Tag: πολεοδομία

Κυριακή 11 Αυγούστου. Το βασικό χαρακτηριστικό της ελληνικής μυθολογίας περί «πανεπιστημιακού ασύλου» είναι ότι σχεδόν πάντα σημαδεύει ουσιαστικά κάπου αλλού, σε «κάτι άλλο», που δεν πρέπει να ειπωθεί με το όνομά του. Μ’ άλλα λόγια το «πανεπιστημιακό άσυλο» είναι παρωνυμία. Υπάρχει μια έντονη σημαδούρα αυτής της παραπλάνησης, που θα έπρεπε να την βλέπουν οι πάντες (αλλά όχι, η μυθολογία / ιδεολογία τυφλώνει): η επίμονη χωροταξία του «προβλήματος». Αφορά πάντα 2 ή 3 σχολές της Αθήνας· συν, κατά περίπτωση, το πανεπιστημιακό campus της Σαλονίκης. ΔΕΝ αφορά ποτέ το πολυτεχνείο της Ξάνθης, της Κρήτης ή της Πάτρας· το τει της Κοζάνης, της Χαλκίδας, της Καλαμάτας, του Αιγάλεω, ή του Πειραιά κλπ κλπ. Απ’ τα πάνω από 35 συγκροτήματα αει και τει του ελλαδιστάν που «καλύπτονται» απ’ το «πανεπιστημιακό άσυλο», το «πρόβλημα εντοπίζεται» σε 4, 3 ή 2 – ανάλογα με τα κέφια της δημαγωγίας. Κι ωστόσο αυτή η εξαίρεση εμφανίζεται σαν κανόνας εξαιτίας της «κεντροποίησης» των ελληνικών φαντασιακών… Απόδειξη πρώτης γραμμής ότι η ρητορική περί «πανεπιστημιακού ασύλου» απλά αναπαράγει ή επωφελείται από μια «ιδεολογική δομή» (και με την χωροτακτική έννοια της λέξης «δομή») που είναι συνήθως άσχετη (ή και αντίθετη) απ’ τα χαρακτηριστικά των πραγματικών στόχων που κρύβονται από πίσω κάθε φορά.

Κυριακή 11 Αυγούστου. Απ’ την επίθεση της αστυνομίας στο κατειλημμένο πανεπιστημιακό «παράρτημα» στην Πάτρα το 1978 ως το ηρωϊκό και πένθιμο 1985 – ‘86, η διακύβευση (και η στόχευση) πίσω απ’ την ρητορική του «ασύλου» ήταν η αυξημένη επιρροή των «εξωκοινοβουλευτικών» φοιτητικών ομάδων· των «αναρχοαυτόνομων» όπως έλεγαν από κοινού η ασφάλεια και το κκε. Η οριοθετημένη και επίσημα πολιτικά αναγνωρισμένη γκάμα τέλειωνε (στα «αριστέρα») στο κκε· απο ‘κει και πέρα οτιδήποτε (και μάλιστα μαζικό και δυναμικό) ήταν, ουσιαστικά, «εκτός νόμου». (Στην πράξη εκτός πολιτισμικής εξέλιξης και πραγματικότητας ήταν η ελληνική αριστερά…)

