Σάββατο 4 Απρίλη. Κατά την ταπεινή άποψη της ασταμάτητης μηχανής τα πρώτα καρφιά στο φέρετρο του νεο-φιλελευθερισμού (όχι ως ιδεολογίας για γενική κοινωνική χρήση, αλλά στην καρδιά του: ως οικονομικού manual) μπήκαν φανερά και δημόσια εκείνον τον όχι μακρινό χειμώνα του 2008 – 2009, μετά την χρεωκοπία της Lehman bros, όταν εφευρέθηκε το too big to fail… Όταν, δηλαδή, τα κράτη, σαν «κεντρικοί οικονομικοί παράγοντες» ανέλαβαν την «διάσωση» ιδιωτικών επιχειρήσεων που διαφορετικά θα χρεωκοπούσαν. Πουθενά στις οικονομικές «οδηγίες χρήσης» είτε του νεο-φιλελευθερισμού (είτε και του παραδοσιακού φιλελευθερισμού) δεν θα βρει κανείς κάτι του είδους «ναι μεν η αγορά έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο για τις οικονομικές σχέσεις και τις επιχειρήσεις… αλλά αν κάποιες είναι too big, τότε η αγορά πρέπει να βγάζει τον σκασμό!..». Πρακτικά η διαχείριση εκείνου του κύματος κρίσης σ’ όλον τον αναπτυγμένο καπιταλιστικό βορρά, με τον ρόλο των κρατών και των κεντρικών τραπεζών, ήταν διαζύγιο με τα οικονομικά ήθη και έθιμα του νεο-φιλελευθερισμού. Η μορφή – κράτος εγκαινίασε την «επιστροφή» της πριν μια δεκαετία· και κανείς δεν έδωσε σημασία…
Δεν ήταν μόνο πολλές (ιδιωτικές) τράπεζες που διασώθηκαν τότε απ’ τους κρατικούς προϋπολογισμούς και το «φτηνό χρήμα» που άρχισαν να παράγουν με τον τόνο οι όποιες κεντρικές τράπεζες. Ήταν και μια σειρά άλλων ιδιωτικών επιχειρήσεων, οι οποίες, δίπλα στο «too big to fail» απέκτησαν μερικά ενδιαφέροντα υποκοριστικά. Στρατηγικής σημασίας ή εθνικοί πρωταθλητές για παράδειγμα. Αν αναγνώριζε κανείς την πραγματική θέση αυτών των χειρισμών, την παγκόσμια όξυνση, δηλαδή, του ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού, θα καταλάβαινε τι σήμαιναν: η μορφή-κράτος, σαν «συλλογικός καπιταλιστής» αναλάμβανε ανοικτά την ευθύνη να «προστατέψει» συγκεκριμένους κλάδους (ή/και συγκεκριμένα μαγαζιά μέσα σ’ αυτούς) απ’ τα δεινά της (παγκόσμιας) ελεύθερης αγοράς… Να τους «περιθάλψει» όταν ηττώνται σ’ αυτήν την αρένα· να τους «ενισχύσει» με διάφορους τρόπους (από φορολογικές εξυπηρετήσεις ως επιδοτήσεις διαφόρων ειδών), κλπ κλπ.
