Tag: κρίση

Στα πρόθυρα της χρεωκοπίας

Τρίτη 19 Φλεβάρη. Στην Ουάσιγκτον, είτε το δείχνουν είτε όχι, “χαϊδεύουν” το ρεβόλβερ που έχουν στη ζώνη τους: αν και η φράση αποδίδεται στον Μάο, είναι η “ψυχή” του αμερικανικού ιμπεριαλισμού: η “γραμμή” (της επικράτησης) βρίσκεται στην άκρη της κάνης.

Πράγματι. Αλλά για πόσο καιρό η νικηφόρα κάνη θα έχει την αστερόεσσα στη λαβή; Την προηγούμενη εβδομάδα ο Beth Hammack, ένας απ’ τους βασικούς τραπεζίτες της goldman sachs, που είναι επικεφαλής μιας αμερικανικής κυβερνητικής επιτροπής γνωστής σαν «συμβουλευτική επιτροπή για τα κρατικά ομόλογα» έστειλε ένα εμπιστευτικό γράμμα στον Steven Mnuchin, υπουργό οικονομικών. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της συγκεκριμμένης επιτροπής την επόμενη δεκαετία η κυβέρνηση των ηπα θα χρειαστεί να δανειστεί 12 τρισεκατομύρια δολάρια – κι αυτά χωρίς να υπολογιστούν οι έκτακτες ανάγκες κάποιας ύφεσης. Ποιος σ’ αυτόν τον πλανήτη ή και στον γαλαξία θα δώσει αυτά τα δανεικά – όταν ήδη διάφορα κράτη ξεφορτώνονται τα αμερικανικά ομόλογα αντικαθιστώντας τα με χρυσό – για λόγους που έχουμε εξηγήσει;

Συγκρατείστε κι αυτό, που δεν προεξοφλεί μεν το «τελικό αποτέλεσμα της αναμέτρησης» του 4ου παγκόσμιου, δείχνει όμως με ωμή (και γι’ αυτό με ανομολόγητη) καθαρότητα την ιμπεριαλιστική κατάσταση και τους συσχετισμούς αυτή τη στιγμή: χαϊδεύοντας τα ρεβόλβερ στις ζώνες τους οι ύαινες του αμερικανικού ιμπεριαλισμού θα ήθελαν ένα πραξικόπημα στη βενεζουέλα…

Μέχρι που το ψόφιο κουνάβι ανακαλύπτει ένα πραξικόπημα μέσα στο ίδιο του το σπίτι…

Πως σας φαίνονται αυτά τα δύο μαζί; Απόδειξη ισχύος ή το ανάποδο;

Οι ωραίοι έχουν χρέη – μέχρι να πάψουν (να είναι ωραίοι)

Δευτέρα 11 Φλεβάρη. Πρόκειται για πικρή ελληνική παροιμία, που θα μπορούσε να γίνει εξαγώγιμο είδος.

Το δημόσιο χρέος των ηπα ήταν το 2008 (ας πούμε την χρονιά της επίσημης έναρξης της πιο πρόφατης όξυνσης της «κρίσης») 10,6 τρισεκατομμύρια δολάρια. Δέκα χρόνια μετά, στα τέλη του 2018, έφτασε τα 22 τρις – με αεπ στα 21. Και σύμφωνα με τις αρμόδιες αμερικανικές υπηρεσίες αναμένεται σε μια δεκαετία, το 2029, να έχει πιάσει τα χρόνια του Χριστού, σε τρις. 33 (τριάντα τρία τρισεκατομμύρια δολάρια)…

Τα χρέη των αμερικανικών επιχειρήσεων βρίσκονταν (τέλη του 2018) κοντά στα 6,5 τρις – με σαφείς ανοδικές τάσεις. Και τα καταναλωτικά χρέη (συμπεριλαμβανομένων των στεγαστικών και των φοιτητικών δανείων) λίγο πιο πάνω απ’ τα 4 τρις – επίσης με ανοδικές τάσεις.

Δεν υπάρχει αντικειμενικός τρόπος για να προσδιοριστεί ποιο ποσό χρέους είναι too much ώστε να θεωρηθεί “δύσκολα αποπληρώσιμο” (και επάρατο, και τρισκατάρατο, και επονείδιστο, και όλα τα κακά του κόσμου). Είναι πιο εύκολο να προσδιορίσει κανείς ότι η όποια ευκολία του αμερικανικού κράτους, των επιχειρήσεων (και των ιδιωτών) να δανείζονται οφείλεται σε δύο παράγοντες. Πρώτον στη (διεθνή) εκτίμηση για την “υγεία” και τον “δυναμισμό” του αμερικανικού καπιταλισμού. Και δεύτερον (που σχετίζεται με το προηγούμενο) στον διεθνή κύκλο κυκλοφορίας του δολαρίου. Ωστόσο, στο τέλος, και τα δύο αυτά συγκλίνουν σε ένα: στη στρατιωτική ισχύ.

