Tag: νεοφιλελευθερισμός

Η υγεία – κεφάλαιο 1

Σάββατο 4 – Κυριακή 5 Ιούλη. …Ο σκοπός αυτής τη μελέτης είναι η δημιουργία ενός μοντέλου για την ζήτηση του εμπορεύματος «καλή υγεία». Η κεντρική θέση του μοντέλου είναι ότι η υγεία μπορεί να θεωρηθεί σαν κεφαλαιϊκό απόθεμα διαρκείας που παράγει ένα αποτέλεσμα χρόνου υγείας. Είναι δεκτό ότι τα άτομα κληρονομούν ένα αρχικό απόθεμα υγείας που υποτιμάται με το πέρασμα της ηλικίας και μπορεί να αυξηθεί με την επένδυση. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η «σκιώδης τιμή» της υγείας εξαρτάται από πολλές ακόμα μεταβλητές πέρα απ’ την τιμή της ιατρικής φροντίδας. Έχει αποδειχθεί ότι η σκιώδης τιμή αυξάνει με το πέρασμα της ηλικίας όταν ο ρυθμός της υποτίμησης του αποθέματος υγείας μεγαλώνει με βάση τον κύκλο της ζωής· και πέφτει με την εκπαίδευση αν περισσότεροι μορφωμένοι άνθρωποι είναι πιο αποτελεσματικοί απραγωγοί υγείας. Ιδιαίτερης σημασίας είναι το συμπέρασμα ότι, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, μια αύξηση στην σκιώδη τιμή μπορεί ταυτόχρονα να μειώσει και να αυξήσει την ποσότητα της υγείας που είναι σε ζήτηση…

Αν αυτή η (κάπως ακατανόητη σε κάποια σημεία) περίληψη σας μοιάζει κάπως επίκαιρη, με την έννοια ότι αντιμετωπίζει την υγεία σαν (ατομικό) κεφάλαιο (με ό,τι συνεπάγεται αυτό…) κάνετε ένα αναπόφευκτο λάθος. Πρόκειται για εισαγωγή σ’ ένα άρθρο του 1972, στην επιθέωρηση πολιτικής οικονομίας του πανεπιστημίου του Σικάγο, υπό τον τίτλο On the concept of health capital and the demand for health, και συγγραφέα τον Michael Grossman. O Grossman είναι ένας απ’ τους επιφανείς αμερικάνους «οικονομολόγους της υγείας»· και η σχολή οικονομικών του πανεπιστημίου του Σικάγο ήταν τότε ο ναός του (αναδυόμενου) νεοφιλελευθερισμού…

Ενώ θα ήταν εύκολο και ανέξοδο να ρίξει κάποιος όλες τις κατάρες του σε τέτοιους τύπους, είναι πολύ πιο δύσκολο να παραδεχτεί κι αυτός και ο καθένας ότι η βασική ιδέα του (νεο)φιλελευθερισμού, της υγείας σαν (ατομικό) κεφάλαιο, έχει κυριαρχήσει και εσωτερικευτεί μαζικά. Έτσι ώστε να θεωρείται κοινότοπη.

Δεν πρόκειται καθόλου για το παλαιάς κοπής «την υγειά μας νάχουμε»!!! Η υγεία – σαν – κεφάλαιο ΔΕΝ είναι μια παθητική κατάσταση που απλά υπάρχει όταν δεν την προσβάλει κάποια αρρώστια. Η υγεία – σαν – κεφάλαιο είναι μια κατάσταση διαρκούς ενεργητικότητας, προσοχής, ελέγχου, φροντίδας… ενίσχυσης. Η υγεία – σαν – κεφάλαιο είναι δυναμική σχέση. Με ένα «φάντασμα» (κατά λίγο μόνο υποδεέστερο απ’ την «αθανασία»)· μια δυναμική σχέση εμπορευματοποιημένη προ πολλού, άσχετα με την ύπαρξη και την ποιότητα των δημόσιων συστημάτων υγείας. Το γεγονός ότι οι νεοφιλελεύθεροι υποστήριζαν ότι η υγεία είναι ατομικό κεφάλαιο που, όπως κάθε άλλο κεφάλαιο, για να μην απαξιωθεί χρειάζεται συνεχή «επενδυτική μέριμνα», είναι καθημερινή κοινοτοπία εδώ και δεκαετίες στις αναπτυγμένες καπιταλιστικά κοινωνίες – ακόμα κι αν η ορολογία με την οποία θα εκδήλωνε κανείς αυτήν την «επενδυτική μέριμνα» για την υγεία του είναι διαφορετική.

Η υγεία – κεφάλαιο 2

Σάββατο 4 – Κυριακή 5 Ιούλη. Το ότι ο υγιής α) είναι τέτοιος χάρη στην εγγύηση της εργαστηριακής / διαγνωστικής ιατρικής, και β) είναι «προνομιούχος» έναντι των μη υγιών, είναι επίσης μια κοινοτοπία της ενσωμάτωσης των βασικών καπιταλιστικών ιδέων στην νεοφιλελεύθερη περίοδό του. Είναι μάλιστα τόσο έντονη και μαζική αυτή η (κοινωνική) ενσωμάτωση, ώστε η τελευταία ιστορική φάση κατά την οποία η ιατρική (και οι προσδιορισμοί της περί «υγείας» και «αρρώστιας») έγινε στόχος κριτικής ήταν την δεκαετία του ’70· άντε λίγο και στις αρχές της επόμενης – ΠΡΙΝ την νεοφιλελεύθερη ιδεολογική εδραίωση. Από τότε και μετά η γενική ιδέα του Κεφάλαιου του Εαυτού, με τα «υπο»Κεφάλαια της Υγείας, της Εκπαίδευσης και των Δημόσιων Σχέσεων, έκλεισε κάθε αμφισβήτηση, εξαφάνισε κάθε κριτική.

