Tag: εργασία

Άσκοπες μετακινήσεις (3)

Κυριακή 7 Μάρτη. Το στρατηγικό εν δυνάμει (και, γιατί όχι, την στρατηγική χρησιμότητα) των πραξικοπηματικών γενικευμένων απαγορεύσεων κυκλοφορίας στις πόλεις, μπορεί κάποιος (αν θέλει φυσικά…) να το ανακαλύψει πριν έναν αιώνα, στον Frederick W. Taylor, και στο καθοριστικό έργο του Scientific Management (η επιστημονική οργάνωση της εργασίας). Όλο το αναλυτικό και, κυρίως, πρακτικό ενδιαφέρον του Taylor, που έγινε νόρμα για τον καπιταλισμό και, από πολλές απόψεις, η βασική οργανωτική οδηγία της 2ης βιομηχανικής επανάστασης, είναι το κυνήγι – και η εξαφάνιση – του εργατικού χασομεριού. Η εξαφάνιση των «χαμένων χρόνων» στις δουλειές μέσα στις βιοτεχνίες και στις βιομηχανίες (αλλά και στις οικοδομές), των «χαμένων χρόνων» που οφείλονταν στην άρνηση των εργατών να βιαστούν ή να υπηρετήσουν «υψηλές» νόρμες παραγωγικής απόδοσης. Ο Taylor βρήκε «ανώφελη σπατάλη του χρόνου» σχεδόν σε κάθε σημείο των εργασιακών / παραγωγικών διαδικασιών που μελέτησε (και άλλαξε ριζικά). Άλλαξε ριζικά αυτές τις διαδικασίες μηχανοποιώντας τες ως τον έσχατο βαθμό (των τεχνολογιών που είχε στη διάθεσή του)· και, μ’ ένα είδος προτεσταντικής ευλάβειας όπου «ο χρόνος είναι χρήμα», αναδιοργάνωσε και τον χρόνο (εργασίας), και τον καταμερισμό, και την ένταση, και την ηθική της.

Στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του Scientific Management (Σεπτέμβρης 2019) θα μπορούσε κάποιος να διαβάσει:

… Οι αρχές που εισηγήθηκε ο Ταίηλορ … και, κυρίως, το «πνεύμα», η «φιλοσοφία» (για την οποία επιμένει ξανά και ξανά στο βιβλίο του), το πνεύμα της εξαφάνισης των «νεκρών (δηλαδή μη παραγωγικών) χρόνων», το πνεύμα της εντατικοποίησης, το πνεύμα της μεταφοράς των γνώσεων στις μηχανές και ό,τι συνεπάγεται αυτό για τον έλεγχο πάνω όχι μόνο στην εργασία αλλά στο σύνολο της ζωής πια, αυτά είναι πλέον παντού! Όχι μόνο στους χώρους και στους χρόνους εργασίας, βιομηχανικής ή μη· αλλά στις «επικοινωνίες», στην διασκέδαση, στην κατανάλωση, παντού. Δεν υπάρχουν τώρα μπροστά μας γράσα, τόρνοι, καρότσια, γερανογέφυρες και μηχανικές σφύρες… Υπάρχουν όμως ακόμα πιο τρελοί ρυθμοί, κλίμακας νανοδευτερολέπτων… Το χρονόμετρο είναι παντού… (κι όπως πριν έναν αιώνα, πουθενά δεν είναι μόνο του)…

Εκτιμώντας απ’ αυτή την μεριά, της «εξαφάνισης του χαμένου χρόνου» όχι πια στο παλιό εργοστάσιο αλλά στο κοινωνικό εργοστάσιο (στο σύνολο, δηλαδή, των κοινωνικών σχέσεων που είτε έχουν ήδη είτε πρόκειται να εκ-καπιταλιστικοποιηθούν μαζικά και οριστικά), μπορούμε να δούμε με πιο καθαρό τρόπο ποιά τάση εξυπηρετεί η απαγόρευση των «άσκοπων μετακινήσεων». Όχι: οι πολιτικές βιτρίνες του καπιταλιστικού πλανήτη που όρισαν (στον έναν βαθμό ή στον άλλο, με την Α διάρκεια ή την Β) ποιές είναι οι «αναγκαίες», άρα και οι «επιτρεπτές» μετακινήσεις (και) στις πόλεις, άρα και ποιές είναι «άσκοπες», ΔΕΝ είναι μετεμψυχώσεις του Taylor!! Δρουν όμως σαν de facto «προϊστάμενοι παραγωγής και κατανάλωσης» μέσα στο συγκεκριμένο ιστορικά καπιταλιστικό πλαίσιο· ακόμα κι αν νομίζουν ότι εκείνο που κάνουν είναι να προστατεύουν την δημόσια υγεία. Είναι, άλλωστε, προφανές για όποιον θέλει να καταλάβει: ακόμα κι αν ήταν ειλικρινής αυτή η έγνοια (για την δημόσια υγεία) είναι οι τεχνολογικές δυνατότητες (το διαδίκτυο, απλά, και ο βαθμός διείσδυσής του στην καθημερινή ζωή των υπηκόων) που τους επέτρεψαν τα πραξικοπήματα και τις καθολικές απαγορεύσεις· κι όχι η υγεία ή η αρρώστια καθ’ αυτές.

Μ’ άλλα λόγια έδρασαν σαν managers της μετάβασης, της αναδιάρθρωσης (ειδικά στην καπιταλιστική δύση) – και καθόλου σαν «γιατροί»… Και έτσι συνεχίζουν να δρουν.

Δεν είναι υγιεινομικά σωστό!

Σάββατο 6 Μάρτη. Σα να τους βλέπουμε να χαμογελούν σαρδόνια.. Είναι οι caradinieri (καθόλου λίγοι) που έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αναλάβουν τα αφεντικά την υγεία μας… Μπορεί να μην είναι όλοι, σίγουρα όμως είναι αρκετοί. Φώναξαν και ξαναφώναξαν «η υγεία πάνω απ’ τα κέρδη», ξεκαθάρισαν ότι «η υγεία είναι πάνω απ’ την ελευθερία», ζήτησαν ακόμα πιο αυστηρά πραξικοπήματα, ζήτησαν μπάτσους να δένουν όσους παραβιάζουν τα «μέτρα», ζήτησαν «αστυνομία κοινωνικής ευθύνης»…

Τώρα άρχισαν οι απολύσεις… όσων «αρνούνται να εμβολιαστούν»… Μα τι άλλο διάβολε; Δεν είναι κοινωνικά ανεύθυνοι αυτοί οι τύποι, οι «αρνητές»; Δεν είναι σχεδόν εγκληματίες; Κοιτάνε το τομάρι τους και όχι το «γενικό καλό» (όπως το διέταξε το βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικο σύμπλεγμα).

