Με το δελτίο…

Δευτέρα 18 Οκτώβρη>> Αν τα λιμάνια είναι έτοιμα για να φορτώσουν δεν υπάρχουν οδηγοί για τις νταλίκες… Αν υπάρχουν οδηγοί για τις νταλίκες δεν υπάρχουν καύσιμα… Αν υπάρχουν καύσιμα δεν υπάρχουν κοντέινερ για να φορτωθούν… Με μια μέθοδο του είδους «ο σκύλος κυνηγάει την ουρά του – και δεν την πιάνει» διάφορα αφεντικά του καπιταλισμού σκηνοθετούν την «επόμενη σπανιότητα», μετά την σπανιότητα υγείας… «Ελλείψεις των πάντων, συμπεριλαμβανόμενων των τροφίμων»: να μια εκστρατεία που έχει αρχίσει να ξεδιπλώνεται. Μαζί με την μεταφυσική της: όπως έγινε με έναν γενικά μικρής σοβαρότητας ιό, έτσι και τώρα η «πηγή των προβλημάτων» είναι ομιχλώδης τόσο όσο χρειάζεται για να επιβληθούν καινούργιες πειθαρχίες.

Έχουμε γράψει ήδη για τον ρόλο των τζογαδόρων στα χρηματιστήρια στην εκτόξευση πολλών τιμών σε βασικά  εμπορεύματα. Δυο κουβέντες τώρα για τα μαγικά κουτιά μεταφορών μεγάλων αποστάσεων για τα είδη που μπορούν να συσκευαστούν έτσι: containers… Υπάρχει μεγάλη έλλειψη containers διεκτραγωδούν οι «ειδικοί»… Μα που πήγαν τα containers;

Όταν, πέρυσι, επιβλήθηκαν στον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο όλες οι απαγορεύσεις (που πέτυχαν να αρρωστήσουν όσο το δυνατόν περισσότερους), οι αγορές μέσω ηλεκτρονικών παραγγελιών εκτοξεύτηκαν (στη δύση), όχι όμως στα πάντα. Υπήρξε μια αξιοσημείωτη κάμψη του διεθνούς εμπορίου, και ειδικά των εξαγωγών απ’ την ασία προς την ευρώπη και την βόρεια αμερική.

Αυτό κανονικά θα σήμαινε αξιοσημείωτη πτώση των ναύλων… Προκειμένου να κρατήσουν κάπως σταθερές τις τιμές των ναυλώσεων, οι εφοπλιστές με κοντεϊνεράδικα απέσυραν ένα ποσοστό του στόλου τους. Κυρίως όμως σταμάτησαν να φορτώνουν άδεια κοντέινερ απ’ την δύση προς την ανατολή: έχαναν χρόνο (τόσο στο φόρτωμα όσο και στην μεταφορά) και δεν τους συνέφερε (θεώρησαν).

Αυτό συνεχίστηκε και το 2021: απ’ την μια μεριά η ασιατική (και όχι μόνο η κινέζικη) παραγωγή εμπορευμάτων αυξήθηκε, μαζί με την (δυτική) ζήτηση. Απ’ την άλλη μεριά τα άδεια κοντέινερ άρχισαν να στοιβάζονται εντονότερα στα δυτικά λιμάνια. ‘Ετσι το πράγμα έφτασε στο σημείο το 40% των κοντέινερ που πηγαίνουν στις ηπα να συσσωρεύεται στα μεγάλα λιμάνια όταν αδειάζουν και να μην επιστρέφουν στην ασία για να ξαναγεμίσουν∙ σε μια περίοδο όπου η ασιατική παραγωγή και οι παραγγελίες / εξαγωγές προς τη δύση αυξάνονται, εντονότερα απ’ τον Μάη του 2021 και μετά.

Οι μεγαλύτερες βιομηχανίες κοντέινερ βρίσκονται σε ασιατικά κράτη. Τρεις κινεζικές (CIMC, DFIC, και CXIC) κατασκευάζουν το 80% της παγκόσμιας ποσότητας. Έχουν αυξήσει την παραγωγή τους, αλλά η κατασκευή καινούργιων δεν μπορεί να γίνει με την ταχύτητα που απαιτεί αυτή η μονόπλευρη συσσώρευση / εγκατάλειψη των άδειων σε δυτικά (κυρίως αμερικάνικα) λιμάνια. Προσθέστε κι αυτό: μεγάλη παραγωγή κοντέινερ υπήρξε μεταξύ 2005 και 2009, αλλά αυτά τα κουτιά έχουν μέσο όρο ζωής 15 χρόνια. Συνεπώς εκτός απ’ τα άδεια συσσωρευμένα στα δυτικά λιμάνια πρέπει να αντικατασταθούν και τα παλιά….

Η τεχνητή έλλειψη κοντέινερ ανεβάζει και την δική τους τιμή (τα αγοράζουν οι μεγάλες μεταφορικές) που φυσικά ανεβάζουν ανάλογα τις τιμές της μεταφοράς, αλλά και τα μεταφορικά τα ίδια (κέρδη για τους εφοπλιστές) αφού έχει ενταθεί ο συναγωνισμός μεταξύ των εισαγωγέων για το ποιος θα προλάβει να πάρει έγκαιρα τις παραγγελίες του. Μικρότερος όγκος μεταφερόμενων εμπορευμάτων (λόγω μειωμένου αριθμού κουτιών) + ακριβότερα μεταφορικά και «κόστος» κουτιού = αύξηση των τιμών αλλά και ελλείψεις.

