Tag: κρίση

Αυτός και οι άλλοι πόλεμοι

Τετάρτη 17 Οκτώβρη. Τα χρηματοπιστωτικά πάρτυ, τα overdose και τα ξενερώματα πάνω στις καπιταλιστικές δομικές αντινομίες είναι, λογοτεχνική αδεία, ο πυρετός τους. Καθόλου παράδοξο ότι προσφέρουν τα βασικά στοιχεία για να καταλάβει κανείς τι είναι και που σκοπεύει ο «εμπορικός πόλεμος» ή ο «νεο-προστατευτισμός». Αλλά και οι εσωτερικές (ανά κράτος) ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις, που εκδηλώνονται με την πολιτική άνοδο, εδώ ή εκεί, των πιο «καθυστερημένων» (και άρα προβληματικών) τμημάτων του κεφάλαιου: που είναι εθνικιστικά και προσπαθούν να οικοδομήσουν διαταξικές «εθνικές ενότητες» υπό την καθοδήγησή τους, μοιράζοντας ψίχουλα στους υποτελείς.

Και τα δύο, ο εθνοκρατικός προστατευτισμός (μαζί με τις συγκρούσεις που προκαλεί σε πλανητική κλίμακα), ο anti-global νεο-εθνικισμός δηλαδή, αλλά και οι «εσωτερικές» έριδες / συγκρούσεις σε διάφορα κράτη, είναι παραλλαγές του ίδιου πράγματος: της προσπάθειας διάσωσης εκείνων των μερίδων του κεφάλαιου (των αφεντικών) που τείνουν προς ή φοβούνται κάποια επερχόμενη χρεωκοπία / κάποιο επερχόμενο ξεπέρασμα, και «αγχωμένα» προσπαθούν να διασφαλίσουν επικράτειες κυκλοφορίας των εμπορευμάτων τους / πραγματοποίησης της υπεραξίας που αποσπούν. Άρα ζώνες κερδοφορίας προφυλαγμένες απ’ τους ανταγωνιστές τους.

Πρόκειται για τα πιο αντιδραστικά (με την κυριολεκτική σημασία της λέξης) τμήματα των «εθνικών» και των «διεθνών» αφεντικών. (Τα οποία, παρεπιπτόντως, έχουν την άνεση να ενσωματώνουν διάφορες post-modern και virtual κοινωνικές πόζες…) Γι’ αυτό χαρακτηρίζονται απ’ αυτό που είναι μόνο επιφανειακά αντιφατικό. Απ’ την μια μεριά δηλώνουν ένα κάποιο ενδιαφέρον για τους «ντόπιους εργαζόμενους», που μπορεί να εκφραστεί με μικρο-δόσεις «παροχών». Απ’ την άλλη είναι σκληρά ρατσιστές, αδιάλλακτοι εχθροί των μεταναστών και της μετανάστευσης, άρα ορκισμένοι εχθροί της (πολυεθνικής) εργατικής τάξης. Κι αυτό είναι βασικό στοιχείο της ιδεολογικής συμμαχίας τους με την εθνική (κάθε φορά) μικροαστική πλέμπα. (Ο συμπηλισμός, που χώνει και τους “μετανάστες” μέσα σε παρανοϊκούς καταλόγους, είναι αφάνταστα χρήσιμος στην παραγωγή της αποπροσανατολιστικής / κατευναστικής σύγχισης – αλλά γι’ αυτόν κάποια άλλη φορά…)

Το πρώτο, ο πατερναλιστικός «φιλεργατισμός» (απ’ το ψόφιο κουνάβι ως τον Σαλβίνι…) επιδιώκει να φέρει πίσω πολλαπλάσια κέρδη, σαν «εθνική ενότητα» του κεφάλαιου… Για κάθε χρήση (π.χ. «περισσότερη δουλειά τώρα», η περίπτωση της αυστρίας… ή πειθαρχία…) Το δεύτερο είναι αναπόφευκτο, αφού σαν καπιταλιστικές συμμαχίες (της μίας ή της άλλης έκτασης) δεν μπορούν παρά να μισούν την σύγχρονη εργατική τάξη σα σύνολο.

(Υπάρχει και συνέχεια…)

Δυσοίωνες προφητείες 1

Τετάρτη 10 Οκτώβρη. Όταν οι «Κασσάνδρες» είναι εντελώς mainstream είναι πολύ πιθανό να έχουν τους λόγους τους (όχι μόνο στενά «επαγγελματικούς»…) να προειδοποιούν για το «επερχόμενο κακό». Οι προβλέψεις για Αρμαγεδώνες από κορυφαίους «ειδικούς» είναι συνηθισμένες στον υποτιθέμενα πολιτισμένο πρώτο κόσμο· και οι διαφόρων ειδών «συνωμοσιολογίες» είναι η εκλαϊκευμένη, λούμπεν εκδοχή τους.