Το αφεντικό που έκανε τις απολύσεις (και καμαρώνει) είναι ο αρχιτράγος Ηλείας:

… Ο σεβασμιώτατος αναφερόμενος στις απομακρύνσεις δύο εργαζομένων από το ίδρυμα «Παναγία Καθολική» δήλωσε: «Ο εμβολιασμός είναι αναγκαίος. Ήδη πρέπει να σου πω ότι απολύσαμε χθες  δύο εργαζόμενους από ίδρυμα της Ιεράς Μητροπόλεως , από το Γηροκομείο «Παναγία η Καθολική» στην Γαστούνη. Τους απολύσαμε γιατί ενώ πήγε το κλιμάκιο να κάνει εμβόλιο αυτοί οι δύο εργαζόμενοι είπαν «εμείς δεν κάνουμε». Τους δώσαμε και 15 μέρες άδεια να πάνε για εμβολιασμό ή σε γιατρό να τους δώσει χαρτί ότι δεν ενδείκνυται εμβολιασμός   αλλά οι εργαζόμενοι ήταν ανένδοτοι. «Εγώ δεν το κάνω ότι και να γίνει» είπαν. Δυστυχώς τους απολύσαμε για να μην κινδυνεύσει η υγεία των φιλοξενούμενων ηλικιωμένων και των εργαζομένων»…

Δίκιο δεν έχει ο εκπρόσωπος του μεγαλο-αδύναμου ω “φίλοι της εργατικής τάξης”; Καλά δεν έκανε;…..

Χμμμμ… Δυο λεπτά. Μέχρι να σκάσουν οι πλατφόρμες γενετικής τροποποίησης των κυττάρων πώς γινόταν η δουλειά στο γηροκομείο; Ένα χρόνο τώρα; Αυτοί οι δύο εργαζόμενοι (ή άλλοι) είχαν “κολλήσει” (και ξεκάνει) τους φιλοξενούμενους; Όχι βέβαια!!! Και γιατί, λοιπόν, δεν θα μπορούσαν να δουλεύουν όπως δούλευαν επί ένα χρόνο πριν; Από που ως που η εμφάνιση των πλατφορμών μετατρέπει όσουν πουν “όχι” σε δαύτους σε δημόσιο κίνδυνο σε σχέση με πριν;

Αυτά είναι ερωτήσεις που δεν γίνονται· αλλά καλό είναι να συγκρατηθούν και να χρησιμοποιηθούν! Η εμφάνιση νέων απαιτήσεων απ’ τη μεριά του αφεντικού, είτε είναι αρχιτράγος είτε όχι, πρέπει να αποδεικνύει πως αν η δουλειά συνεχίσει να γίνεται όπως γινόταν πριν (τις νέες απαιτήσεις) θα υπάρξει κάποιου είδους επιδείνωσή της, σε βάρος άλλων. Όμως ο εκβιασμός των πλατφορμιασμών δεν αλλάζει τις συνθήκες που ίσχυαν νωρίτερα!!! Κάποια μέτρα λαμβάνονταν απ’ την μεριά των εργαζόμενων· ε, με τα ίδια θα συνέχιζαν.

Κι αν κάποιοι βρουν παρηγοριά α λα ελληνικά, “έλα μωρέ, ένας παπάς είναι, δεν θα γίνουν αυτά αλλού”, ιδού μια ακόμα μητρόπολη, “μητρόπολη υγείας” αυτή (γνωστή και ως Πατουλιστάν) που ανησυχεί για το τι θα γίνει με τους γιατρούς και τους λοιπούς υγιειονομικούς “που άσκησαν το δικαίωμά τους να μην εμβολιαστούν” (οποία συναδελφική κομψότης! προφανώς δεν είναι λίγοι αυτοί που άσκησαν το δικαίωμα…). Τι θα γίνει κύριε υπουργέ αν μας κάνουν μήνυση ότι κόλλησαν από “ανεμβολίαστο εργαζόμενο”;

Προσχήματα για διώξεις! (Μήπως υπάρχουν μύχιες σκέψεις για διαγραφές απ’ τον ιατρικό σύλλογο; Έχουμε ακούσει και τέτοιες απειλές….) Η απάντηση θα έπρεπε να είναι διπλή: Πρώτον, ποιός ρουφιάνος θα δώσει λογαριασμό για το ποιός είναι “εμβολιασμένος” και ποιος “ανεμβολίαστος”, ε; Δεύτερον και σημαντικότερο: Όταν δεν υπήρχαν πλατφόρμες πόσες μηνύσεις έγιναν για ενδονοσοκομειακή λοίμωξη κύριε Άρχοντα του Πατουλιστάν; Θα είχαν κλείσει προ πολλού τα ελληνικά νοσοκομεία!!!

Προσχήματα…

Όμως το γράψαμε έγκαιρα. Εκείνοι που ανέθεσαν στα αφεντικά να γίνουν οι φροντιστές της υγείας μας έτσι, χωρίς να κάνουν δεύτερη σκέψη, ας τα συγχαρούν τώρα που έχουν τα όπλα για να παίξουν τον βασικό τους ρόλο, των νομιμοποιημένων νταβάδων στην “αγορά εργασίας”. Είναι συνένοχοι όλοι οι caradinieri. Δεν χρειαζόταν πολύ μυαλό για να καταλάβουν που θα πήγαινε η ιστορία· αλλά δεν τους ενδιέφερε.

Ήταν πιστοί και υπάκουοι στρατιώτες στον πόλεμο κατά του αόρατου εχθρού… Έφαγαν τη φόλα, καμάρωναν, έβγαζαν και γλώσσα…

Villabajo άκρως απόρρητο

Τετάρτη 20 Γενάρη. Ευτυχώς που διάφοροι caradinieri φρόντισαν να καθησυχάσουν όσους μπορούσαν νωρίς νωρίς: ο covid (είπαν) είναι αταξικός, «σκοτώνει τον Άνθρωπο» – συνεπώς η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία (είπαν) είναι κι αυτή αταξική… Άρα υπεράνω υποψίας.

Πάμε πίσω λοιπόν. Ρεπορτάζ του vanity fair με ημερομηνία 13 Αυγούστου 2020. Τα αφεντικά του βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικου συμπλέγματος γιορτάζουν:

… Ακούω για πάρτυ απ’ το Palm Springs ως το Palo Alto, συναντήσεις για business στις πλαγιές του Colorado μετά από μαθήματα mountain biking, ηλεκτρικό σέρφινγκ στη Χαβάι, και για δισεκατομυριούχους που ταξιδεύουν σ’ όλο τον κόσμο με τα ιδιωτικά τους τζετ, πηδώντας από πολιτεία σε πολιτεία, από χώρα σε χώρα, ακολουθώντας τα πιο χαμηλά ποσοστά του covid.

