Παρασκευή 25 Γενάρη. Είναι γνωστό, και πάντως δεν χρειάζονται διδακτορικά στις οικονομικές σπουδές. Η καπιταλιστική μονοκαλλιέργεια (σε όποιο είδος, είτε στην τουριστική βιομηχανία είτε στα πετρέλαια…) είναι αργά ή γρήγορα παράγοντας “οικονομικής αστάθειας” για οποιοδήποτε καπιταλιστικό κράτος. Δεν είναι ειδικό χαρακτηριστικό του καπιταλισμού του Καράκας. Ούτε τα αφεντικά αυτού του καπιταλισμού (κρατικά απ’ το 1999) θα έπρεπε να αγνοούν αυτό που είχε ξανασυμβεί στη βενεζουέλα: η πτώση της τιμής του πετρελαίου να μετατρέπεται σε εσωτερική “κρίση”.
Η άγνοια δεν συγχωρείται! Δεν συγχωρείται κι αυτό, το επιπλέον, που ξεκίνησε απ’ τον Chavez: απ’ την μια χρηματοδότησε αφειδώς τα κοινωνικά του προγράμματα απ’ τα πετρελαϊκά έσοδα (ως εδώ καλά…) αδιαφόρησε όμως απ’ την άλλη για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό των κρατικών πετρελαϊκών εγκαταστάσεων. Ταυτόχρονα, οι περίοδοι των υψηλών τιμών πετρελαίου ήταν δηλητηριώδες δώρο για τον καπιταλισμό στη βενεζουέλα. Απ’ την μια ενίσχυσαν τα κρατικά έσοδα και άρα την κοινωνική πολιτική (μαζί με τον κρατικό πατερναλισμό)· απ’ την άλλη μεριά όμως ανέβασαν (τότε) την διεθνή ισοτιμία του μπολιβάρ αρκετά ψηλά με συνέπεια να «σακατευτεί» οριστικά η δυνατότητα παραγωγής και εξαγωγής εμπορευμάτων άλλου είδους.
Το αποτέλεσμα ήταν ο παροξυσμός της πετρο-μονοκαλλιέργειας: το 2012 το 96% των εξαγωγών του Καράκας και τα μισά απ’ τα κρατικά έσοδα προέρχονταν απ’ το πετρέλαιο. Οι συνέπειες αυτής της εγκληματικής καθεστωτικής μυωπίας δεν άργησαν να φανούν. Απ’ το 2014 οι ηπα άρχισαν να εισάγουν λιγότερο πετρέλαιο απ’ την βενεζουέλα (λόγω της ανάπτυξης της εσωτερικής παραγωγής σχιστολιθικών υδρογονανθράκων)· και παρότι το Πεκίνο αύξησε τις δικές του εισαγωγές, η παλαιότητα και η τεχνολογική εγκατάλειψη των εγκαταστάσεων οδήγησε το 2016 την παραγωγή του πετρελαίου της βενεζουέλας στο πιο χαμηλό σημείο απ’ το 1993. Ένα χρόνο μετά η κρατική πετροβιομηχανία μπορούσε να αντλήσει μόνο 1,863 μύρια βαρέλια την ημέρα, σε σχέση με τα 2,400 μύρια 8 χρόνια πριν· παρότι εξακολουθούν να υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα. Σε συνδυασμό με τις πτωτικές διακυμάνσεις της διεθνούς τιμής του εμπορεύματος πετρέλαιο, η κυβέρνηση Maduro προχώρησε, σαν «λύση», στο προπατορικό αμάρτημα κάθε κράτους σε απόγνωση: την εκτύπωση πληθωριστικού νομίσματος…