Κερδίζει κάποιος απ’ αυτές τις μανούβρες; Οι κατασκευαστές container, αλλά και οι ιδιοκτήτες των πλοίων που τα μεταφέρουν. Υπάρχει όμως κι ένα κέρδος επιπλέον. Η καπιταλιστική μεταφυσική περιστρέφεται γύρω απ’ τον όρο «προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα», λέξεις με νόημα αόριστο, που δεν γίνεται χειροπιαστά κατανοητό απ’ τον μέσο υπήκοο. Κατά συνέπεια κάνει εκείνο για το οποίο εκπαιδεύτηκε επί σχεδόν 2 χρόνια: φοβάται. Φοβάται την ακρίβεια, φοβάται τις ελλείψεις, χωρίς να μπορεί να αποδώσει κάπου συγκεκριμένα την ευθύνη.

Το fear factory είναι το μόνο που δεν έχει κανένα πρόβλημα…”Πουλάει” μαζικά, χοντρική, και χωρίς containers…

Ο θείος απ’ το Πεκίνο 1

Πέμπτη 11 Απρίλη. Ενώ η ε.ε. υπέγραφε μια (φιλόδοξη) “συμφωνία εμπορικής / οικονομικής συνεργασίας” με το Πεκίνο, η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε 11 δισ. δολάρια ετήσιους δασμούς στις ευρωπαϊκές εισαγωγές, σαν “τιμωρία” για ευρωκρατικές ενισχύσεις στην airbus… Μπορεί να διαβαστεί και ανάποδα: ενώ η Ουάσιγκτον ανακοίνωνε 11 δισ. δολάρια ετήσιους δασμούς στις ευρωπαϊκές εισαγωγές (με τις Βρυξέλες να ετοιμάζονται να απαντήσουν ανάλογα, με το ίδιο ποσό δασμών στις αμερικανικές εισαγωγές) ο αυτοκρατορικός πρωθυπουργός Li Keqiang, ο πληθωρικός εκ λουξεμβούργου ορμώμενος αρχικομισσάριος Jean Claude Juncker, και ο πολωνός πρόεδρος του ευρωπαϊκού συμβουλίου Donald Tusk άναβαν στις Βρυξέλες την πίπα της (καπιταλιστικής) ειρήνης: η «ευρασία», για άλλους όνειρο και για άλλους εφιάλτης, έκανε μερικά βήματα ακόμα: σα σύνολο η ε.ε. είναι ήδη η μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο και ο νο 1 προορισμός των κινεζικών εξαγωγών· ενώ η κίνα είναι ο νο 2 προορισμός των ευρωπαϊκών εξαγωγών…

Αυτές οι μέρες του Απρίλη του 2019 θα μπορούσαν να θεωρηθούν συμπυκνωμένα στιγμιότυπα των ριζικών αλλαγών στις παγκόσμιες καπιταλιστικές ισορροπίες (ή ανισορροπίες) και στον ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό· θα ήταν αφελές ωστόσο να νομίσει κανείς ότι είναι η είσοδος στην «επί γης ειρήνη». Το αντίθετο…

Σύμφωνα με το κοινό ανακοινωθέν των Βρυξελλών, πριν 2 μέρες, το Πεκίνο ανέλαβε την δέσμευση να μειώσει τις κρατικές επιδοτήσεις στις κινέζικες εταιρείες, καθώς και την υποχρέωση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που στήνουν εργοστάσια στην κίνα να μοιράζονται τις τεχνολογικές τους γνώσεις με ανάλογες κινεζικές. Απ’ την μεριά της η ε.ε. θα γίνει φιλικότερη σε κινεζικές επενδύσεις στο έδαφός της· αν και όχι αδιακρίτως.

Αυτά θα έχουν ολοκληρωθεί σε κανά χρόνο· ίσως, τότε, ο κινεζικός καπιταλισμός να μην έχει ιδιαίτερη ανάγκη τα ευρωπαϊκά τεχνολογικά know how. Επιπλέον, οι πολιτικοί εκπρόσωποί του δεν κινούνται (συνεπώς δεν εξαρτιώνται) αποκλειστικά απ’ την «κεντρική πολιτική ευρωπαϊκή διαχείριση» των ευρω-καπιταλισμών, όπως αυτή μορφοποιείται στις Βρυξέλες. Το πολύ πρόσφατο (και πετυχημένο) ταξίδι για δουλειές του αυτοκράτορα Xi σε ιταλία (με το Παλέρμο μέσα – θα το θυμίζουμε!), μονακό και γαλλία αποδεικνύει ότι η κινεζική εξωτερική πολιτική κινείται άνετα σε όλα τα “επίπεδα” όπου μπορούν να λαμβάνονται αποφάσεις.

Κι έτσι, πέρα απ’ τις κινεζικές κινηματογραφικές υπερπαραγωγές, θα ήταν σκόπιμο να αρχίσουμε να εξοικειωνόμαστε με την μακριά κινεζική ιστορία: πληθαίνουν εκείνοι που επιμένουν ότι “το διάλειμα 5 αιώνων” όπου ο λεγόμενος “δυτικός κόσμος” έγινε το κέντρο του πλανήτη, τελείωσε.

Ο ναύαρχος Zheng He επιστρέφει – γενναιόδωρος λένε, όπως τότε (που όλη η ευρώπη ζούσε, περίπου, σε σπηλιές…)

(φωτογραφία κάτω: Χάρτης της γης, όταν η δυναστεία των Ming ήξερε ότι είναι στρογγυλή επειδή το ναυτικό της την είχε γυρίσει όλη· ενώ στην ευρώπη δεν ήξεραν ότι υπάρχει κάποιο εμπόδιο στο δρόμο για τις ινδίες αν πλέει κανείς συνέχεια προς τα δυτικά … Αριστέρα ανδριάντας του ναυάρχου Zheng He).

