Τετάρτη 19 Απρίλη. Δεν είναι, δα, και τόσο δύσκολο το γιατί όχι ο Ερντογάν αλλά τα τμήματα των τουρκικών αφεντικών που εκπροσωπεί επέλεξαν αυτήν την συνταγματική αλλαγή: την υιοθέτηση του «προεδροκεντρικού» συστήματος στη θέση του «πρωθυπουργοκεντρικού». Το έχουν καταλάβει και αρκετοί άλλοι, τόσο διεθνώς όσο και στα μέρη μας: γι’ αυτό φρίττουν!
Όποιος ξέρει τα στοιχειώδη στην πολιτική ιστορία της τουρκίας και δεν είναι φασίστας, το γνωρίζει: επί δεκαετίες, το «πρωθυπουργοκεντρικό» μοντέλο ήταν απλά η μάσκα της στρατοκρατίας. Οι μόνιμα ασταθείς κυβερνήσεις συνασπισμού κομμάτων «έπεφταν» και «ανέβαιναν» σαν μαριονέτες: τα σκοινιά κρατούσε το πανίσχυρο «συμβούλιο εθνικής ασφάλειας», δηλαδή οι καραβανάδες. Που δεν δίσταζαν να κάνουν ανοικτά και αιματηρά ή soft πραξικοπήματα όποτε ήθελαν.
Αυτό άρχιζε να αλλάζει ριζικά απ’ το 2002, όταν το ισλαμοδημοκρατικό κόμμα («κόμμα δικαιοσύνης και ανάπτυξης», AKP) κέρδισε τις εκλογές με τέτοιο εύρος ώστε να σχηματιστεί για πρώτη φορά στη σύγχρονη τουρκική πολιτική ιστορία μονοκομματική κυβέρνηση (σαν κι αυτές που είχε η ελλάδα απ’ το 1974 ως το 2012, για παράδειγμα). Το ίδιο αποτέλεσμα (: μονοκομματικές κυβερνήσεις του AKP) επαναλήφθηκε και το 2007 και το 2011: αυτή είναι η μεγαλύτερη ως τώρα περίοδος «πολιτικής σταθερότητας της δημοκρατίας» στην τουρκία, ever – χωρίς, από ένα σημείο και μετά, το σκοτεινό και μιλιταριστικό παρασκήνιο στο βάθος.
Όμως ούτε ο Ερντογάν, ούτε το επιτελείο του, ούτε το τουρκικό κεφάλαιο που χάρη σ’ αυτή την δημοκρατική πολιτική σταθερότητα αναπτύχθηκε και αύξησε τα κέρδη του είναι ένα τσούρμο βλαμένων. Ξέρουν. Καταλαβαίνουν. Ξέρουν και καταλαβαίνουν ότι αυτή η απόλυτη κοινοβουλευτική υπεροχή (του AKP ως τώρα) δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ (θα εξηγήσουμε άλλη φορά τους κοινωνικούς λόγους…) Ξέρουν και καταλαβαίνουν επίσης ότι η τωρινή κοινωνική αντιπολίτευση ΔΕΝ έχει καταφέρει (κι ούτε θα καταφέρει σύντομα) να δημιουργήσει μια εναλλακτική λύση, ένα «κεντρώο» ή «κεντροαριστερό» πολιτικό φορέα που να μπορεί μελλοντικά να πετύχει μια ανάλογη κοινοβουλευτική υπεροχή που να βγάζει μονοκομματικές, αυτοδύναμες κυβερνήσεις. Ξέρουν και καταλαβαίνουν πως όταν η εκλογική επιρροή του AKP υποχωρήσει, κι αφού δεν θα υπάρχει μια εξίσου ισχυρή διάδοχη κατάσταση, το σύστημα διεύθυνσης θα ξανακυλήσει σε κυβερνήσεις συνεργασίας μεσαίου μεγέθους και μεταξύ τους αντίπαλων κομμάτων. Ξέρουν και καταλαβαίνουν ότι στους ταραγμένους καιρούς του 21ου αιώνα και του σε εξέλιξη 4ου παγκόσμιου πολέμου, αυτές οι κυβερνήσεις θα είναι «εύκολες», έωλες, λεία σε ανταγωνιστικά εσωτερικά και, επιπλέον, διεθνή συμφέροντα. Που έδειξαν πέρυσι το καλοκαίρι, με το πραξικόπημα, τι θέλουν: έναν ακόμα εμφύλιο στη μέση Ανατολή, στην τουρκία αυτή τη φορά…
Κοιτώντας το κοντινό και μεσοπρόθεσμο μέλλον, λαμβάνοντας υπ’ όψη τους αυτά και άλλα δεδομένα, τα αφεντικά του τουρκικού κράτους / κεφάλαιου (και όχι, βέβαια, οι «κεμαλιστές» καραβανάδες…) επέλεξαν να μετατρέψουν το σύστημα πολιτικής διεύθυνσης από «πρωθυπουργοκεντρικό» σε «προεδροκεντρικό».
Ποια είναι η ουσιαστική διαφορά; Στο «πρωθυπουργοκεντρικό» πρωθυπουργός γίνεται ο επικεφαλής του πρώτου κόμματος, ακόμα κι αν έχει ψηφιστεί μόνο απ’ το 25% ή το 30% των ψηφοφόρων. Μπορεί να σχηματίσει φυσικά «κυβέρνηση συνασπισμού», αλλά όντας επιλογή μόνο ενός 25%, ή 30%, αν δεν υπάρχει μακριά και παλιά παράδοση πετυχημένων και λειτουργικών κυβερνητικών συνασπισμών (και στην τουρκία δεν υπάρχει), ο πρωθυπουργός και η κυβερνησή του είναι περιορισμένης νομιμοποίησης. Άρα εύκολος στόχος αμφισβήτησης…
Αντίθετα ο πρόεδρος εκλέγεται με απόλυτη πλειοψηφία. Είτε σε έναν γύρο όπου συμμετέχουν μόνο 2 υποψήφιοι (η αμερικανική εκδοχή), είτε σε δύο, όπου στην αρχή συμμετέχουν περισσότεροι αλλά στον δεύτερο πάλι μόνο 2 (η γαλλική εκδοχή). Εκλεγμένος με το 50%+ ο πρόεδρος έχει αυξημένη νομιμοποίηση. Και έτσι έχει, φυσικά, αυξημένες αρμοδιότητες και ενισχυμένα καθήκοντα, ακόμα περισσότερα απ’ του πρωθυπουργού (στο «πρωθυπουργοκεντρικό» μοντέλο). Ακόμα κι αν στις κοινοβουλευτικές εκλογές (που γίνονται χωριστά απ’ τις προεδρικές) προκύψει κυβέρνηση συνασπισμού, ο άμεσα εκλεγμένος πρόεδρος διατηρεί την αυξημένη νομιμοποίησή του σε σχέση με τα επιμέρους κόμματα· και κυβερνά – ενώ οι κυβερνήσεις συνασπισμού μπορεί να αλλάζουν σύνθεση, “απο κάτω”.
Αυτό είναι λοιπόν το «σκάνδαλο»: ότι το τουρκικό καθεστώς υιοθετεί μέσω δημοψηφίσματος ένα «μοντέλο πολιτικής σταθερότητας» παρμένο απ’ την δοκιμασμένη εμπειρία των δυτικών καθεστώτων – και οι διεθνείς αντίπαλοί του, που θα ήθελαν «αστάθεια» και εκεί, βγάζουν καπνούς!!!