Είναι, λοιπόν, προ των πυλών ένα επόμενο «ξέσπασμα της κρίσης»; Δεν θα χρειάζονταν οι πολύ πρόσφατες ανησυχίες του δντ ή οι λίγο νωρίτερα (23 Σεπτέμβρη) όμοιες της τράπεζας – των – τραπεζών, της BIS, για να το καταλάβει όποιος έχει βασικές γνώσεις της καπιταλιστικής πολιτικής οικονομίας. Δεν θα χρειαζόταν καν να συμπληρωθούν τα 10χρονα απ’ την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η βασική συνταγή για την αντιμετώπιση ορισμένων μόνο απ’ τα συμπτώματα του πιο πρόσφατου σπασμού (που είχε αρχίσει απ’ το 2007), και – κυρίως – η βασική συνταγή για την διάσωση του τραπεζικού συστήματος σε πλήθος κρατών, δεν ήταν διαφορετική απ’ την συνταγή που «δημιούργησε» με κάποια έννοια την χρηματοπιστωτική έκφραση της κρίσης, την συνταγή που ακολούθησε η αμερικανική fed στα ‘90s: «φτηνό χρήμα». Φθηνό χρήμα σήμαινε και σημαίνει «φτηνά» (και άφθονα) δάνεια…

Έχουμε εξηγήσει αναλυτικά απ’ τις σελίδες του χάρτινου Sarajevo γιατί η καταφυγή στο «φτηνό χρήμα» ήταν, έτσι κι αλλιώς, το με ημερομηνία λήξης κουκούλωμα της δομικής αντινομίας της καπιταλιστικής «ανάπτυξης», που άρχισε να εκδηλώνεται όλο και πιο άγρια (αν και υπόγεια) απ’ την δεκαετία του ’80. Της αντινομίας, δηλαδή, ανάμεσα στην όλο και μεγαλύτερη παραγωγικότητα της εργασίας και στην όλο και πιο συστηματική και διευρυμένη υποτίμησή της. Δεν θα επαναλάβουμε εδώ τα ίδια – δεν υπάρχει ο απαιτούμενος χώρος.

Το γεγονός είναι ότι το «φτηνό χρήμα» στα ‘90s ως και τις αρχές των ‘00s εκείνο που πέτυχε τελικά ήταν η «αδέσποτη» κυκλοφορία τεράστιων ποσών μεταξύ χρηματιστηρίων και η κτηνώδης υπερκοστολόγηση των “assets” – μαζί με την «σοφία» ότι το χρήμα γεννάει χρήμα. Αυτή η κατασκευή άρχισε να καταρρέει το 2007 και το 2008 στις ηπα από ένα μόνο σημείο της, και όχι απ’ όλα μαζί: άρχισε να καταρρέει απ’ τα «ενυπόθηκα δάνεια χαμηλής εξασφάλισης», δηλαδή τον σωρό των στεγαστικών δανείων που ήταν πλέον αδύνατο να αποπληρωθούν. Υπήρχαν κι άλλα «σημεία στήριξης» (της πυραμίδας) άρα και κατάρρευσής της: ας πούμε τα σπουδαστικά δάνεια. Ωστόσο ήταν αρκετό το να φύγει απ’ την θέση της μία μόνο βασική κολώνα για να αρχίσει η κατάρρευση.

Δυσοίωνες προφητείες 2

Τετάρτη 10 Οκτώβρη. Το ότι με μεγαλύτερο πάταγο θα έσκαγαν τα ρετιρέ του χρηματοπιστωτισμού (τράπεζες αλλά και διάφορα “funds”…) ήταν βέβαιο· όπως βέβαιο ήταν πως η δική τους κατάρρευση θα συμπαρέσυρε στο σύνολο της καπιταλιστικής παραγωγής / κατανάλωσης. Το γεγονός ότι οι (κρατικές) προσπάθειες απ’ τα τέλη του 2008 / αρχές του 2009 εστίασαν στη σωτηρία των («συστημικής» σημασίας) τραπεζών δεν ήταν ούτε αυθαίρετο ούτε μια «διαχωρισμένη επιλογή» που θα μπορούσε να αποφευχθεί. Αυτό ήταν το μόνο που μπορούσαν να κάνουν τα κράτη, σαν κόμματα του κεφάλαιου!

Προφανώς δεν υπήρχε περίπτωση να αντιμετωπίσουν τις δομικές αντινομίες του καπιταλισμού! (Αυτό ήταν το καθήκον της τάξης μας, η οποία όμως, δυστυχώς, μπήκε στην όξυνση της κρίσης με παντόφλες και βγήκε με πιτζάμες, πάντα βαθιά νυχτωμένη…). Την δουλειά που έπρεπε να κάνουν τα κράτη την έκαναν με σχεδόν άψογο καπιταλιστικό τρόπο: «ποσοτική χαλάρωση». Δηλαδή; Φτηνό κρατικό χρήμα («εκτύπωση χρήματος» με μια έννοια, με την μορφή δανείων ή άλλων κόλπων) προς τις τράπεζες και τις στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεις… Η αμερικανική fed, η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα, η ιαπωνική, και αρκετές ακόμα κεντρικές / κρατικές τράπεζες, μπήκαν συγχρονισμένα στο κόλπο της “ποσοτικής χαλάρωσης”…

Η συνταγή δούλεψε μεν, αλλά όχι σαν θεραπεία των αιτίων. Σαν διαχείριση των συμπτωμάτων. Είναι, πάντως, η ίδια διαχείριση με εκείνη των ‘90s. Και δεν θα μπορούσε παρά να οδηγήσει σε παρόμοια αποτελέσματα.

