Η μόλυνση – και η «ατομική ευθύνη»

Τρίτη 24 Μάρτη. Γράφαμε προχτές (Κυριακή 22 Μάρτη, περί προστασίας…) για την αποδιάρθρωση / αναδιάρθρωση των κοινωνικών σχέσεων, και την κατασκευή μιας «γενικής θεωρίας της μόλυνσης» μέσα απ’ το εφεύρημα ότι ο υγιής (του covid 19) μπορεί να είναι «φορέας», που θα κολλήσει άλλους, που θα κολλήσουν άλλους, που θα κολλήσουν παράλλους, και στο τέλος θα κολλήσει μια γιαγιά – που θα πεθάνει.

Το θεώρημα είναι παρανοϊκό και παρ’ όλα αυτά έχει γίνει γενικά αποδεκτό απ’ την φοβισμένη μάζα· εν μέρει επειδή «ο παππούς και η γιαγιά» που θα δηλητηριαστούν απ’ την αλυσίδα μετάδοσης του ιού είναι ο φερετζές των φοβιών που κουβαλάει ο καθένας. Είναι παρανοϊκό όχι επειδή δεν υπάρχει μεταδοτικότητα σε τέτοιου είδους γρίπες, βαρύτερες ή ελαφρύτερες. Υπάρχει και παραϋπάρχει. Είναι παρανοϊκό επειδή η μέριμνα για να μην κολλήσει ο παππούς και η γιαγιά δεν μένει στον «τελευταίο κρίκο», σ’ αυτούς δηλαδή που έχουν σχέση μαζί τους, αλλά μεταφέρεται στον «πρώτο», που εκτός των άλλων είναι και ασαφής (ώστε να είναι ο καθένας)! Η ιδέα ότι ο καθένας και η κάθε μιά μας έχει την ευθύνη του «εγκλήματος υγείας» που θα γίνει μετά από «πολλά βήματα» άλλων, παραπέμπει, σχεδόν, στην ιδεολογία του «προπατορικού αμαρτήματος»!

Αν αυτά σας φαίνονται θεωρητικά, κάνετε λάθος. Υπάρχουν κάποιοι που ψάχνουν εδώ και χρόνια τον τρόπο να αναδιαρθρώσουν την «ατομική ευθύνη» σε ζητήματα υγείας – και η πιο πάνω κατασκευή είναι βούτυρο στο ψωμί τους. Κι αυτοί οι κάποιοι είναι οι (ιδιωτικές) ασφαλιστικές εταιρείες.

Η «ευθύνη για την μετάδοση μιας αρρώστιας από υγιείς» («ασυμπτωματικούς»…) είναι ένα ακόμα όπλο και στην εκστρατεία των ιδιωτικών ασφαλειών διεθνώς να μεταφέρουν όσο το δυνατόν περισσότερες ευθύνες (για την όποια αρρώστια) στους πελάτες τους, χρεώνοντάς τους (αντί να τους πληρώνουν) για κακή συμπεριφορά. Η έννοια «κλειδί» που ενώνει την τωρινή «γενική θεωρία της μόλυνσης» με την μείωση των εξόδων / αποζημιώσεων των ασφαλιστικών εταιρειών προς τους πελάτες τους είναι αυτή ακριβώς η προσεκτική, στοχευμένη αλλά ταυτόχρονα γενικευμένη ενοχοποίησή τους: η κακή συμπεριφορά! Και το άλλο μισό, εξίσου έννοια κλειδί, είναι η (μαζική) διόρθωση των συμπεριφορών!