.. Από πολλές απόψεις τα πράγματα τους πηγαίνουν καλύτερα απ’ ότι συνήθως. Εκείνοι που βρίσκονται στην κορυφή των καταλόγων των δισεκατομυριούχων έγιναν ακόμα πλουσιότεροι τους τελευταίους πέντε μήνες, καθώς οι μετοχές των τεχνολογικών επιχειρήσεων εκτοξεύτηκαν στον S&P και στον NASDAQ, σπρώχνοντας τους γενικούς δείκτες στα προ-covid μεγέθη, και προσθέτοντας δισεκατομύρια με διψήφιο αριθμό μπροστά στις ατομικές περιουσίες διάφορων ceo, σε μια μονάχα μέρα. Δεν χρειάζεται να πάτε πιο μακριά απ’ την Apple ή την Amazon, για παράδειγμα. Ενόσω 16,3 εκατομύρια αμερικάνων είναι άνεργοι, η Apple πλησιάζει τώρα σε χρηματιστηριακή αξία 2 τρισεκατομυρίων δολαρίων, και η Amazon μόλις ανακοίνωσε κέρδη ρεκόρ, 5,3 δισεκατομύρια δολάρια στο τελευταίο τρίμηνο· διπλάσια απ’ τον περσινό στόχο για όλη την χρονιά.

… Τι κάνει λοιπόν η ελίτ των τεχνολογικών κολοσσών; … Ένας επενδυτής που αξίζει πολλά δισεκατομύρια, με διάφορα σπίτια ανά τον κόσμο, είπε σ’ έναν φίλο – που μου το μετέφερε εμβρόντητος και με κάποια ζήλια – ότι ήταν στο Μαιάμι όταν τα νούμερα ήταν χαμηλά στην αρχή της πανδημίας· πέταξε στο Los Angeles όταν η Φλόριντα έδειξε να στριμώχνεται· και τώρα που η Καλιφόρνια ζορίζεται είναι στη Ν. Υόρκη για να απολαμβάνει τα δείπνα του σε ανοικτούς χώρους. Ένας άλλος δισεκατομυριούχος στο L.A. οργανώνει χλιδάτα πάρτυ / δείπνα (τα social media απαγορεύονται) έχοντας μια εγκατάσταση με νοσηλευτές έξω απ’ τη βίλα του, που κάνουν γρήγορα τεστ στους καλεσμένους ενόσω αυτοί πίνουν κοκτέιλ, ώστε να επιτρέπεται η είσοδος μόνο σ’ εκείνους που βγαίνουν αρνητικοί. Κι ένας άλλος επενδυτής μου είπε για κάποιους απ’ τους συνεργάτες του που νοίκιασαν ολόκληρη τουριστική εγκατάσταση με 50.000 δολάρια τον μήνα στο Palm Springs, για την κάνουν έδρα για τα πάρτυ τους. (Ανάλογα ακούω για το Los Angeles και την Silicon Valley).

… Η καινούργια τάση στις θάλασσες γύρω απ’ την Silicon Valley είναι η ηλεκτρική σερφοσανίδα της Lift eFoil, την οποία η κατασκευάστρια περιγράφει σαν ένα κράμα «σερφινγ, πτήσης και snowboarding». Αυτές οι κατασκευές στοιχίζουν 12.000 δολάρια το κομμάτι και μπορεί να κάνεις με μια τέτοια κάτι παραπάνω από μια ώρα θαλάσσιο σέρφινγκ με ταχύτητα 25 μίλια την ώρα, με φόρτιση δύο ωρών. Για όσους προτιμούν το biking οι επιλογές είναι απεριόριστες, και σε μερικές περιπτώσεις με κόστος όσο η προκαταβολή για να αγοράσει κανείς ένα καινούργιο σπίτι. Μεγάλο μέρος της τεχνολογικής elite στη Silicon Valley προτιμάει κάτι πιο οικονομικό, επιλέγοντας το MATE bike, ένα ηλεκτρικό ποδήλατο των 2.000 δολαρίων που φτιάχνει η Indiegogo. Οργανώνουν «MATE rides» στη Silicon Valley, σε στυλ συμμορίας των Hells Angels.

Αλλά ο τομέας που οι πλούσιοι ξεχωρίζουν ακόμα περισσότερο απ’ τους υπόλοιπους είναι η εκπαίδευση των παιδιών τους. Ένας κυβερνητικός αξιωματούχος της California μου είπε ότι κάποιοι δάσκαλοι των δημόσιων σχολείων νοικιάζονται για να κάνουν μάθημα σε ένα μόνο παιδί, στις πλούσιες περιοχές όπως το Beverly Hills και το Palo Alto, κάτι που προκαλεί σοβαρά προβλήματα στα δημόσια σχολεία…. Όπως μου είπε ένας γιατρός πρόσφατα «Ο κορονοιός είναι ιός των φτωχών. Εξαπλώνεται στις φτωχογειτονιές, στους φτωχούς που πρέπει να δουλεύουν και να ζουν ο ένας πάνω στον άλλο, και στα φτωχά παιδιά, που δεν πρόκειται να αποκτήσουν καλή εκπαίδευση»…

Σίγουρα δεν είναι έκπληξη· χρειάζεται όμως η υπενθύμιση επειδή επιμένουμε να μιλάμε για πραξικόπημα του δυτικού βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικου συμπλέγματος, που δεν γίνεται ούτε για την δόξα ούτε για το «καλό της ανθρωπότητας» – είναι παιδαριώδες που τόσοι πολλοί το “έφαγαν” αυτό. Είτε ο covid είναι «ο ιός των φτωχών» είτε (όπως υποστηρίζουμε) η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία στο όνομά του σημαδεύει εκείνους που κάθε αφεντικό θα χαρακτήριζε «φτωχούς» (κι έτσι “βγαίνουν” τα επιπλέον δισεκατομύρια, είτε άμεσα είτε έμμεσα, μέσω κρατικών προϋπολογισμών), το συμπέρασμα είναι ακριβώς το ίδιο μ’ εκείνο που είχε πει κάποτε ωμά ένας δισεκατομμυριούχος ονόματι Warren Buffet:

Ναι, γίνεται ταξικός πόλεμος· και η τάξη μας νικάει!…

Ποιο σπίτι;

Πέμπτη 14 Γενάρη. Κάναμε χτες (κινέζικο μοντέλο) μια πρώτη σύγκριση / σύνθεση ανάμεσα σε δυο μορφές της εκμετάλλευσης της εργασίας, φέρνοντας λίγο πιο κοντά αυτό που ονομάζεται «τηλε-εργασία» με την δουλειά αυτόν τον καιρό στις κινέζικες φαρμακευτικές.

Μπορούμε σήμερα να κάνουμε ένα βήμα ακόμα, ονομάζοντας συμπυκνωμένα αυτές τις δύο μορφές. Η δουλειά ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ σπίτι η μία (η «τηλε-εργασία»)· η δουλειά ΕΙΝΑΙ ΤΟ σπίτι (στην περίπτωση των κινεζικών εργοστασίων / υπνωτηρίων «έκτακτης ανάγκης») η άλλη.

Οι δύο μορφές δείχνουν διαφορετικές. Και είναι, ως ένα σημείο. Η «τηλε-εργασία» εφαρμόζεται σε δουλειές διανοητικού τύπου που ήταν ήδη εντελώς πληροφοριοποιημένες, ή βρίσκονταν σε μια τέτοια διαδικασία. Το σπίτι που μετατρέπεται σε χώρο / χρόνο εργασίας (και, δυστυχώς, σε πρώτο χρόνο με χαρά…) δεν μοιάζει σε τίποτα με τους κοιτώνες όπου στοιβάζονται μερικές χιλιάδες βιομηχανικοί εργάτες.