Που οδήγησαν όλα αυτά, χωρίς κάποια σοβαρή «εχθρική, εξωτερική παρέμβαση»; Την πρώτη δεκαετία υπό τον Τσάβες, ως το 2010, όλα πήγαιναν καλά. Η ζωή (συμπεριλαμβανομένης της υγείας και της εκπαίδευσης) των πληβείων είχε βελτιωθεί σημαντικά· η ακραία φτώχια είχε αντιμετωπιστεί· ο σοσιαλισμός της μπολιβαριανής δημοκρατίας ήταν πετυχημένος… Απ’ το 2011 και μετά όμως, και απ’ το 2013 (υπό τον Μαδούρο) ακόμα εντονότερα, άρχισε μια θυελλώδης επιδείνωση – στη ζωή αυτών ακριβώς των πληβείων που ήταν οι ωφελημένοι της προηγούμενης περιόδου και οι υποστηρικτές του «τσαβισμού». Ο υπερπληθωρισμός, μαζί με την δραματική μείωση των κρατικών εσόδων (απ’ το πετρέλαιο) άρα και των κοινωνικών προγραμμάτων, οδήγησε τα ¾ του πληθυσμού όχι απλά σε ακραία φτώχια αλλά και σε ακραία πείνα. (Λέγεται ότι κατά μέσο όρο, σ’ αυτό το 75% του πληθυσμού, κάθε άτομο έχασε το 2016 πάνω από 5 κιλά απ’ το βάρος του / της… Λένε ακόμα ότι εξαιτίας της πείνας οι εργάτες της πετροβιομηχανίας δεν ήταν σε σωματική κατάσταση καν να δουλέψουν ένα οκτάωρο…) Αυτή η κατάσταση οδήγησε στην «υπερφόρτωση» / κατάρρευση και του συστήματος υγείας παρά τον αλτρουϊσμό γιατρών και νοσοκόμων: από μάζες ανθρώπων με αδύνατους οργανισμούς που αρρώσταιναν εύκολα από οτιδήποτε – κυρίως όμως από μολυσματικές και μεταδοτικές αρρώστιες. Για παράδειγμα η ελονοσία, που είχε εξαφανιστεί από δεκαετίες, ξανα-εμφανίστηκε μαζικά και δραματικά…
Αυτό που λέγεται «διαφθορά», δηλαδή ο πολιτικός προσοδισμός εκτοξεύτηκε… Οι δωροδοκίες ακόμα και των πιο χαμηλόβαθμων κρατικών αξιωματούχων έγιναν ο κανόνας. Ταυτόχρονα (πως θα μπορούσε να γίνει αλλιώς;) η οικονομία του εγκλήματος άρχισε να γίνεται το βασικό πεδίο επιβίωσης· με αποτέλεσμα η βενεζουέλα να ανέβει στην παγκόσμια κορυφή των δολοφονιών (το 2015 90 δολοφονημένοι ανά 100.000 άτομα, έναντι, για παράδειγμα, 30 στη βραζιλία ή 5,35 στις ηπα). Τελικά, τα 2 τελευταία χρόνια, πάνω από 2,5 μύρια βενεζουελάνοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύουν στα γύρω λατινοαμερικανικά κράτη και στην κούβα.
Όλα αυτά ήταν συνέπειες εσωτερικών πολιτικών επιλογών (ή αδιαφορίας), με συγκεκριμένες αιτίες· και πάντως δεν θα μπορούσαν να αποδοθούν σε εξωτερικές «συνωμοσίες» – παρότι η Ουάσιγκτον καιροφυλακτούσε πάντα, και όχι «θεωρητικά». Όμως αυτό, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός δηλαδή, ήταν πάντα ένα στάνταρ δεδομένο – κανείς δεν το αγνοούσε…
(φωτογραφία πάνω: Στο πραξικόπημα που έγινε στις 13 Απρίλη του 2002 εναντίον του Chavez ήταν αρκετή η μαζική κινητοποίηση των υποστηρικτών του για να παραδοθούν οι πραξικοπηματίες, σε λιγότερο από δύο 24ωρα… Οι αντίπαλοί του δεν τόλμησαν να αντιδράσουν.
Σήμερα, μετά από σχεδόν 16 χρόνια, ένας εμφύλιος – με τροφοδοσία και εκτός συνόρων – είναι ένα αισχρό ενδεχόμενο…
Κάτω: διαδήλωση του 2004, στο Καράκας, εναντίον του Chavez…)