Το βέβαιο είναι πως είναι αδύνατο το αμερικανικό κράτος / κεφάλαιο να δανείζεται επ’ αόριστο με επιτόκια αρκετά χαμηλά ώστε να υπάρχει η ελπίδα (έστω και αφηρημένη…) ότι θα μπορέσει να ξεχρεώσει. Καθώς θα προχωράει ο 21ος αιώνας, ο παγκόσμιος ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός θα γίνεται όλο και πιο “υπαρξιακό” ζήτημα για το αμέρικα. Ο πρακτικός περιορισμός της διεθνούς κυκλοφορίας του δολαρίου έχει ξεκινήσει· ενώ ο πόλεμος κατά του κινεζικού καπιταλισμού, ειδικά στα κομβικά ζητήματα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, δεν μπορεί να κρύψει την τεχνολογική υστέρηση των ηπα. Που είναι προϊόν μόλις της τελευταίας δεκαετίας. Αν αυτή η υστέρηση συνεχίσει, τότε και ο “δυναμισμός” του αμερικανικού καπιταλισμού θα αρχίσει να υποβαθμίζεται.

Αυτό που ονομάζεται “πολυπολικός κόσμος” είναι μια μεταβατική περίοδος. Αν και δεν μπορεί να προβλέψει κανείς με ακρίβεια πόσο σύντομη θα αποδειχθεί, μοιάζει πως ήδη οι παγκόσμιοι συσχετισμοί βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού.

Έχουμε την άποψη ότι αυτά που συμβαίνουν (και αυτά που δεν συμβαίνουν) στην “πίσω αυλή” των ηπα, με κέντρο το Καράκας, είναι ισχυρή ένδειξη της ύπαρξης του ξυραφιού…

Ποια παγκοσμιοποίηση είπατε;

Παρασκευή 8 Φλεβάρη. Το γερμανικό δημόσιο είναι έτοιμο να αγοράσει μερίδιο σε βασικές βιομηχανίες της χώρας, ώστε να τις προστατέψει από ενδεχόμενη εξαγορά από ξένες εταιρείες, δήλωσε χθες ο υπουργός οικονομίας της γερμανίας Πέτερ Αλτμάιερ, παρουσιάζοντας τη νέα βιομηχανική πολιτική της χώρας.

Πρόκειται για σημαντική αλλαγή, την ώρα που ενισχύεται παγκοσμίως ο οικονομικός προστατευτισμός, ενώ η γερμανική οικονομία βρίσκεται σε φάση στασιμότητας. Η νέα στρατηγική είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία της ευημερίας της γερμανίας, είπε ο Αλτμάιερ και άφησε να εννοηθεί ότι θα ακολουθήσει η δημιουργία επενδυτικού ταμείου, ώστε να υποστηριχθούν σημαντικές εταιρείες, όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες, η Siemens, η Thyssen-Krupp και η Deutsche Bank…

Αυτά έγραφε μεταξύ άλλων (μεταφρασμένο απ’ το reuters) ρεπορτάζ της καθεστωτικής «καθημερινής» προχτές, στις 6 Φλεβάρη. «Νέα στρατηγική»; Όχι! Η στρατηγική είναι παλιά: το κράτος (το γερμανικό εν προκειμένω) αναλαμβάνει ακόμα περισσότερα καθήκοντα προστασίας του «εθνικού κεφάλαιου», γινόμενο ανοικτά συνεταίρος του.

Πριν λίγα μόνο χρόνια η Merkel απέρριπτε απόλυτα το ενδεχόμενο να διασώσει το γερμανικό δημόσιο την ναυαρχίδα του γερμανικού χρηματοπιστωτισμού, την Deutsche Bank, που όντας στριμωγμένη χρειαζόταν επειγόντως «ανακεφαλαιοποίηση». Υπέδειξε, αντί για την κρατική βοήθεια, την χρηματοδότηση απ’ τις μεγάλες γερμανικές επιχειρήσεις. Όπως και έγινε: μια σειρά βαριά ονόματα της γερμανικής βιομηχανίας διέσωσαν την Deutsche Bank συμμετέχοντας σε μια γενναία (και σωτήρια) αύξηση κεφαλαίου.

Τώρα όμως, στην “εθνική βιομηχανική στρατηγική 2030” (“εθνική” – όχι “ευρωπαϊκή”…), το γερμανικό κράτος / κεφάλαιο ανοίγει τον ορίζοντα εγκατάλειψης των ορντοφιλελεύθερων κανόνων, και επιστρέφει στην παλιά συνταγή της “κρατικοποίησης”. Όχι απόλυτα. Ο Αλτμάιερ περιέγραψε το πράγμα ως εξής:

… Η κρατική υποστηρίξη ενδέχεται να φτάσει μέχρι το σημείο να αναλάβει [σ.σ.: το κράτος] προσωρινά μερίδιο στις εταιρείες. Όχι για να τις εθνικοποιήσουμε και να τις διοίκησουμε μακροπρόθεσμα, αλλά για να αποτρέψουμε την πώληση βασικών τεχνολογιών και την φυγή τους από τη χώρα… “Όχι μακροπρόθεσμα” λοιπόν. Κοντοπρόθεσμα; Μεσοπρόθεσμα; Ίσως…

Υποτίθεται πως ο εχθρός είναι ο κινεζικός καπιταλισμός (κρατικός επίσης) και τα τεράστια ποσά που διαθέτει για να εξαγοράζει μερίδια εταιρειών που έχουν ανάγκη από ρευστό. Στην πραγματικότητα όμως ο υπόγειος κίνδυνος είναι να βρεθούν ακόμα και τα βαριά ονόματα του γερμανικού καπιταλισμού στη δίνη της επόμενης έξαρσης της συνεχόμενης κρίσης / αναδιάρθρωσης… Και να γίνουν “εύκολος στόχος” εξαγοράς μετοχικών μεριδίων λόγω πτώσης των τιμών των μετοχών τους.