Πως, όμως, μπορούσε να γίνει η απονομιμοποίηση αυτού του φοιτητικού ριζοσπαστισμού που ανήκε στα μετα-’68 πολιτικά ρεύματα του πρώτου κόσμου αλλά για τα ελληνικά δεδομένα έμοιαζε προς στιγμήν πραγματικά αποδιαρθωτικός; Με αναφορές και βιβλιογραφία περί “επαναστατικής ορθότητας”; Όχι βέβαια! Μέσα απ’ την ρητορική περί «πανεπιστημιακού ασύλου»: αυτοί οι «εξτρεμιστές» ήταν «καταχραστές» της «πανεπιστημιακής προστασίας έναντι της αστυνομίας» (έτσι πήγαινε το πράγμα), «ύποπτα και προβοκατόρικα στοιχεία»… Έτσι ώστε, για παράδειγμα, όταν μετά την βίαιη / αιματηρή καταστολή της διαδήλωσης των «10 χιλιάδων προβοκατόρων» στις 17 Νοέμβρη του 1980 η αστυνομία έριχνε μέσα στο εμπ όχι μόνο δακρυγόνα αλλά και σφαίρες (με κάποιους τραυματίες μεταξύ των οποίων ο Σ.Π. πολύ σοβαρά…) «έκανε απλά το καθήκον της» απέναντι στη νεαρή μεταχουντική δημοκρατία. Το απέδειξαν την επόμενη ημέρα η κνε και η εσακ (ο τότε συνδικαλιστικός βραχίοντας του κκε) που ανέλαβαν δια της βίας στο εμπ την «περιφρούρηση του πανεπιστημιακού ασύλου» απ’ αυτούς ακριβώς τους εξτρεμιστές…

Το ίδιο ακριβώς πρόβλημα, της έντονης επιρροής ριζοσπαστών, η «νεαρή μεταχουντική δημοκρατία» το είχε όχι μόνο στα πανεπιστήμια αλλά και στα εργοστάσια. Το κύμα άγριων απεργιών και καταλήψεων εργοστασίων απ’ το 1975 ως το 1977 δεν άφηνε αμφιβολία! Εκεί το «πρόβλημα» δεν μπορούσε να συσκευαστεί σαν «πρόβλημα του πανεπιστημιακού ασύλου» ούτε οι καταλήψεις μπορούσαν να βαπτιστούν «παραβίαση των ακαδημαϊκών ελευθεριών»! Αντιμετωπίστηκε με τη νομοθεσία περί «συνδικαλιστικών ελευθεριών» (!!!), τον θρυλικό νόμο 330, που απλά έβγαλε εκτός νόμου οποιαδήποτε εργατική κινητοποίηση δεν γινόταν υπό την αιγίδα αναγνωρισμένου κοινοβουλευτικού κόμματος / συνδικάτου…

Σε κάθε περίπτωση η διάχυτη ανά την επικράτεια φοιτητική / νεολαιίστικη ριζοσπαστικοποίηση του τέλους της δεκαετίας του ’70 και των αρχών του ’80 αντιμετωπίστηκε «συμβολικά» μέσα απ’ την χωροτακτική, συμβολική «συμπύκνωση του κακού», στο κέντρο της Αθήνας… Αυτή είναι μια πάγια διαδικασία: προκειμένου να περιγράψει η δημαγωγία το “επικίνδυνο φαινόμενο” πλαστογραφώντας το, το χωροθετεί οριοθετώντας το, σαν “κακό σπυρί”…

Κυριακή 11 Αυγούστου. Καθώς ο όποιος φοιτητικός ριζοσπαστισμός υποχωρούσε (ή γινόταν ρηχότερος) απ’ το ’87 – ‘88 μέχρι, χοντρικά, τα μέσα της δεκαετίας του ’90 (με εμβληματική την αστυνομική εισβολή και την σύλληψη πάνω από 500 καταληψιών μέσα στο εμπ το 1995, και πάλι του «αγίου Πολυτεχνείου»…), το πρόβλημα δεν ήταν πια η ενοχλητική «εξωκοινοβουλευτική» επιρροή μέσα στο φοιτηταριάτο, αλλά μάλλον η όσμωση φοιτητικών και μη φοιτητικών πλευρών της «άγριας νεολαίας». Ήταν η περίοδος όπου τα Εξάρχεια είχαν ανακηρυχτεί «άβατο» απ’ την καθεστωτική εφημερίδα «το βήμα», και όπου κάθε μεγάλη, μεσαία ή μικρή πόλη της επικράτειας είχε τα δικά της «Εξάρχεια». Και πάλι η ρητορική περί «πανεπιστημιακού ασύλου», με τα δάκτυλα να δείχνουν το εμπ, το χημικό και πιο σπάνια τη νομική της Αθήνας, πάντα στο κέντρο της πρωτεύουσας, κατασκεύαζε το φάντασμα των «καταχραστών της πόλης» (και των πανεπιστημίων της…) που θα έπρεπε να τσακιστούν κάτω απ’ την σιδερένια φτέρνα της αστυνομίας· αλλά φευ το «άσυλο» της «έδενε τα χέρια»…

