Κυριακή 12 Αυγούστου. Για τα ντόπια αφεντικά, για το ελληνικό κράτος / κεφάλαιο, θα είναι μέρες γιορτινές η 21η και η 22α Αυγούστου; «Βγαίνουμε απ’ το τούνελ, βγαίνουμε!» – γιατί να μην οριστεί η στιγμή σαν «εθνική επέτειος»; Οι φαιορόζ ετοίμαζαν γιορτές (και να οι σούβλες, και να τα κοκορέτσια!) αλλά τους τα χάλασε ο «στρατηγός άνεμος», η αυθαίρετη δόμηση – και οι δημόσιες υπηρεσίες που εποπτεύουν.
Η «έξοδος» αυτή είναι τυπική, και μόνο σαν τέτοια πρέπει να εννοείται. Οι διεθνείς έμποροι χρήματος, που στρίμωξαν το ελληνικό κράτος το 2009, δεν θα είναι «φιλικότεροι» τώρα. Κι έχουν τους λόγους τους.
Γίνεται μια σύγκριση ανάμεσα στον ελληνικό και στον πορτογαλικό καπιταλισμό, με φόντο το πως «συμπεριφέρθηκαν» έχοντας επιφανειακά παρόμοια προβλήματα μετά την όξυνση της παγκόσμιας κρίσης, στα τέλη του 2008. Από την άποψη των μεγεθών η σύγκριση είναι ενδιαφέρουσα: η πορτογαλία έχει περίπου τον ίδιο πληθυσμό με την ελλάδα (10,5 μύρια), έκταση μικρότερη (92 χιλιάδες τετραγωγικά χιλιόμετρα έναντι 132 χιλιάδων της ελλάδας), και «μπήκε σε μνημόνιο». Δανείστηκε πολύ λιγότερα απ’ το ελλαδιστάν (κάτι παραπάνω από 70 δις) – δεν είναι μύθος ότι τα (πολιτικά) «δάνεια σωτηρίας» προς το ελληνικό κράτος είναι, σαν ποσό, το μεγαλύτερο ever στην ιστορία του καπιταλισμού!!! Η Λισσαβώνα «βγήκε απ’ το τούνελ» στα τρία χρόνια, και ακολούθησε αυτό που έλεγε το εγχειρίδιο: (καπιταλιστική) ανάπτυξη. Η ανεργία έπεσε κάτω απ’ το 10% (με πολύ μικρότερη «μαύρη» εργασία απ’ ότι εδώ) ενώ πρόσφατα η «αριστερή» κυβέρνηση αύξησε τον βασικό μισθό στα 600 ευρώ. Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι το 2008 το πορτογαλικό αεπ ήταν κατά 25% μικρότερο απ’ το ελληνικό· το 2018 είναι κατά 25% μεγαλύτερο. (Τα νούμερα μας είναι χοντρικά).
Η σύγκριση τελειώνει εδώ! Το πορτογαλικό κράτος / κεφάλαιο / κοινωνία έχει εντελώς διαφορετική πολιτική ιστορία (και άρα εθνική ιδεολογία) απ’ το ελληνικό· κι αυτή η διαφορά αποδείχθηκε στρατηγικής σημασίας. Ως το 1974, όταν έγινε η αντι-ιμπεριαλιστική, αριστερή εξέγερση μεγάλου μέρους του στρατού ρίχνοντας την επί 36 χρόνια χούντα του Σαλαζάρ (η επανάσταση των γαρυφάλλων όπως ονομάστηκε) η πορτογαλία είχε αποικίες. Με πιο σημαντικές την αγκόλα και την μοζαμβίκη. Το 1975, με αριστερή μετεπαναστατική κυβέρνηση στη Λισσαβώνα, η αγκόλα και η μοζαμβίκη κήρυξαν την ανεξαρτησία τους· αν και οι ιδιαίτερες οικονομικές, εμπορικές και γλωσσικές σχέσεις παρέμειναν, όπως έχει συμβεί με όλα τα αποικιοκρατικά πρωτοκοσμικά καθεστώτα.
Σε κάθε περίπτωση: στην πορτογαλία υπήρχε (και υπάρχει) αυτό που ιστορικά έχει ονομαστεί αστική τάξη· ή το μεταμοντέρνο διάδοχό της. Εκείνο το ηγεμονικό κοινωνικό στρώμα δηλαδή που, παρά τις εσωτερικές διαιρέσεις και αντιπαλότητές του, σε περίπτωση κινδύνου (και η «κρίση» ήταν τέτοιος) μπορούν να αναλάβουν την διαχείριση των προβλημάτων με ορθολογικό τρόπο. Κι έτσι συνέβη. Στην πορτογαλική σκηνή η αναγνώριση ότι «όντως έχουμε προβλήματα σαν κράτος / κεφάλαιο» ήταν διακομματική, απ’ την δεξιά ως την κομμουνιστική αριστερά. Συνεπώς τα βασικά της «συνταγής μεταρρυθμίσεων» εφαρμόστηκαν (συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης). Φυσικά αυτό είχε σοβαρές συνέπειες για 3 χρόνια, ειδικά για την εργατική βάση του πορτογαλλικού καπιταλισμού: μείωση των μισθών, αύξηση της ανεργίας.