Όμως οι διαφορές μεταξύ του η δουλειά είναι ΣΤΟ σπίτι και η δουλειά είναι ΤΟ σπίτι δεν πρέπει να σκιάσουν τις στρατηγικές ομοιότητες. Βασική: η επιμήκυνση του χρόνου εργασίας. Για την βιομηχανική δουλειά αυτό φαίνεται πιο προφανές: φέρνοντας το «κρεβάτι» όσο πιο κοντά γίνεται στην (εργοστασιακή) «μηχανή» (οποιουδήποτε είδους), μειώνοντας στο ελάχιστο τους χρόνους μετακίνησης σπίτι – δουλειά / δουλειά – σπίτι, γίνεται εφικτό για τα αφεντικά να απαιτήσουν και να επιβάλλουν υπερωρίες· ακόμα και με το επιχείρημα «και τι άλλο θα κάνεις δηλαδή αν δεν δουλέψεις παραπάνω αφού εδώ κοντά θα είσαι έτσι κι αλλιώς;». Αυτό είναι εργοδοτική γνώση όχι μόνο για τον κινεζικό καπιταλισμό αλλά και για τον ελληνικό ή τον γερμανικό. Οι μετανάστες εργάτες γης που έχουν σαν «σπίτι» τους κάποιο παράπηγμα δίπλα στα χωράφια, ή οι μετανάστες οικοδόμοι στη γερμανία και αλλού που έχουν σαν «σπίτι» τους κοντέινερ δίπλα στο εργοτάξιο, είναι (υποθέτουμε) γνωστές καταστάσεις. Το επιπλέον (στην περίπτωση των κινεζικών φαρμακοβιομηχανιών) είναι το πως η «υγιειονομική έκτακτη ανάγκη» συμβάλει σ’ αυτό το είδος αναγκαστικής «μετακόμισης» του εκτός εργασίας χώρου / χρόνου δίπλα στη δουλειά, και υπέρ της… Απ’ αυτήν την άποψη η «υγιειονομική έκτακτη ανάγκη» είναι, απλά, ένας νέος τύπος εργασιακού καταναγκασμού, που μπορεί να αλλάξει περιεχόμενα. «Έκτακτες εθνικές ανάγκες» οποιουδήποτε είδους μπορούν να κατασκευάζονται ανά πάσα στιγμή.

Αυτό το «άκρο» του φάσματος, το η δουλειά είναι ΤΟ σπίτι, φωτίζει καλύτερα τώρα το άλλο, το η δουλειά είναι ΣΤΟ σπίτι, την περίπτωση της «τηλε-εργασίας» δηλαδή. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις: το δεύτερο είδος είναι «ατομική εργασία» και, επίσης, το περιβάλλον είναι οικείο. Υπάρχει όμως αυτή η στρατηγική ομοιότητα: όσο κοντύτερα είναι το «κρεβάτι» στην «μηχανή», τόσο το χειρότερο για το πρώτο – εννοημένο σαν κοινωνική καθημερινότητα. Η δεύτερη θα τραβήξει επιπλέον χρόνο (και ένταση) αν αυτό θέλει το αφεντικό (ή ο πελάτης, που είναι αφεντικό δίπλα στο αφεντικό) με το επιχείρημα της άνεσης του «εργασιακού περιβάλλοντος». Εξάλλου, είναι ήδη γνωστό και θα γίνει ακόμα πιο ξεκάθαρο όσο περνάει ο καιρός: αυτή η ξεμοναχιασμένη ψηφιακή μηχανή είναι και εργαλείο ελέγχου. Αν στο smart phone (και μέσω αυτού) ο έλεγχος γίνεται λίγο πολύ λαθραία, χωρίς να επιδεικνύεται, στο p.c. που γίνεται μέρος της διαδικασίας παραγωγής, ο έλεγχος μπορεί ακόμα και να φωνάζει «είμαι εδώ»!

Η προέκταση του χρόνου εργασίας σ’ αυτές τις δύο (επιφανειακά) διαφορετικές μεταξύ τους μορφές εκμετάλλευσης ή, για να το πούμε κάπως διαφορετικά, η μετατροπή της τοπικής συνάφειας δουλειάς και ξεκούρασης σε χρονική προέκταση της πρώτης, ίσως λύνει μερικά «μάγια» σχετικά με την 4η βιομηχανική επανάσταση και την «υψηλή οργανική σύνθεση κεφαλαίου» που την χαρακτηρίζει. Η αύξηση του ημερήσιου (και του εβδομαδιαίου) χρόνου εργασίας είναι μετακίνηση απ’ την απόσπαση της «σχετικής» προς την απόσπαση της «απόλυτης» υπεραξίας… Κι αυτό, για τα αφεντικά, είναι όχι απλά επιθυμητό αλλά και αναγκαίο!

Όταν εκείνη η συνέλευση του 30/900 πρόβαλε επίμονα τον εργατικό προσανατολισμό για την μείωση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας στις 30 ώρες (μαζί με την αύξηση του κατώτερου «καθαρού» μισθού στα 900 ευρώ), πριν 10, 9, 8 χρόνια, πολλοί «επαναστάτες» κορόιδευαν… Άλλες ήταν οι προτεραιότητες (έλεγαν): το «έξω απ’ την ε.ε.» και το «εθνικό νόμισμα»…

Όταν θα ανακαλύψουν την πολιτική (και όχι μόνο…) αξία εκείνης της αυτόνομης εργατικής θέσης θα είμαστε εκεί… Και δεν θα χειροκροτήσουμε…

(φωτογραφίες: Να μια ιδιαίτερη περίπτωση “δουλειάς στο σπίτι”: η αμερικανική εθνοφρουρά έχει στρατοπεδεύσει στα βασικά κυβερνητικά κτίρια στην Ουάσιγκτον, για να τα προστατέψει από ενδεχόμενη επίθεση φασιστών / ψοφιοκουναβικών. Σε αντίθεση με εκείνους όμως, που έδρασαν σαν “όχλος” τουριστών, αυτοί εδώ δείχνουν να νοιώθουν “σα στο σπίτι τους”… Ή δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς… Σε κάθε περίπτωση το “μήνυμα” είναι σαφές…)

Κινέζικο μοντέλο

Τετάρτη 13 Γενάρη. Ενώ οι αμερικανικές και οι ευρωπαϊκές φαρμακο-μαφίες ζορίζονται στην παραγωγή των πλατφορμών, σίγουρα σε σχέση με τα συμβόλαια που έχουν υπογράψει, οι κινεζικές φαρμακευτικές δείχνουν να δουλεύουν «ρολόι». Ο χαρακτηρισμός δεν είναι λογοτεχνικός: τόσο οι αλυσίδες παραγωγής των εμβολίων όσο και οι αλυσίδες παραγωγής όλων των απαραίτητων (φιαλίδια, βελόνες, κλπ) δουλεύουν 24/7… Κι αυτό παρότι η επαρχία Shijiazhuang, όπου εδράζεται το 80% της κινεζικής φαρμακευτικής παραγωγής, βρίσκεται σε καθεστώς (προληπτικού) αποκλεισμού αυτές τις μέρες.