‘Ενας Χι στην ευρώπη

Τετάρτη 27 Μάρτη. Στην Ρώμη οι “άλλοι” της ευρώπης τον σνόμπαραν… Δεν πειράζει. Πήγε και στο Παλέρμο – κι αυτό, παρακαλούμε, να μην το ξεχάσετε…

Στο Παρίσι η επίσκεψη ήταν κάπως διαφορετική. Το γαλλικό καθεστώς προσπαθεί να παριστάνει ότι έχει «σχέδιο» για το project europe. Φυσικά, το καλωσυνάτο αφεντικό του Πεκίνου, είχε και για τον μικρό Λουδοβίκο (Μακρόν) δώρα. Ας πούμε μια γενναία αύξηση της παραγγελίας για πολιτικά αεροπλάνα – προς τιμήν της airbus. Και μερικές ακόμα οικονομικές / εμπορικές συμφωνίες…

Στο Παρίσι (και όχι στη Ρώμη…) προσέτρεξαν κι άλλοι ευρωπαίοι. Η κυρία Merkel και ο κυρ Juncker (δυστυχώς η δόλια κυρά May είναι απασχολημένη με άλλα). Έτσι δόθηκε η ευκαιρία στον κυρ Xi, εκτός απ’ τις μπίζνες, να ξεδιπλώσει το όνειρό του για έναν «καλύτερο κόσμο»…

Τέσσερα ελλείμματα στις παγκόσμιες υποθέσεις πρέπει να αντιμετωπίσουμε από κοινού είπε. Πρώτον, τα ελλείμματα στους δημόσιους προϋπολογισμούς (δεν αφορούν Πεκίνο και Βερολίνο). Δεύτερον, το έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ κυβερνήσεων, λαών, πολιτισμών. Τρίτον, το έλλειμμα ειρήνης στις διεθνείς σχέσεις. Και τέταρτον το έλλειμμα ανάπτυξης.

Ο καπιταλισμός δεν προχωράει (και δεν προχώρησε ποτέ) χωρίς αυτά τα ελλείμματα – οι «διαφορές» είναι που εξασφαλίζουν τον «δυναμισμό» του! Όπως η «διαφορά δυναμικού» εξασφαλίζει την κυκλοφορία του ρεύματος.

Όχι, ο κυρ Xi δεν είπε χτες απ’ το Παρίσι ότι πρέπει ο πλανήτης να τον ξεφορτωθεί τον παλιοκαπιταλισμό (αυτά τα λέει στα συνέδρια του κ.κ. κίνας). Απλά, ευελπιστώντας ότι οι σχέσεις κίνας – ε.ε. θα εξελιχθούν διαφορετικά απ’ τις σχέσεις κίνας – ηπα (κι έτσι θα γίνει: το δείχνει η Ρώμη, το δείχνει και το Παλέρμο, το global Παλέρμο…) κερδίζει τον χρόνο που είναι αναγκαίος στον κινεζικό καπιταλισμό / ιμπεριαλισμό.

Ωστόσο ας μην υποτιμήσουμε την συγκυρία: η πρωτοβουλία των δρόμων του μεταξιού (Belt and Riad Initiative – BRI) είναι ένα πολλαπλάσιο και πολύ πιο εκτεταμένο «σχέδιο Μάρσαλ». Ο πρώτος που υφίσταται τις συνέπειές του θα είναι το ψοφιοκουναβιστάν. Όσο αυτό συμβαίνει, οι υπόλοιποι μπορούν να δοκιμάσουν κάποιο είδος (προσωρινής) ανακωχής μεταξύ τους.

Αυτός είναι ο μοναδικός λόγος που το ασύμμετρο (όπως εξελίσσεται) project europe μπορεί ακόμα να ελπίζει και να φτύνει τον κόρφο του ευχόμενο «μακριά από εμάς» (η «τύχη» του αμέρικα)…

Συμμαχικοί καυγάδες

Τρίτη 28 Αυγούστου. Με την γερμανία είμαστε αποφασισμένοι να δημιουργήσουμε ένα ανεξάρτητο ευρωπαϊκό ή γαλλο-γερμανικό χρηματοδοτικό εργαλείο που θα μας επιτρέψει να πάψουμε να είμαστε τα παράπλευρα θύματα των αμερικανικών διεθνών κυρώσεων…. Θέλω μια ευρώπη που θα είναι κυρίαρχη ήπειρος και όχι βάσσαλος, κι αυτό σημαίνει το να έχει εντελώς ανεξάρτητους χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς, που σήμερα δεν υπάρχουν.

Αυτά δήλωσε ο γάλλος υπ.οικ. Bruno Le Maire χτες σε συνέντευξη τύπου. Είναι κάτι σα συνέχεια παρόμοιων δηλώσεων του γερμανού υπ.οικ. Heiko Maas: σε μεγάλο βαθμό αφορά το προσπέρασμα του swift. Η αφορμή είναι οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της Τεχεράνης. Οι αιτίες είναι πολύ πιο πλατιές: αφορούν, επίσης, τις οικονομικές σχέσεις με την Μόσχα, το Πεκίνο (αλλά, γιατί όχι; ακόμα και την Πγιονγκγιάνγκ) – με άλλα λόγια το ποιος κάνει κουμάντο στον πλανήτη.