Επρόκειτο, τώρα, για άλλο ουσιαστικό πρόβλημα, διαφορετικό από εκείνο της προηγούμενης περιόδου: το πέρασμα από μια καπιταλιστική κοινωνία συντηρητική, αποταμιευτική, που «διακρατούσε ή/και εμπόδιζε τις επιθυμητικές ροές» (όπως θα έλεγαν κάποιοι…) σε μια κοινωνία καταναλωτική, έξαλλη, «φιλελεύθερη» και επιθετική – αλλά και εθνικόφρονα μαζί.

Οι αντιφάσεις αυτής της μετάβασης φάνηκαν μέσα σε λιγότερο από 1 χρόνο. Στην άγρια κατάληψη του εμπ το 1990 εκείνοι που μόλις πριν 5 χρόνια, το 1985, ήταν «αγανακτισμένοι πολίτες» που ήθελαν να τσακίσουν τα κωλόπαιδα, οι πασόκοι δηλαδή, έφερναν στους καταληψίες αντιασφυξιογόνες μάσκες και φάρμακα – διότι κυβερνούσε η «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει δεξιά» του Μητσοτάκη του Α. Λίγους μήνες αργότερα όμως, το Νοέμβρη του 1991, ξαναέγιναν «αγανακτισμένοι»… Κι όταν η αστυνομία με δακρυγόνα έβαλε φωτιά στην πρυτανεία (κατά λάθος προφανώς, αλλά…) η κατακραυγή για τους «γνωστούς άγνωστους» ήταν πανεθνική…

Ίσως επειδή οι πολιτικοί φορείς της «δημοκρατίας» έβλεπαν τις ανάγκες της hard core «εθνικής ενότητας» που ερχόταν… Στην οποία «εθνική ενότητα» όχι μόνο οι άθεοι, απάτριδες και αναρχικοί θα ήταν εθνικοί εχθροί, αλλά ακόμα και οι απλά liberal – αν τολμούσαν να αμφισβητήσουν την εθνικισμό και τον ρατσισμό…

Και πάλι: το «άσυλο» ήταν το έμβλημα μιας ευρύτερης πολιτικής απαγόρευσης που δεν έπρεπε να δηλωθεί με το όνομά της... Τα αυστηρά όρια προσδιορίζονταν απ’ το «το όνομα μας είναι η ψυχή μας» και το «η λύση είναι μία / σύνορα με την σερβία»… Και, στη συνέχεια, απ’ το «ενιαίο αμυντικό δόγμα» και το «η τουρκία διαλύεται, θα φάμε ένα κομμάτι της…»

Κυριακή 11 Αυγούστου. Ας το ξεκαθαρίσουμε: από ιστορική περίοδο σε ιστορική περίοδο οι οδομαχίες με την αστυνομία γίνονταν όλο και πιο φορμαλιστικές – τα υποκείμενα άλλαζαν. Για τις γηπεδικές συνιστώσες αυτών των οδομαχιών (όλο και πιο έντονες απ’ τις αρχές των ‘90s) τόσο το «πανεπιστημιακό άσυλο» όσο και το κέντρο της πόλης ήταν ξένα. Οι νεαροί αυτοί αυτοεκπαιδεύονταν σε άλλου είδους συγκρούσεις με την αστυνομία μέσα ή έξω απ’ τα γήπεδα, συχνά στις γειτονιές τους, σε περιοχές που αν όχι όλοι σίγουρα αρκετοί ήξεραν καλά. Αντίθετα το αθηναϊκό κέντρο τους ήταν παντελώς άγνωστο. Κι ακόμα πιο ξένο τους ήταν το να κλειστούν σ’ ένα κτίριο μόνο και μόνο για να βομβαρδίζονται με δακρυγόνα, παγιδευμένοι σε βαθμό ασφυξίας.

