Page 33 - Το βιβλίο των προϋποθέσεων

πραγµάτων, όπου η επιθυµία (... το όνειρο, η σουρεαλιστική εµπειρία, η φαντασία...) θα
έπρεπε να καθοδηγήσει την “απελευθέρωση”. Χωρίς να το ερευνήσει ιδιαίτερα, και χω-
ρίς να κοιτάξει µακρύτερα απ’ το american dream , έδειχνε βέβαιος ότι “ο στόχος της
4
µαρξιστικής κριτικής έχει εκπληρωθεί...” και ότι “πρέπει να ξεπεραστεί”. 5
Θα ήταν άδικο να χρεώσουµε τον Bookchin κάτι περισσότερο απ’ την έκφραση µιας ορι-
σµένης οπτικής που, την επόµενη δεκαετία, προκάλεσε πράγµατι µεγάλα ανταγωνιστικά
κύµατα: την σύγκρουση ανάµεσα στον πουριτανισµό που είχε αποτελέσει την βάση των
κοινωνικών σχέσεων στον πρώτο κόσµο µετά τον Β παγκόσµιο πόλεµο, και την ελευθε-
ριακότητα (κυρίως σεξουαλική) ενός µεγάλου µέρους των νεώτερων γενεών. Μιλώντας
εκ των υστέρων µπορούσε να δούµε πολύ πιο καθαρά τι συνέβη τότε. ∆εν ήταν το “Βα-
σίλειο της Ανάγκης” που ξεπεράστηκε ή εξαφανίστηκε. Ήταν, κυρίως, η ηθική απονοµι-
µοποίηση των συντηρητικών κανόνων αυτού του βασιλείου που ξέσπασε, στο όνοµα ενός
καινούργιου βασίλειου, ελευθεριακού και σχετικιστικού µε βάση τα συντηρητικά ήθη, της
Αυτοκρατορίας της Επιθυµίας. Ωστόσο είναι ένα πράγµα η απονοµιµοποίηση των “γενι-
κών κανόνων διακράτησης” (των “επιθυµητικών ροών”, όπως το έθεσαν αργότερα κά-
ποιοι) του συντηρητικού πνεύµατος µιας ορισµένης καπιταλιστικής περιόδου, και εντε-
λώς διαφορετικό ο καπιταλισµός σα σύνολο και η κριτική της πολιτικής οικονοµίας. Ο
Bookchin (και καθόλου µόνον αυτός άλλωστε) βιαζόταν. Πετώντας στα σκουπίδια τις
“βαριές αλυσίδες της Ανάγκης” ήθελε να ξεµπερδέψει, σαν αναρχικός, και µε τους ιδε-
ολογικούς / πολιτικούς του αντιπάλους, τους µαρξιστές. Αποδίδοντας στον καπιταλισµό
ένα κατόρθωµα που είναι το ακριβώς αντίθετο απ’ το πραγµατικό του έργο: την διαρκή
κατασκευή και ανακατασκευή της σπανιότητας και της έλλειψης.

Στη βιασύνη του πάνω ο Bookchin προσπερνούσε την ίδια την καπιταλιστική ιστορία.
Λίγα χρόνια µόνο µετά την γέννησή του, το 1929, κάποιοι στις ηπα µιλούσαν γι’ αυτή την
καινούργια αυτοκρατορία. Μόνο που µιλούσαν γι’ αυτήν µε την παραδοσιακή γλώσσα: η
“επιθυµία” δεν ονοµαζόταν ακόµα έτσι· ονοµαζόταν “α κόρεστη α ν ά γκη” : 6
...
Το 1929 η Επιτροπή Τρεχουσών Οικονοµικών Μεταβολών του προέδρου Χέµπερτ
Χούβερ έδωσε στη δηµοσιότητα µια αποκαλυπτική έκθεση για τις βαθιές µεταβολές
στην ανθρώπινη ψυχολογία, που είχαν σηµειωθεί σε λιγότερο από µια δεκαετία. Η
έκθεση κατέληγε σε µια σαφή πρόβλεψη για το τι περίµενε την Αµερική:
Η µελέτη απέδειξε µε κατηγορηµατικό τρόπο αυτό που πάντοτε πιστεύαµε θεω-
ρητικά, ότι οι ανάγκες είναι ακόρεστες: Η ικανοποίηση µιας ανάγκης ανοίγει το
δρόµο για µια άλλη. Το συµπέρασµα είναι ότι οικονοµικά το πεδίο απλώνεται απέ-
ραντο µπροστά µας: Ότι υπάρχουν νέες ανάγκες που θα παραχωρούν τη θέση τους
σε νεότερες τη στιγµή που ικανοποιούνται... Με τη διαφήµιση και άλλα µέσα προ-
βολής... έχει δηµιουργηθεί µια ευκρινής διέξοδος για την παραγωγή... Είναι εµ-
φανές ότι µπορούν να συνεχιστούν οι δραστηριότητές µας... Η κατάσταση που επι-
κρατεί µπορεί να θεωρηθεί ευτύχηµα, ο ρυθµός µας είναι αξιοσηµείωτος.
...

Αναµφίβολα µεγάλο µέρος του υποκειµενισµού των κυµάτων κοινωνικών αρνήσεων των
δεκαετιών του ‘60 και του ‘70 στον αναπτυγµένο καπιταλιστικό κόσµο, όντας ελευθερια-
κό, περιστράφηκε γύρω απ’ την Συνηγορία στην Επιθυµία. ∆ιαµορφώνοντας ταυτόχρονα
33