Post – κάτι… (1)

23/2/2017. Απ’ την χρονιά που πρωτοεκδόθηκε το βιβλίο η μεταμοντέρνα κατάσταση (la condition postmoderne) του Jean-Francois Lyotard έχουν περάσει σχεδόν 40 χρόνια. Το 1979 ήταν, από πολλές απόψεις, άλλη εποχή· είναι όμως η «μήτρα» των τωρινών καιρών.
Η προσέγγιση του Lyotard άσκησε σημαντική επίδραση επειδή υπήρχαν σοβαροί λόγοι γι’ αυτό. Η διαπίστωση για το «τέλος των μεγάλων αφηγήσεων» (δηλαδή η ιδεολογική ήττα της «παλιάς» αλλά και της «νέας» αριστεράς στον πρώτο κόσμο) που κατά τον Lyotard (και όχι μόνο) απετέλεσαν τον άξονα περιστροφής του μοντέρνου κόσμου αποδείχθηκε λαθεμένη: μια «πολύ μεγάλη αφήγηση», αυτή του νεο-φιλελευθερισμού, απλώθηκε σταδιακά σε όλο και μεγαλύτερο πλάτος και βάθος των κοινωνικών σχέσεων και πεποιθήσεων στον καπιταλιστικό πρώτο κόσμο. Και, στο ένα ή τον άλλο βαθμό, όχι μόνο σ’ αυτόν.
Αντίθετα, η επερχόμενη εποχή των κατά τον Lyotard «γλωσσικών παιγνιδιών» αποδείχθηκε εξαιρετικά αισιόδοξη σαν πρόβλεψη. Δύσκολα, πολύ δύσκολα θα ονόμαζαμε, ύστερα από 4 δεκαετίες, «παιχνίδι» τον διαρκή πολεμικό σχετικισμό των νοημάτων στις κοινωνίες του ώριμου θεάματος: συντηρεί αυτός ο διαρκής σχετικισμός ακλόνητο τον καταμερισμό και τις δομές εξουσίας, κι αυτό δεν είναι καθόλου παιχνιώδες.
Σε κάθε περίπτωση η πρώτη δημόσια εμφάνιση ενός ορισμού «μετά-» με πολιτικές αξιώσεις στα τέλη της δεκαετίας του ’70 είχε ενδιαφέρον. Κουβαλούσε μαζί της κι αυτήν την όχι και τόσο δευτερεύουσα απορία: αν οι κοινωνικές σχέσεις μιας εποχής ονομάζονται «μετα-κάτι», αυτό δεν σημαίνει άραγε την αδυναμία ακριβούς προσδιορισμού των χαρακτηριστικών τους, και άρα την εννοιολογική εξάρτηση απ’ αυτό που, υποτίθεται, έχει ξεπεραστεί (στην προκειμένη περίπτωση τον «μοντέρνο» κόσμο), ε;

Post – κάτι… (2)

23/2/2017. Ο “μετα-μοντερνισμός” στην αρχιτεκτονική (και σε κάποιες ακόμα μορφές της διαχωρισμένης τέχνης) έδειξε ότι η πιο πάνω απορία είχε βάση. Θα μπορούσε εξίσου σωστά να ονομαστεί και εκλεκτικισμός (ή “νεο”-εκλεκτικισμός). Και τότε θα αποκτούσε μεγαλύτερη ιστορική γείωση και βάθος: ο εκλεκτικισμός έχει ξαναεμφανιστεί στην δυτική ιστορία, πάντα σε περιόδους “μετάβασης” και, από κάποιες απόψεις, “παρακμής”.
Φυσικά δεν είναι ευθύνη του Lyotard το ότι η πρόθεση «μετά-» άρχισε να «κολιέται» σε διάφορες λέξεις, προδίδοντας εν τέλει ένα κενό (συχνά δόλιο) νοηματοδότησης. Μετα-βιομηχανικός καπιταλισμός για παράδειγμα είναι αυτό που σαν αυτόνομοι εργάτες ονομάζουμε βιο-πληροφορικό μοντέλο… Το δεύτερο σημαίνει πολλά. Το πρώτο; Κάτι ασαφές. Κι ωστόσο άλλοτε, στο παρελθόν, κανείς δεν διανοήθηκε να ονομάσει την «βιομηχανική» φάση του δυτικού καπιταλισμού …μετα-γεωργική!!!