Πέμπτη 8 Νοέμβρη. Το έχετε διαβάσει ήδη εδώ κάμποσες φορές, σαν άποψη της ασταμάτητης μηχανής. Ιδού τώρα, πιο “έγκυρα”, από έναν ειδικό:
…Το πρώτο ταμπλώ του Trump είναι το σπάσιμο των κανόνων του εμπορίου. Πολλοί στην κυβέρνησή του θεωρούν τις αρχές και τις διαδικασίες του ΠΟΕ σαν εμπόδιο στις διμερείς διαπραγματεύσεις. Θα προτιμούσαν να κλείνουν συμφωνίες με άλλους έναν προς έναν, χωρίς να υποχρεώνονται να εφαρμόζουν μέτρα φιλελευθεροποίησης και χωρίς να είναι αναγκασμένοι να συμμορφώνονται με τις αποφάσεις του ΠΟΕ για την επίλυση εμπορικών διαφορών. Στόχος τους είναι να αναδιαρθρώσουν τις εμπορικές σχέσεις, διαμορφώνοντας ένα σχήμα κύκλου με τις ΗΠΑ στο κέντρο και τα υπόλοιπα κράτη στην περιφέρεια.
Η αιτία είναι αρκετά απλή: οι πολυμερείς κανόνες προστατεύουν πάντα τους πιο αδύναμους. Γιατί, λοιπόν, οι ΗΠΑ θα πρέπει να εμποδίζονται απ’ το να χρησιμοποιήσουν την συντριπτική διαπραγματευτική τους ισχύ; Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ, Μεξικό και Καναδά (USMCA) δείχνει τον δρόμο, καθώς επιβάλει στις δύο άλλες χώρες δεσμεύσεις που συμφέρουν τις ΗΠΑ, περιορίζοντας τις δικές τους επιλογές εμπορικής πολιτικής…
Αυτά έγραφε μεταξύ άλλων πριν λίγες μέρες, στις 26 Οκτώβρη, ο Jean Pisani-Ferry (καθηγητής στη σχολή διακυβέρνησης Hertie στο Βερολίνο, και στο ινστιτούτο πολιτικών επιστημών στο Παρίσι) στο site project syndicate. Και έτσι συμβαίνει: πέρα απ’ τα προσωπικά (ή ζωϊκά…) χαρακτηριστικά του ψόφιου κουναβιού, η ανάληψη της διοίκησης των ηπα απ’ τους συντηρητικούς απ’ το 2017 σηματοδοτεί την οριστική εγκατάλειψη του project «παγκοσμιοποίηση» απ’ τον βασικό επί 3 και πλέον δεκαετίες προωθητή του (τις ηπα) – με την ουρά στα σκέλια… Στην παγκόσμια εμπορική / καπιταλιστική αρένα όπως διαμορφώθηκε σταδιακά απ’ τα ‘80s και εντατικά απ’ τα ‘90s κάτω απ’ την αμερικανική σημαία, οι ηπα ηττήθηκαν· κάτι που ήταν ξεκάθαρο ήδη απ’ τα μέσα των ‘10s… Η διοίκηση Obama ήταν η τελευταία που προσπάθησε να διαρθρώσει (και να αξιοποιήσει υπέρ της ηγεμονίας του αμερικανικού καπιταλισμού) τις πολυμερείς εμπορικές / οικονομικές συμφωνίες. Ο Obama είχε την φιλοδοξία (ειδικά με την πολυμερή εμπορική συμφωνία του Ειρηνικού – TTP) να κυκλώσει εμπορικά / οικονομικά (και, κατά συνέπεια) και στρατιωτικά τον κινεζικό καπιταλισμό (“asia pivot”…) με έναν ευρύ συνεταιρισμό. Απέτυχε. Τελικά η TTP υπογράφτηκε χωρίς τις ηπα…
Το τέλος της «παγκοσμιοποίησης» συνεπάγεται, υποχρεωτικά, και την ιδεολογική / πολιτική υποχώρηση των «κοινωνικών / πολιτικών / οικονομικών» υποκειμένων που την είχαν προωθήσει· ενδεχομένως οφελούμενα και τώρα, ή ακόμα και στο μέλλον. (Αυτά τα υποκείμενα δεν εξαφανίζονται! Υποχωρούν αναγκαστικά, ελλείψει σχεδίου και αποτελεσματικότητας, και οχυρώνονται σε δευτερεύοντα και τριτεύοντα ζητήματα σε σχέση με την γενική, παγκόσμια κίνηση του κεφάλαιου… Ζητήματα φύλων, σεξουαλικοτήτων, δικαιωμάτων, μειονοτήτων, πολιτικής ορθότητας, κλπ… Ζητήματα που, σε κάθε περίπτωση, έχουν εγγραφεί προ πολλού, απ’ τα ’90s, στην καπιταλιστική αξιοποίηση· αν και όχι μ’ έναν μόνο τρόπο…)
Η «πολιτική ώθηση» (συχνά απ’ τα πάνω) μιας διαφορετικής συμμαχίας «κοινωνικών / πολιτικών / οικονομικών» υποκειμένων, εθνικιστικών, ρατσιστικών, συντηρητικών, μισαλλόδοξων είναι η πιο χτυπητή μορφή που παίρνει η επιστροφή του πλανήτη καθαρά και ωμά στο καπιταλιστικό ethos «ο-καθένας-για-την-πάρτη-του». Αυτό που περιγράφει συνοπτικά ο Pisani-Ferry για το (ας το πούμε έτσι) “νέο αμερικανικό παράδειγμα”: ένας μ’ έναν, και νικάει ο πιο δυνατός. «Προχωράς και πυροβολάς»… Όχι απλά «άγρια δύση», αλλά άγρια ξεκαθαρίσματα παντού.
Οπωσδήποτε το «ένας μ’ έναν» είναι η ελπίδα του αμερικανικού (και ως έναν βαθμό του πολύ πιο αδύναμου αγγλικού) καπιταλισμού… Τα αφεντικά του, όμως, δεν μπορούν να επιβάλλουν στους αντιπάλους τους να εμφανίζονται μόνοι τους, γυμνοί στ’ αγγούρια. Οι αντι-συσπειρώσεις είναι η μόνη λογική συνέπεια: εμπορικές / οικονομικές, και φυσικά στρατιωτικές. Για παράδειγμα η Σεούλ υπέγραψε χτες συμφωνία εμπορίου με την Τεχεράνη, με τις συναλλαγές να γίνονται στο νοτιοκορεατικό νόμισμα. Είναι η πιο πρόσφατη περίπτωση, αλλά καθόλου η τελευταία. Παρακάμπτοντας το δολάριο στις διεθνείς συναλλαγές «φίλοι και εχθροί» πριονίζουν το ένα απ’ τα δύο κλαδιά πάνω στο οποίο κάθεται η «συντριπτική διαπραγματευτική ισχύς» των ηπα: την διεθνή χρήση του εθνικού τους νομίσματος…