Κυβέρνα βρετανία;

Σάββατο 11 Μάρτη. Ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του πιάνεται; Ίσως. Το Λονδίνο ψάχνει πως θα ισορροπήσει τις εμπορικές και λοιπές οικονομικές χασούρες όταν (και αν) ξεκόψει απ’ την ε.ε. Ποια είναι η απάντηση; Η παλιά αυτοκρατορία! Η κοινοπολιτεία: οι πρώην αγγλικές αποικίες, που μετά την εν μέρει ή ολική “απελευθέρωσή” τους έκαναν ιδιαίτερα εμπορικά deal με τα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ και τις κυβερνήσεις του. Deal που, προφανώς, ευνοούσαν το «στέμμα».

Εννοείται ότι με τον καιρό, στη διάρκεια του 20ου αιώνα, οι αλλαγές των συσχετισμών οδήγησαν στην χαλάρωση ή και την εγκατάλειψη αυτών των deal. Ειδικά από τότε που το αγγλικό κράτος / κεφάλαιο μπήκε στην ε.ο.κ. (και μετά ε.ε.), οπότε οι προδιαγραφές της εμπορικής του πολιτικής ήταν εκείνες της ε.ε.

Ποια είναι τα κράτη που τυπικά ανήκουν στην «κοινοπολιτεία»; Από έναν κατάλογο που θυμίζει το παλιό παγκόσμιο μεγαλείο της «αυτοκρατορίας όπου ο ήλιος δεν έδυε ποτέ», γεμάτο ονόματα κρατών όπως τα νησιά Solomon, το Tovalu, το Vanuatu, το Malawi, η Botswana, η Rwanda, η Grenada, τα νησιά Barbados, ξεχωρίζουν σαν πιο αξιόλογοι «στόχοι» ο καναδάς, η αυστραλία, η νέα ζηλανδία, το πακιστάν, το μπαγκλαντές, η ινδία και η νότια αφρική (υπάρχουν, επίσης, η κύπρος και η μάλτα, αλλά αυτές είναι μέλη της ε.ε. και της ευρωζώνης).

Το ενδιαφέρον είναι ότι το Λονδίνο δηλώνει διατεθειμένο να μπει σε μια διαδικασία διαμόρφωσης (ξανά) ενιαίων πολυμερών εμπορικών κανόνων, προδιαγραφών και συμφωνιών με όλα αυτά τα κράτη, μικρότερα ή μεγαλύτερα, ως εάν να αποτελεί την μόνη «ελπίδα» τους σ’ αυτόν τον μάταιο κόσμο· ως εάν να μην υπάρχουν ανταγωνιστές του Λονδίνου, όχι μόνο η «εχθρική» ε.ε. αλλά, ας πούμε, η «φιλική» Ουάσιγκτον ή το Πεκίνο. Ως εάν, εντέλει, να μπορεί να γράφει τους κανόνες προς όφελος του όπως πριν 2 αιώνες, τότε που την οικονομική κυριαρχία την εξασφάλιζαν τα αγγλικά κανόνια…

Τι θα απαντούσε, άραγε, το Λονδίνο αν οι ξαναζεσταμένοι «εταίροι» του απαιτούσαν, ανάμεσα στα άλλα, την ελεύθερη μετακίνηση των υπηκόων τους στην αγγλική επικράτεια;

Διαφορική ολοκλήρωση

Σάββατο 11 Μάρτη. Οι φασιστικές κυβερνήσεις της Βαρσοβίας και της Βουδαπέστης “κλώτσησαν” (και θα συνεχίσουν να το κάνουν) απέναντι στην προοπτική της διαφορικής ολοκλήρωσης μέσα στην ε.ε. και την ευρωζώνη. Αναμενόμενο: θα χάσουν (και όχι μόνον αυτοί) το όπλο του “βέτο”, που μπορούσαν να το “πουλάνε” κατά περίπτωση, εξασφαλίζοντας ανταλλάγματα. Ένα είδος πολιτικών προσόδων: η πολωνία, για παράδειγμα, είναι ο μεγαλύτερος καθαρός δέκτης των ευρω-χρηματοδοτήσεων… Και φυσικά η πολωνική κυβέρνηση φοβάται ότι χωρίς τον εκβιασμό της αρνησικυρίας της θα παίρνει λιγότερες επιχορηγήσεις…

