλεκτική και τις τακτικές / στρατηγικές των αφεντικών στα ‘60s και τα ‘70s, ήταν εντελώς σωστή. Όπως εξίσου σωστή είναι η θέση (μας) ότι «το κεφάλαιο διάβασε την Κοινωνία του Θεάματος» – στα ‘70s και στα ‘80s. Και τα αφεντικά έχουν αξιοποιήσει τα συμπεράσματά τους…

Τώρα οι κίνδυνοι από “αποκαλύψεις”, όπως – π.χ. – οι επαναλαμβανόμενες φωτογραφίες από δολοφονημένους / ες στη λωρίδα της Γάζας ή στη συρία, ή στο αφγανιστάν, ή στο ιράκ· ή από πνιγμένους μετανάστες στη Μεσόγειο, έχουν ελαχιστοποιηθεί. Που και που οι όποιες “συναισθηματικές φορτίσεις” των πρωτοκοσμικών εκτονώνονται σε επιλεγμένες “εικόνες”. Το ίδιο έχουν ελαχιστοποιηθεί, στα όρια του μηδενός, οι κίνδυνοι από αποκαλύψεις ειδικών, όπως ο Wilkerson: χρησιμοποιήσαμε την τρομοκρατία σαν πρόσχημα… Μαλάκες που το φάγατε και συνεχίζετε να το τρώτε!!! – θα μπορούσε να συμπληρώσει…

Οι τεχνικές που έχουν χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιούνται είναι δημόσια γνωστές! (Θα ασχοληθούμε μελλοντικά με δαύτες). Σε καμία περίπτωση δεν είναι “μυστικές”. Κανέναν δεν καταβρέχουν μυστηριώδη ιπτάμενα ψεκαστικά!! Η υπερ-, από- και παρά-πληροφόρηση είναι παντού. Κι αν πρόκειται κανείς να διασώσει “το τελευταίο άγριο ζώο στον πλανήτη, την ανθρώπινη σκέψη” (και συναίσθηση θα πρέπει να προσθέσουμε) δεν μπορεί πια να ελπίζει ότι θα πιάσει το τέρας / φύλακα του κάτεργου της εθελοτυφλίας / εθελοδουλείας στον ύπνο. Όχι. Το τέρας είναι μόνιμα ξύπνιο – οι αιχμάλωτοι μόνο κοιμούνται, και συχνά κοιμούνται συνειδητά και διαρκώς. Για να ξεχνούν…

Οπότε η δουλειά της μαζικής απόδρασης είναι πολύ πιο δύσκολη, λεπτεπίλεπτη, επίμονη, απ’ ότι οποτεδήποτε άλλοτε στην ιστορία: δεν υπάρχει πια “αποκάλυψη” που να μπορεί να προκαλέσει μη ελέγξιμα κοινωνικά σοκ!