Τρίαντα ή σαράντα χρόνια είναι πολλά, ακόμα και από ιστορική άποψη. Είναι (χοντρικά) δυο γενιές. Σήμερα, το να ξαναστράψουν οι λεπίδες της κριτικής στην υγεία – κεφάλαιο, όχι με «αρχαιολογικό» τρόπο αλλά με σύγχρονες αιχμές, μοιάζει allien. Κι όμως. Η επιτυχία της μαζικής ενσωμάτωσης της υγείας – κεφάλαιο είναι το σταθερό έδαφος πάνω στο οποίο πάτησαν οι προσπάθειες του βιο-πληροφορικού κεφάλαιου απ’ την δεκαετία του ’00 και μετά για να απαλλοτριώσει, για λογαριασμό του καπιταλισμού γενικά, το σύνολο της ζωής. (Και όχι μόνο της ανθρώπινης…) Η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία της οποίας η δεύτερη φάση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, είναι η πρώτη πετυχημένη και καθολική νίκη αυτής της προσπάθειας (με κάποιες ατέλειες φυσικά…), ύστερα από κάποιες «γενικές δοκιμές» (γρίπη των πτηνών, των χοίρων, κλπ…)

Το να αναλυθεί (και να εννοηθεί) το τι σημαίνει η υγεία – κεφάλαιο και τι προεκτάσεις έχει για τον (καπιταλιστικό) έλεγχο του κοινωνικού εργοστάσιου (δηλαδή: του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων) έχει ορισμένες μεθοδολογικές και θεωρητικές απαιτήσεις που δεν διατίθενται απ’ τις διάφορες εκδοχές του εκχυδαϊσμένου μαρξισμού και των οπαδών του. Τρίαντα ή σαράντα χρόνια εξαφάνισης της εργατικής κριτικής + απεριόριστη μεταμοντέρνα βλακεία, φτιάχνουν έναν πνιγηρό βούρκο.

Όποιος σκοπεύει να αναμετρηθεί μαζί του (η ιστορική στιγμή το απαιτεί…) ας ξέρει ότι (θα) πρόκειται για έργο ζωής. Τίποτα λιγότερο.

Η μορφή-κράτος 0

Τρίτη 30 Ιούνη. Η Ιστορία περνάει πίσω απ’ την πλάτη όσων τόχουν σαν ατυχία να την ζουν· κι ούτε που τους σκουντάει! Η Ιστορία αρνείται να κάνει την δουλειά του ξυπνητηριού για τα νωθρά, τα κοιμισμένα πνεύματα…

Οι αλλοτριωμένοι και οι ψωνισμένοι ψάχνουν να βρουν «τι συμβαίνει» βουτώντας σε σωρούς οικονομικών δεδομένων. Χρήσιμα είναι κι αυτά – αρκεί να μπορεί να δει κανείς όχι απλά πέρα απ’ την μύτη του αλλά πολύ μακρύτερα και πολύ κοντά ταυτόχρονα.

Την ημέρα (με την ιστορική έννοια της λέξης «ημέρα») που μια κεντρική φωνή διέταξε «απαγορεύονται τα φιλιά»· την ημέρα που μια κεντρική φωνή διέταξε «τέρμα οι χειραψίες, τώρα θα χαιρετιέστε αγκώνα με αγκώνα γιατί έτσι το λέω εγώ»· την ημέρα που μια κεντρική φωνή διέταξε «είστε όλοι μολυσματικοί, κι εσείς και οι σχέσεις σας, κλειδωθείτε λοιπόν σπίτια σας και εκτονωθείτε ψηφιακά», εκείνη την ημέρα η καρδιά, ο πυρήνας του νεοφιλελευθερισμού, αφού έφαγε τα τελευταία καρφιά στο φέρετρό του, τάφηκε σεμνά και ταπεινά. Είναι σημαντικό μεν αλλά δευτερεύον το αν τα αφεντικά παραμένουν νεοφιλελεύθερα (τι άλλο θα έκαναν δηλαδή;). Είναι δευτερεύον (απ’ την άποψη της κοινωνικής συγκρότησης) το ότι οι ιδιώτες επιχειρηματίες θα συνεχίσουν να κάνουν κουμάντα· αυτό συνέβαινε και από ιταλικού φασισμού / γερμανικού ναζισμού. Αν ο νεοφιλελευθερισμός έγινε ηγεμονικός απ’ τα ‘80s και μετά δεν ήταν επειδή ανέμιζε το «δίκιο του ιδιώτη επιχειρηματία» – αλλά επειδή ΜΕΤΕΤΡΕΨΕ ΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ ΣΕ ΙΔΙΩΤΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΊΑ, ΣΕ ΕΑΥΤΟ-ΚΕΦΑΛΑΙΟ!!!