Φτηνό χρήμα σημαίνει εύκολα δάνεια. Αυτή τη φορά δεν ήταν οι μικροαστοί οι ιδανικοί πελάτες / αυτόχειρες, με τα εύκολα στεγαστικά και τις ακόμα ευκολότερες πιστωτικές κάρτες. Μετά το «σοκ της Lehman» ο χρηματοπιστωτισμός περιόρισε τους κύκλους του χωρίς να αλλάξει ούτε τις τακτικές του ούτε την «αυτοπεποίθησή» του. Το αποτέλεσμα; Θεαματική αύξηση των δανείων / χρεών αλλά και του τζόγου πάνω στα «παράγωγα προϊόντα» αυτών των δανείων / χρεών. Μόνο στις ηπα τους 12 τελευταίους μήνες το χρέος καταναλωτών, επιχειρήσεων και τοπικών αρχών αυξήθηκε κατά 2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Πολλά απ’ αυτά τα δάνεια (ειδικά απέναντι σε επιχειρήσεις) είναι κατηγορίας junk. Σκουπίδια…

Καθώς η fed αυξάνει ξανά τα επιτόκια δανεισμού κάνει το χρήμα ακριβότερο. Αυτό σημαίνει ότι τα εύκολα δάνεια σε επιχειρήσεις στη φάση της διαχείρισης της κρίσης δεν θα αποπληρωθούν. Εν μέρει επειδή το ρολάρισμά τους γίνεται ακριβότερο· εν μέρει επειδή οι επιχειρήσεις που δανειοδοτήθηκαν αποδείχθηκαν, εν τω μεταξύ, για τα μπάζα.

(Στο ελλαδιστάν δεν ισχύουν αυτά – όμως όχι «για καλό λόγο» από καπιταλιστική άποψη. Απλά το τραπεζικό σύστημα βρίσκεται ακόμα στην προηγούμενη φάση της κρίσης / αναδιάρθρωσης, καθώς δεν έχει πετύχει την πειστική διαχείριση των παλιών και μη εξυπηρετούμενων δανείων. Έτσι οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν προλάβει να μπουν στη πρόσφατη φάση της ευρωπαϊκής «ποσοτικής χαλάρωσης» και των ανάλογων δανείων.

Αυτό λέγεται «κέντα»: όταν και αν ξεσπάσει η αναμενόμενη επόμενη φάση της κρίσης ο ελληνικός καπιταλισμός θα μπει στον κυκλώνα από «σπόντα» μεν αλλά με την παλιά, βαριά καμπούρα του…)

Δυσοίωνες προφητείες 3

Τετάρτη 10 Οκτώβρη. Παρά τις οικονομοτεχνικές ομοιότητες (τις οποίες παρατηρούν διάφοροι “ειδικοί” του κεφάλαιου) μεταξύ της “κρίσης ‘08” και της αναμενόμενης, υπάρχουν σοβαρές διαφορές. Στις 20 Σεπτέμβρη, σε μια μικρή σειρά με τίτλο ένας “εμπορικός πόλεμος” πριν και μετά, εξηγήσαμε εδώ συνοπτικά το πως το κινεζικό καπιταλιστικό “άλμα στον ουρανό” επιταχύνθηκε (ή και επιβλήθηκε) εξαιτίας της “κρίσης ‘08”. Αυτό που δεν ήταν ξεκάθαρο στους πολλούς το φθινόπωρο του 2008, αυτό που άρχισε να ξεκαθαρίζει κάπως στις διάφορες συνόδους των g20 τα επόμενα χρόνια, έγινε χειροπιαστό πια: η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση/αναδιάρθρωση δεν έχει μόνο «οικονομικές εκδηλώσεις». Έχει και (ή κυρίως) γεωπολιτικές / ιμπεριαλιστικές εκδηλώσεις. Από μια άποψη είναι ευχάριστο: ο καπιταλισμός (αποδεικνύεται ότι) δεν είναι «οικονομία». Είναι πολιτική οικονομία. Απ’ όλες τις άλλες απόψεις είναι εξαιρετικά δυσάρεστο: η σύγχρονη εργατική τάξη δεν καταλαβαίνει· και δεν φαίνεται καν να ενδιαφέρεται να καταλάβει.

Η ασταμάτητη μηχανή πρέπει να κάνει, πάντως, αυτό που ανέλαβε. Σε διάφορες (όχι σε μία) συνόδους των g20 μετά το 2008/09 ο αμερικάνος πρόεδρος Ομπάμα (και λιγότερο φωναχτά το αγγλικό γκουβέρνο) κατηγόρησε.. ποιούς; το Βερολίνο και το Πεκίνο… γιατί; για τα εμπορικά τους πλεονάσματα… που; καταγγέλθηκαν σαν αιτίες των παγκόσμιων οικονομικών ανισορροπιών που (είπαν) προκάλεσαν την προηγούμενη όξυνση της κρίσης (είπαν)…

Η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο έμειναν τότε στα λόγια. Το Βερολίνο και το Πεκίνο σήκωσαν τους ώμους τους: ανταγωνιστείτε μας αν μπορείτε, και μην μας κατηγορείτε για τις ισχυρές εξαγωγικές μας δυνατότητες! Το ψοφιοκουναβιστάν πέρασε στην πράξη· και οι brexiters ευλόγησαν μια τακτική που την αγνοούν μεν αλλά είναι ένα είδος «αμερικάνικης» αναδίπλωσης με ελπίδα την ενίσχυση της θέσης του αγγλικού κεφάλαιου στον διεθνή ενδο-καπιταλιστικό καταμερισμό δύναμης και κερδών.