Αν συμμετείχαν σε «μπάχαλα» στο κέντρο ήταν μόνο για την απόλαυση του πράγματος. Το να αποκλειστείς σ’ ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα, μακριά απ’ την γειτονιά και τον φυσικό σου χώρο, χωρίς να μπορείς να κάνεις οτιδήποτε, αδιαφορώντας (προφανώς) για διαδικασίες όπως οι συνελεύσεις, ήταν μάλλον ανάθεμα παρά επιδίωξη για τέτοιες φιγούρες. Ήταν συχνά οι αστυνομικές τακτικές που απέκλειαν αυτούς τους νεαρούς στο «άσυλο» / μη άσυλο, συντηρώντας το θέαμα του «κέντρου που καίγεται» – παρά οι δικές τους επιλογές.

Ακόμα κι όταν το “κέντρο” δεν καιγόταν έπρεπε να καίγεται: στις οθόνες των τηλεοράσεων εμφανίζονταν πλάνα άλλων στιγμών – χωρίς, φυσικά, καμμία σχετική αναφορά… Το καθεστωτικό ψέμα απολάμβανε και απολαμβάνει εδώ και δεκαετίες και τα ηλεκτρικά ποδάρια του…

Κυριακή 11 Αυγούστου. Την τελευταία δεκαετία η αναζωογόνηση του «προβλήματος» συνδέεται με τις φιλοδοξίες gentrification του κέντρου της Αθήνας. Δεν έχουμε πια πολιτικά και ιδεολογικά «προβλήματα» που πρέπει να κρυφτούν από πίσω· έχουμε σκέτο real estate. Αυτή τη φορά η κεντροποίηση του φαντασιακού και οι χάρτες του εμπορίου ακινήτων συμπίπτουν! Μην παρασυρθείτε όμως: η gentrification α λα ελληνικά περιλαμβάνει και πολύ «ξέπλυμα» – εντάξει; Πράγμα που μπορεί να σημαίνει διάφορα, όπως μια ορισμένη απόσταση ανάμεσα στις διακηρύξεις και στις πραγματοποιήσεις.

Ωστόσο, σε ότι αφορά το θέμα μας, ο καϋμένος ο νέος ρημαδοδήμαρχος, που νομίζει ότι η Αθήνα είναι ένα μεγάλο Καρπενήσι, έχοντας την υποστήριξη και του θείου του πρωθυπουργού ρημαδοΚούλη, «καρφώθηκε» όταν έβγαλε στον αφρό μια παλιά ιδέα: να γίνει το συγκρότημα του εμπ στην Πατησίων προέκταση του … αρχαιολογικού μουσείου… Θα ξεμπέρδευε έτσι, σα νέος μεγΑλέκος, απ’ τον «γόρδιο δεσμό» του συγκεκριμένου δόλιου «ασύλου» – με όλα τα real estate οφέλη, για τα πέριξ…

Δεν είναι ο μόνος που αντιλαμβάνεται την δημόσια τάξη με όρους πολεοδομίας – και την πολεοδομία με όρους δημόσιας τάξης. Ούτε ο πρώτος. Ήδη απ’ το 2009, “προ κρίσης”, η ιδέα της πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου (μια rambla α λα ελληνικά…) και της προέκτασης του τραμ ως τις πλατείες Λαυρίου και Αιγύπτου, που θα έδενε «ψυχαγωγικά / τουριστικά» κι αυτό το κομμάτι της πόλης με τις ήδη υπάρχουσες ζώνες κατανάλωσης στου Ψυρρή και στο εμπορικό τρίγωνο, έβαλε φωτιά στα όνειρα των ιδιοκτητών και των εμπόρων ακινήτων· αλλά και των μηχανισμών δημόσιας τάξης. Έβαλε, επίσης, πολλές φωτιές στα πέριξ της Σταδίου και της Πανεπιστημίου, στις 12 Φλεβάρη του 2012… (Άλλο ένα «μυστήριο», όπου το ελληνικό real estate αξιοποίησε για λογαριασμό του μια πολιτική συγκέντρωση διαμαρτυρίας – αν μπορεί να θεωρήσει κανείς «μυστηριώδη» την διαλεκτική υποβάθμιση / αναβάθμιση εκ μέρους των ντόπιων εμπόρων ακινήτων / φιλέτων… Όμως αν οι εμπρησμοί κτιρίων είναι μέρος των ελληνικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, τότε…)