Οπωσδήποτε όσοι στοιχηματίζουν στη διάλυση (της ε.ε., της ευρωζώνης) θα αγκαλιάσουν τέτοιου είδους “εθνικές πολιτικές”. Ειδικά εφόσον, όσο περνούν οι μέρες, τα ακροδεξιά “άλογά” τους στις εκλογές στην ολλανδία, στη γαλλία και στη γερμανία, χάνουν έδαφος. Πως να μην τιμηθεί, άλλωστε, η «εθνικοαπελευθερωτική» πολιτική της Βουδαπέστης και των υπόλοιπων κρατών / μελών του «βίζεγκραντ» απέναντι σε μετανάστες και πρόσφυγες;

Έχουμε όμως την εντύπωση ότι λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο. Αυτές οι ακροδεξιές (και “αμερικανόδουλες”! – που ξεχάστηκε αυτός ο χαρακτηρισμός;) κυβερνήσεις στην ανατολική ευρώπη έχουν ισχυρή εσωτερική κοινωνική αντιπολίτευση. Ένας λόγος, όχι ο μοναδικός, είναι οι φασιστικοί νόμοι που ψηφίζουν και εφαρμόζουν. Τα “σχίσματα”, αν μπορούμε να μιλήσουμε έτσι, δεν διατρέχουν μόνο (ή κυρίως) τις διακρατικές σχέσεις στην ευρώπη· αλλά κυρίως τις πεποιθήσεις, τις ιδέες και τα συμφέροντα μέσα σε κάθε εθνοκρατικό σχηματισμό. Υπάρχει πιο καθαρό παράδειγμα απ’ την brexit αγγλο-σκωτσεζο-ουαλο-βορειοϊρλανδική περίπτωση;

Σε τελευταία ανάλυση κανένας δεν έβαλε με το ζόρι στην ε.ε. ούτε το πολωνικό κράτος / κεφάλαιο ούτε το ουγγρικό ούτε το τσεχικό.

Η (προς το παρόν) απορία μας είναι αν τέτοιοι «διαφωνούντες» έχουν «θεσμικό» τρόπο να εμποδίσουν αυτές τις α λα καρτ συνεννοήσεις και συμφωνίες, που είναι αναπόφευκτες· ή αν θα μείνουν ρέστοι, με βερμπαλιστικούς τσαμπουκάδες και κατάρες. Την επανεκλογή του Τουσκ, πάντως, δεν την εμπόδισε η κυβέρνηση της Βαρσοβίας· και συμβαίνει αυτή η βιτρίνα να ανήκει στην πολωνική αντιπολίτευση…

Ελληνικές “ενστάσεις”…

Σάββατο 11 Μάρτη. Εννοείται πως και η Αθήνα έχει τα προβληματάκια της μ’ αυτές τις εξελίξεις – πως θα μπορούσε να συμβαίνει διαφορετικά; Ο εξοχότατος πρωθυπουργός επέλεξε να κρυφτεί πίσω απ’ την στάση «ναι μεν αλλά» (τα «αλλά» ήταν άκυρα…)· απλά επειδή, από ευγένεια και θεσμική υποχρέωση, ρώτησαν και την δική του γνώμη. Όχι ότι έχει κάποια σημασία…

Πιο αποφασισμένος, έτοιμος να κτυπήσει την γροθιά του στο μαχαίρι, δείχνει ένας άλλος παράγοντας του ντόπιου δημόσιου βίου, εκπρόσωπος σοβαρού τμήματος του ελληνικού κεφάλαιου. Ο κυρ Βασίλης Κορκίδης, πρόεδρος της «ελληνικής συνομοσπονδίας εμπορίου και επιχειρηματικότητας». Κατά το ρεπορτάζ της «ναυτεμπορικής» (ο τονισμός δικός μας):