Την ημέρα εκείνη λοιπόν ανακοινώθηκε η αρχή του τέλους των ιερών και των οσίων αυτής της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας. Επιβλήθηκε η αρχή του τέλους των ατομικών δικαιωμάτων. Επιβλήθηκε η αρχή του τέλους των ατομικών ελευθεριών. Επιβλήθηκε η αρχή του τέλους των τυπικών συνταγμάτων που εγγυόνταν αυτά τα ατομικά δικαιώματα και αυτές τις ατομικές ελευθερίες…

Εκείνη την ημέρα το θρυλικό, το φοβερό και τρομερό Άτομο, με τις αδιαπραγμάτευτες ιδιοτροπίες του και την μισοελεγχόμενη / μισοανεξέλεγκτη ασυδοσία του, αυτό το τρομερό και φοβερό Άτομο που πρέπει να είναι «killer μέσα στη ζούγκλα», αυτό το τρομακτικό προϊόν της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής ευρυθμίας, συρρικνώθηκε σ’ ένα ασήμαντο τίποτα, που όφειλε να υπακούει σε διαταγές και απαγορεύσεις «για το κοινό καλό»· όφειλε να τρέφεται με τα ενιαίας κατανάλωσης σκουπίδια του ιδεολογικού / δημαγωγικού στρατηγείου· όφειλε να κοιμάται και να ξυπνάει με τα πιο φτηνά παραμύθια και απλά να φοβάται, να φοβάται, να φοβάται· όφειλε να δίνει λογαριασμό μόλις πέρναγε την πόρτα του σπιτιού του· όφειλε να μην κάνει «άσκοπες μετακινήσεις» και «άσκοπες κοινωνικότητες» (με βάση την “σκοπιμότητα” του κεντρικού αφεντικού)· όφειλε να μάθει ότι “κοινωνική ευθύνη” σημαίνει “απαγορεύονται οι αντιρρήσεις”· όφειλε, σε κάθε περίπτωση, να λουφάξει στην ασημαντότητά του μπροστά στο μεγαλείο και το δέος του «κράτους / γιατρού». Το τρομακτικό Άτομο εκείνη την ημέρα ξέπεσε σ’ ένα συρρικνωμένο, υποθηκευμένο, αιώνια χρεωμένο ρίνισμα της κεντρικής μεγαμηχανής. Την μηχανή που πάντα θαύμαζε, την μηχανή που του είχε υποσχεθεί “ελευθερία δράσης”, αλλά ήρθε η ώρα δουλικά, χωρίς φτιασίδια, να υπακούσει.

Εκείνη την ημέρα δεν έγινε τίποτα απελευθερωτικό. Μόνο τα βαποράκια της εξουσίας και οι ανίατα ηλίθιοι νόμισαν ότι είδαν τον «κομμουνισμό» να τους γνέφει… Εκείνη την ημέρα έγινε μια απότομη «αλλαγή παραδείγματος». Που προφανώς και δεν ολοκληρώθηκε τους επόμενους μήνες! Έχει δρόμο· αλλά τον άνοιξε αυτόν τον δρόμο στην καρδιά της κοινωνικής μοντελοποίησης. Έκανε το πρώτο, το αποφασιστικό τραχύ βήμα – δημιουργώντας το πιο χρήσιμο εργαλείο για την συνέχεια: την ατομική και συλλογική μνήμη της υπακοής. Της υπακοής σ’ αυτόν που, εν μέσω της παρακμής των Ατομικών Κεφαλαίων, εμφανίζεται σαν ο εγγυητής και ο προστάσης του Συλλογικού Κεφάλαιου (προσθέτοντας στην οπλοθήκη του το «υγεία» δίπλα στο «ασφάλεια»…).

Εμείς αυτό το λέμε νεοκρατισμό. Κι ας μην προσπαθήσει να το παπαγαλίσει κανείς! Γιατί η άγνοια του περί τίνος πρόκειται δεν κρύβεται με παπατζιλίκια…

Επειδή σε μια τουλάχιστον εκδοχή του μπορεί!

Σάββατο 4 Απρίλη. Όταν ο «αυτοκρατόρας» Xi ανήγγειλε, τo 2015, υπό τα χειροκροτήματα μιας «κεντρικής επιτροπής» ενός υποτιθέμενου «κομμουνιστικού κόμματος» (που, για τα νεο-φιλελεύθερα ιδεώδη, έπρεπε να σαπίζει κάτω απ’ το βαρύ χώμα του 20ου αιώνα…) το 5 χρόνια + 5 χρόνια πλάνο “made in china 2025” οι πάντες πάγωσαν στη δύση. Είτε το είπαν ανοιχτά, είτε όχι. Η μορφή-κράτος, στην κινέζικη εκδοχή της, αναλάμβανε μέσα σε 2 μόνο πενταετίες (η μία έχει περάσει ήδη…) να μετατρέψει τον κινέζικο καπιταλισμό από “παγκόσμιο εργοστάσιο φτηνών ειδών χαμηλής προστιθέμενης αξίας” σε νο 1 μηχανή, πρώτης γραμμής, σε όλους τους τομείς αιχμής: πληροφορική τεχνολογία, ρομποτική, πράσινη ενέργεια, αεροδιαστημική, εκμετάλλευση των βυθών των ωκεανών, σιδηροδρόμους υπερταχείας κυκλοφορίας, νέα υλικά, ιατρική και φαρμακευτική, αγροδιατροφικό τομέα…