Η ασταμάτητη μηχανή έχει την άποψη ότι η επίθεση στις καταλήψεις στα τέλη του 2012 (και ειδικά η εντελώς γκαγκστερική και κυριολεκτικά «εκτός νόμου» εκκένωση της villa Amalia, η εκκένωση της “Σκαραμαγκά” επί της Πατησίων, και η προοπτική εκκένωσης της “λέσχης” που εμποδίστηκε την τελευταία στιγμή) ήταν τμήματα αυτού του πολεοδομικού σχεδιασμού που είχε σαν “κορμό” την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου και την gentrification της ζώνης του κέντρου απ’ την Ομόνοια ως την Βικτώρια. Όλα αυτά δεν είχαν φανερά (τουλάχιστον) «ενοποίηση μουσείου – πολυτεχνείου» (και, άρα, «θέμα ασύλου»…) – αλλά δεν είναι δύσκολο να το υποθέσει βάσιμα κάποιος αν δει τον χάρτη της περιοχής.

Το σχέδιο βούλιαξε όταν το 2014 η παλιο-ε.ε. ανακοίνωσε ότι δεν πρόκειται να χρηματοδοτήσει το έργο, επειδή το θεώρησε (σαν αυτό που ήταν): έργο βιτρίνα. Πράγματι, εν μέσω της κρίσης και της διαχείρισής της α λα ελληνικά, μόνο με ευρωπαϊκό χρήμα θα μπορούσε να γίνει η δουλειά.

Αλλά η «τουριστική ανάπτυξη» του αθηναϊκού κέντρου τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι έχει αναζωπυρώσει διάφορες «ιδέες» – και, μαζί τους, την μυθολογία περί «πανεπιστημιακού ασύλου».

Θα ρωτούσε κάποιος: Καλά, έστω ότι το εμπ (και η διπλανή Τοσίτσα, η εγκατελειμένη Σπύρου Τρικούπη, ακόμα και η Στουρνάρα…) συνδέονται με γνωστούς ή μη σχεδιασμούς gentrification… Αλλά η ασοεε και οι όχι παραπάνω από 20 – 30 μετανάστες μικροπωλητές στο πεζοδρόμιο μπροστά της τι σχέση έχουν;

Δεν έχουμε ακόμα μια πλήρη απάντηση… Θα την αποκτήσουμε όταν αρχίσει η “ανάπτυξη” της περιοχής… Εν τω μεταξύ όμως, θα έπρεπε να προσέξει κανείς αφενός τα κτίρια της περιοχής και αφετέρου τον νομαδισμό του πρεζεμπορίου· αυτόν τον τελευταίο πιο γενικά. Γιατί απ’ την εποχή της “πλατείας Θεάτρου” ξέρουμε ότι πίσω απ’ τα τζάνκια (και εν αγνοία τους) γίνονται αξιοσημείωτες αγοραπωλησίες…

Είναι αυτή η διαλεκτική υποβάθμισης / αναβάθμισης που μόνο υπαινικτικά μπορούμε να υποδείξουμε εδώ.

Τελικά τι είναι το «πανεπιστημιακό άσυλο» όταν δεν προκύπτει να είναι αυτό που υπονοούν οι λέξεις; Ένας αντιπεριασπασμός – πάντα αυτό ήταν…