Ένας κανονικός καπιταλισμός

Πέμπτη 26 Οκτώβρη. Η φωτογραφία είναι πολύ πρόσφατη… Δείχνει, μήπως, κάποια επετειακή γιορτή για τα 100 χρόνια απ’ την ρωσική επανάσταση; Όχι. Δείχνει ένα τμήμα της αίθουσας όπου έγινε το 19ο συνέδριο ενός επιχειρηματικού διοικητικού συμβουλίου: του δ.σ. του κινεζικού κράτους / κεφάλαιου. Το γεγονός ότι αυτό το δ.σ. λέγεται «κομμουνιστικό κόμμα» θα μπορούσε να είναι ειρωνεία της ιστορίας· δεν παύει, πάντως, να είναι γεγονός.

Όπως είχε συμβεί για αρκετό διάστημα με την ανάπτυξη του σοβιετικού καπιταλισμού μετά την σταλινική εδραίωση, έτσι και η καταπληκτική ανάπτυξη του κινεζικού τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, δείχνουν ένα βασικό λάθος στη σκέψη και στην ανάλυση του Μαρξ. Για την σχέση «εποικοδομήματος» (δηλαδή: θεσμών) και «βάσης» (δηλαδή: οργάνωσης της εργασίας / παραγωγής). Σύμφωνα με την αυστηρή γραμμική, ντετερμινιστική προσέγγιση του Μαρξ, τα βασικά χαρακτηριστικά της «βάσης» ορίζουν τα χαρακτηριστικά του «εποικοδομήματος». Συνεπώς, ένας καπιταλισμός και μάλιστα ιδιαίτερα αναπτυγμένος (όπως ο κινεζικός) θα έπρεπε να έχει δημιουργήσει κάποιου είδους «αστική δημοκρατία».

Δεν συμβαίνει έτσι. Ο κινεζικός καπιταλισμός διευθύνεται από ένα μονοκομματικό κράτος· το κόμμα, μάλιστα, αυτοχαρακτηρίζεται σαν «κομμουνιστικό». Δεν πρόκειται, ωστόσο, για το μοντέλο του κρατικού, γραφειοκρατικού καπιταλισμού της πρώην ε.σ.σ.δ.: στην τωρινή κίνα υπάρχουν και ιδιώτες καπιταλιστές… Μερικοί, μάλιστα, απ’ τους πλέον διάσημους παγκόσμια. Πρέπει, όμως, υποχρεωτικά, να είναι «μέλη του κόμματος»· και, υποθέτουμε, όχι απλά μέλη.

Αυτός ο συνδυασμός κρατικού και ιδιωτικού καπιταλισμού α λα Πεκίνο έχει γίνει σπαζοκεφαλιά για τα αφεντικά της δύσης, καθώς ψάχνουν τρόπους για να ανακόψουν την πολύ γρήγορη καπιταλιστική προέλαση της κίνας μέσω εξαγορών δυτικών επιχειρήσεων. Ως τώρα προσπαθούν να στήσουν ανάχωμα προστατευτισμού απαγορεύοντας τις (κινεζικές) εξαγορές «στρατηγικών» δυτικών μαγαζιών. Αυτό το κόλπο θα μπορούσε να έχει κάποια περιορισμένη επιτυχία. Όχι, όμως, καθοριστική, αφού το post ’80s δικτυακό μοντέλο εργολαβιών και υπ-εργολαβιών δεν επιτρέπει να χαρακτηριστεί ολόκληρο το δίκτυο προμηθευτών και υπο-κατασκευαστών (π.χ. μιας δυτικής πολεμικής βιομηχανίας) σαν «στρατηγικό».

Ο άλλος τρόπος που προσπαθούν να δουλέψουν είναι η «ανακάλυψη» του κατά πόσο συμμετέχει το κινεζικό κράτος, σαν φανερός ή κρυφός μέτοχος, στις τυπικά ιδιωτικές κινέζικες επιχειρήσεις που κάνουν τις εξαγορές. Αν μπορούσαν να στοιχειοθετήσουν τέτοιες κρατικές συμμετοχές, τότε θα κατηγορούσαν αυτές τις ιδιωτικές (εντός ή εκτός εισαγωγικών) επιχειρήσεις ότι λαμβάνουν κρατικές ενισχύσεις· κάτι που θεωρείται ανάθεμα στη δύση. Κι έτσι θα τις απέκλειαν συνολικά και όχι α λα καρτ.

Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι συμβαίνει κι τι θα ανακαλύψουν οι δυτικοί «ντετέκτιβ». Ξέρουμε όμως (είναι ολοφάνερο!) ότι το κινεζικό «κομμουνιστικό κόμμα» είναι πολύ καλός γνώστης των καπιταλιστικών μεθοδολογιών (των off shore, του λαθρεμπορίου, κλπ) και τις έχει υιοθετήσει τόσο αποτελεσματικά ώστε να «βάζει τα γυαλιά» τους πρώτους διδάξαντες.

Μετά απ’ αυτό παραμονεύει το ερώτημα: μήπως η καπιταλιστική ανάπτυξη ΓΕΝΙΚΑ δεν χρειάζεται εκείνο που θεωρήθηκε ιστορικά σαν οργανικό συστατικό της επονομαζόμενο «δημοκρατία»;

Comments are closed.