Δευτέρα 22 Νοέμβρη>> Τα λιπάσματα που βασίζονται στο άζωτο και στο φυσικό αέριο (μεθάνιο), όπως για παράδειγμα η νιτρική αμμωνία, αποτελούν, σύμφωνα με υπολογισμούς ειδικών, πάνω από το 70% των λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται σε βασικές αγροτικές καλλιέργειες, όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ρύζι. Συνεπώς η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου (: μεθανίου) επηρεάζει άμεσα τις τιμές των λιπασμάτων (τα αμμωνιακά αλλά και τα φωσφορικά). Άρα και τα κόστη της βασικής αγροτικής παραγωγής αλλά και της διατροφής της σταβλισμένης κτηνιατρικής παραγωγής. Ποιος άραγε το είχε σκεφτεί ότι οι υδρογονάνθρακες σχετίζονται τόσο στενά / αλυσιδωτά με την παραγωγή τροφίμων;
Κι όμως. Απ’ τις παραμονές του Α παγκόσμιου πολέμου, όταν εφευρέθηκε στη γερμανία η μέθοδος «Haber-Bosch», η αμμωνία παράγεται βιομηχανικά μέσω της εξαγωγής υδρογόνου απ’ το μεθάνιο. Σύμφωνα με σχετικές μελέτες σχεδόν το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού (πάνω από 3,5 δισεκατομύρια ψυχές) εξαρτιέται άμεσα για την καθημερινή διατροφή του από τα αζωτούχα λιπάσματα. Είναι μια κλίμακα που ξεφεύγει εντελώς απ’ τον εμπειρισμό∙ αλλά, επίσης, είναι μια αλυσίδα παραγωγής που μπορεί εύκολα να συντρίψει τις εμπειρίστικες ρουτίνες του καθενός μας, προκαλώντας πείνα… (Ή τον φόβο της…)
Είναι απ’ αυτήν την κρίσιμη οπτική γωνία που πρέπει να εκτιμήσουμε ορισμένα από πρώτη ματιά ασυνήθιστα γεγονότα. Για παράδειγμα, όταν στις 25 Αυγούστου ο τυφώνας Ida πλησίαζε την αμερικανική Λουϊζιάνα, το μεγαλύτερο εργοστασιακό σύμπλεγμα παραγωγής αμμωνίας στον κόσμο, ιδιοκτησίας της CF Industries, έκλεισε για 10 ημέρες, μιας και η διοίκησή του επικαλέστηκε «λόγους ασφαλείας». Ως εδώ μοιάζει λογικό. Αλλά ένα μήνα αργότερα, στις 22 Σεπτέμβρη, δύο ακόμα εργοστάσια αμμωνίας της CF Industries, αυτή τη φορά στην αγγλία, ανακοίνωσαν ότι σταματούν την παραγωγή τους. Δεν έφταιγε κάποιος τυφώνας∙ αλλά η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου… Εξαιτίας του γεγονότος ότι αυτά τα 2 εργοστάσια προμηθεύουν τα 2/3 των λιπασμάτων που καταναλώνονται στην αγγλία, η εταιρεία απλά εκβίαζε την κυβέρνηση της αυτού μεγαλειότητας. Κατάφερε να πάρει γενναίες επιδοτήσεις για να ανοίξει το ένα απ’ τα δύο εργοστάσια…
Εν τω μεταξύ τον Αύγουστο η διοίκηση του νυσταλέου Jo είχε φροντίσει να δώσει κάτι σαν «σύνθημα» βάζοντας κυρώσεις στην Belaruskali OAO, εταιρεία της λευκορωσίας, με την κατηγορία ότι «στηρίζει το καθεστώς Λουκασένκο». Η Belaruskali είναι η τέταρτη στον κόσμο παραγωγός λιπασμάτων, και ελέγχει το 1/5 της παγκόσμιας παραγωγής φωσφορικών λιπασμάτων. Απαγορεύοντας την εταιρεία απ’ την δυτική αγορά και οποιαδήποτε δολαριακή συναλλαγή σα να υπονοούσε κάτι…
Απ’ τις αρχές Οκτώβρη το κλείσιμο εργοστασίων αμμωνίας άρχισε να παίρνει μορφή «επιδημίας», πάντα με αιτιολόγηση τις υψηλές τιμές φυσικού αερίου. Πρώτα η μεγάλη χημική βιομηχανία BASF ανακοίνωσε ότι αναστέλλει επ’ αόριστον την παραγωγή στα εργοστάσιά της στη γερμανία και στο βέλγιο. Ακολούθησαν άλλες επιχειρήσεις του κλάδου: η Achema στη λιθουανία, η OCI στην ολλανδία, η ισπανική Fertiberia (έκλεισε ένα εργοστάσιό της στην ουκρανία), η νορβηγική Yara International (μείωσε κατά 40% την παραγωγή της), η αυστριακή Borealis AG, ενώ και πάλι στη γερμανία η SKW Peisteritz, ο μεγαλύτερος παραγωγός αμμωνίας, ανακοίνωσε ότι μειώνει την παραγωγή κατά 20%.
Δεν είναι η πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια που σε διάφορες περιοχές του “τρίτου” κόσμου εμφανίζεται έλλειψη λιπασμάτων. Όχι όμως στην αγγλία ή στη γερμανία! Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι πρόκειται για επιχειρηματικό εκβιασμό: να πάνε οι επιδοτήσεις (λόγω «ενεργειακής κρίσης») στις χημικές βιομηχανίες αντί για τον αγροτικό τομέα. Ακόμα κι αν είναι έτσι, οι ελλείψεις παραμένουν ελλείψεις. Και, επιπλέον, αναδεικνύεται ότι στη διεθνή «αλυσίδα παραγωγής τροφίμων» υπάρχουν κρίκοι των οποίων τα συμφέροντα δεν είναι ορατά στο ράφι των σούπερ μάρκετ.
Μέσα σ’ αυτήν την τεχνητή κρίση, το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι σταματάει ή περικόπτει τις εξαγωγές λιπασμάτων επικαλούμενο διάφορους λόγους, ως τον Ιούνη του 2022. Η κίνα είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αμιδικού (ουρικού) αζώτου για κατασκευή λιπασμάτων, έχοντας το 1/3 της παγκόσμιας αγοράς∙ και είναι επίσης ένας απ’ τους βασικούς παραγωγούς φωσφορικών αλάτων, και πάλι για αγροτική χρήση.