Κυριακή 31 Μάη. Κάποιοι το έχουν κάνει ήδη, και περισσότεροι θα το κάνουν σύντομα: θα χαρακτηρίσουν τα (ευρωπαϊκά) προγράμματα αναδιάρθρωσης κεϋνσιανά. Αν περιορίσει κανείς την οπτική του αποκλειστικά και μόνο στην οικονομική / χρηματική κρατική διαχείριση, τότε «κεϋνσιανισμός» ήταν ήδη τα bail out διάφορων too big to fail επιχειρήσεων (και τραπεζών) απ’ το 2009 και μετά…
Όμως ο Keynes δεν διατύπωσε μια στενά εννοημένη οικονομική θεωρία. Διατύπωσε, μάλλον, μια πολιτική πρόταση «δημιουργικής» ένταξης της εργατικής τάξης μέσα στο «καπιταλιστικό κύκλωμα»· άρα μια συνολική πρόταση εξουσίας! Διαφορετικά, απ’ την στενά οικονομική σκοπιά, «κεϋνσιανικό» ήταν και το οικονομικό πρόγραμμα της ναζιστικής γερμανίας. Το οποίο, όπως ξέρουν όσοι ενδιαφέρονται για τέτοια ζητήματα, επαινούσε ο Keynes· όπως επίσης επαινούσε τα πενταετή πλάνα και τον κεντρικό σχεδιασμό των μπολσεβίκων.
Ο κευνσιανισμός δεν ήταν, λοιπόν, ποτέ απλά τα «ελικόπτερα που ρίχνουν λεφτά», όπως άλλωστε δεν ήταν απλά το «να βάζουμε εργάτες να θάβουν μπουκάλια με λεφτά, και ύστερα άλλους για να τα ξεθάβουν». Κι αυτό είναι το ουσιαστικό στην πολιτική οικονομία του καπιταλισμού, και στη στροφή που έχει ξεκινήσει εδώ και λίγα χρόνια, επιταχύνεται τώρα, και γίνεται για συγκεκριμένους λόγους και με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Το να ονομάζει ο οποιοσδήποτε «κεϋνσιανισμό» αυτό που σαν αυτόνομοι εργάτες ονομάζουμε εδώ και λίγα χρόνια νεο-κρατισμό δεν είναι απλά λάθος. Είναι επικίνδυνο λάθος. Γιατί δημιουργεί την εντελώς πλαστή, παραπλανητική και καθησυχαστική ιδέα ότι επιστρέφει διεθνώς η σχετικά «ειρηνική» περίοδος των δεκαετιών του ’50, του ’60 και του ’70 – με μια αναβίωση, επιπλέον, «ψυχρού πολέμου»… Πολύ επικίνδυνη αυτή η αυταπάτη, και πολλοί επικίνδυνοι όσοι την προωθούν!
Μία απ’ τις ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα, ας πούμε, στο αμερικανικό μεσοπολεμικό new deal (που θεωρείται η πρώτη εφαρμογή του κεϋνσιανισμού, αν και υπήρχαν επίσης αμερικάνοι οικονομολόγοι που την στήριξαν) και στα διάφορα «new deal» που εμφανίζονται τώρα, είναι η θέση που προβλέπεται για την εργατική τάξη. Η στρατηγικής σημασίας πρόταση του Keynes προς τα αφεντικά μετά την μεγάλη κρίση / κατάρρευση του 1929 ήταν η αναγνώριση, εκ μέρους τους, της πολιτικής αυτονομίας της εργατικής τάξης – ως παράγοντα που πρέπει να εισαχθεί στις καπιταλιστικές ισορροπίες, αντί να θεωρείται μόνιμα ένα εξωτερικό και επικίνδυνο στοιχείο που πρέπει μόνο να καταστέλλεται… Η κεϋνσιανή πολιτική πρόταση ήταν αντίθετη απ’ την φασιστική / ναζιστική, την ίδια περίοδο· μια πρόταση που έκανε το ακριβώς αντίθετο: προσπάθησε (και για ένα ορισμένο διάστημα κατάφερε) να ενσωματώσει την εργατική τάξη στο κράτος, απαγορεύοντας την οργανωτική και πολιτική αυτονομία της… Μετατρέποντάς την σε ένα είδος πειθαρχημένων οφελούμενων της τότε αναδιάρθρωσης / ανάπτυξης (2η βιομηχανική επανάσταση). Τεράστια διαφορά, αν συνυπολογιστεί ότι από στενή οικονομική άποψη το γερμανικό / ναζιστικό πρόγραμμα και το αμερικανικό είχαν αρκετές ομοιότητες.