Ο γερμανός υπ.οικ. υπέδειξε συγκεκριμένα τους τομείς όπου το γερμανικό κράτος θα αναλάβει καθήκοντα “προστασίας” έναντι οποιουδήποτε εχθρού: χάλυβα και αλουμινίου, χημικών, κατασκευής μηχανημάτων και εργοστασίων παραγωγής ενέργειας, οπτικών, αυτοκίνητων, ιατρικού εξοπλισμού, “πράσινων” τεχνολογιών, άμυνας, αεροδιαστημικής και τρισιδιάστατων εκτυπώσεων.

Μ’ αυτήν την κίνησή του (διακομματική υποθέτουμε) το Βερολίνο προχωράει αρκετά πιο μπροστά απ’ το «america first» του ψοφιοκουναβιστάν. Χωρίς φανφάρες. Αλλά στον ίδιο δρόμο…

Κόλαση…

Πέμπτη 7 Φλεβάρη. Σίγουρα δεν θα περιληφθεί στην «βίβλο των καλών τρόπων» μεταξύ αξιωματούχων υψηλού κύρους. Ωστόσο η απορία του (πιστού καθολικού) προέδρου του ευρω-συμβουλίου Donald Tusk, μέσα στη ρητορική υπερβολή της, έχει βάση:

…Αναρωτιέμαι ποια μπορεί να είναι η ιδιαίτερη θέση που υπάρχει στην κόλαση για όλους αυτούς που προώθησαν την έξοδο της βρετανίας απ’ την ε.ε. χωρίς να έχουν ούτε καν ένα χοντρικό σχέδιο για το πως θα την πετύχουν με ασφάλεια…

Κόλαση – ξεκόλαση, το «δράμα» του Λονδίνου είναι (για τους παγκόσμιους ενδοκαπιταλιστικούς συσχετισμούς) εκατό φορές σοβαρότερο απ’ την οπερέτα του Καράκας – και αντιμετωπίζεται με διακριτικότητα σχεδόν «ιερού». Η κυρα May βρίσκεται ακόμα στην αποστολή να αλλάξει την συμφωνία εξόδου (που έχει δεχτεί η ίδια) τόσο όσο χρειάζεται (σε ότι αφορά την «μοίρα» της βόρειας ιρλανδίας) ώστε να πεισθούν οι ακροδεξιοί βουλευτές της να την εγκρίνουν. Και οι συνομιλητές της στην ε.ε. της απαντούν πέντε φορές την ημέρα (σε ρυθμό φαρμακευτικής αγωγής) ότι αποκλείεται να αλλάξουν οτιδήποτε· έτσι ώστε ακόμα κι αν αλλάξουν κάτι (ας πούμε μια ή δυο λέξεις) αυτοί οι προς πειθώ ακροδεξιοί θα απαντήσουν «μας κοροϊδεύετε»!!!

Αν είναι ρεαλιστική η ιδέα της κυρα May να τους φέρει, στο «παρά ένα», μπροστά στο δίλημμα «ή αυτό ή γκρεμοτσακίδια», ώστε με βαριά καρδιά να ψηφίσουν «αυτό», τότε προϋποτίθεται μια ικανή ποσότητα ρεαλισμού σ’ αυτούς τους σκληροπυρηνικούς. Ως τώρα, όμως, δεν την έχουν δείξει. Για την ακρίβεια συμπεριφέρονται σαν γνήσιοι έλληνες (πράγμα που μπορεί να δικαιολογήσει εδαφικές αξιώσεις του ελλαδιστάν στο «νησί», πέρα απ’ τα ελγίνεια…): απειλούν την ε.ε. ότι θα πάθει μεγάλο κακό αν αυτοί πηδήξουν απ’ την κορυφή του Big Ben!

Και η ε.ε. λέει (όλο και πιο φωναχτά): Πήδα! Πήδα!

Το asset των asset

Δευτέρα 4 Φλεβάρη. Μπορεί η πολιτική σκηνή στο Λονδίνο (και αυτοί που εκπροσωπεί) να έχει σοβαρές δυσκολίες να κάνει ορθολογική διαχείριση της πριν από 2,5 χρόνια θέλησης του λαού (: «πα’ να φύγουμε!»). Ωστόσο το κράτος σαν τέτοιο έχει τα σχεδιά του· και είμαστε σίγουροι ότι θα αποδειχθούν αποτελεσματικά: για την φυγάδευση της αυτού μεγαλειότητας της πολύτιμης (θεσμικά και συμβολικά) γραίας, σε περίπτωση που η εφαρμογή της «θέλησης του λαού» οδηγήσει αυτόν τον λαό σε έκτροπα… Αυτό, δηλαδή, που κομψά λέγεται “σκληρό brexit”.