Στο cyborg νο 16, κάτω απ’ τον τίτλο big data: επιτήρηση και διαμόρφωση συμπεριφορών στην 4η βιομηχανική επανάσταση, θα μπορούσε κάποιος να διαβάσει μεταξύ άλλων:

… Υπάρχει αρκετός εθελοντισμός στον υγιεινισμό. Δεν είναι μόνος του ωστόσο. Στα κράτη όπου οι εργοδότες κάνουν ιδιωτική ασφάλιση στους εργαζόμενους τους, το ζήτημα της «καλής υγείας» τους αφορά επιπλέον τις ασφαλιστικές. Έτσι, για παράδειγμα, εδώ και τουλάχιστον 5 χρόνια διάφοροι εργοδότες στις ηπα μαζί με την ιδιωτική ασφάλεια «προσφέρουν» στους μισθωτούς τους φορετά που καταγράφουν τις συνήθειές τους σχετικά με την ατομική γυμναστική τους, τις θερμίδες που καίνε, και άλλα στοιχεία υγείας. Τα data ρέουν αυτόματα στις ασφαλιστικές, που δείχνουν να είναι αποτελεσματικά πειστικές υποστηρίζοντας ότι αυτά είναι προγράμματα προστασίας απ’ τον διαβήτη. Είναι προφανές ότι («για το δικό τους το καλό») αυτοί οι εργαζόμενοι πρέπει να αυτοεπιτηρούνται διαρκώς μέσω των ψηφιακών καταγραφών, και να διαμορφώνουν υγιεινή καθημερινότητα.

Τα γνωστά παραδείγματα του πως οι ιδιωτικές ασφαλιστικές σκοπεύουν να επιβάλλουν στους πελάτες τους «υγιεινή συμπεριφορά» για μη-μεταδοτικές ασθένειες, και το τρέχον παράδειγμα του πως η μορφή-κράτος επιβάλλει (κατ’ αρχήν ιδεολογικά και αμέσως μετά πειθαρχικά) στους υπηκόους της την «υπεύθυνη συμπεριφορά με όρους υγείας» για μεταδοτικές ασθένειες, συναντιώνται ταυτόχρονα στην ιδεολογία της «ευθύνης» και στην τεχνολογία της επιτήρησης. Το “tracking” που μεγαλούργησε στην κινέζικη περίπτωση και που φαίνεται ότι σηκώνει μπόι μισοφανερά – μισοκρυφά στις λεγόμενες «δημοκρατίες της δύσης» (ενδεικτικά: ισραήλ, ελλάδα…) όχι μόνο γίνεται με τα ίδια τεχνικά μέσα με εκείνα που χρησιμοποιούν ήδη οι ιδιωτικές ασφαλιστικές και οι εργοδότες, αλλά νομιμοποιείται ιδεολογικά με τα ίδια θεωρήματα (προσαρμοσμένα κατάλληλα φυσικά): εσύ είσαι ο υπεύθυνος για την υγεία σου (και, όποτε βολεύει, και για την υγεία των άλλων).

Θα υπέθετε κανείς ότι εδώ έχουμε απλά ένα ισχυρό δείγμα νεοφιλελευθερισμού. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Πρόκειται μάλλον για ένα μετα-νεοφιλελεύθερο υβρίδιο, που αναγνωρίζει / ανακατασκευάζει την «ατομική ευθύνη» με τρόπο και τόσο όσο να μπορεί να ορίζει και να τιμωρεί την «ανευθυνότητα». Η ιδιωτική ασφαλιστική δουλεύει με συμβόλαια malus bonus· και η κρατική ασφάλεια με διαταγές προστίμων. Το κράτος, εδώ, έχει ένα στρατηγικό πλεονέκτημα: μπορεί να αποφασίζει και επιβάλλει μονομερώς εξωδικαστικές ποινές (για τους «ανεύθυνους») – κι αυτό ακριβώς συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας στο όνομα της «δημόσιας υγείας». Διαμορφώνεται το εννοιολογικό, ιδεολογικό και παρα-νομικό πλαίσιο (καθότι «έκτακτη ανάγκη») της «υπευθυνότητας», ακόμα και με παρανοϊκές ακροβασίες· που στη συνέχεια θα γίνει μέρος της κανονικότητας, τόσο για λογαριασμό της μορφής – κράτος, όσο και για λογαριασμό της μορφής – ιδιωτική επιχείρηση…

Comments are closed.