Δευτέρα 14 Σεπτέμβρη. Το έχουμε πει ήδη, και προφανώς δεν έχει γίνει κατανοητό. Θα το ξαναπούμε και θα το ξαναπούμε αναλυτικότερα, όμως και πάλι ελάχιστοι θα καταλάβουν στα μέρη μας. Θα επιμείνουμε: «υγεία» (και «αρρώστια») έχει πάψει προ πολλού να είναι αυτό το ατομικό συμβάν, η προσωπική κατάσταση που βιώνει ο καθένας και η καθεμιά, τελεία και παύλα. Είναι πια ένας σύνθετος καπιταλιστικός μηχανισμός εκμετάλλευσης και ελέγχου. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλες έννοιες / καταστάσεις, που εξακολουθούν μεν να βιώνονται ατομικά, είναι όμως έρμαια της μεγαμηχανής. Όπως η φιλία ή το σώμα (μου).
Στην εισαγωγή της έκθεσης MINDSPACE (που παραδόθηκε στα τέλη του 2009…) οι «επιστήμονες» συντάκτες της έγραφαν με ωμό και σαφή τρόπο:
Η επίδραση στις συμπεριφορές των ατόμων δεν είναι κάτι καινούργιο για την Κυβέρνηση, που χρησιμοποιεί συχνά εργαλεία όπως η νομοθεσία, οι ρυθμίσεις ή η φορολόγηση για να πετύχει τα επιθυμητά σύμφωνα με την πολιτική της αποτελέσματα. Αλλά πολλές απ’ τις μεγαλύτερες πολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε τώρα – όπως η αύξηση των ανθρώπων με χρόνια προβλήματα υγείας – θα λυθούν μόνο αν πείσουμε τους ανθρώπους να αλλάξουν τις συμπεριφορές τους, τον τρόπο της ζωής τους ή τις καθημερινές τους συνήθειες.
Ευτυχώς την τελευταία δεκαετία, οι γνώσεις μας για την επιρροή πάνω στις συμπεριφορές έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό, κι αυτό ανοίγει τον δρόμο για νέες προσεγγίσεις και νέες λύσεις.
Έτσι, παρόλο που η συμπεριφορική θεωρία έχει ήδη εφαρμοστεί σε διάφορα πεδία με καλά αποτελέσματα, έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες να μας βοηθήσει. Για να καταλάβουμε αυτές τις δυνατότητες, πρέπει να οικοδομήσουμε τις ικανότητές μας και να σιγουρέψουμε το ότι έχουμε μια σύνθετη κατανόηση του τι είναι αυτό που επηρεάζει τις συμπεριφορές….
Η ερώτηση «γιατί η υγεία» αναφέρεται σαν παράδειγμα εκστρατειών μαζικής χειραγώγησης των συμπεριφορών ήδη απ’ το 2009 είναι μεν εύλογη – αλλά η απάντηση δεν είναι απλή και εύκολη όπως θα φανταζόταν κανείς. Για παράδειγμα θα προτεινόταν σαν πειστική η απάντηση ότι «μα η υγεία ενδιαφέρει τα κράτη επειδή επιβαρύνει τα κόστη των δημόσιων συστημάτων υγείας»… Το τρώτε; Και οι πόλεμοι επιβαρύνουν τα κόστη των υπουργείων άμυνας, αλλά αυτό δεν οδηγεί στην ειρήνη – έτσι δεν είναι;
Όχι λοιπόν. Αν η υγεία έγινε η «golden bullet» του ελέγχου επί των πληθυσμών, σε διάφορα κύματα, ήδη απ’ την δεκαετία του 1970, αυτό δεν οφείλεται στο ότι οι κυβερνήσεις αποφάσισαν να περιορίσουν τα κέρδη των φαρμακοβιομηχανιών! Αλλά – όπως δείξαμε στο τελευταίο Sarajevo.pdf – στο ότι η διαχείριση της υγείας / αρρώστιας είναι απ’ την ένδοξη εποχή της επαναστατικής αστικής τάξης, τα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, η λεωφόρος της κατασκευής και του ελέγχου εκείνου που λέγεται ως και τις ημέρες μας κοινωνική κανονικότητα. Η οποία «κοινωνική κανονικότητα» δεν είναι, και ούτε θα μπορούσε να είναι, η «αιώνια υγεία» ή και η «αθανασία»! Είναι οι υπακοή στους νόμους και τους κανόνες που έρχονται απ’ τα πάνω, με «όχημα» την «υγεία».
Πρώτα η αστική τάξη σαν οργανωτής της «κανονικότητας» και, στη συνέχεια, ο καπιταλισμός σαν η μηχανή / γεννήτρια των μέσων, των προσανατολισμών, και των επικερδών σκοπών αυτής της κάθε φορά «κανονικότητας» πήραν το δίπολο υγεία / αρρώστια απ’ την αρμοδιότητα της εκκλησίας (όπου ήταν ταυτισμένο με το δίπολο πίστη / αμαρτία) και το εκκοσμίκευσαν – αλλά με τον ίδιο πάντα στόχο. Τον έλεγχο του πεδίου των συμπεριφορών, άρα τον έλεγχο των κοινωνικών σχέσεων.
Τέτοιου είδους μεγα-αναδιαρθρώσεις έχουν γίνει 4 ή 5 στην καπιταλιστική ιστορία των σχεδόν 2 αιώνων. Η βία και τα επιμέρους χαρακτηριστικά που έχει η τωρινή είναι σίγουρο ότι θα «γαργαλούσαν» τους μπηχεβιοριστές, τους διαφημιστές, όλους τους «επιστήμονες και τεχνικούς διαμόρφωσης της κοινής γνώμης». Ξέρουμε τώρα με βεβαιότητα ότι πολλές καλοπληρωμένες ομάδες αυτών των «ειδικών» βρίσκονταν με το δάκτυλο στην σκανδάλη αρκετό καιρό πριν εμφανιστεί ένας τσαχπίνης ιός!
Ξέρουμε πια με κάθε βεβαιότητα ότι οι γενναίοι στρατιώτες στον πόλεμο κατά του αόρατου εχθρού, οι κοινωνικά υπεύθυνοι φίλοι της καραντίνας, ήταν τα θύματα και η στατιστική επιτυχία των τεχνικών του συμπεριφορισμού. Ένα μνημείο προς τιμήν του «άγνωστου στρατιώτη», όπου θα καταθέτουν στεφάνια οι δολοφόνοι του, θα πρέπει να φτιαχτεί επειγόντως στο κέντρο κάθε πρωτοκοσμικής πρωτεύουσας!