Θαυμάζουμε την οργανωτικότητα που έχει απομείνει στο Λονδίνο απ’ την εποχή της αυτοκρατορίας – όπου – δεν – έδυε – ποτέ – ο – ήλιος· μια οργανωτικότητα που απ’ ότι φαίνεται δεν αποδίδει πλέον για τα (φανερά) τρέχοντα και φλέγοντα, κάνει όμως την δουλειά της αν πρόκειται για παλατιανές μετακομίσεις, μεταφορές, κλπ. Έτσι η 92χρονη αυτού μεγαλειότης Ελισάβετ η Β, ανάλογα με τον κίνδυνο, μπορεί να μεταφερθεί σε πολλά ασφαλή μέρη του πλανήτη. Θα θυμίσουμε ότι εκτός από βασίλισσα του καναδά, της αυστραλίας και της νέας ζηλανδίας (δεν το ξέρατε;) παραμένει βασίλισσα της τζαμάικα, των μπαρμπάντος, της γρανάδας, της παπούα νέα γουϊνέα, των νήσων του Σολομώντα, του τουβαλού, της αγίας Λουκίας, του αγίου Βικέντιου, του μπελίζ, της αντίγκουα και της μπαρμπούντα.

Υπάρχει μια φήμη (κακοπροαίρετη και ευρωπαϊκή φυσικά) ότι έχει αρχίσει να αμφισβητείται (υπέρ της Μαδρίτης) η απόλυτη κυριότητά της βασίλισσας στο γιβραλτάρ. Αλλά πάνω σ’ αυτό βράχο θα πήγαινε να γλυτώσει η her majesty, in case of emergency; Δεν φαίνεται τόσο βολικός για την τέταρτη ηλικία.

Κι ας αφήσουμε το ότι οι υποτελείς εκεί είναι φανατικά bremainers…

Πως είναι η παρακμή;

Τετάρτη 30 Γενάρη. Μια αρχική παρατήρηση, γενικής σημασίας, στην οποία θα πρέπει να επανερχόμαστε. Όσοι / όσες έχουν γεννηθεί μετά το 1920 – 1930 (!!!) δεν έχουν ζήσει, ούτε άμεσα ούτε έμμεσα (με συνειδητό τρόπο) καπιταλιστική παρακμή της μίας ή της άλλης “μεγάλης δύναμης”. Στην πράξη, βέβαια, τέτοια παρακμή υπήρξε. Αλλά ενσωματώθηκε στον Β παγκόσμιο πόλεμο και, έτσι, “εξηγήθηκε” με όρους νίκης ή ήττας σ’ αυτόν· σαν αποτέλεσμα, δηλαδή, του πολέμου. Δηλαδή: λαθεμένα.

Οι μετασχηματισμοί των τελευταίων 3 δεκαετιών δεν έχουν γίνει κατανοητοί με κριτικό τρόπο. Οι ιδέες και οι εκτιμήσεις (σε ότι αφορά την ζωτικότητα, την ηγεμονία, τις προοπτικές) “μεγάλων” ή “μεσαίων” δυνάμεων του καπιταλιστικού πλανήτη είναι καθηλωμένες σε παραστάσεις του παρελθόντος (κάποιες απ’ αυτές σωστές, και άλλες λανθασμένες) – ξεπερασμένες, πάντως, σε μεγάλο βαθμό. Τελευταίο, συνοπτικά: το τι σημαίνει γενικά η “Ασία” και ειδικά η “κίνα” για τους πραγματικούς και σε εξέλιξη καπιταλιστικούς συσχετισμούς δύναμης είναι έξω από οποιαδήποτε σοβαρή κατανόηση. Μέσα στους λόγους της απώθησης είναι κι αυτός: είναι οδυνηρό το συμπέρασμα πως αυτό που ονομάστηκε “δύση” και επί 500 χρόνια αυτο-σερβιριζόταν σαν το “κέντρο του πλανήτη” δεν είναι πια τέτοιο…

Απαραίτητη εισαγωγή αυτή, για να τονίσουμε ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα κοινά μέτρα για να εννοηθεί και να αξιολογηθεί ιστορικά / κριτικά η παρακμή! Πως εκδηλώνεται αυτή, άραγε, μέρα μέρα, μήνα μήνα, σε “μικρά” ή “μεγάλα” ζητήματα; Τι πολιτικές βιτρίνες παράγει; Τα όποια “εθνικά κεφάλαια” βρίσκονται πίσω απ’ αυτές τις βιτρίνες πως διαχειρίζονται την κρίση / αναδιάρθρωση και την απώλεια της θέσης τους στον παγκόσμιο καταμερισμό; Πως εξελίσσεται ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός μέσα σε κάθε εθνικό σχηματισμό, κάτω απ’ την πίεση του global ανταγωνισμού και της υποχώρησης; Τι φανερά αποτελέσματα παράγουν αυτοί οι «εθνικοί» ανταγωνισμοί;

Πως είναι η παρακμή made in great britain;