Η κεϋνσιανή πρόταση εννοούσε ότι εργασία και κεφάλαιο έχουν κατ’ αρχήν αντίθετα συμφέροντα (και αντίθετες προτάσεις εξουσίας!), είναι οργανωμένα χωριστά· και είναι ευθύνη του κράτους, σαν «ουδέτερου τρίτου παράγοντα» να φέρνει αυτές τις δύο πλευρές «στο τραπέζι του διαλόγου» φροντίζοντας, με εκατέρωθεν υποχωρήσεις, να προκύπτει κάθε φορά η χρυσή τομή που δίνει ώθηση στην καπιταλιστική ανάπτυξη…
Μην φανταστεί κανείς ότι αυτή η πολιτική πρόταση εξουσίας επιστρέφει!!! Η κεϋνσιανή πρόταση για αναγνώριση (μέσα στα διευρυμένα τότε πλαίσια της αστικής δημοκρατίας…) της αυτονομίας της εργατικής τάξης ήταν ιστορικά προσδιορισμένη! Ο Keynes λάμβανε υπόψη του τις επαναστατικές εκδηλώσεις αυτής της εργατικής αυτονομίας: πρώτα τη νικηφόρα επανάσταση των μπολσεβίκων το ’17, και ύστερα το κύμα διαδοχικών εργατικών επαναστάσεων που σάρωσε την ευρώπη απ’ τα τέλη εκείνης της δεκαετίας ως τις αρχές της επόμενης, αρχής γενομένης απ’ την γερμανία.
Βλέπει κανείς, έστω και σαν επικίνδυνα σπέρματα, κάποια σύγχρονη εργατική αυτονομία (δεν αναφερόμαστε στους εαυτούς μας!) σήμερα; Βλέπει κανείς ότι η σύγχρονη εργατική τάξη στον πρώτο κόσμο βρίσκεται σε προεπαναστατικό αναβρασμό; Επειδή η απάντηση είναι ένα ξερό «όχι» (η επιτυχία των πρόσφατων υγιεινιστικών πραξικοπημάτων είναι μια ακόμα θλιβερή επιβεβαίωση…), δεν έχουν κανένα λόγο τα αφεντικά να μοιραστούν, ή έστω να περιορίσουν την εξουσία τους! Το ακριβώς αντίθετο βρίσκεται σε εξέλιξη, το ακριβώς αντίθετο κάνουν: την μετασχηματίζουν, την ενισχύουν, την καθολικοποιούν!
Επειδή η ζόρικη αλήθεια είναι ότι σαν σύγχρονη εργατική τάξη βρισκόμαστε (φρικτά…) «πολύ πιο πίσω» απ’ το σημείο που βρίσκονταν οι μακρινοί μας πρόγονοι στα ‘10s και στα ‘20s του 20ου αιώνα, δεν υπάρχει καμμία ανάγκη αναβίωσης του κεϋνσιανισμού! Τα αφεντικά θα χρησιμοποιήσουν βέβαια μερικές οικονομικές τακτικές που «μοιάζουν» να προέρχονται απ’ τον κεϋνσιανισμό· αλλά ο νεο-κρατισμός είναι ήδη ένα κράμα προσαρμοσμένο στη βίαιη (όπου χρειάζεται) ή/και συναινετική (όπου η κυρίαρχη ιδεολογία είναι πειστική) διεύθυνση της μηχανοποίησης των πάντων.
Εν τέλει, αν θέλει κανείς να είναι ακριβής, στο σύνολό τους αυτές οι τωρινές βιοπολιτικές είναι Ταιηλορισμός 2.0 ή 3.0, παρά οτιδήποτε άλλο…
(Παρεπιπτόντως ούτε ο κινέζικος καπιταλισμός είναι κεϋνσιανικός (θα τ’ ακούσουμε κι αυτό!). Είναι σκέτα κρατικός, με υιοθέτηση όλων των στοιχείων της παραγωγής και της κατανάλωσης εμπορευμάτων, αλλά ταυτόχρονα ισχυρό κεντρικό έλεγχο και αυτής της αγοράς… Αυτός είναι, άλλωστε, ο ισχυρός νεωτερισμός του σε σχέση με τον κρατικό καπιταλισμό της άλλοτε εσσδ, που έχει αιφνιδιάσει έως τρομοκρατήσει τους δυτικούς με τον δυναμισμό του…)