Αυτά δεν ήταν το ίδιο καθαρά πριν το 2008· τώρα είναι. Με τάση όξυνσης. Διάφοροι (ειδικοί και μηχανισμοί του κεφάλαιου) λένε ότι τώρα τα κράτη δεν έχουν πια τα «μέσα» που είχαν το 2008. Γι’ αυτό – προβλέπουν – όταν θα ξεσπάσει η επόμενη φάση της κρίσης, τα πράγματα θα είναι χειρότερα. Η ασταμάτητη μηχανή υποστηρίζει ότι αυτή η «επόμενη φάση της κρίσης» (ή, ακόμα και η απλή προφητεία της) δεν είναι πια – και δεν μπορεί να σερβιριστεί σαν – «οικονομικό φαινόμενο». Είναι ζήτημα ξαναμοιράσματος του κόσμου, των «αγορών» (εμπορευμάτων, εργασίας, πρώτων υλών) – ξαναδιευθέτησης των σχέσεων δύναμης.

Αυτό δεν φαίνεται να έχει σχέση με την «οικονομική» διάσταση που προβάλλεται διαχωρισμένα. Έχει όμως σχέση, άμεση και οργανική, με τις δομικές καπιταλιστικές αντινομίες! Η «δημιουργική καταστροφή» σε μεγάλη κλίμακα είναι η «έξοδος», η απάντηση στο ερώτημα της πραγματικής κερδοφορίας, της πραγματοποίησης της υπεραξίας σ’ όλο της το εύρος – το ξέρουν όλοι οι οικονομολόγοι που δεν είναι έλληνες ή/και καθεστωτικοί.

Μέσα στη «δημιουργική καταστροφή» μεγάλης κλίμακας είναι που αναμετρώνται οι επιμέρους καπιταλισμοί, κάτω από κρατικές σημαίες…

Κρίση / αναδιάρθρωση

Δευτέρα 24 Σεπτέμβρη. Όταν αναγγέλεται το επόμενο ξέσπασμα της κρίσης / αναδιάρθρωσης είναι, άραγε, πιθανό να μην συμβεί; Δεν ισχύει πως οι ειδικοί του καπιταλισμού γενικά δεν προβλέπουν τα “μοιραία γεγονότα”;

Οι δυσοίωνες προγνώσεις μαγαζιών σαν την Morgan Stanley ή την Goldman Sachs θα μπορούσαν, ωστόσο, να αποδειχθούν αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Πάντως είναι πλήρως εναρμονισμένες με τις καπιταλιστικές διαδικασίες, κι έτσι θα άξιζε να τις έχει κανείς υπόψη του.

Τι προβλέπουν λοιπόν; Ότι έρχεται η ώρα της κατάρρευσης όχι των ενυπόθηκων δανείων χαμηλής εξασφάλισης και άρα της αγοράς ακινήτων (η εκκίνηση του ξεσπάσματος του 2007 / 2008) αλλά των επιχειρηματικών δανείων. Και, κατά συνέπεια, των ίδιων των εταιρειών μαζί με τα χρέη τους. Γιατί κάνουν τέτοιες ανησυχητικές προβλέψεις οι αμερικάνοι αρχιτραπεζίτες; Επειδή στη διάρκεια της 8χρονης «ποσοτικής χαλάρωσης», (2009 – 2017) με τα μεθοδικά συγκρατημένα χαμηλά επιτόκια, χιλιάδες επιχειρήσεις (αμερικανικές και μη) πήραν φτηνά δάνεια, διπλασιάζοντας τον (συνολικό) επιχειρηματικό δανεισμό – σε σχέση με το 2007. Και τώρα, εκτός απ’ τα υπόλοιπα, ξεδιπλώνεται και “εμπορικός πόλεμος”…

Ταυτόχρονα οι κεντρικές τράπεζες (ξεκινώντας απ’ την fed) προσπαθούν να «επαναπατρίσουν» τον ωκεανό «φτηνού χρήματος» ανεβάζοντας τα επιτόκια. Αυτό σημαίνει πως οι λιγότερο αποδοτικές καπιταλιστικές επιχειρήσεις θα δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να «γυρίσουν» τα δάνειά τους: θα δανείζονται ακριβότερα για να καλύψουν παλιότερα φτηνά δάνεια. Είναι αυτό που συμβαίνει ήδη σε διάφορους «περιφερειακούς» καπιταλισμούς, μαζί με την υποτίμηση των εθνικών νομισμάτων τους. Ένα ποσό επιχειρηματικών δανείων πάνω από 1,3 τρισεκατομύρια δολάρια (το 20% του συνόλου) λήγει ως το 2020· και θα «γυρίσει» πιο ακριβά. Πόσα μαγαζιά θα το αντέξουν;

Ένας γνήσιος νεοφιλελεύθερος θα χαιρόταν: επιτέλους να καθαρίσει η «αγορά» απ’ τα όχι αποδοτικά κεφάλαια (: επιχειρήσεις). Και ένας πυρομανής θα χαιρόταν, επίσης, με μια φωτιά στο δάσος: επιτέλους να καθαρίσει το βουνό απ’ τα ξερόκλαδα… Το πρόβλημα είναι, όμως, ευρύτερο: η πιθανή κατάρρευση / χρεωκοπία επιχειρήσεων να συμπαρασύρει και ασφαλιστικές επιχειρήσεις· κι αυτές, με τη σειρά τους, τράπεζες (που έτσι κι αλλιώς είναι εκτεθειμένες σε επιχειρηματικά δάνεια).

