Τρίτη 25 Φλεβάρη. Οι αλλαγές στους συσχετισμούς δύναμης και στον παγκόσμιο καταμερισμό εξουσίας (κεφαλαίου και εργασίας) των τελευταίων 15 χρόνων ήταν μεν προβλέψιμες στα γενικά τους χαρακτηριστικά (έχουμε υποσχεθεί να έρθουμε σ’ αυτό το ζήτημα αναλυτικά – μέσα απ’ τα τετράδια για εργατική χρήση), ωστόσο είναι εντυπωσιακές για την ταχύτητα και την ποιότητά τους. Επιπλέον, είναι ένα πράγμα να προβλέπεται κάτι (γενικά και αόριστα) και εντελώς διαφορετικό να γίνεται πραγματικότητα συγκεκριμένη, απτή – και “αναθεωρητική”…
Το κεντρικό ζήτημα αυτών των αλλαγών είναι η ανάδειξη του κινέζικου καπιταλισμού σαν νο 1 στον πλανήτη· και προσέξτε: αυτή η ανάδειξη βρίσκεται σε εξέλιξη, καθόλου δεν έχει φτάσει στα οριστικά της επίπεδα.
Η ανάδειξη είναι συντριπτική για τον “δυτικό, πρωτοκοσμικό” καπιταλισμό, για πολλούς λόγους. Για παράδειγμα, απ’ την εποχή των “μεγάλων ανακαλύψεων” (: των μεγάλων αποικιοποιήσεων του πλανήτη, απ’ τα τέλη του 15ου αιώνα) ως και τις αρχές του 21ου το “κέντρο του κόσμου” (οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό, ιδεολογικό) βρισκόταν πάντα σ’ αυτήν την μεριά του πλανήτη, με κοινό τόσο την θρησκεία όσο και την αλληλεπίδραση μεταξύ βασιλείων, αυτοκρατοριών, και αργότερα κρατών. Φυσικά η κινέζικη αυτοκρατορία ήταν ισχυρή ακόμα κι ως τον 18ο αιώνα· αλλά έχασε (ή έτσι φαινόταν) την καπιταλιστική εκτόξευση…
Υπάρχει όμως μια άλλη διάσταση των εξελίξεων, που φτάνει εύκολα μέχρι τον covid-19, την υγιεινιστική τρομοκρατία και … «τα μεγάλα πειράματα». Για τον δυτικό κόσμο (ευρώπη και βόρεια αμερική) η νίκη τους στον 3ο παγκόσμιο (τον λεγόμενο «ψυχρό») πόλεμο, δεν ήταν απλά η εξαφάνιση ενός υπολογίσιμου στρατιωτικά αντίπαλου. Ήταν, κυρίως, η πεποίθηση ότι ο (νεο)φιλελευθερισμός, δηλαδή «η οικονομία της αγοράς», οι «ατομικές πρωτοβουλίες», η “ελευθερία” και οι «ατομικές εφευρετικότητες» (το «όσο πιο λίγο κράτος γίνεται»…) είναι ο μοναδικός τρόπος καπιταλιστικής και τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας. Οι Steve Jobs και οι Bill Gates δεν ήταν απλά κάποιοι καπάτσοι που έκαναν πετυχημένες επιχειρήσεις. Ήταν η αλληγορία του (νεο)φιλελεύθερου καπιταλισμού, και η τρανή απόδειξη της ακατανίκητης υπεροχής του (έναντι του δυσκίνητου, σπάταλου και τυραννικού σοβιετικού μοντέλου των πενταετών πλάνων και της καταστολής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας): οι κατσαβιδάκηδες πιτσιρικάδες που μαστορεύουν στα γκαράζ των οικογενειακών σπιτιών και από κει ξεπηδάνε ιδέες, καινοτομίες, κι άλλες ιδέες κι άλλες καινοτομίες – και εταιρείες μεγάλης εμβέλειας – έγινε ο μύθος και ο θρύλος της 3ης βιομηχανικής επανάστασης (υπό αμερικανική ηγεμονία, για να μην ξεχνιόμαστε)… Απ’ τα ’90s και μετά οπωσδήποτε.
Ήταν τόσο καθολική η βεβαιότητα ότι αυτό και μόνον αυτό το μοντέλο (των αδέσποτων καινοτόμων με τις φανταιζί ιδέες που υπάρχουν επειδή ο (νεο)φιλελευθερισμός το επιτρέπει και το ενισχύει· του «ανθρώπινου κεφάλαιου» που μπορεί να είναι multiculture αλλά σίγουρα είναι ατομικό, κλπ) ταιριάζει πια γάντι στον καπιταλισμό, ώστε όχι μόνο αναγγέλθηκε «το τέλος της ιστορίας», αλλά έπαψε να είναι καν και καν ζήτημα απορίας αν πράγματι ισχύει αυτό. Μ’ άλλα λόγια: ο δυτικός (και οπωσδήποτε: ο αμερικανικός) δρόμος της καπιταλιστικής εξέλιξης μέσω της 3ης βιομηχανικής επανάστασης κηρύχτηκε ο μοναδικός εφικτός…