Σάββατο 18 Αυγούστου. Είναι εύλογο ότι η αντικατάσταση (ή το ξεπέρασμα) ενός διεθνούς μέτρου της ανταλλακτικής αξίας των εθνικών νομισμάτων στις διεθνείς συναλλαγές, μπορεί μεν να αρχίσει σιγά σιγά (ας πούμε: σε τμήματα του διακρατικού εμπορίου εδώ η εκεί), αλλά δεν μπορεί να συνεχίσει σιγά σιγά· και σίγουρα δεν μπορεί να ολοκληρωθεί έτσι. Όσο πλαταίνει το προσπέρασμα του δολαρίου στο διεθνές εμπόριο τόσο πιο επείγουσα γίνεται η ανάγκη καθιέρωσης ενός «άλλου», στην αρχή «εναλλακτικού» αλλά πάντως κοινά αποδεκτού μέτρου της αξίας των υπόλοιπων νομισμάτων. Μπορεί να είναι ένα νόμισμα που έχει αποκτήσει ήδη μια κάπως πλατιά διεθνή κυκλοφορία, αναγνώριση και αξιοπιστία. Ή μπορεί να γίνει πάλι το χρυσάφι, τιμολογημένο ωστόσο με σταθερό τρόπο σε ένα τουλάχιστον νόμισμα.
Για την πρώτη εκδοχή υπάρχει υποψήφιο, πέρα απ’ το ευρώ: το κινεζικό γουάν. Πρόσφατα, στο χρηματιστήριο της Σαγκάης, το Πεκίνο άρχισε να πουλάει «συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης» αγοράς πετρελαίου τιμολογημένα σε γουάν. Είναι βασικό εργαλείο η σύνδεση ενός εθνικού νομίσματος (του γουάν) με ένα μεγάλης σημασίας διεθνές εμπόρευμα (το πετρέλαιο): στη θέση των πετροδολαρίων πετρογουάν. Αυτά τα κινεζικά futures έγιναν καλά δεκτά απ’ την «διεθνή αγορά». Ωστόσο αυτή είναι μόνο η αρχή.
Απ’ την άλλη είναι γνωστό ότι η ρωσική και η κινεζική τράπεζα αποθηκεύουν χρυσάφι. Ενώ τουλάχιστον μία ευρωπαϊκή (η γερμανική κεντρική) έχει επαναπατρίσει το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων της σε χρυσό απ’ τις ηπα όπου φυλασσόταν ως πρόσφατα. Όλοι καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για προληπτικά μέτρα, in case of emergency: στήριξη της διεθνούς ανταλλακτικής αξίας του ρουβλιού ή του γουάν με χρυσάφι· με άλλα λόγια επιστροφή στον παλιό «κανόνα του χρυσού», αν χρειαστεί. (Για το Βερολίνο το ερώτημα είναι διαφορετικό, αφού το ευρώ δεν μπορεί να έχει αντίκρυσμα μόνο στο γερμανικό χρυσάφι…).
Αυτά δείχνουν ότι η διαδικασία περιορισμού ή/και αντικατάστασης του δολαρίου έχει ξεκινήσει μεν, και μάλιστα χωρίς επιστροφή, αλλά χρειάζεται ακόμα χρόνο για να θεωρηθεί «προχωρημένη». Για την ιστορία λίγα χρόνια είναι ασήμαντος χρόνος· στην πολιτική όμως, κρατική ή εργατική, λίγα χρόνια μπορεί να είναι πολύς καιρός.
Εν τω μεταξύ μια τέτοια μετάβαση αποκλείεται να είναι ειρηνική. Διακυβεύονται ζητήματα παγκόσμιας καπιταλιστικής ηγεμονίας· δεν είναι αστείο…