Tο ψόφιο κουνάβι εκλέχτηκε λίγο μετά, στα τέλη του 2016, και μπήκε στο άσπρο σπίτι στις αρχές του 2017. Μπορεί να μην ήταν (και να μην είναι) το καλύτερο δυνατόν· αλλά δεν πρέπει να περιμένει κανείς πολλά απ’ τον εκπρόσωπο ενός καπιταλισμού (και μιας καπιταλιστικής κοινωνίας) που χάνει γρήγορα (από ιστορική άποψη) όλα τα οφέλη της «μόνης υπερδύναμης» και νοιώθει την καυτή ανάσα ενός γρήγορου, ευκίνητου και αποτελεσματικού καπιταλιστικού κράτους XXXXL μεγέθους… Παρακμή λέγεται αυτό, και είναι αδυσώπητη.

Το σίγουρο είναι πως όσο καραγκιόζης κι αν είναι ο τωρινός αμερικάνος πρόεδρος, ο προστατευτισμός που εγκαινίασε πανηγυρικά δεν ήταν/είναι η εμμονή ενός τύπου που κελαηδάει νυχθημερόν. Οι κυρώσεις, τα εμπάργκο, οι δασμοί και η αποχώρηση από πολλές διεθνείς συμφωνίες (οικονομικές ή/και στρατιωτικές) έγιναν ο μονόλογος της άλλοτε ηγέτιδας δύναμης της «παγκοσμιοποίησης» την ίδια στιγμή που το Πεκίνο εμφανιζόταν, πια, σαν υπερ-παγκοσμιοποιητική δύναμη! Shit! που θα έλεγε και ο Fukuyama, αν είχε την έμπνευση να γράψει κανά καινούργιο βιβλίο για το «τέλος της ιστορίας»….

Μέσα σ’ αυτές τις σε εξέλιξη ανατροπές όχι απλά στις ισορροπίες του 20ου αιώνα αλλά και σε 3 ή 4 αιώνες δυτικής υπεροψίας (τεχνολογικής, ιδεολογικής, πολιτικής) ήταν που, πολύ πριν εμφανιστεί αυτός ο καταραμένος (;) covid-19, o επαναπροσιορισμός του ρόλου και της θέσης της μορφής – κράτος άρχισε να διατυπώνεται ανοικτά… Όχι πια (ή όχι μόνο) σαν σωτήρας εταιρειών «στρατηγικών» και «εθνικών πρωταθλητών» αλλά ακόμα και σαν συνιδιοκτήτης τους!

Έτσι, ακριβώς, έχουν τα πράγματα: το κινέζικο παράδειγμα, σαν μοντέλο καπιταλιστικής οργάνωσης, προκαλούσε φθόνο και ζήλεια πολύ πριν εμφανιστεί ο τσαχπίνης ιός. Θυμίζουμε ένα μικρό απόσπασμα απ’ αυτά που γράφαμε πριν ένα χρόνο και βάλε, στις 8 Φλεβάρη 2019, κάτω απ’ τον τίτλο ποιά παγκοσμιοποίηση είπατε (και το θυμίσαμε πρόσφατα, στις 19 Μάρτη – αλλά μέσα στην παράνοια των ημέρων χρειάζεται φρεσκάρισμα);

…Το γερμανικό δημόσιο είναι έτοιμο να αγοράσει μερίδιο σε βασικές βιομηχανίες της χώρας, ώστε να τις προστατέψει από ενδεχόμενη εξαγορά από ξένες εταιρείες, δήλωσε χθες ο υπουργός οικονομίας της γερμανίας Πέτερ Αλτμάιερ, παρουσιάζοντας τη νέα βιομηχανική πολιτική της χώρας.

Πρόκειται για σημαντική αλλαγή, την ώρα που ενισχύεται παγκοσμίως ο οικονομικός προστατευτισμός, ενώ η γερμανική οικονομία βρίσκεται σε φάση στασιμότητας. Η νέα στρατηγική είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία της ευημερίας της γερμανίας, είπε ο Αλτμάιερ και άφησε να εννοηθεί ότι θα ακολουθήσει η δημιουργία επενδυτικού ταμείου, ώστε να υποστηριχθούν σημαντικές εταιρείες, όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες, η Siemens, η Thyssen-Krupp και η Deutsche Bank…

Αυτή δεν ήταν «προσωπική άποψη». Ήταν και είναι η «εθνική βιομηχανική στρατηγική 2030» του γερμανικού κράτους. Κι όταν το γερμανικό κράτος έχει στρατηγική, την εννοεί:

… Η κρατική υποστηρίξη ενδέχεται να φτάσει μέχρι το σημείο να αναλάβει [σ.σ.: το κράτος] προσωρινά μερίδιο στις εταιρείες. Όχι για να τις εθνικοποιήσουμε και να τις διοίκησουμε μακροπρόθεσμα, αλλά για να αποτρέψουμε την πώληση βασικών τεχνολογιών και την φυγή τους από τη χώρα…

Ο επικίνδυνος «αγοραστής» των γερμανικών επιχειρηματικών διαμαντιών είναι, βέβαια, κινέζικες εταιρείες… Όσο για τους ιδιωτικούς καπιταλιστικούς τομείς που χρειάζονται το κράτος (τους) στη γερμανία; Ο κυρ Αλτμάιερ τους κατονόμασε: χάλυβα και αλουμινίου, χημικών, κατασκευής εργαλειομηχανών, ενέργειας, οπτικών, αυτοκινήτων, ιατρικού εξοπλισμού, πράσινων τεχνολογιών, άμυνας, αεροδιαστημικής, τρισδιάστατων εκτυπώσεων.

