Η έλξη του φόβου: μια μετα-ανάλυση της αποτελεσματικότητας και των θεωριών περί έλξης του φόβου… Paper του 2015
(Το fear factory έχει και τους θεωρητικούς του…)
Δευτέρα 2 Γενάρη>> Δεν έχει σημασία τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέμα∙ σημασία έχει το ποιος κουμαντάρει την συζήτηση: αυτό είναι το κεντρικό δόγμα, το κατά κάποιον τρόπο “there-is-no-alternative” της «εποχής της μετα-αλήθειας» όπως την έχουν ονομάσει, που διογκώνεται όλο και περισσότερο στον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο. Δεν υπάρχουν βέβαια ούτε μετα-αλήθειες, ούτε προ-αλήθειες, ούτε μετα-ψέματα, ούτε προ-ψέματα! Υπάρχει όμως μια συγκεκριμένη ιστορική φάση «μετάβασης» όπου το κεφάλαιο (τα πιο δυναμικά αφεντικά του) κατασκευάζει ήδη «πραγματικότητες»: «επαυξημένες», «ενισχυμένες» (augmented) πραγματικότητες, «εικονικές» (virtual) πραγματικότητες, τα ανάλογα «βιώματα», τις αντίστοιχες «εμπειρίες», την διαρκή ροή και εναλλαγή, κινούμενη άμμο δηλαδή «αληθειών» και διαψεύσεων, και πάει λέγοντας∙ με κάθε σχιζοφρενική αντιφατικότητα ακόμα και στην ίδια τη «νέα» ορολογία… Το colpo grosso της 4ης βιομηχανικής επανάστασης είναι ακριβώς αυτό: η ολοκλήρωση του εμπορεύματος, του θεάματος και του ελέγχου μέσα απ’ το εμπόριο ή/και την επιβολή «πραγματικότητας» ή «πραγματικοτήτων» σύμφωνα με τις κάθε φορά κερδοφόρες και αποδοτικές προδιαγραφές.
Στη μορφή-εμπόρευμα, πράγματι, δεν υπάρχει ούτε αλήθεια ούτε ψέμα (ίσως κάτι σαν «ψεμολήθη» ή αληθοφάνεια)∙ υπάρχει όμως σε στρατηγική θέση η διαχείριση της «λειτουργίας» της/του. Όπως σωστά είχε σχολιάσει ο Μαρξ, ο φετιχισμός του εμπορεύματος είναι η εκκοσμίκευση του θρησκευτικού (χριστιανικού) φετιχισμού. Τώρα ο φετιχισμός της «πέρα απ’ την αλήθεια και το ψέμα» κυριαρχίας επιδιώκει να είναι η εκκοσμίκευση της θείας δίκης – που είναι βέβαια άγνωστη και μυστηριώδης. “Πέρα απ’ την αλήθεια και το ψέμα” βρίσκεται η αυθεντία…
Τι πάει να πει «σημασία έχει το ποιος κουμαντάρει την συζήτηση», άρα το ποιος όχι μόνο σκηνοθετεί αλλά επίσης διαλέγει ή/και επιβάλλει τις «διαφορετικές απόψεις» και τα χαρακτηριστικά τους; Πάει να πει σημασία έχει το ποιος κατέχει την εξουσία. Όχι, μόνο, επειδή αυτός λογοκρίνει. Αλλά επίσης (ίσως κυρίως) επειδή αυτός νοηματοδοτεί.
Στη διάρκεια της υγιεινιστικής τρομοεκστρατείας αυτή η καπιταλιστική στρατηγική έγινε κοινοτοπία. Εκείνα που τώρα (ψευτο…)αναγνωρίζονται σαν «προβλήματα» ή «αδυναμίες» της (όπως, για παράδειγμα, οι συνέπειες της κατ’ οίκον φυλάκισης στο ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών) ρίχνονταν στον Καιάδα ως ψέματα όταν λέγονταν έγκαιρα και ενάντια στα πραξικοπήματα. Είναι μια ήδη χειροπιαστή απόδειξη του «δεν έχει σημασία τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέμα∙ σημασία έχει…».
Το κεφάλαιο-σχέση ως υπερ-νόρμα είναι, αν το σκεφτούμε από μια διαφορετική μεριά, η «συγκέντρωση», η οργάνωση και η αξιοποίηση του γενικευμένου κοινωνικού, ηθικού, διανοητικού, αισθητικού tribalism, της σύγχρονης «φυλετικοποίησης», της κονιορτοποίησης δηλαδή των σημείων προσανατολισμού, των σημείων αναφοράς, στις δυτικές κατά κύριο λόγο κοινωνίες τα τελευταία 30 «νεοφιλελεύθερα» χρόνια. Είναι η οργανωμένη συν-κίνηση, και με τις δύο έννοιες. Της (συνήθως διαλυτικής και πειθαρχικής) συναισθηματικής ταλάντωσης, αλλά και του μαγνητισμού των συμπεριφορών απ’ τον ίδιο πόλο. Καινοφανείς λέξεις που έχουν γίνει της μόδας όπως «συμπερίληψη» απηχούν αυτό ακριβώς: το μάντρωμα των πληθωρισμένων δι-ατόμων, των ναρκισσιστικών, τσακισμένων, παρανοημένων και παρανοούντων Εγώ-Κεφάλαιο που επιπλέουν αναίσθητα πια σε μια ταραγμένη, φουρτουνιασμένη θάλασσα σημείων-παραληρηματικής-εξουσίας∙ σε ένα υπονομευμένο, ναρκοθετημένο, υποθηκευμένο, παραλυτικό, σκοτεινό διαρκές Τώρα με μοναδικό πολικό αστέρα τον φόβο.
Είναι παλιό, είναι διδακτικό, θα πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει στην πρώτη σελίδα των έργων των ιστορικών του μέλλοντος, και θα το επαναλάβουμε για μια ακόμα φορά:
O αξιωματούχος μου είπε ότι τύποι του είδους μου «ανήκουν σ’ αυτό που αποκαλούμε κόσμος – βασισμένος – στην – πραγματικότητα», τον οποίο περιέγραψε σαν αποτελούμενο από ανθρώπους «που πιστεύουν ότι οι λύσεις προκύπτουν απ’ την συνετή μελέτη της πραγματικότητας όπως αυτή εμφανίζεται μπροστά μας». Συμφώνησα και μουρμούρισα κάτι για τις αρχές του διαφωτισμού και του εμπειρισμού.
Mε έκοψε. «Aλλά ο κόσμος δεν δουλεύει πλέον έτσι» συνέχισε. «Tώρα είμαστε αυτοκρατορία, κι όταν δρούμε δημιουργούμε την δική μας πραγματικότητα. Kαι την ώρα που εσείς μελετάτε αυτήν την πραγματικότητα που δημιουργήσαμε – όσο πιο συνετά μπορείτε – ξαναδρούμε, δημιουργώντας νέες πραγματικότητες, τις οποίες επίσης μπορείτε να μελετήσετε, κι έτσι προχωράνε τα πράγματα. Eίμαστε πρωταγωνιστές της ιστορίας …. και εσείς, όλοι εσείς, έχετε μείνει πίσω να μελετάτε αυτά που κάνουμε».
(New York Times Magazine, Oκτώβριος του 2004)
Δεν έγιναν αυτοκρατορία, αλλά στον καπιταλισμό δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Η βασική ιδέα παραμένει….
Ευτυχές το καινούργιο και θαυμαστό 2023, 2024, 2025… – σα να λέμε.