Αν αυτή η διαδικασία πέρασε απαρατήρητη (οπωσδήποτε απ’ την εργατική κριτική – αλλά τι λέμε τώρα;) η ενθρόνιση του ψόφιου κουναβιού στον προεδρικό θρόνο στις ηπα, και οι σαφέστατα προστατευτικές επιλογές του εναντίον όσων θεωρούνται επίσημα απ’ την Ουάσιγκτον οικονομικοί ή/και γεωπολιτικοί ανταγωνιστές, τράβηξαν την προσοχή… για να λοιδωρηθούν. Βλακώδες! Ο νεο-φιλελευθερισμός ΔΕΝ ήταν ποτέ ένα «δόγμα παντός καιρού»!!! Ήταν μια «οικονομική ορθοδοξία» που εξυπηρετούσε τους αρχικούς εμνευστές του (τις ηπα και την αγγλία) μόνο στο βαθμό που θα είχαν το πάνω χέρι στον παγκόσμιο καπιταλισμό! Ήταν πολιτικό δόγμα· με «οικονομικά περιεχόμενα» βέβαια (και όχι μόνον «οικονομικά», αλλά και «κοινωνικά» – βιοπολιτικά!), οπωσδήποτε όμως εντελώς πολιτικό. Στο βαθμό που ορισμένοι καπιταλισμοί (και σίγουρα οι «γονείς» της νεο-φιλελευθέρης ορθοδοξίας) θα συναντούσαν σοβαρά εμπόδια έως και επικίνδυνες απειλές από ανταγωνιστές τους, το δόγμα θα πήγαινε στα σκουπίδια. Σε μια βδομάδα, σε ένα μήνα ή σε ένα χρόνο – αλλά θα πήγαινε!!!
Ξέρουμε ότι αυτός ο ανταγωνιστής όχι μόνο αναδύθηκε (κι αυτό ήταν πρακτικά αναπόφευκτο!) αλλά και ότι διαθέτει όλα τα καπιταλιστικά εχέγγυα ηγεμονίας. Εκείνο, ωστόσο, που σόκαρε σχεδόν το σύνολο των δυτικών αφεντικών (νεο-φιλελεύθερων με τον turbo αγγλοσαξονικό τρόπο ή ορντο-φιλελεύθερων με τον κεντροευρωπαϊκό) ήταν η ταχύτητα αυτής της ανάδυσης! Την οποία δεν πρόλαβαν να σταματήσουν… Το έχουμε ξαναπεί, αλλά η ιστορική ακρισία δεν βοηθάει στην εκτίμηση των πραγμάτων: μέσα σε μόλις μια δεκαετία, απ’ το 2009 ως το 2019, ο κινέζικος καπιταλισμός εκτινάχτηκε στην κορυφή κάθε επιμέρους καπιταλιστικού κλάδου, τόσο με ποιοτικά όσο και με ποσοτικά κριτήρια – και δεν βρίσκεται καν στο τέλος, στο υψηλότερο σημείο, αυτής της ανοδικής τροχιάς… Ενόσω τα κράτη του δυτικού (ημιξεπερασμένου πια) νεο-φιλελευθερισμού προσπαθούσαν να μερεμετήσουν τις ζημιές απ’ την πιο πρόσφατη όξυνση της κρίσης / αναδιάρθρωσης, το κινεζικό κράτος / κεφάλαιο απέδειξε πρακτικά (προκαλώντας σοκ και δέος) ότι το κράτος-κόμμα, ο «κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας» και τα «πενταετή πλάνα», που είχαν συνδεθεί με την κατάρρευση του σοβιετικού παραδείγματος, όχι μόνο παρήγαγαν αξιόλογη «ανάπτυξη» και «κοινωνική ευημερία» αλλά ξεπερνούσαν κατά πολύ τις «παραγωγικές δυνατότητες» του καπιταλισμού της κλασσικής φιλελεύθερης αγοράς…
(φωτογραφία: Αφίσα μιας αμερικάνικης ταινίας, του 2011. Μία απ’ τις αξιοπρόσεκτες ικανότητες της κινηματογραφικής βιομηχανίας των ηπα ήταν ότι μπορούσε να βγάζει λεφτά πουλώντας, σαν θέαμα, ακόμα και τις αμερικανικές κωλοτρυπίδες. Αυτό, φυσικά, υπό την προϋπόθεση ότι επρόκειτο για τα οπίσθια της αυτοκρατορίας. Αν χάσει αυτό το status, αυτή την αναγνώριση; Θα ενδιαφέρεται μελλοντικά κανείς για το τι συμβαίνει στο αμέρικα;)