Τετάρτη 30 Γενάρη. Η αγγλική παρακμιακή εκδοχή ξεδιπλώνεται εδώ και μήνες: γύρω απ’ το τι, αν, και πως της “εξόδου απ’ την ε.ε.”. Άσχετα με το ποιοι υποτελείς έριξαν ψήφο υπέρ του brexit (και για ποιούς λόγους το έκαναν…) η «έξοδος απ’ την ε.ε.» θα είχε ένα καπιταλιστικό νόημα για εκείνα τα τμήματα του αγγλικού κεφάλαιου που, χάνοντας έδαφος απ’ τους ευρωπαίους ανταγωνιστές τους μέσα στους περιορισμούς της ε.ε., θα «απελευθερώνονταν». Για να «ανέβουν πίστα» στον διεθνή καταμερισμό εξουσίας και κερδοφορίας μέσω «εθνικών θεσμίσεων» και «διακρατικών συμφωνιών» εμπορίου. Εννοείται πως θα υπήρχαν και χαμένοι (μέσα στον αγγλικό καπιταλισμό).

Μετά από 2,5 χρόνια, μέσα απ’ την παρατεταμένη περιδίνηση των «πολιτικών αποφάσεων» για την ολοκλήρωση (ή την ακύρωση…) αυτής της θρυλικής «εξόδου απ’ την ε.ε.», αποδεικνύονται περίτρανα κρίσιμες πλευρές της αγγλικής καπιταλιστικής παρακμής.

Πρώτο και κυριότερο είναι ότι παρά τις φιλότιμες προσπάθειες (και περιοδείες) της κυρά May, και την αναζήτηση διακρατικών εμπορικών συμφωνιών με τρίτα κράτη (έξω απ’ τις προδιαγραφές και τους περιορισμούς της ε.ε.) επί δυόμισυ χρόνια, δεν έχει υπάρξει εκείνο το αποτέλεσμα, και μάλιστα σε βάθος χρόνου, που να κάνει τους (κοινοβουλευτικούς) εκπροσώπους του «σκληρού brexit» μια πειστική δυναμική – προς όφελος, συνολικά, του αγγλικού καπιταλισμού. Ειπωμένο αλλιώς: αν υπήρχε η ελπίδα, η εκτίμηση ή η προσμονή ότι τα οφέλη απ’ την απελευθέρωση (απ’ τα «δεσμά της ε.ε.») θα είναι περισσότερα απ’ τις ζημιές, έχουν βουλιάξει.

Το δεύτερο, και εξίσου σημαντικό, είναι ότι αποδεικνύεται πως κανένα τμήμα του αγγλικού κεφάλαιου δεν είχε σχέδιο για την υλοποίηση του brexit. Ούτε στις 22, ούτε τις 23, ούτε και τις 24 Ιούνη του 2016 – ούτε σήμερα. Αυτό δεν είναι «κρίση αντιπροσώπευσης» των αγγλικών αφεντικών (ή κάποιων φραξιών τους). Δεν είναι αδυναμία του κοινοβουλίου. Είναι απευθείας κρίση σχεδιασμού του αγγλικού καπιταλισμού… Άσχετα με το αν επιμέρους τομείς είναι (ή μπορεί να μείνουν) ανθηροί.

Το τρίτο, σα σύνοψη των δύο προηγούμενων, σκιαγραφείται στη χθεσινή απόφαση αυτού του κοινοβουλίου: να πάει η κυρά May να ξαναδιαπραγματευτεί με την ε.ε. – το ζήτημα των συνόρων ανάμεσα στην ιρλανδία και στη βόρεια ιρλανδία… Το γεγονός ότι απ’ την μεριά της ε.ε. οι πάντες λένε ότι δεν πρόκειται να ξαναδιαπραγματευτούν τίποτα (μια σοβαρή ένδειξη ότι το μπλοκ της ε.ε. βρίσκεται σε θέση ισχύος απέναντι στο Λονδίνο…) δεν φαίνεται να ιδρώνει τ’ αυτιά των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων του αγγλικού καπιταλισμού! Γυρίζουν γύρω γύρω απ’ την φωτιά και η φωτιά τους κατατρώει – αλλά με τι φλέγμα, ε; Τι τακτ!!!

Υπάρχει ένας παραλογισμός εδώ: δεν παραδέχονται ότι η απόφαση για το brexit ήταν λάθος, ούτε έχουν κάνει οτιδήποτε στα σοβαρά για να πείσουν τον «λαό» επ’ αυτού. Το ότι έτσι δείχνουν περίτρανα πως δεν μπορούν να διαχειριστούν καν μια δική τους απόφαση τους φαίνεται αδιάφορο…

Με ποια πολιτικά εργαλεία να αναλύσει κανείς αυτήν την ολοφάνερα παρακμιακή κατάσταση – για ένα κράτος με τεράστια καπιταλιστική, πολιτική, ιδεολογική και διπλωματική ιστορία; Θα χρειαζόταν μια ειδική θεωρία της παρακμής, τόσο γενικά όσο και μέσα στον καπιταλισμό.