Εντελώς συμπτωματικά είναι οι κλάδοι αιχμής για τους οποίους φυσάει ένας πολύ δυνατός άνεμος απ’ την ανατολή…. Και καθόλου συμπτωματικά η τωρινή κεντρική πολιτική βιτρίνα του γερμανικού κράτους / κεφάλαιου δεν έχει καμμία σχέση ή ομοιότητα με το ψόφιο κουνάβι…

Ένα μικρό δύσκολο βήμα προς τις «πηγές» της τρομοεκστρατείας…

Σάββατο 4 Απρίλη. Είναι, άραγε, σαφές ότι η στροφή 180 μοιρών στα κυρίαρχα στη δύση δόγματα και η εκ νέου ανάδυση της μορφής – κράτους σαν «τιμονιέρη» της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης και συσσώρευσης βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη πολύ πριν απ’ τον covid-19 και την υποτιθέμενη φονικότητά του;

Δεν θα έπρεπε να έχετε αμφιβολίες! Όπως δεν θα έπρεπε να υπάρχουν αυταπάτες· αλλά, δυστυχώς, τέτοιες φυτρώνουν άφθονες παντού… Υπάρχουν κάμποσοι (ανιστόρητοι – με το συμπάθειο…) που έχουν αρχίσει να φαντασιώνονται την ανάσταση του Κeynes… Θα θυμίζαμε βέβαια ότι για να εγκαθιδρυθεί και να δουλέψει για σχεδόν 3 δεκαετίες ο κεϋνσιανισμός ήταν απαραίτητη η μαζική, κτηνώδης καταστροφή “κεφαλαίου και εργασίας” (οπουδήποτε αλλού εκτός αμερικανικής επικράτειας τότε…) που ονομάστηκε “Β παγκόσμιος πόλεμος”… Αλλά δεν βρισκόμαστε καν και καν μπροστά στην “επιστροφή του κευνσιανισμού”!

Δεν ζούμε τις πρώτες δεκαετίες της 2η βιομηχανικής επανάστασης… Ζούμε στην μετάβαση απ’ την 3η στην 4η… Κανένας Keynes στον καιρό του δεν θα μπορούσε να διανοηθεί το «επιτήρηση και θεραπεία…» στις μορφές που έχει πάρει σήμερα!

Δεν θα απομακρυνθούμε απ’ τον χείμαρρο της λάσπης και του υγιεινιστικού τρόμου· αλλά ας κοιτάξουμε πιο προσεκτικά τις όχθες του. Είναι σαφές ότι η τρομοεκστρατεία έχει βαριές (οικονομικές) συνέπειες, παγκόσμια, στους καπιταλιστικούς τομείς τουρισμός, τουριστικές αερομεταφορές και τουριστικός «πολιτισμός» (συναυλίες και λοιπά μαζικά events που εφευρίσκονται για να «τραβήξουν κόσμο»).

Δεν έχουμε βέβαια κάποια αναλυτική γνώση για την κατάσταση αυτών των τομέων πριν τον covid-19… Αλλά θυμόμαστε ότι στις 23 του περασμένου Σεπτέμβρη χρεωκόπησε ο διεθνούς φήμης αγγλικός και ηλικίας 178 χρόνων tour operator Thomas Cook, ένας απ’ τους μεγαλύτερους στον κόσμο – παρασέρνοντας σε χρεωκοπία κάμποσους μικρότερους συνεργάτες του, σ’ όλη την ευρώπη… (Για να διασώσει τις ντόπιες τουριστικές επιχειρήσεις απ’ τις συνέπειες της χρεωκοπίας του Thomas Cook το ρημαδογκουβέρνο, με διακομματική συναίνεση, έτρεξε με διάφορες διευκολύνσεις… Ο ιός της χρεωκοπίας ξεπερνάει τα εμπόδια των “νόμων της αγοράς” – και όλοι, δεξιοί κι αριστεροί, συμφωνούν…). Μέσα στην ίδια χρονιά ζήτησαν «προστασία έναντι των δανειστών τους» (δηλαδή επίσης χρεωκόπησαν) οι αεροπορικές εταιρείες Αlitalia, Air Berlin, Monarch, Αigle Azur, XL Airways, FlyBMI, και άλλες 11! Δεκαοκτώ χρεωκοπίες αεροπορικών εταιρειών μέσα σε μια μόλις χρονιά δεν είναι κάτι που το λες «σύμπτωση»!