Πώς γίνεται αυτό; Θα μπορούσε να είναι μια πλευρά του κινεζικού παραδείγματος που τα δυτικά αφεντικά ζηλεύουν αλλά δυσκολεύονται ακόμα να επιβάλουν; Κρίνεται μόνοι σας: προκειμένου να μην διακοπεί η παραγωγή εξαιτίας των απαγορεύσεων, οι βιομηχανικοί εργάτες κοιμούνται σε κοιτώνες μέσα στις εγκαταστάσεις των εργοστασίων! Τόσο απλά: δεν γυρνούν στα σπίτια τους, είναι με δυο λόγια αιχμάλωτοι. Εννοείται: δουλεύουν 7 μέρες την εβδομάδα, χωρίς διακοπή. Οι εναλλαγές στις βάρδιες είναι επίσης εναλλαγές ύπνου και φαγητού.

Πρόκειται, εν τέλει, για τον “πυρήνα” της συνταγής των lockdown που τόσο έχουν αγαπήσει οι ντόπιοι caradinieri: το στρατόπεδο εργασίας που προστατεύει και την υγεία των εργατών (αλλοίμονο, ποιο σοβαρό αφεντικό θέλει κάτι άλλο;) και την ομαλότητα της παραγωγής· μιας παραγωγής κρίσιμης για την προστασία της δημόσιας υγείας… Ενώ σε αρκετές περιοχές του τριτογενούς τομέα «κάτεργο εργασίας» γίνεται το δικτυωμένο σπίτι (και το πράγμα φαίνεται πιο ήπιο – συγκριτικά είναι, αλλά…), στον δευτερογενή, στην βιομηχανική παραγωγή, συμβαίνει το ανάποδο: οι εργάτες δεν έχουν σπίτι, σπίτι τους είναι οι κοιτώνες του εργοστασίου· κουζίνα τους είναι το εστιατόριο του εργοστασίου· τουαλέτες, ντουζιέρες, κλπ το ίδιο.

Όταν, στη δύση, τα συνδικάτα ανέθεσαν στ’ αφεντικά την ευθύνη της προστασίας των εργατών απ’ τον τσαχπίνη, εννοώντας (ή και λέγοντας καθαρά) ότι τα εργοστάσια πρέπει να κλείσουν (και οι εργάτες να μείνουν σπίτι πληρωνώμενοι) αυτά τα αφεντικά δεν είχαν σκεφτεί (ή δεν μπορούσαν) να απαντήσουν ότι «αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους» μπορούν να κρατήσουν και την πίτα (της υγείας) ολόκληρη και τον σκύλο (της κερδοφορίας) χορτάτο. Όμως το κινέζικο παράδειγμα είναι εκεί, για να «φωτίζει τον δρόμο» προς την καπιταλιστική αναδιάρθρωση, in case of emergency – και όχι μόνο.

Αυτό είναι το μεγαλείο του να είναι κανείς πειθαρχημένος στρατιώτης στον πόλεμο κατά του αόρατου εχθρού: κάπου σ’ αυτόν τον καπιταλιστικό πλανήτη ορθώνεται η πιο καθαρή εκδοχή του πράγματος… κι άντε μετά να πει στον καθρέφτη του «δεν εννοούσα αυτό»…

3 – Ο παλιός είναι αλλιώς!

Παρασκευή 8 Γενάρη. Ο Μαρξ δεν θα μπορούσε σε καμμία περίπτωση να φανταστεί πόσο κοινότοπο θα γινόταν το επίθετο «έξυπνος» σαν χαρακτηρισμός μηχανών: έξυπνα τηλέφωνα, έξυπνες (ψηφιακές) «οικιακές βοηθοί», έξυπνα αυτοκίνητα, ακόμα ακόμα και έξυπνα «εμβόλια» – ένας κόσμος μαγικός! Ένας κόσμος στον οποίο «επιτέλους!» (από καπιταλιστική άποψη) μεγάλα τμήματα της (ανθρώπινης) διανοητικής εργασίας μηχανοποιούνται με εντυπωσιακό τρόπο· έτσι ώστε να μπορεί να αλλάξει δυναμικά και ριζικά, για άλλη μια φορά, ο τεχνικός καταμερισμός (εκμετάλλευσης) της εργασίας… Όχι, απλά, η πόλωση / διαστρωμάτωση ανάμεσα σε «χειρωνακτική» και σε «διανοητική» εργασία, αλλά η πόλωση / διαστρωμάτωση στο εσωτερικό αυτής της τελευταίας, σε διάφορα επίπεδα «διανοητικής» μεν αλλά «ανειδίκευτης» (άρα φτηνής) εργασίας ρουτινιάρικων χειρισμών … των «έξυπνων» μηχανών….

Όχι, ο Μαρξ δεν είχε τόση φαντασία. Είχε όμως ικανοποιητική κριτική διαύγεια. Κι έτσι το 1848 έγραψε και υπέγραψε (μαζί με τον Έγκελς) κι αυτήν την φράση: … Με ποιόν τρόπο ξεπερνά η μπουρζουαζία τις κρίσεις; Απ’ τη μια μεριά καταστρέφοντας αναγκαστικά ένα σωρό παραγωγικές δυνάμεις και απ’ την άλλη με το να κατακτά νέες αγορές και να εκμεταλλεύεται πιο εντατικά, πιο πλατιά όλες τις παλιές αγορές…

Ο Κάρολος δεν είχε δει ούτε μισό αισθητήρα στη ζωή του· και αγνοούσε ότι το γενετικό υλικό των κυττάρων μπορεί να «τροποποιηθεί» κατά βούληση… Δεν προέβλεψε καν ότι η μπουρζουαζία θα εξαφανιστεί / αντικατασταθεί από ένα καινούργιο είδος αφεντικών. Εκατονεβδομήντα χρόνια μετά, εκείνοι που ζουν μέσα σε αισθητήρες (αισθητήρες παντού προσεχώς!) είδαν την σχετικά αναίμακτη (κατ’ αρχήν) καταστροφή ενός σωρού παραγωγικών δυνάμεων δίπλα τους και αναφώνησαν «αααα! το κράτος είναι αντικαπιταλιστικό!»… (πράγμα που δεν είχαν σκεφτεί όταν έπεφταν πρωτοκοσμικές βόμβες στο αφγανιστάν και στο ιράκ…). Έζησαν (και ζουν) την καταστροφή της δικής τους παραγωγικής δυνάμης αναφωνόντας «ζήτω η κατ’ οίκον φυλάκιση!»…. Ζουν την μετατροπή των κυττάρων τους σε κρίκους της high tech (φαρμακευτικής προς το παρόν…) βιομηχανίας και αναφωνούν «όλοι γερά να εμβολιαστούμε – μην λείψει κανείς – είναι επαναστατικό καθήκον»! Δεν τους περνάει ούτε σαν ελάχιστη υποψία απ’ το μυαλό πως τα κύτταρα τους είναι μια νέα αγορά που κατακτιέται…

God bless them!!!