Το swift (το όνομα είναι απ’ τα αρχικά του society for worldwide interbank financial telecommunication) είναι ο διεθνής μηχανισμός διακανονισμού των διασυνοριακών πληρωμών: διασυνδέει και διαχειρίζεται τις μεταβιβάσεις χρήματος μεταξύ 11.000 «οντοτήτων», από περισσότερα από 200 κράτη και ανεξάρτητες περιοχές. Η έδρα του είναι στο βέλγιο (όπως και του νατο…) και στο διοικητικό του συμβούλιο έχει ceo από 2 αμερικανικές τράπεζες (citigroup και j.p. morgan) που τροφοδοτούν την αμερικανική fed με τα στοιχεία που χρειάζεται για να μαστορεύει τις κυρώσεις.

Αυτό σημαίνει ότι η «ανεξαρτησία» που διακηρύσσουν γερμανοί και γάλλοι σημαίνει μηχανισμούς χρηματικών διαβιβάσεων στη διοίκηση των οποίων δεν θα συμμετέχουν εκπρόσωποι / πράκτορες των αμερικανικών τραπεζών· ή, σε κάθε περίπτωση, δεν θα μεταφέρονται στοιχεία αυτών των συναλλαγών στην Ουάσιγκτον. Όμως αυτό δεν θα είναι όλη η «απελευθέρωση». Γιατί η πρόσφατη εμπειρία δείχνει ότι ο αμερικανικός «πυρετός κυρώσεων» δεν εξαρτιέται αποκλειστικά απ’ το swift: οι απειλές σχετικά με τον nord stream 2 είναι σαφώς πιο «πολιτικές», και είναι αντίποινα που ξεπερνούν την δικαιοδοσία του swift…

Νομίσματα σε περιστροφή

Τρίτη 28 Αυγούστου. Η «ναυτεμπορική» είναι μια καθημερινή πρωϊνή εφημερίδα που απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε στελέχη επιχειρήσεων, με ιδιαίτερη έμφαση τις ναυτιλιακές. Το να ανησυχεί, λοιπόν, για την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου έχει το ενδιαφέρον του.

Με βάση τα στοιχεία που παραθέτει σε χθεσινό άρθρο, το δολάριο περαμένει μεν κυρίαρχο, αλλά με μια ελαφριά πτωτική τάση σαν διεθνές «αποθεματικό νόμισμα». Ενώ, δηλαδή, το τελευταίο τρίμηνο του 2016 κάλυπτε το 65,34% των αποθεματικών παγκόσμια, το φετεινό τρίμηνο Γενάρη – Μάρτη είχε πέσει στο 62,48%. Αν τα «αποθεματικά» είναι το κριτήριο, τότε ίσως το δολάριο (και μαζί του η fed και η Ουάσιγκτον) θα μπορούσε να ανησυχεί συγκρατημένα: το επόμενο αποθεματικό νόμισμα είναι το ευρώ (20,4%), το τρίτο στη σειρά το γιέν (4,8%) ενώ το φιλόδοξο γουάν μόνο το 1,4%.

Τα «αποθεματικά» είναι βασικά με την μορφή χρεωγράφων που έχουν εκδοθεί στο κάθε νόμισμα. Δεσπόζουσα θέση έχουν, φυσικά, τα «κρατικά ομόλογα» (και ακολουθούν τα εταιρικά). Τα δάνεια ενός κράτους (ή μιας επιχείρησης) μπορούν να θεωρηθούν “απόθεμα”, “κάσα”, αν αυτός που έχει δανειστεί θεωρείται αξιόχρεος. Αν, λοιπόν, το δολάριο έχει περίπου το 62,5% των παγκόσμιων «αποθεματικών», αυτό οφείλεται στο τεράστιο αμερικανικό δημόσιο χρέος, που βρίσκεται στα 21,3 τρισεκατομύρια δολάρια. Θα επανέλθουμε στη συνέχεια σ’ αυτό.

Υπάρχει, όμως, ένας άλλος δείκτης που δείχνει ότι πράγματι το δολάριο (και ότι αυτό σημαίνει) απειλείται σοβαρά. Είναι ο χάρτης των νομισμάτων που χρησιμοποιούνται στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Εκεί το δολάριο έχει μόνο το 39,9% της «αγοράς», με το 35,7% να ανήκει στο ευρώ, το 3% στο γιέν, το 1,6% στο γουάν και το 19,8% σε άλλα νομίσματα (στα οποία περιλαμβάνονται η αγγλική λίρα, το ελβετικό φράγκο, το ρούβλι, κλπ).

Η χρήση του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές πρόκειται να πέσει (ίσως όχι άμεσα και θεαματικά, αλλά θα πέσει) στο βαθμό που μια σειρά κράτη θα αυξήσουν την χρήση των δικών τους νομισμάτων στο μεταξύ τους εμπόριο. Κατά συνέπεια η «ηγεμονική θέση» του δολαρίου εξαρτιέται όλο και περισσότερο απ’ την λειτουργία του σαν «αποθεματικό νόμισμα»· ή, ειπωμένο διαφορετικά, απ’ την διάθεση των ανταγωνιστών του να συνεχίσουν να το δανείζουν αγοράζοντας τα ομόλογά του.

Εδώ, όντως, εμφανίζεται μια απειλητική τάση: η Μόσχα «ξεφορτώνεται» τα αμερικανικά ομόλογα με γρήγορους ρυθμούς, το ίδιο και η Άγκυρα· το Πεκίνο (που παραμένει ο μεγαλύτερος δανειστής των ηπα…) με μικρότερους· και, παραδόξως, στο «ξεφόρτωμα» των αμερικανικών κρατικών χρεωγράφων συμμετέχει και το Τόκιο. Αυτό το «ξεφόρτωμα» σημαίνει πώληση των αμερικανικών ομολόγων, μια ενέργεια που είναι κερδοφόρα αν αυτά έχουν «καλή τιμή» στην αγορά. Έτσι προχωράει στο βαθμό που δεν φαίνεται· που δεν αποτελεί, δηλαδή, έκφραση μιας γενικευμένης «κρίσης εμπιστοσύνης» προς τον αμερικανικό καπιταλισμό….

