Δευτέρα 4 Γενάρη. Ένα δεύτερο στοιχείο: η συσχέτιση της υγείας με την εργασία. Δυστυχώς (το λέμε με πίκρα, μπέσα) η μέση κοινωνική ιδέα του για ποιο πράγμα μιλάμε με τον όρο “υγεία” στο κατώφλι της 4ης βιομηχανικής επανάστασης ανήκει … στην 2η! Απ’ την αρχή της τρομοεκστρατείας ως ακόμα και τώρα τα συνδικαλιστικά σχήματα (και η μέση άποψη των μισθωτών) ήταν πως για την υγεία στους χώρους / χρόνους εργασίας ευθύνη έχουν τα αφεντικά. Στη βιομηχανική φάση του καπιταλισμού (το μεγαλύτερο μέρος του δυτικού 20ου αιώνα) πράγματι τα αφεντικά είχαν συμφέροντα υπέρ της υποτίμησης των ανειδίκευτων ή μισοειδικευμένων εργατών-μάζα, που τους θεωρούσαν αντικαταστάσιμους κατά βούληση· άρα αδιαφορούσαν και γι’ αυτό που ονομάστηκε υγιεινή της εργασίας. Έγιναν αγώνες για να αναγνωριστούν οι βαριές και επικίνδυνες δουλειές σαν τέτοιες, επιβαρύνοντας τις εργοδοτικές εισφορές· για να αναγνωριστούν εργασιακές ασθένειες· για να υπάρξουν στοιχειώδη μέτρα προστασίας και υγιεινής· για να δίνονται αναρρωτικές άδειες… Όλα αυτά ήταν σωστά και άγια.
Αλλά έχει κυλήσει πια πολύ νερό κάτω απ’ την γέφυρα, όχι μόνο στον δευτερογενή αλλά (κυρίως) στον τριτογενή τομέα, στις υπηρεσίες. Σε συνεργασία τόσο με τις όλο και πιο ιδιωτικοποιημένες αντιλήψεις των δημόσιων συστημάτων ασφάλισης (τι καλύπτουν, τι όχι) όσο και με τις καθαρόαιμα ιδιωτικές ασφαλιστικές, η εργοδοτική “φροντίδα της υγείας” των μισθωτών μπορεί να μετατραπεί από έξοδο σε κέρδος! Όχι η φροντίδα της υγείας γενικά – δεν είναι ηλίθια τ’ αφεντικά! Η φροντίδα της υγείας ειδικά, στο βαθμό που έχει σχέση είτε με την απόδοση (της μισθωτής εργασίας) είτε με το τι επηρεάζει την ασφαλή “εξυπηρέτηση των πελατών”. (Και είναι βέβαια ένα θέμα από μόνο του το πότε κι αν η εργατική τάξη θα καταφέρει να ξεχωρίσει, με τα νέα δεδομένα, ποια είναι η υγεία της “δι’ εαυτήν” και ποια υγεία είναι μέρος της εργατικής δύναμης που πρέπει να πουλάει).
Τα πρώτα τρανταχτά παραδείγματα αυτής της “στροφής” είναι, υποθέτουμε, γνωστά: απολύεσαι επειδή δεν φοράς μάσκα… (Αν δεν είσαι κούριερ και δεν φοράς κράνος στο δρόμο δεν απολύεσαι…) Ή τρως πρόστιμο και καταδίκη επειδή αρνήθηκες να φορέσεις μάσκα σαν δασκάλα μέσα στην τάξη… Αύριο (βρισκόμαστε πολύ κοντά) απολύεσαι (ή δεν προσλαμβάνεσαι) επειδή δεν πλατφορμιάζεσαι. (Η άποψη “το αφεντικό πρέπει να φροντίζει να μην κολήσουμε” γίνεται αντικειμενικά συνήγορος της απόλυσης… Κάποια αφεντικά θα το επιδιώξουν, για να μπορούν να το πουλήσουν ύστερα στους πελάτες τους…) Αυτά τα παραδείγματα βραχυκυκλώνουν ήδη τις α λα 20ος αιώνας αντιλήψεις και συνδικαλιστικές διεκδικήσεις περί “ευθύνης της εργοδοσίας” για την υγεία των εργατών. Το να πληρώνει ο εργοδότης τις εξετάσεις PCR και να παίρνει αυτός τα αποτελέσματα πώς σας φαίνεται; Συμβαίνει… Κάθε έννοια απόρρητων προσωπικών δεδομένων (υγείας) πηγαίνει στο γεροδιάβολο, και δεν υπάρχει συνδικάτο που να έχει κατεύθυνση (και όρεξη) να τα υπερασπιστεί…
Αυτά μόνο για αρχή… Η συνέχεια είναι (θα είναι) πολύ πιο γρήγορη απ’ ότι φαντάζεται ο μέσος άσχετος. Παράδειγμα: ο εργοδότης κάνει συμφωνία με μια εταιρεία «φορετών» να «στρατολογήσει» τους μισθωτούς του ώστε να της παρέχουν διαρκώς ορισμένα data της υγείας τους· κάνει επίσης συμφωνία με μια ιδιωτική ασφαλιστική (στην οποία ασφαλίζει τους εργάτες του) για να τα επεξεργάζεται διαρκώς. Κάνει δώρο τα «φορετά» στους μισθωτούς του, αποδεικνύοντας στην πράξη πόσο ενδιαφέρεται για την καλή τους υγεία, εξασφαλίζοντας όμως την χαρούμενη συναίνεσή τους να τα φοράνε 24/7. Έτσι οι συγκεκριμένοι βάζουν την υγιεινιστική θηλειά όχι στον καρπό τους αλλά στο λαιμό τους: κάθε παράβαση των υγιεινιστικών κανόνων απόδοσης και ευεξίας που μετριούνται απ’ τα «φορετά» θα ισοδυναμεί με ανυπακοή στο αφεντικό… Δυστυχώς αυτά δεν είναι science fiction – συμβαίνουν ήδη σε διάφορα μέρη του καπιταλιστικού κόσμου…
Όταν η αντίληψη των καταστάσεων είναι ιστορικά ξεπερασμένη, καταντούν ανταγωνιστικά ξεπερασμένα και τα υποκείμενα που την έχουν. Αυτό, δυστυχώς, έχει συμβεί ήδη. Έχει εξηγήσεις, αλλά καμμιά δεν είναι ευχάριστη. Αν οι κάθε φορά απαιτούμενες συγκεκριμένες εκδοχές της «ατομικής φροντίδας υγείας» γίνουν επίσημα όρος εργασίας (ή επιπέδου του μισθού ή επιπέδου των ασφαλιστικών παροχών…) τότε θα είναι αργά. Δεν απέχουμε πολύ· κι ας μην επαναπαύεται κανείς στο ότι το ελλαδιστάν είναι τεχνολογικά καθυστερημένο! Τέτοιες «συμφέρουσες πρακτικές» για τα αφεντικά διαδίδονται συχνά με την ταχύτητα του φωτός!
Όπως διαδόθηκαν, παρά τις όποιες τεχνικές και οργανωτικές καθυστερήσεις, τα πρώτα οφέλη των αφεντικών απ’ την δουλειά- στο-σπίτι…