Page 29 - Το βιβλίο των προϋποθέσεων

η πόλωση επιθυµίας και ανάγκης

Η Ανάγκη - η ανάγκη για επιβίωση, για εξασφάλιση των στοιχειωδών µέσων ύπαρ-
ξης - ποτέ δεν θα µπορούσε να παράγει ένα δηµόσιο πιστεύω Επιθυµίας. Θα µπο-
ρούσε, σίγουρα, να παράγει ένα θρησκευτικό πιστεύω παραίτησης, ή ένα δηµοκρα-
τικό πιστεύω αρετής, αλλά όχι ένα δηµόσιο πιστεύω αισθησιασµού κι αισθαντικότη-
τας. Η ενθρόνιση της Επιθυµίας ως Ανάγκης, της Αρχής της Ηδονής ως Αρχής της
Πραγµατικότητας, προωθείται ως δηµόσιο ζήτηµα απ’ την παραγωγικότητα της σύγ-
χρονης βιοµηχανίας κι απ’ τη δυνατότητα µιας κοινωνίας χωρίς µόχθο. Ακόµα και η
πλατειά διατυµπανιζόµενη αποµάκρυνση των “παιδιών των λουλουδιών” απ’ τις πραγ-
µατικότητες της κατανάλωσης, της σκληρής δουλειάς και της τάσης να ζεις στα προ-
άστεια, έχει τις ρίχες της στους παραλογισµούς της σύγχρονης αφθονίας. ∆ίχως την
αφθονία δεν θα υπήρχε αυτή η αποµάκρυνση. Για να τοποθετήσουµε το θέµα ξεκά-
θαρα, η επαναστατική ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας έχει θέσει σε αµφισβή-
τηση κάθε ιστορική επιταγή που προήγε την παραίτηση, τη στέρηση, και το µόχθο.
Αρνείται κάθε έννοια της Επιθυµίας ως προνοµιούχου, αριστοκρατικού χώρου της
ζωής.
Αυτή η τεχνολογία δηµιουργεί µια νέα διάσταση της Επιθυµίας, µια διάσταση που
υπερβαίνει πλήρως τις αντιλήψεις του ντε Σαντ και των γάλλων συµβολιστών, απ’
τους οποίους ακόµη αντλούµε το πιστεύω µας για την αισθαντικότητα. Ο “µοναδι-
κός” του ντε Σαντ, ο dandy του Μποντλέρ, ο οραµατιστής του Ρεµπώ, καθένας είναι
ένα αποµονωµένο εγώ, ένα σπάνιο άτοµο που δραπετεύει από την µετριότητα και
τον εξωπραγµατισµό της αστικής ζωής σε παραισθησιακά όνειρα. Παρά το υψηλό του
αντι-αστικό πνεύµα άρνησης, αυτό το εγώ παραµένει εξαιρετικά προνοµιούχο. Ο
Μποντλέρ, ένας απ’ τους πιο σαφείς συµβολικούς συγγραφείς, εκφράζει την αριστο-
κρατική του φύση απόλυτα στην αντίληψη που έχει για τον δανδισµό. Ο dandy, ο άν-
θρωπος της αληθινής αισθαντικότητας, µας λέει, απολαµβάνει τη σχόλη και δεν ενο-
χλείται απ’ την Ανάγκη. Αυτή η σχόλη προσδιορίζεται απ’ την αντίθεση του δανδή
προς το πλήθος, του µερικού προς το γενικό. Βασίζεται σ’ αυτές ακριβώς τις κοινω-
νικές συνθήκες που έθρεψαν τον Μαρά και τους enrages του 1793· στον κόσµο της
Ανάγκης. Ο δανδισµός υψώνει τη φωνή του ενάντια στις υπάρχουσες ελίτ, αλλά όχι
ενάντια στον ελιτισµό· ενάντια στα κυρίαρχα προνόµια, µα όχι ενάντια στο προνό-
µιο. “Ο δανδισµός ανθίζει κυρίως σε µεταβατικές περιόδους” σηµειώνει µε οξυδέρ-
κεια ο Μποντλέρ, “όταν η δηµοκρατία δεν είναι ακόµη παντοδύναµη και η αριστο-
κρατία µόλις έχει αρχίσει να κλονίζεται και να καταρρέει. Μέσα στη θύελλα των και-
ρών, µια µικρή οµάδα ανθρώπων, declasses, ξεκρέµαστοι, µπουχτισµένοι - µα όλοι
τους γεµάτοι αποφασιστικότητα - θα συλλάβουν την ιδέα να δηµιουργήσουν ένα νέο
είδος αριστοκρατίας, πιο ισχυρής απ’ την παλιά, µια που θα βασίζεται στους πιο πο-
λύτιµους, πιο άφθαρτους παράγοντες, σ’ εκείνα τα θεόσταλτα δώρα που ούτε τα χρή-
µατα ούτε η φιλοδοξία µπορούν να δηµιουργήσουν”.
Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι τα δώρα του δεν είναι θεόσταλτα. Αυτή η ελίτ-aesthet
πλέει στην επιφάνεια του κοινωνικού πολέµου, ένα πλούσια στολισµένο συντρίµι που
προϋποθέτει, αντικειµενικά, αυτήν ακριβώς την αριστοκρατία και αστική τάξη που
αποκηρύσσει στο πνεύµα.

29