Ενδοκαπιταλιστικός πόλεμος με σφαίρες από «γενικά ισοδύναμα της αξίας» – δηλαδή νομίσματα

Τρίτη 28 Αυγούστου. Υπάρχουν λοιπόν σε εξέλιξη δύο διαφορετικές διαδικασίες. Απ’ την μια η παράκαμψη των ήδη θεσμοθετημένων ή αναγγελμένων αμερικανικών κυρώσεων, είτε κατά της Τεχεράνης, είτε κατά της Άγκυρας, είτε κατά της Μόσχας, είτε κατά οποιουδήποτε άλλου. Απ’ την άλλη ο περιορισμός της παγκόσμιας κυκλοφορίας του δολαρίου και, μαζί μ’ αυτήν, η ακύρωση της χρηματοπιστωτικής ηγεμονίας των ηπα (που έχει σχέση και με την στρατιωτική: η ένταση του στρατιωτικού εξοπλισμού των ηπα χρηματοδοτείται με δανεικά…)

Για το πρώτο ούτε το Παρίσι ούτε το Βερολίνο μπορούν να βασίζονται άμεσα σε ένα ευρωπαϊκό αντι-swift· θα χρειαστεί κάποιος χρόνος για να φτιαχτεί και να λειτουργήσει. Αντίθετα μπορούν να χρησιμοποιήσουν το έτοιμο κινεζικό αντι-swift (δηλαδή να κάνουν εμπόριο με την Τεχεράνη μέσω κινεζικών τραπεζών)… Ή τις ευρωπαϊκές «gateway banks» που κάνουν απευθείας συναλλαγές / πληρωμές όχι με βάση τους κωδικούς του swift αλλά τα iban των λογαριασμών, παρακάμπτοντας το swift…

Το δεύτερο είναι πιο αργή και πιο σύνθετη διαδικασία. Περιλαμβάνει, φυσικά, το «ξεφόρτωμα» των αμερικανικών ομολόγων απ’ τις κεντρικές τράπεζες, αλλά καθώς αυτό έχει το ρίσκο της υποτίμησής τους κάποια στιγμή, είτε αυτή η «στιγμή» θα είναι προσεκτικά προσχεδιασμένη· είτε εκείνοι που την «στιγμή» Χ θα έχουν ακόμα αρκετές ποσότητες αμερικανικών χρεωγράφων στα θησαυροφυλάκειά τους θα πρέπει να έχουν φροντίσει να έχουν και ικανές ποσότητες χρυσού… Για να στηρίξουν την (ανταλλακτική) αξία των δικών τους νομισμάτων, ώστε να μην παρασυρθεί απ’ την γρήγορη πτώση της (ανταλλακτικής) αξίας του δολαρίου.

Να, λοιπόν, το δυσοίωνο «σενάριο» – απ’ την ανησυχία της «ναυτεμπορικής»:

…Η παντοδυναμία του δολαρίου όμως δεν είναι μόνιμη. Ο Μπάρι Άιχενγκριν, καθηγητής οικονομικών στο Μπέρκλεϊ, περιγράφει στο Reuters ένα υποθετικό σενάριο απώλειας της κυριαρχίας του δολαρίου μακροπρόθεσμα. Καταλύτης για κάτι τέτοιο θα ήταν η ρήξη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Αμερικής και των συμμάχων της.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του καθηγητή Άιχενγκριν, εάν το δολάριο απολέσει το κύρος του ως ασφαλές καταφύγιο, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση 30% της παρουσίας του στα συναλλαγματικά αποθέματα των εταίρων, ποσοστό που υπολογίζεται ότι ισοδυναμεί με 750 δισεκατομύρια δολάρια. Και εάν κουνηθεί το πρώτο «πιόνι» στην παγκόσμια σκακιέρα, είναι πολύ εύκολο να πέσουν και τα υπόλοιπα…

Φυσικά ο καθηγητής κάνει μια αντιστροφή: πρώτα θα μειωθεί το δολάριο (τα αμερικανικά ή όποια άλλα δολαριακά χρεώγραφα) στα «συναλλαγματικά αποθέματα» και μετά θα προκληθεί η «κρίση στο κύρος του».

Κι έπειτα, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι όταν πέσει ένα πιόνι αναποδογυρίζει ολόκληρη η σκακιέρα!

(Ρωτείστε σκακιστές…)

Περί πολέμων – γενικότερα

Τρίτη 28 Αυγούστου. Οι νομισματικοί / εμπορικοί πόλεμοι δεν είναι κάτι καινούργιο!! Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ’90 για παράδειγμα, όταν ο ιαπωνικός καπιταλισμός ανέβαινε «άγρια» και το γιεν έδειχνε τα δόντια του στο δολάριο, η Ουάσιγκτον, μέσω διαφόρων διεθνών εμπόρων χρήματος και νομισμάτων, κήρυξε ανελέητο πόλεμο στο Τόκιο, προκαλώντας του σοβαρή κρίση. (Ήταν η εποχή που η ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία είχε υπερφαλαγγίσει την αμερικανική μέσα στην ίδια την έδρα της, το usa, και όπου όχι το ψόφιο κουνάβι αλλά κοτζάμ πρόεδρος Κλίντον ταξίδεψε στο Τόκιο σαν πλασιέ των αμερικανικών θωρακισμένων αυτοκινήτων…. προσπαθώντας να πείσει την Yakuza, τις γιαπωνέζικες μαφίες δηλαδή, για την αξία τους… Ναι, είναι αλήθεια: έτσι ακριβώς έγινε!)