Προσθέστε στα πιο πάνω και τον μετέωρο βηματισμό της αμερικανικής αεροναυπηγικής boeing: με την φονική «αυτοκατάρριψη», δυο φορές, του «έξυπνου» μοντέλου της 737 max με συνολικά 346 νεκρούς (ή μήπως δολοφονημένους;), παρά τις προειδοποιήσεις και τις διαμαρτυρίες πολλών πιλότων ότι ο «αυτόματος πιλότος» παραείναι «αυτόματος», απ’ τον περασμένο Μάρτη όλα τα κομμάτια που είχε προλάβει να πουλήσει παραμένουν καθηλωμένα στα αεροδρόμια. 387 αεροπλάνα ιδιοκτησίας 59 εταιρειών – δεν είναι αστείο… Και στα τέλη του 2019 σταμάτησε εντελώς την παραγωγή του μοντέλου αφού σταμάτησαν οι παραγγελίες. Μια ζημιά σχεδόν 20 δισεκατομυρίων δολαρίων… (Φυσικά υπάρχουν ανταγωνιστές έτοιμοι να καλύψουν το κενό. Η ευρωπαϊκή airbus, αλλά επίσης ρώσοι και κινέζοι κατασκευαστές…)

Παρά την global μαζικοποίηση του τουρισμού θα μπορούσε, και σ’ αυτόν τον ευρύτερο τομέα τουρισμός / τουριστικές αερομεταφορές, να σιγοκαίει μια κάποια «κρίση υπερπαραγωγής», με την τυπική έννοια του όρου; Γιατί όχι; Ακόμα και το θρυλικό airbnb (που μετατρέπει ολόκληρες πόλεις σε «διάχυτα ξενοδοχεία»…) συναντάει πια έντονες και σοβαρές αντιδράσεις. Όχι μόνο απ’ τους κατοίκους αλλά και απ’ τους κλασσικούς επιχειρηματίες ξενοδόχους…

Αν, με δυο λόγια, υπήρχαν ήδη σοβαρά προβλήματα (να τα πούμε πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους;) σ’ αυτήν την τεράστια βιομηχανία, τότε ίσως χρειάζεται κάποιου είδους σοβαρή αναδιάρθρωση. Δεν ξέρουμε τι ρόλο θα παίξει (παίζει ήδη…) σ’ αυτό η μορφή-κράτος «τιμονιέρης». Υποθέτουμε όμως τα περιθώρια της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (της «διευρυμένης πραγματικότητας» για παράδειγμα) σε κάτι τέτοιο. Εν τέλει, αξιοποιώντας και μορφοποιώντας τον τρόμο-του-ιού και την κοινωνική αποξένωση (χαϊδευτικά social distancing…) η μορφή-κράτος δεν θα πρέπει να θεωρηθεί «καταστροφέας της τουριστικής βιομηχανίας»! Αλλά μάλλον καταλύτης σε ξεκαθαρίσματα και αλλαγές (πιθανόν και ριζικές) που απαιτούνταν ήδη.

Άσχετα απ’ τον covid-19. Αλλά τώρα “έχει βρεθεί ο παπάς”…

Παλιές ιστορίες

Σάββατο 25 Μάη. Πριν “πολλά χρόνια”, στα τέλη του 1979, ένας άλλος συντηρητικός Donald, o Reagan, κέρδιζε τις προεδρικές εκλογές στις ηπα. Μερικούς μήνες νωρίτερα, στις αρχές Μάη της ίδιας χρονιάς, η συντηρητική Μargaret Thatcher, είχε εκλεγεί πρωθυπουργός της βρετανίας.

Το δίδυμο Τhatcher – Reagan έμεινε στην καπιταλιστική ιστορία σαν οι πολιτικοί που ξεκίνησαν (για λογαριασμό των αφεντικών που εκπροσωπούσαν) μια παγκόσμια «επανάσταση»: το ξήλωμα της μεταπολεμικής κεϋνσιανής ορθοδοξίας στην καπιταλιστική πολιτική οικονομία, και την εφαρμογή νεοφιλελεύθερων δογμάτων.

Τα αρχικά κίνητρα του τότε άξονα Ουάσιγκτον – Λονδίνου ήταν η αντιμετώπιση του εργατικού ανταγωνισμού στις επικράτειές τους. Όμως ο ριζοσπαστικός, ο καινοτόμος τρόπος που τον αντιμετώπισαν «απελευθέρωσε» τα αγγλικά και αμερικανικά αφεντικά όχι μόνο απ’ την εργατική αρνησικυρία στο εσωτερικό των επικρατειών τους, αλλά και από την πίεση των (διεθνών) ανταγωνιστών τους. Παρότι ο «νεοφιλελευθερισμός» εμφανίστηκε σαν μια καινούργια (τότε) παγκόσμια αλήθεια (και έτσι υιοθετήθηκε) έδινε ένα στρατηγικό προβάδισμα στον αγγλικό και στον αμερικανικό καπιταλισμό. Για παράδειγμα το οutsourcing των «βρώμικων» επιχειρήσεων του δευτερογενούς τομέα (τα μεγάλα εργοστάσια ήταν η ραχοκοκκαλιά του μεταπολεμικού φορντικού καπιταλισμού) στη νοτιοανατολική ασία έγινε εφικτό και χάρη στην μεταπολεμική ηγεμονία της Ουάσιγκτον σε διάφορες περιοχές του κόσμου.