Πέρα απ’ τα υπόλοιπα είναι εύλογο ότι οι δανειστές που θα χάνουν απ’ τις επιχειρηματικές χρεωκοπίες θα στραφούν αλλού για να ρεφάρουν. Και ένα βασικό απ’ τα «αλλού» είναι οι κρατικοί δανεισμοί. Οι φλύαροι τενεκεδένιοι και λοιποί ντόπιοι διαχειριστές ας ετοιμάζονται γι’ αυτό που δεν μπορούν να εμποδίσουν: το κακόφημο ελληνικό μαγαζί δεν θα βρει «απάνεμο λιμάνι» στην επερχόμενη χρηματοπιστωτική τρικυμία.

Κι ο θρυλικός κουμπαράς (το λεγόμενο «μαξιλάρι» – για τους υπνοβάτες· «σωσίβιο» λειτουργικά) έχει προβλεφτεί μόνο για διετή διάρκεια…

Θεωρητικές (και όχι μόνο) επιπλοκές

Σάββατο 22 Σεπτέμβρη. Ιστορικά οι ηπα (μαζί με την αγγλία) υπήρξαν απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ’70 ή/και τις αρχές εκείνης του ’80 οι «γονείς» του νεοφιλελευθερισμού. Είναι γεγονός ότι το manual του νεοφιλελευθερισμού δεν εφαρμόστηκε (γενικά) στο σύνολό του: στην ηπειρωτική ευρώπη διαμορφώθηκε μια διαφορετική παραλλαγή («ορντοφιλελευθερισμός») που διατηρούσε ενισχυμένο ρόλο για το κράτος (και για τις οργανωμένες ροές χρήματος απ’ τα αναπτυγμένα «κέντρα» στις λιγότερο αναπτυγμένες «περιφέρειες», με τα διαφόρων ειδών ευρωπαϊκά προγράμματα), σε διάκριση με την αμερικανική εκδοχή («αναρχοφιλελευθερισμός») που προσπάθησε και κατάφερε (με κορύφωση την δεκαετία του ’90) να «απορρυθμίσει» σχεδόν το σύνολο των «αγορών». Εντός ηπα αλλά και εκτός, όπου ήταν αυτό εφικτό.

Η διαχείριση του ξεσπάσματος της κρίσης απ’ το 2008 και μετά δεν ήταν πουθενά «ορθόδοξα νεοφιλελεύθερη», εφόσον – σύμφωνα με το manual – θα έπρεπε να αφεθούν να χρεωκοπήσουν οποιεσδήποτε τράπεζες ή επιχειρήσεις βρέθηκαν στο χείλος του γκρεμού: ο «φυσικός καπιταλιστικός / αγοραίος νόμος της εκκαθάρισης των σκάρτων και μη παραγωγικών κεφαλαίων» εμποδίστηκε…

Η συνέχεια της παγκόσμιας διαχείρισης της κρίσης, που είχε την συνέπεια της πολύ γρήγορης «ανόδου» του κινεζικού καπιταλισμού (περιληπτικά την περιγράψαμε πριν δυο μέρες) έχει σ’ αυτήν την ιστορική στιγμή τις εξής συνέπειες. Απ’ την μια οι ιστορικές κοιτίδες του νεοφιλελευθερισμού (αγγλία και ηπα) αναδιπλώνονται στα σύνορά τους – η Ουάσιγκτον μέσω του εμπορικού πολέμου / προστατευτισμού, το Λονδίνο μέσω του brexit… – προφανώς ηττημένες (σαν “εθνικά κεφάλαια”, όσο μπορεί αυτό να εντοπιστεί) απ’ την “παγκοσμιοποίηση”. Απ’ την άλλη μεριά, ένα αυταρχικό (και σαφώς αντι-φιλελεύθερο) κράτος, το κινεζικό, παραμένει όχι απλά ο σημαιοφόρος αλλά και ο κρισιμότερος κρίκος του (σχετικά) ελεύθερου διεθνούς εμπορίου.

Αυτό σημαίνει πως πρακτικά το manual του νεοφιλελευθερισμού, σα σύνολο, έχει ξεπεραστεί. Έχει κομματιαστεί (σε οικονομικά, θεσμικά, ταξικά, ιδεολογικά κομμάτια) και τα κράτη / εθνικά κεφάλαια επιλέγουν συγκεκριμένα κομμάτια που τους βολεύουν, συνδυάζοντάς τα με άλλα, διαφορετικά ή ακόμα και αντίθετα κομμάτια.