(συνεχίζεται)

1 – Πίστευε και μη ερεύνα;

Πέμπτη 7 Γενάρη. Ήταν στη μόδα την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα· μετά όμως πέρασε σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα, πίσω απ’ τις ερμηνείες (πιο σωστά: τις δημοφιλείς παρερμηνείες) της πιο πρόσφατης φάσης της κρίσης / αναδιάρθρωσης. Cognitive capitalism· «γνωσιακός καπιταλισμός». Για τους κυνηγούς του «επαναστατικού hype» (πόσοι, άραγε, αντιστάθηκαν στον πειρασμό;) αυτές οι καινούργιες λεξούλες (μαζί με άλλη μια: «πρεκαριάτο») ήταν ανακουφιστική απελευθέρωση. Νέες λέξεις άρα νέες καταστάσεις – έτσι δεν είναι; Νέες καταστάσεις άρα μπορεί ο καθένας να λέει ό,τι θέλει – το «παλιό» είναι πολύ παλιό, οπότε άχρηστο….

Μπορεί αυτές οι μικροαστικές αυταρέσκειες να κατέληξαν εκεί ήταν αναπόφευκτο να καταλήξουν, στην προσπάθεια νομής δηλαδή κάποιου μεριδίου απ’ τον «γνωσιακό καπιταλισμό» μέσω μεταπτυχιακών, διδακτορικών, σεμιναρίων κλπ (αλλά και υποτίμηση-σε-σύγκριση-με-τις-υποσχέσεις-και-τις-ελπίδες…) αλλά εν τω μεταξύ το ζήτημα συσκοτίστηκε τόσο όσο να παραπεταχτεί.

– «Γνωσιακός καπιταλισμός»; Τι είναι αυτό;

– Είναι «ο καπιταλισμός που στηρίζεται στη γνώση!»

– Αααα… Γιατί; Υπήρξε ποτέ καπιταλισμός που δεν στηριζόταν στη γνώση; Πριν ήταν «unawareness capitalism»; Καπιταλισμός της άγνοιας;

Μούγκα…

Αν ο καπιταλισμός και η οργάνωσή του στηριζόταν πάντα στη γνώση (στην υπεξαιρεσή της…) τότε το hype του cognitive capitalism θα αποδεικνυόταν απλά μια φούσκα… Και τότε το «παλιό» ίσως να μην ήταν (είναι) καθόλου παλιό και καθόλου άχρηστο· αν και όχι αξιοποιήσιμο αυτούσιο.

Θα έπρεπε, καλύτερα, η προσοχή να στραφεί κατ’ αρχήν στον τεχνικό καταμερισμό της εργασίας (άρα στον τεχνικό καταμερισμό της απόσπασης της υπεραξίας). Για να ανακαλύψει, όχι δίχως κάποια έκπληξη, ότι ήδη απ’ την 1η βιομηχανική επανάσταση, κι ακόμα πιο καθαρά και κατηγορηματικά απ’ την 2η, (στις αρχές του 20ου αιώνα…) ο καπιταλισμός ήταν ικανοποιητικά cognitive! Στο κάτω κάτω εκείνος ο Taylor έμεινε στην ιστορία δίκαια επειδή πέτυχε αυτό: την μετατόπιση του «γνωσιακού κέντρου βάρους» της δουλειάς στα μηχανουργεία απ’ τους ειδικευμένους εργάτες / τεχνίτες στους μηχανολόγους μάνατζερ. Με κρίσιμο και αποφασιστικό μέσο την καινοτόμα μηχανοποίηση των επιμέρους ειδικοτήτων, που έγιναν “tasks” χειρισμού (των νέων – τότε – μηχανών). Του καινούργιου σύνθετου τόρνου, των καινούργιων μηχανών κοπής μετάλλου…

Πιθανότατα κάπου εκεί, ανάμεσα στην 1η και στην 2η βιομηχανική επανάσταση (δηλαδή: «πολύ παλιά»!) απέκτησε λειτουργική υπόσταση για την οργάνωση της καπιταλιστικής παραγωγής η διάκριση ανάμεσα σε χειρωνακτική και διανοητική εργασία. Δεν έχει υπάρξει φυσικά κανένα είδος δουλειάς που να μπορεί να γίνει χωρίς σκέψη και γνώση· κανένα είδος δουλειάς που να μπορεί (ή να μπορούσε ποτέ) να πραγματοποιηθεί από ένα ακέφαλο σώμα! Η διάκριση όμως, και η διαστρωμάτωση (η χειρωνακτικη δουλειά είναι κατώτερη, άρα πρέπει να πληρώνεται λιγότερο· η διανοητική είναι ανώτερη, οπότε αξίζει μεγαλύτερο μισθό ή άλλης μορφής αμοιβή) ήταν χρήσιμη σα νόρμα: αν πρέπει να υποτιμηθεί ένα ή πολλά είδη εργασίας ο προτιμότερος τρόπος είναι ο υπαινιγμός ότι θα μπορούσε να την κάνει και ένα ζώο – ένα ον, εν πάσει περιπτώσει, που είναι αρκετά «χαζό» ώστε να μην μπορεί να σκεφτεί και να κάνει πιο σύνθετα πράγματα. Ή θα μπορούσε να την κάνει μια μηχανή – η οποία, ενδεχομένως, είναι ικανότερη (και γι’ αυτό πολυτιμότερη) από ένα σχεδόν ζώο, ένα ανθρωπόμορφο ζώο, ακόμα κι αν αυτό είναι ο χειριστής της…

Αν η προσοχή είχε στραφεί, λοιπόν, στον τεχνικό καταμερισμό της εργασίας, τότε θα είχε γίνει έγκαιρα κατανοητό οτι ο cognitive capitalism ήταν ταυτόχρονα «παλιός» και «καινούργιος». Ήταν παλιός ως προς την βασική ιδέα και τον πυρήνα των χειρισμών (και των υποτιμήσεων) που θα απελευθέρωνε για λογαριασμό των αφεντικών και της εκμετάλλευσης / πειθάρχησης. Ήταν ταυτόχρονα καινούργιος σε σχέση με το είδος των μηχανών που είχαν ηδη αρχίσει να παίρνουν θέση όχι μόνο στην οργάνωση της εργασίας αλλά, απρόοπτα (για τους γερασμένους διανοητικά και θεωρητικά «αντικαπιταλιστές») στο σύνολο της ζωής.