Η «χρυσή εποχή» της αμερικανικής και αγγλικής (καπιταλιστικής) παγκόσμιας νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας ήταν τα ‘90s: πάνω στα ερείπια του «ανατολικού μπλοκ», χωρίς ορατό αντίπαλο στον ορίζοντα… Είχε τελειώσει η Ιστορία; Πολλοί ήθελαν να το πιστεύουν και είχαν μεθύσει με την ιδέα αυτή.

Αλλά όχι! Η πολιτικο-ιδεολογική νίκη του νεοφιλελευθερισμού (σίγουρα των βασικών εφαρμογών του) κατέληξε σε ήττα των πρωτοπόρων του, που αχνοφάνηκε τελικά μέσα απ’ το πιο πρόσφατο ως τώρα ξέσπασμα της μόνιμης κρίσης, το 2007 – 2008. Μέσα σε δέκα χρόνια από τότε ο κινεζικός καπιταλισμός αναδείχθηκε σε παγκόσμια υπερδύναμη στα πρώτα της βήματα· ο ρωσικός καπιταλισμός ολοκλήρωσε την «αναγέννησή» του· και η γεωμετρία της αμερικανικής πλανητικής ηγεμονίας όχι απλά μπήκε σε αμφισβήτηση, αλλά άρχισε να συρρικνώνεται σε διάφορα μήκη και πλάτη του κόσμου.

Η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο προσπαθούν πλέον να διαχειριστούν την παρακμή τους (δηλαδή την απώλεια των παλιών πλεονεκτημάτων τους…). Το ψοφιοκουναβιστάν δείχνει, όλο και πιο επίμονα, ότι ένας μόνος τρόπος έχει απομείνει: η βία, και τελικά ο πόλεμος. Σ’αυτό το ταμπλώ το Λονδίνο δεν έχει να προσφέρει πολλά· και σίγουρα δεν μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από συνεταιράκι της Ουάσιγκτον. Το «brexit» ήταν η φαντασίωση της πανινόρθωσης του βρετανικού «οικονομικού μεγαλείου»· η εθνικιστική οικονομίστικη νοσταλγία της (πολιτισμικής) cool britannia των ‘90s. Εξατμίζεται παρασέρνοντας οπαδούς και μη στη δίνη…

Όπως μεσοπρόθεσμα θα ηττηθεί και ο αμερικάνος σερίφης – αφού πρώτα θα έχει βουλιάξει τον πλανήτη στην καταστροφή. Ο αγγλο-αμερικανικός κύκλος που άνοιξε στα early ‘80s έχει κλείσει. Αλλά τέτοιου είδους δυσάρεστα απωθούνται απ’ τα εν δυνάμει εξαίσια θύματα, ακόμα κι όταν έχουν γίνει αναπόδραστα….

Ανιχνευτές «κτηνών»

Κυριακή 20 Αυγούστου. Παρότι ιδεολογικά φαίνονται να είναι στους αντίποδες, στην αληθινή του ιστορία ο νεοφιλελευθερισμός ποτέ δεν ήταν πραγματικός αντίπαλος του φασισμού, ειδικά με την παλιά, κλασσική έννοια του. Η «παράνομη σχέση» έχει βαριά ιστορία. Ξεκινάει απ’ τα ‘70s, όταν τα “chigago boys”, η φουρνιά νεοφιλελεύθερων οικονομολόγων που ήταν μαθητές του γκουρού Milton Friedman στη σχολή οικονομικών του πανεπιστημίου του Σικάγο, διέπρεψαν σε διάφορα κεντρικά κυβερνητικά πόστα στις χούντες της λατινικής αμερικής, με μεγαλύτερη «επιτυχία» τους την χιλή κάτω απ’ την μπότα του μακελλάρη Πινοσέτ. (Πάντως δεν αναμένεται κάποιο διεθνές συνέδριο με θέμα “τα εγκλήματα των νεοφιλελεύθερων”…)

Αλλά και εκτός λατινικής αμερικής, σε «δημοκρατικές συνθήκες», ο ριζικός αντιεργατισμός του νεοφιλελευθερισμού πήγαινε πάντα αγκαλιά με κάθε πιθανή και απίθανη μορφή «έκτακτης ανάγκης» και ενδυνάμωσης του στρατοαστυνομικού συμπλέγματος. Για παράδειγμα οι εφευρέτες και οι εφαρμοστές της «μηδενικής ανοχής», πρώτα στις ηπα και στη συνέχεια αλλού, παινεύονταν για τον «νεοφιλελευθερισμό» τους.

Συνεπώς δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση ότι μία απ’ τις όλο βαθυκρατικό botox περσόνες του ντόπιου νεοφιλελευθερισμού (ποιος τον θυμάται, άραγε, στην υποδοχή του Ντέταρι στον Πειραιά; Ή στα περίεργα πόστα “συμβούλου” στις περί τον Καύκασο “μετασοβιετικές δημοκρατίες”;), ο πολύς, βαρύς κι ασήκωτος κύριος Αδριανόπουλος, πολιτικό ραμόλι, παροπλισμένος και ιδεολογικά άχρηστος πια, «ξέσπασε» σαν γνήσιος φασίστας τιτιβίζοντας με αφορμή το μακελιό στην Βαρκελώνη.