Ακόμα και η δημιουργία του ευρώ υπήρξε εξ αρχής πράξη πολεμική, παρότι το κίνητρο του Παρισιού που επέβαλε το «ενιαίο νόμισμα» στο Βερολίνο (μετά την ένωση των δύο γερμανιών) δεν ήταν ο ανταγωνισμός με το δολάριο αλλά η εξαφάνιση του μάρκου. Εκείνο που διαφοροποίησε τα ως τότε δεδομένα (επειδή άρχισε να οξύνεται ο ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός) ήταν η πιο πρόσφατη διεθνής ένταση της κρίσης, απ’ τα τέλη του 2008 και μετά. Κρίση που (θα το θυμήσουμε, κι ας είναι μάταιο) είχε χρηματοπιστωτική έκφραση· αλλά όχι και αιτίες.

Απο εκείνο το χρονικό σημείο και μετά, το ποιες τράπεζες θα άντεχαν, ποια νομίσματα διεθνούς χρήσης θα είχαν τα μικρότερα στραπάτσα και, κατά συνέπεια, ποιοι καπιταλισμοί θα μπορούσαν να ανασυνταχτούν γρηγορότερα επωφελούμενοι απ’ το global εμπόριο, έγινε ακόμα κρισιμότερο.

Απ’ το 2010 και μετά, όταν η «ελληνική κρίση» έδωσε την ευκαιρία στην Ουάσιγκτον να ποντάρει σε μια «κρίση αξιοπιστίας του ευρώ» το ελληνικό κόμμα της δραχμής στοιχήθηκε απόλυτα με τις αμερικανικές επιδιώξεις – κατ’ αρχήν αντικειμενικά και σε αρκετές περιπτώσεις και υποκειμενικά (στο Sarajevo γράψαμε και για τα δύο όταν και όπως έπρεπε). Η κύρια έως μοναδική πηγή «συμβουλών» και «παραινέσεων» προς την Αθήνα να φύγει απ’ το ευρώ (προκαλώντας αυτήν την τόσο χρήσιμη στο δολάριο κρίση διεθνούς αξιοπιστίας του ευρωπαϊκού νομίσματος…) ή/και «προβλέψεων» για «το τέλος του ευρώ» ήταν αμερικανικά και αγγλικά think tanks, αγγλοαμερικανικά μήντια παγκόσμιας εμβέλειας, αγγλοαμερικανικοί οίκοι αξιολόγησης και οι παρατρεχάμενοί τους – έως «ενσωματωμένες» οικονομολογικές περσόνες διαφόρων διαμετρημάτων, φτάνοντας μέχρι τους νομπελίστες Paul Krugman και Joseph Stiglitz. Η επιθυμία διάλυσης της ευρωζώνης εκδηλώθηκε τόσο κατηγορηματικά τότε, ώστε αποτελεί το νήμα που συνδέει τους «δημοκρατικούς» και «φιλολαϊκούς» ινστρούκτουρες εκείνης της περιόδου, απ’ το 2010 και μετά, με τον πιο εντατικό εμπορικό πόλεμο του ψόφιου κουναβιού και των αμερικάνων συντηρητικών σήμερα.

Αυτό είναι, τώρα, το δεδομένο: ένας πόλεμος που γινόταν ήδη κλιμακώνεται. Και, εξαιτίας της κλιμάκωσης, δείχνει (σε όποιον θέλει να τα δει) τα όριά του.

Εκβιασμοί και «διαπραγματεύσεις»

Τετάρτη 9 Μάη. Θα εφαρμόσει αμέσως το αμερικανικό κράτος κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης; Εκτιμάμε «ναι». Θα εφαρμόσει αμέσως κυρώσεις σε οποιονδήποτε «κάνει δουλειές» με την Τεχεράνη; Εκτιμάμε «όχι». Είτε επειδή τέτοια είναι η τακτική, είτε επειδή υπάρχει ένα είδος δομικής σύγχισης στο «πολιτικό επιτελείο» των ηπα (προϊόν, προφανώς, ισχυρά αντιτιθέμενων εσωτερικών συμφερόντων), φαίνεται πιθανό να ακολουθηθεί η ίδια διαδικασία όπως με τους δασμούς σε διάφορα εισαγόμενα είδη.

Μόλις τους ανακοίνωσε, το ψόφιο κουνάβι άρχισε τις «δίμηνες» ή «τρίμηνες καθυστερήσεις» στην εφαρμογή τους. Πότε για τον καναδά, πότε για την ε.ε., πότε για τη νότια κορέα… Αυτό δημιουργεί μια «ομιχλώδη ατμόσφαιρα» σε κρίσιμες πλευρές της καπιταλιστικής συσσώρευσης / αξιοποίησης: προφανώς καμία σοβαρή επιχείρηση δεν μπορεί να δουλέψει με «δίμηνες και τρίμηνες παρατάσεις» και ασάφειες στο τι ισχύει σχετικά με τις εξαγωγές ή τις εισαγωγές της.