Το ότι δεν την έχουμε δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι πρέπει να πεθάνουμε (από κριτική άποψη) ψάχνοντας «λογικές συσχετίσεις» εκεί που, ενδεχόμενως, δεν υπάρχουν. Η κριτική περιδιάβαση της ιστορίας των δύο τελευταίων αιώνων έχει να δείξει κι άλλα σημαντικά παραδείγματα όπου το στρίμωγμα (εδώ ή εκεί) οδήγησε σε παράλογες συμπεριφορές των αρχόντων – και των υποτελών πληθυσμών…

Δεν είναι για μπανιστήρι!

Κυριακή 27 Γενάρη. Είναι εύκολο να παρακολουθεί ο καθένας κάτι που συμβαίνει μακριά (έστω και δέκα πόντους μακριά απ’ τον κώλο του – συγγνώμη για την έκφραση αλλά προέρχεται από παλιά παροιμία) με το ενδιαφέρον ή την αδιαφορία του εκ του ασφαλούς θεατή.

Δεν μπορούμε να εμποδίσουμε μια τέτοια mentalité (αν και πολύ θα θέλαμε, αφού την θεωρούμε εχθρική…), ειδικά αν έχει «γανωθεί» παρακολουθώντας τα πιο κοντινά στη μέση Ανατολή και στα πέριξ… Έχουμε, μόνο, μια πρόταση: για όσο καιρό η γεωγραφική απόσταση μοιάζει να προσφέρει μια κάποια ασφάλεια, μην χάνετε τον χρόνο σας χαζεύοντας μέσα απ’ τις κλειδαρότρυπες την “τύχη” (ή την “ατυχία”) των Άλλων – των Άλλων που είναι σαν εσάς κι εμάς, αλλά είναι βολικό να κρυβόμαστε απ’ αυτούς πίσω απ’ το πρωτοκοσμικό διαβατήριό μας διαχωρίζοντας τη θέση μας… Κάντε τον κόπο να μπείτε στο πετσί τους. Κάντε τον κόπο να μπείτε στη θέση τους χωρίς τις πολιτικές και πολιτισμικές σιγουριές (;) που προσφέρει ακόμα (σαγηνευτικά και αποπροσανατολιστικά…) ένας κόσμος που τον έχουμε / έχετε περί πολλού – αλλά σταθερά καταρρέει πάνω μας.

Κάντε το. Προσπαθείστε το. Στην αρχή είναι αρκετά δύσκολο, μετά όμως κάπως γίνεται. Κάντε το – κάποια στιγμή θα μάθετε, έστω κι έτσι, έμμεσα, πράγματα που σας χρειάζονται.

(Κάντε το – θα μας θυμηθείτε κάποτε…)

Ένα τείχος στο αμέρικα

Κυριακή 13 Γενάρη. Από πρώτη ματιά η επιμονή του ψόφιου κουναβιού να φτιάξει οπωσδήποτε τείχος στα αμερικανο-μεξικανικά σύνορα φαίνεται παράλογη. Ειδικά στο σημείο που έχει φτάσει η κόντρα του για το θέμα με την υπό τον έλεγχο των δημοκρατικών βουλή των αντιπροσώπων. Αυτός ζητάει να εγκριθεί δαπάνη 5 δισ δολαρίων για το κτίσιμο· οι δημοκρατικοί του εγκρίνουν μόνο 1,3 δισ, οπότε το ψόφιο κουνάβι έχει “κλείσει” διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, εκβιάζοντας. Ο εκβιασμός του δεν έχει πιάσει ως τώρα, παρότι οι δυσλειτουργίες του αμερικανικού δημόσιου έχουν γίνει αισθητές. Τώρα απειλεί ότι θα κηρύξει κατάσταση «έκτακτης ανάγκης», που του επιτρέπει να πάρει λεφτά απ’ το υπ.αμ. και να αναθέσει στον στρατό την κατασκευή του τείχους. Έχει κάνει, ρητορικά, ό,τι μπορούσε για να πείσει ότι οι μετανάστες απ’ την λατινική αμερική είναι «εισβολείς» και «εθνική απειλή»: έχει υποστηρίξει ότι ανάμεσά τους κρύβονται «τζιχαντιστές»… ότι «κάνουν λαθρεμπόριο ναρκωτικών διαλύοντας την αμερικανική κοινωνία»… και άλλα τέτοια όμορφα. Που στην ευρώπη θεωρούνται κοινότοπα, αλλά στο αμέρικα πείθουν μόνο τους ρατσιστές κοκινόσβερκους ψηφοφόρους του.

Το ζήτημα είναι ότι στο σημείο που έχει φτάσει αυτή η εσωτερική αναμέτρηση (για ένα τριτεύον ζήτημα) το ψόφιο κουνάβι είτε θα υποχωρήσει (καταστρεφόμενο πολιτικά) είτε θα προχωρήσει στην κήρυξη «έκτακτης ανάγκης», η οποία όμως είναι πολύ πιθανόν να κριθεί παράνομη και καταχρηστική απ’ τα δικαστήρια. Αφού είχε ξαναδοκιμάσει να αναθέσει στον στρατό την φύλαξη των συνόρων απέναντι στους μετανάστες, για να εισπράξει την δικαστική απάντηση ότι η δράση του στρατού κατά αόπλων στα σύνορα απαγορεύεται απ’ το αμερικανικό σύνταγμα.