Το «παλιό» επρόκειτο να είναι «καινούργιο», διαρκώς «νέο» – και έτσι ακριβώς συνέβη και συμβαίνει: το σχίσμα, η πόλωση, ανάμεσα σε «γνώστες» (ειδικούς…) και «αγνοούντες» στην 3η δεκαετία του 21ου αιώνα έχει απόλυτη συνέχεια και συγγένεια με εκείνο στην 3η δεκαετία του 20ου αιώνα… Την ίδια συνέχεια και συγγένεια έχει η η οργάνωση της εκμετάλλευσης και της εξουσίας… Κι ωστόσο όλα μοιάζουν από πρώτη ματιά απελπιστικά καινούργια, χωρίς ιστορικό προηγούμενο! Πράγματι, υπάρχει κάτι αληθινά καινούργιο (αν και ιστορικά προσδιορισμένο): η έκταση και η ένταση αυτής της (μηχανικής) πόλωσης ανάμεσα σε «γνώστες» και «αγνοούντες» μέσα σ’ όλο το πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων και της καθημερινής ζωής· όχι μόνο σ’ ότι λέγεται «δουλειές»….

2 – Οι «υπάνθρωποι Άλλοι» (δηλαδή εμείς κι εσείς)

Πέμπτη 7 Γενάρη. Αν η προσοχή είχε στραφεί όχι στον ψευτοαστραφτερό κόσμο μιας χούφτας νέων λέξεων αλλά σ’ όσα προσπάθησαν (και σε ικανό βαθμό κατάφεραν) να κρύψουν, τότε θα είχε προσεχτεί κι αυτό: όσο αυξάνει η μηχανοποίηση στον καπιταλισμό τόσο αυξάνει αυτό που ο «παλιός» κυρ Κάρολος ονόμασε «οργανική σύνθεση κεφαλαίου», η αναλογία δηλαδή του κόστους των μηχανών και του κόστους της ζωντανής εργασίας μέσα σε κάθε κύκλο καπιταλιστικής παραγωγής. Κι όσο αυξάνει αυτή η «οργανική σύνθεση» (δηλαδή το μερίδιο των μηχανών, του «παγίου κεφαλαίου») τόσο γίνεται πιο έντονο ζήτημα η απόσπαση της υπεραξίας… η οποία (παρότι δεν αρέσει να λέγεται κάτι τέτοιο) γίνεται ΜΟΝΟ απ’ την ζωντανή εργασία… Κι όσο περισσότερο συμβαίνει αυτό το τελευταίο, τόσο συστηματικότερα απλώνονται οι μορφές υποτίμησης της εργασίας· αλλά και εκείνες οι άλλες, οι μορφές απόσπασης απόλυτης υπεραξίας: τα ατελείωτα ωράρια (ας πούμε).

Κι αν είχαν γίνει, λοιπόν, όλα αυτά αντί για τις μικροαστικές φυγές προς τις Εγωϊκές φαντασιώσεις, τότε θα είχε διατυπωθεί (και θα είχε απαντηθεί) το στρατηγικής σημασίας ερώτημα πώς και γιατί επανεμφανίστηκε η δουλεία, η «γυμνή ζωή» πριν την εντοπίσει ο Agaben, μέσα στον αναπτυγμένο καπιταλιστικά δυτικό κόσμο; Θα είχε διατυπωθεί (και θα είχε απαντηθεί) έγκαιρα κι αυτό το στρατηγικής σημασίας ερώτημα: τι ρόλο παίζει η μαζική, βίαιη και συστηματική υποτίμηση των μεταναστών εργατών / εργατριών για την «τεχνολογική αναβάθμιση» του καπιταλισμού στις αρχές του 21ου αιώνα; Και τότε – αλλά μόνον τότε! – θα είχε γίνει σαφής ο οργανικός ρόλος του πρωτοκοσμικού κοινωνικού νεο-νεο-φασισμού για την ομαλή εξέλιξη της 3ης και τώρα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης!…

«Αν…» Αν είχαν γίνει αυτά έγκαιρα, τότε οι ηλίθιοι και οι antisocial media κομπογιανίτες του 2020 θα ήταν λιγότεροι· κι όσοι είχαν απομείνει θα μιλούσαν για το στοίχημα ή για τα κουτσομπολιά των “επωνύμων” όπως τους ταριάζει, αντί να διαδίδουν όσα δηλητηριώδη έχουν καταφέρει να διαδώσουν τους τελευταίους μήνες.

A big “if’…

(συνεχίζεται)

Η εργασία p.c. (1)

Δευτέρα 4 Γενάρη. Η λεγόμενη τηλε-εργασία (έχουμε εξηγήσει ότι προτιμάμε τον όρο “δουλειά απ’ το σπίτι”, για να γλυτώσουμε κι απ’ την προπαγάνδα των ειδυλιακών περιγραφών του είδους “δουλειά στο ηλιοβασίλεμα στην παραλία” ή “δουλειά απ’ τις μπαχάμες”…) μπήκε στον πάγκο, άλλοτε καταναγκαστικά και άλλοτε εθελοντικά, χρεωμένη στον τσαχπίνη. Αυτή η “αλλαγή” έχει τραβήξει, δίκαια, την προσοχή. Έχουμε διατυπώσει ήδη από εδώ μερικές πρώτες σκέψεις. Ωστόσο, για να αποφύγουμε τον κίνδυνο των εξαρτημένων αντανακλαστικών (του είδους “όταν τα αφεντικά κάνουν το Α τότε εμείς προσπαθούμε να καταλάβουμε τις συνέπειες του Α και μόνο”) θα προτείναμε, παράλληλα, να τραβήξουν την προσοχή που αξίζουν οι γενικές τάσεις αναδιοργάνωσης της μισθωτής σκλαβιάς, όπως αυτές ήταν φανερές (είχαν αναγγελθεί, εφαρμόζονταν…) πριν τον τσαχπίνη. Σα να λέμε: η γενική εικόνα της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης και σε ότι αφορά την εργασία χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, επειδή (υποστηρίζουμε) είναι μέσα σ’ αυτήν που μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να κατανοήσει τα χαρακτηριστικά επιμέρους σημείων. Επιπλέον θα πρέπει να ξέρουμε πως η εργασιακή αναδιάρθρωση γίνεται ήδη και θα γίνει σε πολλά σημεία της ως management by stress: διαχείριση υπό πίεση.

Ένα πρώτο στοιχείο: η αποειδίκευση μεγάλης κλίμακας διαφόρων ειδών διανοητικής εργασίας, και ανάμεσά τους τα θεωρούμενα «υψηλού κοινωνικού status», όπως γιατροί, δικηγόροι ή μηχανικοί. Υπήρχε ήδη (σε μεγάλο μέρος των ειδικοτήτων διανοητικής εργασίας) υπερπροσφορά (λόγω της μαζικής παραγωγής πτυχίων, masters και διδακτορικών) και, κατά συνέπεια, (εργασιακής, οικονομικής) υποτίμησης μεγάλου μέρους των «ευγενών επαγγελμάτων». Αυτή η υποτίμηση εκδηλώθηκε στις αρχές του 21ου αιώνα με τις διάφορες κινήσεις “g…”. Στα μέρη μας ήταν «g700», αλλού «g1000», ανάλογα με το επίπεδο του επίσημου κατώτατου μισθού και του τι θεωρούνταν ανά κοινωνία και ταξική θέση «υποτίμηση των Igonnabe». Αυτές οι κινήσεις χάθηκαν, όχι όμως η διαδικασία. Που, αθεράπευτοι, την ονομάζουμε προλεταριοποίηση (κατηγοριών) των μεσοστρωμάτων.