…. Σύμφωνα με τον Β. Κορκίδη δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία επτά χρόνια των μνημονίων, όχι μόνο αδυνατούμε να ακολουθήσουμε τον δείκτη του ευρωπαϊκού κλίματος, αλλά το τελευταίο εξάμηνο ξεμακραίνουμε επικίνδυνα. Σε κάθε περίπτωση, όπως υπογραμμίζει, η ΕΣΕΕ έχει προετοιμαστεί να συνεισφέρει με μια πλατφόρμα ιδεών στην εμπορική ταυτότητα της Ευρώπης του μέλλοντος. Τα κείμενα που θα διαμορφωθούν μέχρι το τέλος του 2017 από την Ε.Ε. σχετικά με την ανάπτυξη της κοινωνικής διάστασης της Ευρώπης, την εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, θα πρέπει επιτέλους να συμπεριλάβουν χωρίς καμία εξαίρεση τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα της Ελλάδας, αναφέρει χαρακτηριστικά

Ξέρουμε καλά ποια είναι αυτή η «πλατφόρμα ιδεών» που μπορούν να προσφέρουν τα ντόπια μικρομεσαία αφεντικά στην «κοινωνική διάσταση» της ευρώπης:

Α) Οδηγίες για το πως να μην πληρώνουν τα αφεντικά τους εργάτες τους.

Β) Οδηγίες για το πως να τους εκβιάζουν να δουλεύουν ωράρια κατά βούληση.

Γ) Οδηγίες για το πως να κλέβουν τις εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία.

Δ) Οδηγίες για το πως να κλέβουν τον φπα.

Ε) Οδηγίες για το πως να μην πληρώνουν φόρους.

ΣΤ) Οδηγίες για το πως να ξεπλένουν μαύρο χρήμα.

Ζ) Οδηγίες για το πως να κρύβουν τα κέρδη τους.

Η) Οδηγίες για το πως να κλαίγονται ότι δεν βγαίνουν, ότι υποφέρουν…

ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ θα πρέπει αυτές οι οδηγίες να γίνουν ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες, και ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ θα πρέπει τα ντόπια μικρομεσαία αφεντικά να αναγνωριστούν διεθνώς σαν πρωτοπόροι, και να ανταμοιφθούν ανάλογα.

Άντε!!! Πολύ τους ανέχτηκε αυτούς τους παλιοευρωπαίους η ελληνική «φτωχομικρομεσαία» εργοδοσία! Επιτέλους!….

(φωτογραφία: Εκείνη λέει: Μην ανησυχείς, βλέπω το ελατήριο της ελληνικής ανάπτυξης να εκτοξεύεται χάρη σ’ εσένα! Εκείνος σκέφεται: Λες; Νόμιζα ότι μόνο εγώ το έβλεπα… Λες; Το κλου είναι το περιπαικτικό ύφος του Juha Sipila, πρωθ. της φινλανδίας, από δίπλα, την ώρα που ετοιμάζεται να κάτσει: Τόφαγες καϋμένε;)

Συρία 1

Παρασκευή 10 Μάρτη. Το έχουμε χαρακτηρίσει (όλη τη μέση Ανατολή) δευτερεύον μέτωπο του 4ου παγκόσμιου. Δεν έχουμε κανένα δεδομένο για να αλλάξουμε την εκτίμησή μας. Τότε τι συμβαίνει τώρα που αμερικάνοι, ρώσοι και τούρκοι καραβανάδες «κουβεντιάζουν για την αντιτρομοκρατική εκστρατεία κατά του isis;» Τι συμβαίνει τώρα που το αμερικανικό πεντάγωνο διπλασιάζει (σε πρώτη φάση…) τους πεζοναύτες και τα κομμάντα του στην κουρδοκρατούμενη ζώνη της συρίας, με την έγκριση (υποθέτουμε) τόσο της Μόσχας όσο και της Άγκυρας; Τέλειωσε η ενδικαπιταλιστική αναμέτρηση με την μορφή της «αντιτρομοκρατίας»; Είναι όλοι στην ίδια μεριά, στη μεριά του «καλού»;

Έχουμε αναφερθεί κάμποσες φορές απ’ τις σελίδες του Sarajevo στις διπλές και τριπλές «ατζέντες» όσων εμπλέκονται στο συριακό πεδίο μάχης. Αυτό πρέπει να το ξαναθυμίσουμε. Γιατί η «ενσωματωμένη δημοσιογραφία» (δημαγωγία) που αυτές τις ημέρες παρουσιάζει σαν κάτι «φυσικό» το να θέλουν όλοι την ανακατάληψη της Raqqa απ’ τον isis, αύριο ή μεθαύριο θα πουλάει κάτι άλλο. Με την ίδια φυσικότητα.