Πρόκειται για ένα είδος εκλεκτικισμού της πολιτικής οικονομίας του κεφάλαιου – στη θέση των παλιότερων συμπαγών ορθοδοξιών (κεϋνσιανισμός ή νεοφιλελευθερισμοί). Καλό παράδειγμα είναι διάφορα καθεστώτα στην ανατολική ευρώπη, όπως η ουγγαρία ή η πολωνία. Η «οικονομική βάση» είναι σταθερά νεοφιλελεύθερη, με την έννοια της υποτίμησης μεγάλου μέρους της εργατικής τάξης. Η δεσπόζουσα ιδεολογία κάθε άλλο παρά (νεο)φιλελεύθερη είναι: εθνικιστική, ρατσιστική, μνησίκακη· κάθε αληθινός νεοφιλελεύθερος θα γινόταν έξαλλος (ξεχνώντας, ένοχα, ότι η πρώτη εφαρμογή των οικονομικών θεωρίων της «σχολής του Σικάγο» και του Φρίντμαν ήταν η αιματηρή χούντα της χιλής…). Και το πολιτικό εποικοδόμημα είναι ολιγαρχικό / αυταρχικό (για παράδειγμα ο σχεδόν καθολικός έλεγχος των media, ή ο ρόλος διάφορων μαφιών).

Παρότι εδώ και χρόνια δεν υπάρχει (με την εξαίρεση του fight for 15) σοβαρός, μαζικός και οργανωμένος εργατικός ανταγωνισμός στη λεγόμενη «δύση», άρα δεν υπάρχει ούτε χρειάζεται η θεωρητική βάση του, το να επιμένει κανείς ότι ο original νεοφιλελευθερισμός (με τις όποιες παραλλαγές του) παραμένει πάντα το κυρίαρχο καθεστωτικό δόγμα των αφεντικών, είναι λάθος.

Ένα επικίνδυνο λάθος – λέμε. Γιατί μας αφήνει ακάλυπτους (έως «μαλάκες»…) στις (συχνά σύνθετες) τρέχουσες εξελίξεις της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης / αναδιάρθρωσης…

Αν κάποιος κυνηγάει φαντάσματα δεν βλέπει ούτε τη μύτη του.

Ο εξοχότατος και η κρίση

Τετάρτη 12 Σεπτέμβρη. Το να δίνει κανείς διαλέξεις επιπέδου φοιτητικού συνδικαλισμού είναι εύκολο. Και δεν θα έπρεπε να περιμένει κανείς τίποτα παραπάνω απ’ τον εξοχότατο ντενεκεδένιο έλληνα πρωθυπουργό. Κατά τα υπόλοιπα τόσο ο ίδιος, όσο και το κόμμα του, αλλά και τα (υποτιθέμενα) “think tanks” τους, είναι οι τελευταίοι που θα έπρεπε να εμπιστευτεί κανείς, αν στα σοβαρά ενδιαφερόταν να καταλάβει όχι μόνο την πιο πρόσφατη φάση της παγκόσμιας κρίσης / αναδιάρθρωσης, αλλά και το πως θα εξελιχθεί. Ας μην το ξεχνάμε: το φαιορόζ γκουβέρνο ξεπήδησε απ’ το ντόπιο θέαμα της “εθνικά σωστής διαχείρισης της κρίσης” που είχε σαν αιχμή του 3 γενναίους και ευφυέστατους οικονομολόγους: Βαρουφάκη, Λαπαβίτσα, Καζάκη. Και μια σημαία: το “εθνικό νόμισμα”, σαν “απελευθέρωση”. Τόσα καταλάβαιναν τόσα έλεγαν… (Ή αυτά τους συνέφεραν…)

Κατά τον εξόχοτατο, στην ενώπιον των ευρωκαθισμάτων χθεσινή απαγγελία του, «η αποτυχία της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης της κρίσης τροφοδότησε τελικά το τέρας του σοβινισμού και του ακροδεξιού λαϊκισμού». Τρία ψέμματα (ή τρεις τερατώδεις βλακείες) σε 17 λέξεις· όχι άσχημα για ρεκόρ!

Ας αρχίσουμε απ’ το ευκολότερο, το τελευταίο: Τα λέει αυτά ο κυβερνητικός εταίρος του ψεκασμένου; «Καταγγέλει», ακόμα, ο συ.ριζ.α. τους φασίστες, τον «σοβινισμό» και τον «ακροδεξιό λαϊκισμό»; Ναι, ναι: εξάλλου δεν «τροφοδοτεί» αλλά αγκαλιάζει το «τέρας»…

Μόνο η διανοητική διαστροφή επιτρέπει τέτοια «αριστεροσύνη» – αλλά, δυστυχώς, υπάρχει πολλή από δαύτη.

(φωτογραφίες: Ο έλληνας πρωθυπουργός έχει πάψει προ πολλού να είναι ένα enfant terrible της ευρωπαϊκής καθεστωτικής σκηνής, που μάλιστα θα ηγούνταν και της «ευρωπαϊκής αριστεράς» Τα πλάνα απ’ την χθεσινή του ευρω-περφόρμανς είναι σκέτη θλίψη… Ούτε οι όποιοι ομοϊδεάτες της ευρω-σοσιαλδημοκρατίας δεν πήγαν…

Ο ομιλητής είναι κάτω απ’ το κόκκινο σημάδι. Στα δεξιά του κάθεται ο «κόκκινος Κατρού»)…

Η κρίση πίσω, η κρίση μπροστά 1

Τετάρτη 12 Σεπτέμβρη. Η παγκόσμια διαχείριση της κρίσης δεν ήταν «νεοφιλελεύθερη», έτσι απλά…. Κανένα manual του νεοφιλελευθερισμού δεν προβλέπει (ούτε επιτρέπει…) τον ρόλο που έπαιξαν τα κράτη και οι κεντρικές τράπεζες στη «διάσωση» τόσο των «συστημικών τραπεζών» όσο και των επιχειρήσεων / «εθνικών πρωταθλητών»! Τα bail out δεν ανήκουν στη νεοφιλελεύθερη ατζέντα!! Εννοείται πως ούτε η ως το 2010 «ευρωπαϊκή νομοθεσία» επέτρεπε την διάσωση κρατών από άλλα κράτη εντός ε.ε….

