Κυριακή 6 Γενάρη. Συμπληρωματική και στρατηγικής σημασίας ήταν η εξαφάνιση του όρου “εργατική τάξη”. Στην ιστορική φάση που άρχιζαν ή/και εντείνονταν οι μετασχηματισμοί της 3ης βιομηχανικής επανάστασης, ό,τι συνέχισε να εννοείται (όλο και λιγότερο…) σαν “εργατική τάξη” στον καπιταλιστικό βορρά ήταν οι βιομηχανικοί εργάτες που συρρικνώνονταν σταθερά, τόσο σαν αριθμός όσο και σαν “βάρος” μέσα στη νέα σύνθεση της (υπαρκτής και πραγματικής μεν αλλά και ανομολόγητης) εργατικής τάξης, εξαιτίας της μετακόμισης πολλών βιομηχανιών στην μακρινή ασία· αλλά και της γενικής τριτογενοποίησης, του “τογιοτισμού” (όπως και όσο εφαρμόστηκε).
Αντίθετα, επανεμφανίστηκε δυναμικά ένας παλιός, γνωστός όρος, και διακριτικά ένας κάπως καινούργιος. Ο πρώτος ήταν η φτώχεια. Οι μόνιμες και επίμονες αναφορές στα “όρια φτώχειας” και στα ποσοστά “πάνω ή κάτω απ’ αυτά” ήταν κρίσιμο ιδεολογικό συμπλήρωμα της κατασκευής της διευρυμένης έννοιας της “μεσαίας τάξης”. Οι “φτωχοί” όχι μόνο δεν είναι “κοινωνική τάξη” αλλά ούτε θα έπρεπε να εννοούν τους εαυτούς τους έτσι! Θα ήταν σα να θέλουν να καθηλωθούν στη φτώχεια!!! Όχι. Οι “φτωχοί” και τα “όρια φτώχειας” έγιναν βασικά ιδεολογικά εργαλεία εκκαθάρισης του υποκειμενισμού της εργατικής τάξης, έγιναν “αντικειμενικές μετρήσεις” για να την μετατρέψουν σ’ ένα είδος “κοινωνικού θερμόμετρου”, μέσα στο οποίο ο καθένας και η καθεμιά μια έγνοια μόνο θα έπρεπε να έχει: το πως θα “ανέβει” ξεφεύγοντας (ατομικά / οικογενειακά) απ’ τις “παγίδες φτώχειας” (έτσι μας έλεγαν ξανά και ξανά) ώστε να πηδήσει στη “μεσαία τάξη”… Οι όροι “φτώχεια” κλπ ήταν το απαραίτητο συμπλήρωμα του πυρετού του (νεο)φιλελευθερισμού… Η “υποθερμία” του…
Ο καινούργιος όρος (γαλλικής προέλευσης αν δεν κάνουμε λάθος) ήταν “υποτάξη”. Αν και ποτέ δεν ορίστηκε με ακρίβεια, η “υποτάξη” είχε έμφαση στο “υπό-“. Και πρακτικά αφορούσε τους μετανάστες / τις μετανάστριες εργάτες / εργάτριες, ειδικά αν δεν “ενσωματώνονταν” (ούτε “συνδικαλιστικά”, ούτε “κομματικά”) ώστε να προσβλέπουν στο μεγάλο πλατώ της “μεσαίας τάξης” (ακόμα κι αν δυσκολεύονταν να το φτάσουν). Το “υπό-“ παρέπεμπε στο “υπόγειο”, δηλαδή σε θολές, μισοσκοτεινές κοινωνικές φιγούρες στις οποίες επ’ ουδενί δεν θα έπρεπε να αναγνωριστεί “νόμιμη” ταξική θέση! Ακριβώς επειδή την είχαν (: εργατική) αλλά, μέχρι να “βαπτιστούν” στα νάματα της όποιας (εθνικής ή παγκόσμιας) “μεσαίας τάξης”, θα έπρεπε να παραμένουν λίγο ή πολύ allien…
Για όσες / όσους αυτά τα έχουν ζήσει και τα ξέρουν στο πετσί τους το γενικό κοινωνικό σχήμα είναι εύκολα αντιληπτό: μια μαζική, εκτεταμένη “μεσαία τάξη” στο κέντρο του κοινωνικού χάρτη, που περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της παλιάς και της νέας εργατικής τάξης (μικροαστικοποιημένης μέσα απ’ την κατανάλωση όμως!!!), όλη την παραδοσιακή μεσαία τάξη (που, εν τω μεταξύ πύκνωνε από νεόπλουτους μικροαστούς)· στην μια μεριά η “ανώτερη τάξη” που αποτελούνταν όχι μόνο από τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, αλλά και μετόχους τους, υψηλόμισθα στελέχη, τους πετυχημένους καλλιτέχνες / περσόνες, κλπ· και στην άλλη ένα ασαφές μόρφωμα, γεμάτο “ξένους”, “αποτυχημένους” (της κοινωνικής ανόδου), “παραβατικούς”, “ασύμβατους”, “ξεπερασμένους” και, εδώ ή εκεί, σταθερά μειούμενους βιομηχανικούς εργάτες και εργάτες κατασκευών, συνήθως “ανειδίκευτους” (σε σημαντικό βαθμό μικροαστικοποιημένους μέσα απ’ την πίστη τους στα εμπορευματικά είδωλα).
Το σχήμα αυτό, που διαδόθηκε μαζικά και επίμονα και έγινε ευχάριστα δεκτό απ’ τις μάζες των πρωτοκοσμικών, αν και ήταν βλακώδες για οποιαδήποτε σοβαρή ανάλυση, ήταν απλό, ελκυστικό, “περιεκτικό”. Και, κυρίως, ξεμπέρδευε με την “κομμουνιστική απειλή” όχι ελέω εξαφάνισης της ε.σ.σ.δ. και των δορυφορικών καθεστώτων της αλλά ελέω εξαφάνισης της αυτοτελούς υποκειμενικότητας της εργατικής τάξης. Εργάτες και εργάτριες συνέχισαν φυσικά να υπάρχουν, κατά εκατομμύρια, και μάλιστα να αυξάνονται (συμπεριλαμβάνουμε και τους λεγόμενους “υπάλληλους”) – μαζί με τις “νέες σχέσεις εργασίας”. Αν, όμως, ατομικά και συλλογικά ένοιωθαν “κάτι άλλο”, τότε η εργατική τάξη δι’ εαυτήν είχε εξαφανιστεί!
Ε, δεν χρειάζεται κάτι παραπάνω για την καπιταλιστική ευστάθεια!