Ο αμερικανικός στρατός έχει μεταφέρει, λοιπόν, απ’ τις βάσεις του στην αραβική χερσόνησο (μπαχρέιν) στην κουρδοκρατούμενη ζώνη μια χιλιάδα «σκληροπυρηνικούς» κομμάντο, καθώς και κάμποσα βαριά όπλα (πυροβολικό, τεθωρακισμένα)· αλλά (λέει…) δεν θα εμπλακεί σε μάχες σώμα με σώμα για την ανακατάληψη της Raqqa. Αυτό θα τον κάνουν οι ypg. Οι οποίες, όμως, (λέει…) δεν θα μείνουν στην πόλη… Η διοίκησή της θα δοθεί σε άραβες (σύριους), που επίσης θα συμμετάσχουν, με πολύ μικρότερα μεγέθη, στην επιχειρήση. Η δουλειά των αμερικάνων θα είναι να βομβαρδίζουν από απόσταση και εκ του ασφαλούς…. Με άλλα λόγια: αν «όλα πάνε καλά» κάποιοι θα ματώσουν κυριολεκτικά, οι «τρομοκράτες» θα ηττηθούν, και θα νικήσουν … οι αμερικάνοι! Που θα έχουν να περηφανεύονται ότι δεν ήταν μόνο οι ρώσοι που «απελευθέρωσαν» το Aleppo, αλλά και αυτοί που «απελευθέρωσαν» τη Raqqa.

Ερώτηση κρίσεως τώρα: τι συμφέρον έχουν η Μόσχα, η Άγκυρα, η Δαμασκός, η Τεχεράνη (ακόμα και το μακρινό Πεκίνο) να «πάνε όλα καλά» για τον αμερικανικό στρατό στην επιχειρήση Raqqa;

Συρία 2

Παρασκευή 10 Μάρτη. Μπορεί να είμαστε ανόητοι, αλλά δεν μπορούμε να βρούμε ένα τέτοιο συμφέρον. Πολύ περισσότερο που αν “όλα πάνε καλά”, το αμερικανικό πεντάγωνο θα έχει ένα (έστω σιωπηλό) o.k. απ’ τον πληθυσμό στις ηπα να παραμείνει (για «αντιτρομοκρατικούς» λόγους πάντα) στο συριακό έδαφος. Συμφέρει αυτό την Δαμασκό; Συμφέρει την Τεχεράνη; Συμφέρει την Μόσχα (που έχει ήδη τις δικές τις απώλειες στο συριακό έδαφος); Συμφέρει την Άγκυρα;

Δεν το βλέπουμε. Αντίθετα συμφέρει το Τελ Αβίβ και το Ριάντ… Γιατί, σε τελευταία ανάλυση, ο isis (και όχι μόνο) ήταν βιτρίνα του σχεδίου για την διάλυση (και) της συρίας. Αν αντί για τον isis κατέχει (έστω έμμεσα και ανεπίσημα) εδάφη (και, προφανώς, βάσεις) ο αμερικανικός στρατός, ποιο το πρόβλημα για το σχέδιο; Κανένα! Ας το θυμήσουμε, δεν είναι ακριβώς λεπτομέρεια: ο αμερικανικός στρατός ΔΕΝ έχει προσκληθεί απ’ την νόμιμη κυβέρνηση της συρίας. (Όπως και ο τουρκικός άλλωστε). Τυπικά είναι εισβολέας.