Το θέμα δεν είναι ότι θεωρεί κτήνη τους δολοφόνους στη Βαρκελώνη· όσο το ότι διατείνεται ότι τους ξέρει – ταυτόχρονα με την ισπανική και όλες τις αστυνομίες της ευρώπης…  Το θέμα, επιπλέον, είναι ότι ακόμα κι αν είχε κάποτε συνείδηση, ας πούμε ντεμέκ “οπαδού της ανθρώπινης ελευθερίας”, την έχει θάψει ήδη για να τον περιμένει στο χώμα: το πόσοι άμαχοι έχουν δολοφονηθεί τα τελευταία 14 χρόνια στο αφγανιστάν, στο ιράκ και στη συρία από πρωτοκοσμικές βόμβες ή «τζιχαντιστές» συνεργάτες / υπαλλήλους της Ουάσιγκτον και των συμμάχων της, αναγκάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες άλλους να ξενιτεύονται για να ζήσουν, αυτό προτιμάει να το αγνοεί. Προφανώς για τον γκουρού αυτοί δεν πρέπει να ζήσουν. Τους απαγορεύεται. Ο βαθμός ελευθερίας τους είναι κάτω απ’ το μηδέν. Αν ήταν στα νεοφιλελεύθερα ντουζένια του ο κυρ Αντρέας θα τους πυροβολούσε από ένα σκάφος του λιμενικού… Ακόμα καλύτερα από το σκάφος μιας ιδιωτικής εταιρείας security…

Κάποιος πριν χρόνια είχε ονομάσει αυτήν την σύγχρονη φασιστική, ρατσιστική μεροληψία πανγουρουνισμό. Αλλά οι νεοφιλελεύθεροι ανιχνευτές κτηνών είναι κλειδωμένοι σε μια θέση· και σίγουρα δεν κοιτάνε κάποιον καθρέφτη. Έχουν στερεωμένο κι έναν ανεμιστήρα επάνω: για να διώχνει την μπόχα των ιδιοκτητών τους.

(πάνω φωτογραφία: μουσουλμάνοι / ες διαδηλώνουν χτες στη Βαρκελώνη… εναντίον (και) κάθε αυλικού του πανγουρουνισμού…)

Η απεριόριστη βλακεία

8/2/2017. Αφού η επιβεβαίωση ήταν το ζητούμενο, επιβεβαίωση προσφέρει (“πουλάει”) με τον τόνο το ψηφιακό σύμπαν. Αφού τα συμπλέγματα ανωτερότητας είναι αχόρταγα, η εικονική εξυπηρέτησή τους κατασπαράσσει την πραγματικότητα.
Ορισμένοι παρατηρούν την ευκολία που “απλώνονται” μέσα σ’ αυτήν την παρακμή τα κάθε είδους φασιστικά δόγματα. Δεν είναι παράξενο. Το σαλεμένο κυνήγι της επανάληψης του Ίδιου (και, αντίστροφα, η μανιακή απώθηση της κριτικής και αυτοκριτικής σκέψης) είναι το ιδανικό περιβάλλον του ρεπερτορίου της ωμότητας.
Τι ειρωνεία; Απ’ τα ‘80s και μετά, στους παραδρόμους του ανερχόμενου νεοφιλελευθερισμού και της αποθέωσης του Εαυτού, διάφοροι κοινωνιολόγοι και παρόμοιοι ειδικοί λάνσαραν την προβληματική της ταυτότητας σαν την κατ’ εξοχήν κινητήρια δύναμη των κοινωνικών σχέσεων (στις κοινωνίες του «ώριμου καπιταλισμού»). Η «προβληματική της ταυτότητας» υποδείκνυε, σαν «ανάγκη» και σαν «δικαίωμα» την αναζήτηση των ομοίων (και των ομοιοτήτων)· υποτιμώντας μέχρι βλακείας την σημασία που έχουν οι διαφορές και η ποικιλία των διαφορών μέσα στις ανθρώπινες κοινωνικές σχέσεις· ή θεωρώντας τες (τις διαφορές) γραμμές αντιπαράθεσης.
Η «προβληματική της ταυτότητας» ήταν, από πολλές απόψεις, η μεταμοντέρνα μυθοποίηση του πρωτογονισμού των «νόμων της ζούγκλας» (που εν τω μεταξύ ήταν οι «νόμοι της αγοράς»). Δεν χρειάστηκε να σπουδάσουν οι πρωτοκοσμικοί αυτού του είδους την κοινωνιολογία. Ανακάλυψαν πρακτικά την ελκυστικότητα της «ταυτότητας» με το ταυ κεφαλαίο: σαν Ταυτότητα, δηλαδή σαν διαρκή επανάληψη / επιβεβαίωση του «Ταυτού»· που σημαίνει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, το Ίδιο Πράγμα… ξανά και ξανά και ξανά. Μέχρι την οριστική διανοητική, ηθική και αισθητική κατάπτωση.
Πανηγύρια για τις καπιταλιστικές νόρμες! Που σημαίνει ότι η «πολιτισμένη καπιταλιστική ανθρωπότητα» σκαρφαλώνει με ταρατατζούμ πάνω στους βωμούς, όπου θα αυτοκατασπαραχθεί – για το καλό του κεφάλαιου.