Είναι πιθανό ότι η Ουάσιγκτον θα προσπαθήσει να κάνει το ίδιο με τις «δευτερογενείς κυρώσεις» κατά των (αρκετών) γαλλικών, ιταλικών, γερμανικών, κινεζικών, ρωσικών, ιαπωνικών και λοιπών επιχειρήσεων και τραπεζών που έχουν ξεκινήσει (ή σκοπεύουν να ξεκινήσουν) μπίζνες στο ιράν. Πάρτε 90 μέρες τράτο, πάρτε 60 ημέρες τράτο, άντε κι άλλες τόσες επειδή είμαστε large… Αυτό θα προκαλεί μεν μια θολούρα στη δημοσιότητα (με δηλώσεις διαφόρων περιεχομένων, που θα αλληνοαναιρούνται…) αλλά θεωρούμε αδύνατο να γίνει δεκτό πρακτικά.

Aκόμα και η απειλή τέτοιων κυρώσεων (ούτε καν οι ίδιες δηλαδή) θα επιταχύνει και θα ενισχύσει τις ήδη υπαρκτές κινήσεις απο-δολαριοποίησης του παγκόσμιου εμπορίου. Αν δεν χρησιμοποιείται το δολάριο στις διεθνείς συναλλαγές ο προσδιορισμός των «στόχων για τις δευτερογενείς κυρώσεις» απ’ το αμερικανικό υπουργείο οικονομικών δυσκολεύει. Αν, επιπλέον, εγκαταλειφθεί το αμερικανο-ελεγχόμενο swift και αρχίσει να δουλεύει το ρωσο-κινεζικό σύστημα τραπεζικών εκκαθαρίσεων (ή δημιουργήσει η ευρωζώνη το δικό της…) οι «δευτερογενείς κυρώσεις» θα αχρηστευτούν.

Εμπορικός πόλεμος 1

Παρασκευή 23 Μάρτη. Το ψοφιοκούναβο, όπως ήταν αναμενόμενο άλλωστε, με την χαρά παιδιού που μόλις έχεσε και περιεργάζεται το κατόρθωμά του, και με την σιγουριά ότι “οι εμπορικοί πόλεμοι είναι εύκολοι, τους κάνεις και τους κερδίζεις”, ανακοίνωσε ότι κόβει κουστούμι στις εισαγωγές απ’ την κίνα, γύρω στα 50 (ή μπορεί και 60) δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο. Την συγκεκριμένη λίστα με τα είδη που θα φάνε εισαγωγικούς δασμούς δεν την ανακοίνωσε· έχει την σημασία της πάντος. Αναμένεται μέσα στις επόμενες 10 – 15 ημέρες. Ωστόσο ο ψοφιοκούναβος κατήγγειλε το Πεκίνο (με τον Xi δηλώνει «φίλος», καρδιακός περίπου, όμως άλλο η φιλία και άλλο η πατρίδα…) για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, ενώ υποσχέθηκε ότι αυτός είναι μόνο ο πρώτος γύρος δασμών στις εισαγωγές· που στην εξέλιξη τους θα κάνουν «την αμερική πιο δυνατή και πιο πλούσια».

Το κινεζικό καθεστωτικό ειδησειογραφικό πρακτορία xinhua σχολίασε σήμερα (επειδή το «σήμερα» ξεκινάει ώρες πριν στην ανατολή…) μεταξύ άλλων αυτά:

… Ο Trump και ο σύμβουλός του για θέματα εμπορίου Robert Lighthizer, πρώην υφυπουργός εμπορίου στην κυβέρνηση του Roland Reagan, μπορεί να θέλουν να αναβιώσουν τις εμπορικές μάχες κατά της δυτικής Ευρώπης και της Ιαπωνίας των ‘70s και των ‘80s.

Ωστόσο, το να ανεβάζεις τους δασμούς στα Κινεζικά εμπορεύματα είναι σα να χρησιμοποιείς εργαλεία του 20ου ή ακόμα και του 19ου αιώνα για να αντιμετωπίσεις προβλήματα του 21ου, της εποχής της παγκοσμιοποίησης. Τέτοια μέτρα θα διαταράξουν την διασυνδεδεμένη εφοδιαστική αλυσίδα πολλών βιομηχανιών και θα αυξήσουν τα κόστη για τους Αμερικάνους επιχειρηματίες και καταναλωτές.

Σκεφτείτε μόνο τα δημοφιλή iPhones της Apple, που συνδυάζουν Αμερικανικό σχεδιασμό με hardware από διεθνείς προμηθευτές και Κινεζικές αλυσίδες συναρμολήγησης. Η παγκόσμια παραγωγή σήμερα έχει εκμηδενίσει τα εθνικά σύνορα.

Ενώ υπολογίζονται σαν Κινεζικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, τα iPhones παράγονται από αμερικανικές πολυεθνικές που έχουν εργοστάσια στην Κίνα.

Μερικές σωστές παρατηρήσεις μαζί με ελεγχόμενα συμπεράσματα… Αγνοούν, μήπως, το ψόφιο κουνάβι και οι από πίσω του συντηρητικοί πως παράγονται τα iPhones και όχι μόνο; Αποκλείεται. Οπότε;

Εμπορικός πόλεμος 2

Παρασκευή 23 Μάρτη. Το Πεκίνο έχει ένα δίκιο όταν μνημονεύει τις global «γραμμές εφοδιασμού» ή/και συναρμολόγησης που θίγονται απ’ τον όποιο εθνικό προστατευτισμό. Έχει ένα παραπάνω δίκιο να ειρωνεύεται επειδή είναι γνωστό ποια είναι η απάντηση του Πεκίνου (και όχι μόνο) σε μια σειρά εμπορευμάτων, πέρα απ’ τους αναπόφευκτους «απαντητικούς» δασμούς στις εισαγωγές στην κίνα: ένα κινέζικο εγοστάσιο / αποθήκη στα προάστεια της Addis Ababa, κάνει μια τελευταία συναρμολόγηση του χ ή του ψ εμπορεύματος (π.χ.: ράβει ένα κουμπί σε πουκάμισα ή βάζει ένα μάτι σε λούτρινα κουκλάκια) και, στη βάση διακρατικής συμφωνίας, το εμπόρευμα εξάγεται απο εκεί στις ηπα και οπουδήποτε αλλού σαν “made in Ethiopia”. Ποιοι δασμοί σε βάρος των κινέζικων; (Αντί για “made in Ethiopia” μπορείτε να βάλετε “made in Egypt” ή “made in e.u.” – ό,τι θέλετε…).