Ορισμένοι αναλυτές τονίζουν ότι η άμεση εμπλοκή αμερικανικού πεζικού στον «αντιτρομοκρατικό πόλεμο» (και) στη συρία δείχνει ότι το ψόφιο κουνάβι και το επιτελείο του ήταν ειλικρινείς όταν έλεγαν ότι «αλλάζουν γραμμή», και ότι δεν τους ενδιαφέρει πλέον η αλλαγή καθεστώτος στη συρία αλλά μόνο η συντριβή της «τρομοκρατίας». Χμμμμ… Πολύ γλυκούλι ακούγεται! Τι παρεξήγηση είχε γίνει τόσα χρόνια, ε;

Συρία 3

Παρασκευή 10 Μάρτη. Θα διακινδυνεύσουμε μια διαφορετική εκτίμηση, εν είδει «άσκησης σκέψης». Για τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον και των συμμάχων της η ουσιαστική ήττα των σχεδίων τους μετά την ανακατάληψη του Aleppo απ’ τον Άσαντ και την επίσημη συμμαχία της Άγκυρας με την Μόσχα και την Τεχεράνη, επιβάλλει την «αυτοπρόσωπη στρατιωτική εμπλοκή, επί του εδάφους» στο πεδίο μάχης συρία. Πράγμα που εκφράζει βέβαια η «αλλαγή γραμμής» της διοίκησης των συντηρητικών…. Διαφορετικά; Αναγνώριση της ήττας και οριστική απόσυρση.

Αυτό το ξέρουν καλά στο τετράγωνο Μόσχα – Τεχεράνη – Άγκυρα – Δαμασκός. Θα μπορούσαν να το εμποδίσουν πρακτικά; Όχι. Εκείνο που μπορούν να κάνουν είναι να το δεχτούν…. αλλά «να ΜΗΝ πάει καλά» αυτή η εμπλοκή. Και υπάρχουν διάφοροι τρόποι «να ΜΗΝ πάει καλά» αυτή η «αυτοπρόσωπη εμπλοκή επί του εδάφους». Να δημιουργηθούν δηλαδή «προβλήματα» ή/και εντυπώσεις που κατάλληλα δουλεμένες στα μετόπισθεν (στον «αμερικανικό λαό») να την υπονομεύσουν.

Το ένα είδος προβλημάτων αφορά την αντοχή των ενόπλων του isis στη Raqqa. Πρέπει να θυμήσουμε ότι τόσο στο ανατολικό Aleppo όσο και στην al-Bab οι ισλαμιστές (που δεν ήταν καν του isis) αποδείχθηκαν εξαιρετικά σκληροτράχηλοι απέναντι στους επιτιθέμενους, προκαλώντας τους απώλειες. Και ότι ο πληθυσμός της Raqqa, στην πλειοψηφία του, στήριξε και στηρίζει τον isis και την διοίκησή του.

Το άλλο είδος προβλημάτων εικονίζεται ενδεικτικά στις πιο κάτω φωτογραφίες. Αυτές αφορούν την «απελευθέρωση της Μοσούλης», δεν κυκλοφορούν ιδιαίτερα, και πάντως, δεν αποτελούν έργο του αμερικανικού στρατού. Όταν, όμως, θα είναι αποτέλεσμα των δικών του βομβαρδισμών, πως θα αντιδράσει η κοινή γνώμη στις ηπα (με το κατάλληλο μασάζ…); Το «τι δουλειά έχει ο στρατός μας εκεί;» αφού είπαμε ότι θα σταματήσουμε να ανατευόμαστε στα σκατά των άλλων (υπόσχεση, κι αυτή, του ψόφιου κουναβιού) δεν θα το χρησιμοποιήσουν, άραγε, οι «δημοκρατικοί» (που επέμεναν τα προηγούμενα χρόνια στο no boots on the ground) για τους δικούς τους εσωτερικούς λόγους;

Κι εκείνο το «δεν θέλουμε πρόσφυγες» πόσο θα στέκεται όταν θα τους παράγει μαζικά το αμερικανικό πυροβολικό;

Ας το θυμίσουμε κι αυτό. Όταν ο ρωσικός στρατός μπήκε στο συριακό πεδίο μάχης τα επιτελεία της τότε διοίκησης Ομπάμα ευχήθηκαν (και μεθόδευσαν όσο μπορούσαν) έναν βάλτο γι’ αυτόν, κάτι σα «νέο αφγανιστάν». Φυσικά η Μόσχα δεν έπεσε στην παγίδα. Αλλά η διοίκηση του ψόφιου κουναβιού, με τα χάλια που έχει, θα την γλυτώσει;

Αν όχι αυτό πράγματι συμφέρει! Και την Μόσχα, και την Τεχεράνη, και την Δαμασκό, και την Άγκυρα….