Προς τι αυτή η επιμονή για ένα τέτοιο ζήτημα που όχι μόνο έχει γίνει ζήτημα σύγκρουσης πρώτης γραμμής, όχι μόνο δημιουργεί προβλήματα γενικά στο αμερικανικό κράτος αλλά, τελικά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα καταλήξει σε αποτυχία του ψόφιου κουναβιού; Είναι, απλά, η ρατσιστική λόξα ενός γεροντονάρκισσου που απέκτησε εξουσία;

Δύσκολο να απαντήσουμε με σιγουριά. Θα μπορούσε να είναι, ακόμα ακόμα, και ένα σύμπτωμα της πραγματικής αδυναμίας του ψοφιοκουναβικού γκουβέρνου, που έχει κηρύξει διάφορους πολέμους σχεδόν με το σύνολο του πλανήτη, υποτίθεται από θέση ισχύος, αλλά στην πράξη δεν έχει τα αποτελέσματα που ήλπιζε.

Υπάρχει, όμως, και άλλη πιθανή εξήγηση για την «χρησιμότητα» ενός τέτοιου τείχους. Έχει σχέση με το τι ετοιμάζει το αμερικανικό βαθύ κράτος (ή κάποια φραξιά του…) για την λατινική αμερική. Υπάρχει η άποψη πως ετοιμάζει έναν πόλεμο «φιλικών» κρατών εναντίον της βενεζουέλας. Ακόμα κι έτσι να μην είναι ωστόσο, η κοινωνική / οικονομική καταστροφή που έχουν προκαλέσει ή/και θα προκαλέσουν αφενός αποτυχημένοι «σοσιαλισμοί» τύπου Maduro και αφετέρου μισοκαλυμένες χούντες τύπου Bolsonaro θα ξεσπιτώσουν πολλές χιλιάδες πληβείων. Που θα αναζητήσουν καταφύγιο (που αλλού;) και μια κάπως καλύτερη «τύχη» στις ηπα.

Είναι προφανές ότι οι αμερικάνοι ρατσιστές ούτε σαν εφιάλτη δεν θα ήθελαν να δουν ένα, δύο ή τρία εκατομμύρια λατινοαμερικάνους εργάτες και εργάτριες να περνάνε τα αμερικανικά σύνορα. Τους προτιμούν εκεί που είναι τώρα, να δουλεύουν σαν σκλάβοι.

Σ’ αυτό το ενδεχόμενο η ως τώρα αδιαπραγμάτευτη αντίδραση των δημοκρατικών πως εξηγείται; Διαφωνούν με τα σχέδια του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στη λατινική αμερική; Μάλλον απίθανο, αν και σε ότι αφορά την κούβα ο Obama είχε άλλη άποψη απ’ αυτή του ψοφιοκουναβιστάν. Ελπίζουν ότι το μεξικό θα αποδειχθεί ικανοποιητικά φονικός φραγμός για τα καραβάνια των φυγάδων; Ίσως. Μήπως, απλά, θέλουν να ξεφορτωθούν το ψόφιο κουνάβι; Πολύ πιθανό.

Θεωρούν, όμως, τον Pence καλύτερο; Άβυσσος η λογική των πολιτικών βιτρινών στα κράτη που παρακμάζουν…

Η εφεύρεση της “μεσαίας τάξης” (ειδική αναφορά)

Κυριακή 6 Γενάρη. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και ακόμα εντονότερα απ’ τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και μετά, σημαντικοί ιδεολογικοί (και όχι μόνο) μετασχηματισμοί άρχισαν να γίνονται (μερικές φορές επιβλήθηκαν ακαριαία) στο βόρειο ημισφαίριο του καπιταλιστικού κόσμου. Ειδικά στην (δυτική) ευρώπη, στην (βόρεια) αμερική, και στην ιαπωνία. Η προσεκτική έρευνα μπορεί να δείξει την αλυσίδα των εξελίξεων και μέσα σ’ αυτήν τι ήταν αιτία και τι αποτέλεσμα. Ωστόσο, λόγω μεγέθους, μια τέτοια ανάλυση ξεπερνάει τα περιθώρια χώρου της ασταμάτητης μηχανής.

Επι τροχάδην ένας κατάλογος, χωρίς αιτιακή αξιολόγη: Η ανάπτυξη του τριτογενούς καπιταλιστικού τομέα, δηλαδή πολλών ειδών εξαρτημένης, μισθωτής εργασίας που έμοιαζαν να διαφέρουν (αισθητικά αλλά και, κάποιες φορές, οργανωτικά) απ’ τις δουλειές στον πρωτογενή (αγρο/κτηνοτροφία) και στον δευτερογενή (βιοτεχνία, βιομηχανία, ορυχεία, λιμάνια, μεταφορές, κατασκευές)… Η κατάρρευση του “ανατολικού μπλοκ” και, σύμφωνα με τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις, η εξαφάνιση του “κομμουνιστικού κινδύνου” (ο οποίος, ρητά ή άρρητα, ήταν εργατικός)… Η “νίκη του νεο-φιλελευθερισμού” (άρα και όλων των ιδεολογικών του αποσκευών) και, επιπλέον, η ανιστόρητη διάδοση της “είδησης” περί τέλους της ιστορίας… Η εκτόξευση της κατανάλωσης ως δημιουργού “ταυτότητας” (ατομικής κατά κύριο λόγο) ακόμα κι αν επρόκειτο για κατανάλωση με δανεικά… Η μαζική είσοδος στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας μεταναστών / μεταναστριών απ’ το πρώην “σοσιαλιστικό μπλοκ”, εκατομυρίων ανδρών και γυναικών που αντιμετωπίστηκαν όχι σαν εργάτες / εργάτριες αλλά σαν οι φουκαράδες ηττημένοι του 3ου παγκόσμιου (“ψυχρού πολέμου”)… Διάφορες θεωρητικές κατ’ αρχήν δοξασίες για το “τέλος του προλεταριάτου” εξαιτίας των (αναμενόμενων) τεχνολογικών εξελίξεων…