Θα μπορούσε να ειπωθεί (πιο κοντά στην αλήθεια) ότι η διαχείριση της κρίσης ήταν μονεταριστική, «νομισματική»… Όμως τέτοια ακριβώς ήταν και η «εθνικά υπερήφανη συνταγή» για την απελευθέρωση απ’ τα δεσμά: το εθνικό νόμισμα… Πέρα απ’ το αν επρόκειτο για κάτι παραπάνω απ’ το όνειρο των (ντόπιων) αφεντικών έντασης εργασίας, όλη η «αριστεροσύνη» του ελλαδιστάν αλλά και του πλανήτη, συμπεριλαμβανόμενων των πιο διάσημων «νεο-κεϋνσιανών» (τύπου Krugman, Stiglitz και παρόμοιοι απατεώνες) δεν κατάφερε να σκεφτεί κάτι καλύτερο απ’ τις ανταγωνιστικές υποτιμήσεις «εθνικών νομισμάτων»!!! Αυτή η «σοφία» ήταν που ενίσχυσε τις ήδη υπαρκτές, από πριν, μικροαστικές εθνικές φαντασιώσεις…

Από πολλές απόψεις αυτή η διαχείριση της κρίσης δεν απέτυχε. Κόντρα στο ρεύμα απ’ την άνοιξη του 2009 εξηγούσαμε τις δομικές αιτίες και τα χαρακτηριστικά της απ’ την σκοπιά της εργατικής, ανταγωνιστικής κριτικής. Μάταια… Όμως τα αφεντικά και οι κοινωνικοί σύμμαχοι / λακέδες τους δεν θα στρέφονταν, βέβαια, ενάντια στον εαυτό τους και στα συμφέροντά τους!! Συνεπώς το ζητούμενο της «διαχείρισης της κρίσης» δεν ήταν να λύσει ο καπιταλισμός τις δομικές του αντινομίες… αλλά αυτές να μην γίνουν αντιληπτές απ’ την («αντικειμενικά» μεν υπαρκτή αλλά «υποκειμενικά» άστα να πάνε στο διάολο) εργατική τάξη. Κι εκεί, σ’ αυτό το στρατηγικό ζήτημα, η επιτυχία (της διαχείρισης της κρίσης) ήταν μέχρι σήμερα απόλυτη!!! Χάρη και στο εξαιρετικά απαραίτητο και χρήσιμο «χέρι βοηθείας» που έδωσαν κάτι «αριστερές» τύπου συ.ριζ.α., podemos, κλπ…

Ήταν τόσο απόλυτη η επιτυχία στη «διαχείριση της κρίσης» ώστε έχει ξεκινήσει ήδη η επόμενη φάση όξυνσής της …

Η κρίση πίσω, η κρίση μπροστά 2

Τετάρτη 12 Σεπτέμβρη. Τις δομικές αντινομίες του καπιταλισμού δεν μπορεί να τις ξεπεράσει καμία «διαχείριση» καμίας «κρίσης». Και, κατά συνέπεια, αυτές οι αντινομίες θα γεννούν ξανά και ξανά κρίσεις.

Ούτε ο Κέυνς (στο όνομα του οποίου ορκίζονται διάφοροι) έλυσε αυτές τις δομικές αντινομίες. Η συμβολή του ήταν εντελώς διαφορετική (και σημαντική), όχι όμως εκείνη του οριστικού γιατρού. Στις Ρουσβελτιανές ηπα οι κεϋνσιανές οδηγίες δούλεψαν για περίπου 4 χρόνια, απ’ το 1932 ως το 1936. Μετά «άρχισαν τα ίδια»: αύξηση της ανεργίας, πτώση της κερδοφορίας… Ήταν εκείνο που ο Κέυνς απευχόταν (αν και σαν έξυπνος άνθρωπος καταλάβαινε την καπιταλιστική του λειτουργικότητα), ο Β παγκόσμιος πόλεμος, οι στρατιωτικές προετοιμασίες, και οι πρωτοφανείς ως τότε καταστροφές που προκάλεσε (σε ζωντανή εργασία / ανθρώπους και νεκρή εργασία / κεφάλαιο), που «ξεμπούκωσαν» για λίγες δεκαετίες τις καπιταλιστικές δομικές αντινομίες· και πάλι μόνο σ’ ένα μικρό μέρος του πλανήτη…