(Αναφέρεται, στα σοβαρά, ότι είναι ακόμα ανοικτό το αν στη Raqqa θα μπουν οι ypg υπό την προστασία των ηπα ή ο στρατός του Άσαντ και οι δικοί του, υπό την προστασία της ρωσίας, με την σύμφωνη γνώμη της τουρκίας. Αυτή τη στιγμή οι πρώτοι απέχουν λιγότερο από 10 χιλιόμετρα απ’ την άκρη της πόλης, και οι δεύτεροι πάνω από 100 … όπου μεσολαβούν μερικές κωμοπόλεις υπό τον isis. Σηκώνει συζήτηση το θέμα;)

Ιστορική υπενθύμιση

Πέμπτη 9 Μάρτη. Πολλά θα γραφτούν και θα ειπωθούν υπέρ και κατά της διαδικασίας “αναβάθμισης” του project ευρώπη, όπως αυτό προχωράει σε μια συμβολική στιγμή πύκνωσης, στις 25 του μήνα. Ακόμα περισσότερα θα ειπωθούν μετά: δεν πρόκειται για instant process («φραπεδιά» στα ελληνικά!) αλλά για μακρόχρονη διαδικασία, που ξεκίνησε από πέρυσι το καλοκαίρι, μετά το βρετανικό δημοψήφισμα. Και επιταχύνθηκε μετά την εκλογή του ψόφιου κουναβιού. Μια μακρόχρονη διαδικασία που, όπως όλες οι παρόμοιες στην ιστορία της ε.ε., δεν θα είναι «ευθύγραμμη»: οι αποκλίσεις των εθνικών καπιταλιστικών συμφερόντων στην ευρώπη, ακόμα και οι αντιθέσεις μεταξύ τους, δεν έχουν ξεπεραστεί, ούτε καν ανάμεσα στο Παρίσι και το Βερολίνο. Όμως υπάρχουν όντως «καινούργια δεδομένα» (όχι απρόβλεφτα…) που κάνουν ρεαλιστικό (και από κάποιες απόψεις αναγκαίο) ένα ακόμα ευρωπαϊκό forward.

Η αποχώρηση του Λονδίνου απ’ την ε.ε. (μια αποχώρηση που δεν έχει ξεκινήσει ακόμα επίσημα, και δεν είναι σίγουρο ούτε το πότε ούτε το πως θα ολοκληρωθεί) είναι ευκαιρία για το Παρίσι. Το γαλλικό κράτος / κεφάλαιο (: plus ιμπεριαλισμός) είναι πολύ ουσιαστικότερο τόσο για «εμπρός» όσο και για «πίσω» στην ιστορία της ευρωπαϊκής πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης απ’ ότι νομίζουν οι ανίδεοι έλληνες, που βολεύονται να βρίζουν το Βερολίνο για τα πάντα. Γαλλική «ανάγκη» και πρωτοβουλία ήταν η ε.κ.α.χ. («ευρωπαϊκή κοινότητα άνθρακα / χάλυβα»), η μήτρα της ε.ο.κ., για να ελεγχθεί στοιχειωδώς η μεταπολεμική γερμανική βιομηχανία… Γαλλική «ανάγκη» και πρωτοβουλία ήταν το ευρώ, για να ελεγχθεί η γερμανική ενοποίηση. Απ’ την άλλη μεριά γαλλική ήταν επίσης η ακύρωση του ευρωσυντάγματος.

Αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, ότι το γερμανικό κράτος / κεφάλαιο (: plus ιμπεριαλισμός) είναι «θύμα». Σημαίνει αυτό: κανένα βήμα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν προχώρησε ποτέ σ’ αυτά τα 60 χρόνια της μακρόχρονης διαδικασίας αν δεν εξυπηρετούσε και τα γαλλικά συμφέροντα.