Όλα αυτά μαζί (ας το επαναλάβουμε: τα αναφέρουμε επιγραμματικά!) απετέλεσαν βασικά συστατικά της κατασκευής (ή της ανακατασκευής) δύο εννοιών – ζήτημα που ήταν, και αποδεικνύεται ως σήμερα, στρατηγικής σημασίας για την καπιταλιστική ευρρυθμία. Ο ένας ήταν η επέκταση της έννοιας “μεσαία τάξη”. Ιστορικά η “μεσαία τάξη” ήταν το μεγαλύτερο μέρος της αστικής τάξης και συναπαρτιζόταν από σπουδαγμένους σε πανεπιστήμια ελεύθερους επαγγελματίες διαφόρων ειδών, υψηλόβαθμα στελέχη του κρατικού ή του ιδιωτικού τομέα, και διαφόρων ειδών “μεσαίου” μεγέθους εργοδότες. Και πάλι ιστορικά διακριτοί απ’ την “μεσαία τάξη” (ή “μεσαίο στρώμα της αστικής τάξης”) ήταν οι μικροαστοί· και, φυσικά, η εργατική τάξη.

Με την ανακατασκευή της η (νέα) “μεσαία τάξη” ορίστηκε έτσι ώστε να συμπεριλαμβάνει σχεδόν τους πάντες. Όχι, υποχρεωτικά, με οικονομικά κριτήρια (επειδή κάτι τέτοιο θα ήταν χοντροκομμένο). Σίγουρα με ιδεολογικά. Για παράδειγμα ο μικροαστός του τέλους του 20ου αιώνα (ας πούμε: ιδιοκτήτης ενός επαρχιακού συνεργείου επισκευής αυτοκινήτων· ή ενός φορτηγού μεταφορών· ή, ακόμα πιο απλά: ο μισθωτός ιδιοκτήτης ενός ι.χ. και ενός σπιτιού προς ιδιοκατοίκηση) “βαφτίστηκαν” μεσαία τάξη επειδή, κυρίως, ιδεολογικά και πολιτιστικά ήταν (ή έπρεπε, ή ήθελαν να είναι) καταναλωτές των status symbols, των ηθών και των συμπεριφορών της “μεσαίας τάξης”.

Έτσι ορισμένη η post modern «μεσαία τάξη» δεν έπαψε να διογκώνεται στα ‘90s, ακόμα και (συχνά κυρίως με) δάνεια διαφόρων ειδών: εφόσον μπορούσε κανείς να φτάσει ή να αγγίξει ένα «ικανοποιητικό» επίπεδο κατανάλωσης, ήταν (αυτονόητα!) «μεσαία τάξη» – ακόμα κι αν για να φτάσει σ’ αυτήν την επιτυχία είχε υποθηκεύσει το σύνολο της ζωής του και των όποιων ισχνών ιδιοκτησιών του… Ταυτόχρονα ανακηρύχτηκε πανηγυρικά και με κάθε επισημότητα (οι σχετικές δηλώσεις «ειδικών» και «πολιτικών» ήταν η μόνιμη χρυσή βροχή…) σαν «η σπονδυλική στήλη της δημοκρατίας»: αυτή η μυθική «μεσαία τάξη» ήταν που ευνοούσε την πολιτική σύγκλιση των καθεστωτικών κομμάτων γύρω από ένα εξίσου μυθικό «κέντρο». Το «κέντρο» έγινε για τα ‘90s και τα ‘00s ο πολικός αστέρας της “δημοκρατικής πολιτικής ζωής”. Και τα κόμματα του “δημοκρατικού τόξου” αυτής της “πολιτικής ζωής” έπρεπε, με τις μικροδιαφορές / μικροπαραλλαγές μεταξύ τους, να ορκίζονται σ’ αυτό το “κέντρο”. Έτσι, στη θέση των πολιτικών όρων “δεξιά” και “αριστέρα” (που ήταν, υποτίθεται, αντίπαλες μεταξύ τους) κατασκευάστηκαν οι όροι “κεντροδεξιά” και “κεντροαριστέρα”. Με προσανατολισμό και σταθερό σημείο αγκύρωσης το “κέντρο”… Σαν κυβερνητικές αποφύσεις του.

(φωτογραφία: Χθες, καμαρωτοί. Με τους μπερέδες τους, τα μπάτσικα στο κεφάλι… Τώρα το που τα πήραν τα παράσημα μη ρωτήσετε…)