Ωστόσο είναι εντελώς λαθεμένο (και, σε τελευταία ανάλυση, προπαγανδιστικό) να πιστεύει κανείς ότι ο εμπορικός προστατευτισμός / πόλεμος γίνεται με όρους 19ου ή 20ου αιώνα. Οι βασικές οικονομικές παράμετροι μπορεί να είναι παρόμοιες· όχι, όμως, και οι τεχνικές – αυτές που αφορούν τις «προμηθευτικές γραμμές» στην ευρύτητά τους,  γραμμές που είναι πολιτικά κρίσιμες για την επιτυχία ή την αποτυχία.

Το αμερικανικό κράτος, στριμωγμένο μέσα στο κόλπο που το ίδιο προώθησε, την «απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου», απειλούμενο στα σοβαρά όχι στην ουρά αλλά στην αιχμή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, τι άραγε επιδιώκει; Επιδιώκει τον επαναπατρισμό μεγάλων τμημάτων της παραγωγής, που στα ’90s έγιναν outsourcing στην ασία με κριτήρια χαμηλών μεροκάματων· αλλά έναν επαναπατρισμό υψηλής (ρομποτικής) παραγωγής, όπου η μαζική ανάγκη για χαμηλά μεροκάματα θα εκλογικευτεί, και θα καλύπτεται απ’ τους («παράνομους»…) μετανάστες στο αμερικανικό έδαφος. Μ’ άλλα λόγια οι εμπορικοί δασμοί του ψοφιοκουναβιστάν δεν αποσκοπούν στον επαναπατρισμό των ίδιων εργοστασίων (αμερικανικών εταιρειών) απ’ την ασία στις ηπα· αλλά στη δημιουργία καινούργιων, ακόμα πιο αυτοματοποιημένων / ρομποτικών απ’ ότι τα υπεργολαβικά ασιατικά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο υπάρχει η ελπίδα μείωσης του μοναδιαίου κόστους (του «κόστους παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος») και, άρα, ανάκτησης σοβαρών τμημάτων της παγκόσμιας αγοράς.

Πρόκειται για ένα είδος φυγής προς τα εμπρός απ’ την μεριά του αμερικανικού κεφάλαιου, συνηθισμένης και εύλογης μέσα στην καπιταλιστική ιστορία. Αλλά είναι risky business. Και είναι τέτοια όχι επειδή τα «οχυρωματικά έργα» των αμερικανικών εισαγωγικών δασμών (δηλαδή την «περιφρούρηση της εσωτερικής αγοράς» απ’ τους ανταγωνιστές) θα την ακολουθήσουν και οι ανταγωνιστές του αμερικανικού καπιταλισμού. Αλλά επειδή, κυρίως, την ακόμα μεγαλύτερη μείωση του «μοναδιαίου κόστους» μέσω είτε της ακόμα πιο επιθετικής μηχανοποίησης είτε της ακόμα πιο επιθετικής μείωσης των (πραγματικών) μισθών, με σκοπό τα μεγαλύτερα μερίδια απ’ την παγκόσμια αγορά, αυτό λοιπόν θα το κάνουν λίγο πολύ όλοι. Και οπωσδήποτε ο κινεζικός καπιταλισμός και οι ασιάτες σύμμαχοί του. Μ’ άλλα λόγια: αν ο λόγος (κι αυτή ήταν η περίπτωση του 19ου ή του early 20ου) ήταν η ανασυγκρότηση με ορίζοντα κάποια εσωτερική αγορά, τότε τα τείχη για την περιφρούρησή της θα είχαν ένα προσωρινό λογικό νόημα. Όμως…

Όμως ήδη απ’ την προηγούμενη φορά «δομικής καπιταλιστικής κρίσης / προστατευτικής αναδίπλωσης», δηλαδή απ’ την κρίση / αναδιάρθρωση του μεσοπολέμου (δεκαετία του ’30) έγινε ολοφάνερο ότι ακόμα κι αν η όποια εσωτερική αγορά ήταν πράγματι ένα πεδίο αναδίπλωσης, δεν ήταν αρκετή για την καπιταλιστική δυναμική. Πολύ γρήγορα η αναμέτρηση (τότε…) αφορούσε τον πλανήτη στο σύνολό του. Οι πιο έξύπνοι ανάμεσα στους τότε διανοούμενους του κράτους και τουκεφάλαιουτο καταλάβαιναν, χρόνια πριν ξεσπάσει ο β παγκόσμιος. Γι’ αυτό ακριβώς ούτε τα δασμολογικά ούτε τα νομσιματικά «προστατευτικά μέτρα» εκείνης της εποχής αποδείχθηκαν επαρκή. Ήταν ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ ένας παγκόσμιος πόλεμος. Το «κάνω τον γείτονα ζητιάνο» που κορόιδευε ο Κέυνς τότε, είχε μια «συνεπή συνέχεια»: κάνω τον γείτονα ερείπια…