Επέκταση και εμβάθυνση

Πέμπτη 9 Μάρτη. Στα ‘90s, μετά την διάλυση του «ανατολικού μπλοκ», μετά την γερμανική ενοποίηση (που τρόμαξε, όχι χωρίς λόγο, τόσο το Λονδίνο και το Παρίσι όσο και την Ουάσιγκτον) και το «χαλινάρι» (που αποδείχθηκε στην πράξη ότι δεν δούλεψε) στον γερμανικό καπιταλισμό με την αντικατάσταση του ηγεμονικού μάρκου απ’ το «κοινό» ευρώ, συγκρούστηκαν ήπια δύο διαφορετικές προσεγγίσεις για το μέλλον της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Για το Βερολίνο προτεραιότητα είχε η θεσμική «εμβάθυνση». Δηλαδή η ενίσχυση των ενιαίων θεσμίσεων μεταξύ των τότε κρατών μελών της ε.ε. Για το Παρίσι, αντίθετα, προτεραιότητα είχε η «επέκταση». Η ένταξη, δηλαδή, στην ε.ε., το γρηγορότερο, όσο το δυνατόν περισσότερων κρατών απ’ το πρώην «ανατολικό μπλοκ».

Η διαφορά στην τακτική ήταν ουσιαστική. Για το δυναμικά εξελισσόμενο Βερολίνο των αρχών της δεκαετίας του ’90 σημασία είχε η διαμόρφωση ενός ισχυρού μπλοκ ευρωπαϊκών κρατών, γύρω απ’ το οποίο τα κράτη του πρώην «ανατολικού μπλοκ» θα είχαν δορυφορική λειτουργία, οικονομικά και πολιτικά. Για το Παρίσι, αντίθετα, η ένταξη όσο το δυνατόν περισσότερων απ’ αυτά στην ε.ε. με πιο χαλαρές δεσμεύσεις σήμαινε πιθανά ή βέβαια (π.χ.: πολωνία) αντίβαρα απέναντι στην ανατέλλουσα γερμανική ισχύ.

Τι έγινε τελικά; «Της γαλλίας». Και με σιωπηλό τρόπο (αντίθετα απ’ τα γαλλικά συμφέροντα) «της αγγλίας». Σε αντίβαρο, και για λόγους στοιχειώδους συνοχής, η «συνθήκη του Μάαστριχτ» τον Φλεβάρη του 1992, διαμόρφωσε τα κριτήρια μιας ορισμένης «δημοσιονομικής πειθαρχίας», που ταίριαζαν περισσότερο στον ορθολογισμό του γερμανικού κράτους / κεφάλαιου, (όπως και των κεντρο/βορειοευρωπαϊκών): ετήσιο έλλειμμα όχι μεγαλύτερο του 3% του αεπ για κάθε κράτος / μέλος, χρέος όχι μεγαλύτερο απ’ το 60%. To 1994 μπήκαν στην ε.ε. η αυστρία, η φινλανδία και η σουηδία· το 2004 η σλοβενία, η ουγγαρία, η σλοβακία, η πολωνία, η λιθουανία, η εσθονία, η λετονία, η μάλτα και η (νότια) κύπρος· το 2007 η ρουμανία και η βουλγαρία· το 2013 η κροατία.

Τι είναι αυτό που γίνεται τώρα; Η επέκταση έχει ανασταλεί εδώ και κάποια χρόνια (για τα κράτη της δυτικής βαλκανικής). Η αποχώρηση του Λονδίνου αλλάζει την πολιτική γεωμετρία της ε.ε. (αν και παράγοντες αστάθειας υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν) αφήνοντας στο Παρίσι το περιθώριο να ξαναδιαπραγματευτεί (με το Βερολίνο και τους συμμάχους του) την «εμβάθυνση». Την δημιουργία, σα να λέμε, ενός δυναμικού πυρήνα σχετικά μεταβλητής σύνθεσης που είτε θα σέρνει τους «δορυφόρους» του, είτε θα τους αφομοιώνει· με αυστηρές προϋποθέσεις.