Η επιτυχία στη διαχείριση της (τώρα πια) «προηγούμενης» (οικονομικής) όξυνσης, αυτής ας πούμε χοντρικά ανάμεσα στο 2007 και στο 2012, είναι πολύ απτή. Έγκειται στην ακόμα εντονότερη λειτουργία των παγκόσμιας εμβέλειας χρηματοπιστωτικών μηχανισμών!!! Τα «μονεταριστικά» γιατρικά (με κορυφαία την «ποσοτική χαλάρωση» των σημαντικότερων κεντρικών τραπεζών) έχουν οδηγήσει στην επόμενη φάση:

Α) Στον «πολεμικό εξοπλισμό» (weaponizing) του νο 1 νομίσματος διεθνούς χρήσης, του δολαρίου·

Β) Στη μεθόδευση των αντι-δολαριακών νομισματικών «συσπειρώσεων», είτε γύρω απ’ το γουάν είτε γύρω απ’ το ευρώ, με τον χρυσό να αχνοφέγγει στο βάθος σαν «εγγυητής» της καπιταλιστικής νομισματικής τάξης·

Γ) Στην εγκατάλειψη απ’ τους «χρηματοπιστωτικούς επενδυτές» διάφορων assets (κρατικών και επιχειρηματικών ομολόγων) της «περιφέρειας» (πιθανόν, αργά ή γρήγορα, και του «κέντρου») καθώς τα γενικά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών θα αρχίσουν να αυξάνονται – η fed οδηγεί την κούρσα.

Τώρα δεν είναι η «φούσκα» των dot.coms στον πάγκο. Ούτε η «φούσκα» των στεγαστικών δανείων. Αυτό μπορεί να αλλάζει την «σκηνοθεσία» αλλά όχι το «σενάριο»: οι καπιταλιστικές δομικές αντινομίες οδηγούν «εκεί που πρέπει»…

Αυτά στα πρώτα βήματα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης….

(Χωρίς αντίπαλο – αυτό είναι που μας πονάει περισσότερο απ’ όλα).

Πατριώτες στο άσπρο σπίτι

Παρασκευή 7 Σεπτέμβρη. Το ότι το ψόφιο κουνάβι είναι «μπροστινός», ότι δεν κυβερνά αυτός αλλά οι σωματοφύλακές του, δεν πρέπει να σας εκπλήσσει. Η ασταμάτητη μηχανή αναφέρεται στους 3 σωματοφύλακες σχεδόν απ’ την αρχή της τρέχουσας αμερικανικής προεδρίας· ίσως κάνει λάθος στο νούμερο (των σωματοφυλάκων), όχι όμως στη δουλειά τους.

Αυτό το σύντομο άρθρο που δημοσίευσαν οι new york times προχτές θα μπορούσε να έχει γραφτεί από οποιονδήποτε δημοσιογράφο! Χωρίς, όμως, τον τίτλο: «Είμαι μέρος της αντίστασης μέσα στην διοίκηση Trump»….

Στην ουσία του δεν λέει τίποτα διαφορετικό απ’ όσα έχουν γραφτεί κατά καιρούς σε σχετικά άρθρα ή/και σε βιβλία – αυτά που το ψόφιο κουνάβι κατηγορεί σαν συνωμοσία εναντίον του. Το μόνο διαφορετικό είναι η «ανώνυμη» υπογραφή: είναι κάποιος «από μέσα», κάποιος σωματοφύλακας (ή βοηθός σωματοφύλακα…) που γράφει. Έτσι υποτίθεται… αν και το ίδιο το άρθρο δεν έχει ούτε μισό στοιχείο που να επιβεβαιώνει ότι έχει γραφτεί πράγματι από insider.

Θα έπρεπε να αναρωτηθεί κανείς: και τι έπιασε τον «απ’ τα μέσα» συγγραφέα να κάνει τέτοια εξομολόγηση; Η αγανάκτησή του; Δεν προκύπτει κάτι τέτοιο… Το «αίσθημα ευθύνης»; Χμμμμ…: απ’ την άποψη των κανόνων κρατικής / καπιταλιστικής διακυβέρνησης είναι ανεύθυνο έως προβοκατόρικο το να λέει κανείς τέτοια πράγματα ανώνυμα. Και πράγματι, αυτό δεν έχει περάσει απαρατήρητο.

Δεν μπορεί να βρεθεί εύκολα μια απάντηση για την ταυτότητα του συγγραφέα. Όμως το πανεύκολο είναι να καταλάβουμε τις συνέπειες που θα έχει (έχει ήδη) αυτό το ανώνυμο άρθρο / κατηγορητήριο. Το ψωνισμένο, ματαιόδοξο και παρανοϊκό ψόφιο κουνάβι τώρα θα ψάχνει συνωμότες ακόμα και στη σκιά του! Και στο βαθμό που δεν θα μπορεί να βρει τον «ένοχο», η μεγαλομανία του θα τροφοδοτεί την καχυποψία του 24 ώρες το 24ωρο, εφτά μέρες την βδομάδα. Με δυο λόγια: θα «ανάψει» στο μέγιστο βαθμό, και με τις παρορμήσεις του θα ξεμπουρδελέψει την κεντρική αμερικανική διοίκηση.

Αυτό είναι το μόνο (και εύκολα προβλέψιμο) αποτέλεσμα… Ήταν και το κίνητρο; Δεν θα το μάθουμε χωρίς το όνομα του συγγραφέα. Όμως, εδώ που τα λέμε, θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε….

(Ακόμα και ο διευθυντής των new york times…)