Αυτή η προλεταριοποίηση, οφειλόμενη στον πληθωρισμό προσοντούχων, άφηνε ωστόσο κάποιες «ελπίδες για ατομική βελτίωση στο μέλλον». Θα την ονομάσουμε προλεταριοποίηση 1.0, κρυφή και απορριπτέα απ’ όσους και όσες τους αφορούσε. Τώρα, εν όψει της γενίκευσης διάφορων εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης τα αμέσως επόμενα χρόνια, η προλεταριοποίηση 2.0 δεν θα αφήνει περιθώρια για τις ίδιες ελπίδες. Τομείς της διανοητικής εργασίας θα μηχανοποιηθούν (με διαφορετικές ταχύτητες, φυσικά, ανά εθνικό κράτος / κεφάλαιο) κι αυτό θα είναι οριστικό. Εκείνο που θα απαιτείται είναι θέσεις χειριστών· κι όχι, βέβαια, «διανοητικών εργατών» ή, ακόμα, και “στελεχών”!!! Πρακτικά αυτή η μηχανοποίηση έχει ξεκινήσει ήδη αρκετά πριν τον τσαχπίνη χωρίς να συγκεντρώνει την προσοχή που θα έπρεπε. Είναι μια τάση που θα γενικευτεί / εξαπλωθεί. Με επιχειρήματα ταχύτητας, ακρίβειας – και ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού.

Θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να θυμίσουμε ότι αυτή η διαδικασία προλεταριοποίησης / αποειδίκευσης (απ’ την μια μεριά) και δημιουργίας νέων εργασιακών ειδικοτήτων (απ’ την άλλη) δεν είναι καθόλου πρωτοφανής στην καπιταλιστική ιστορία. Το αντίθετο. Κάθε τεχνική αναδιάρθρωση μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης συνοδευόταν πάντα απ’ αυτό το δίπολο. Αλλά ως σχετικά πρόσφατα υπήρχε η πεποίθηση ότι αυτά αφορούν την χειρωνακτική (και γενικά την “ανειδίκευτη”) εργασία, και ότι (αντίθετα) η διανοητική είναι καλά εξασφαλισμένη λόγω “ανωτερότητας”. Λάθος: κανείς δεν έδωσε σημασία στο επίθετο “έξυπνος / έξυπνη / έξυπνο” που έχει προσταθεί στις μηχανές…

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε επιμέρους παραδείγματα, αλλά κάτι τέτοιο θα κινδύνευε να θεωρηθεί περιπτωσιολογία. Η τάση πάντως είναι σαφής, για ακόμα μεγαλύτερη τυποποίηση και, μέσω αυτής, αλγοριθμοποίηση: στα στατικά κατασκευών, στα διαγνωστικά κριτήρια ασθενειών ή στα επιχειρήματα και στα ελαφρυντικά δικαστικών υποθέσεων, για να αναφέρουμε μόνο ενδεικτικά κάποιες μεγάλες ομάδες άλλοτε διανοητικών προσόντων.

Ισχύει επίσης το ίδιο για πλήθος άλλων διανοητικών εργασιών, που μπορούν να αναχθούν σε υπολογισμούς στη βάση τυποποιημένων πληροφοριών. Η οδήγηση οχήματος είναι μια διάσημη περίπτωση, επειδή περιλαμβάνει κι έναν μεγάλο βαθμό απροσδιοριστίας / ρευστότητας των συνθηκών κυκλοφορίας· συνεπώς και την εκπαίδευση της μηχανής (machine learning). Ωστόσο τα «αυτόματα» οχήματα δεν είναι καν πρόβλεψη… Είναι εδώ… Στις δουλειές αποθήκης («logistics») για τις οποίες υπάρχει αυξητική τάση λόγω της αναδιάρθρωσης στο λιανικό εμπόριο, οι ρομποτικές μηχανές εξελίσσονται σε επιστάτες της ζωντανής εργασίας, που φυσικά θα θεωρείται «ανειδίκευτη». Στις «psycho» ειδικότητες, στο βαθμό που έγινε δεκτή η distance συνεδρία, εξειδικευμένο software μπορεί να τους αφαιρέσει «ευθύνες», ακόμα και να τις καταργήσει. (Ας φανταστούμε τι «ψυχολογική υποστήριξη» μπορεί να προσφέρει μια εξειδικευμένη Siri ή Alexa! Και άμεσα!) Ακόμα και η αυτο-οργάνωση των μηχανών (που δεν θα γίνει ο τάφος των αφεντικών!!!) είναι πια τεχνικά εφικτή: μελετήστε με κριτικό τρόπο πως δρουν τα “σμήνη drones”.

Αυτή η προλεταριοποίηση 2.0 / αποειδίκευση θα δημιουργήσει σταδιακά (αλλά όχι πολύ αργά) ένα πλήθος ανέργων «νέου είδους» απ’ την σκοπιά της υποκειμενικότητάς τους. Θα υποτιμούνται, όχι επειδή «δεν τέλειωσαν το σχολείο», ούτε καν επειδή «είναι μαθητευόμενοι τεχνίτες». Θα υποτιμούνται επειδή οι γνωσιολογικές επενδύσεις που έκαναν, ακόμα κι αν πριν ήταν σχετικά υψηλού επιπέδου, ξεπεράστηκαν οριστικά. Εκεί υπεισέρχεται ήδη (κι αυτό είναι μια δομική εξέλιξη) ο ρόλος της μορφής – κράτους, σαν γενικού διαχειριστή της εργασίας και της αγοράς της. Γράψαμε γι’ αυτό στο παρελθόν («το διπλό αφεντικό»), αλλά τα εργατικά / πολιτικά ανταγωνιστικά ζητήματα που θα πρέπει να αναδυθούν φαίνεται να κινούνται ακόμα στη σφαίρα της φαντασίας (ή της απώθησης). Οι ιδεολογικές (ακόμα και ψυχοσυναισθηματικές) παράμετροι αυτής της προλεταριοποίησης 2.0 / αποειδίκευσης (η αυτο-ενοχοποίηση του «έκπτωτου Εγώ» για παράδειγμα) θα είναι όχι το μοναδικό αλλά ένα σοβαρό εμπόδιο της όποιας ριζοσπαστικοποίησης. Αυτό σημαίνει ότι θα βρισκόμαστε για καιρό μπροστά σε  αλλόκοτες «πολιτικές» συμπεριφορές…

Οι «εύκολες απαντήσεις συνδικαλιστικού τύπου», σα συνήθεια του 20ου αιώνα, είναι ήδη και θα είναι ακόμα περισσότερο ένα άλλο σημαντικό εμπόδιο…