#26 - 02/2023

the cells factory
(τα κύτταρα εργοστάσιο)

συλλάβετε τον ταχυδρόμο!

Ένα κρύο πρωϊνό του Απρίλη δεκάδες επενδυτές μαζεύτηκαν στην αίθουσα συνεδρίων του ξενοδοχείου Marriot στην πλατεία Kendall, στο βιοτεχνολογικό κέντρο του Cambridge της Μασσαχουσέτης για την πρώτη ημερίδα παρουσίασης απ’ την Moderna Therapeutics της επιστημονικής της πλατφόρμας. Μαζεύτηκαν ελπίζοντας ότι θα έχουν μια σπάνια ευκαιρία να ρίξουν μια ματιά στην επιστήμη πίσω απ’ αυτό που η συγκεκριμένη start-up υποστήριζε ότι είναι μια αποδιαρθρωτική μέσα στην καινοτομία της πλατφόρμα φαρμάκων: προσεκτικά σχεδιασμένα μόρια που ονομάζονται messenger RNA που προτρέπουν το σώμα να φτιάξει το δικό του φάρμακο. Αυτό το σχέδιο έχει προσελκύσει δισεκατομύρια χρηματοδότησης, αλλά η εταιρεία έχει κρατήσει σε μεγάλο βαθμό μυστικές τις λεπτομέρειες του.

Καθώς χρησιμοποιείται απ’ όλους τους ζωντανούς οργανισμούς, το messenger RNA είναι ένα απ’ τα λιγότερο εξερευνημένα σύνορα της ανακάλυψης φαρμάκων. Η Moderna Therapeutics και ένας αυξανόμενος αριθμός από καλοπληρωμένες βιοτεχνολογικές εταιρείες κτίζουν πάνω στην υπόσχεση ότι το mRNA μπορεί να μετατραπεί σε μια αποτελεσματική θεραπεία για γενετικές ασθένειες, καρκίνους, μολυσματικές ασθένειες, και πολύ περισσότερα. Αλλά το να μετατραπεί το mRNA σε φάρμακο δεν είναι καθόλου απλό, και οι εταιρείες κρατούν μυστική την τεχνολογία τους σε μεγάλο βαθμό. Τώρα η Moderna προσφέρει μια ματιά στη μαζική ερευνητική της μηχανή. Διαβάστε την συνέχεια για να μάθετε το πως οι ερευνητές προσπαθούν να βγάλουν το mRNA απ’ τα εργαστήρια και να το βάλουν σε κλινική χρήση.

«Γιατί έχουμε τέτοιο πάθος με το messenger RNΑ;» ρώτησε ο πρόεδρος της Moderna Stephen Hoge το κοινό που κρεμόταν απ’ τα χείλη του. «Η απάντηση ξεκινάει με το ερώτημα της ζωής» άρχισε να εξηγεί. «Και στην πραγματικότητα ό,τι ξέρουμε ως ζωή δημιουργείται μέσω του messenger RNA… Στη δική μας γλώσσα το mRNA είναι το software της ζωής».

Τα κύτταρα χρησιμοποιούν το mRNA για να μεταφράσουν τα στατικά γονίδια του DNA σε δυναμικές πρωτεϊνες, που εμπλέκονται σε κάθε σωματική λειτουργία, εξήγησε ο Hoge. Οι βιοτεχνολογικές επιχειρήσεις φτιάχνουν μερικές απ’ αυτές τις πρωτεϊνες σαν φάρμακα σε μεγάλα δοχεία με γενετικά τροποποιημένα κύτταρα. Είναι μια χρονοβόρα και ακριβή διαδικασία.

Η Moderna προσφέρει μια διαφορετική προοπτική: τι θα γινόταν αν αντί για την πιο πάνω διαδικασία το mRNA δινόταν θεραπευτικά; Στη θεωρία κάτι τέτοιο θα προκαλούσε την παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνών στο σώμα σας. Θα έβαζε την φαρμακοβιομηχανία μέσα σας.

Η ιδέα που πουλάει ο Hoge είναι ξεκάθαρη, αλλά η εφαρμογή της όχι. Όταν γίνει ένεση mRNA στο σώμα, αυτό προκαλεί την αντίδραση των ανοσο-αισθητήρων κατά των ιών. Αυτό με την σειρά του οδηγεί τα κύτταρα να σταματήσουν την πρωτεϊνική παραγωγή τους, κι έτσι η θεραπεία αποτυγχάνει. Αλλά ακόμα κι αν αυτό το μόριο καταφέρει να μπει στο κύτταρο – ένα άλλο πρόβλημα που ταλαιπωρεί πολύ καιρό τους ειδικούς – το mRNA μπορεί να μην οδηγήσει στην παραγωγή αρκετής πρωτεϊνης ώστε να είναι αξιοποιήσιμη.

Μ’ αυτά ξεκινούσε η επιθεώρηση Νέα της Χημείας και της Μηχανικής (chemical & engineering news) στο τεύχος νο 38 στις 3 Σεπτέμβρη του 2018. Το εξώφυλλο της έκδοσης ήταν αφιερωμένο στην «παρουσίαση» της Moderna σε υποψήφιους χρηματοδότες, και δεν υπήρχε εκεί καμία συστολή ή προσπάθεια συγκάλυψης του περί τίνος πρόκειται:

Κάνοντας ένεση το software της ζωής

Μπορεί ο κώδικας των θεραπειών messenger RNA να αναβαθμίσει τα σώματά μας σε προσωπικές φαρμακοβιομηχανίες;

Εξάλλου και ο πρόεδρος της εταιρείας ήταν ξεκάθαρος: θα καθοδηγούμε τα κύτταρά (σας) να παράγουν συγκεκριμένες πρωτεϊνες. Με μια πιο «λαϊκή» διατύπωση αλλά με το ίδιο νόημα θα έλεγε θα βάλουμε τα κύτταρά (σας) να «δουλεύουν» κατά παραγγελία.

Θα μπορούσε κάποιος, προσφέροντας το άλλοθι του καιροσκοπισμού στις πιο πάνω μεθοδεύσεις και διατυπώσεις, να πει πως όταν ένα αφεντικό που έχει ήδη χρηματοδοτηθεί γενναία από «τολμηρό χρήμα» ζητάει κι άλλο, πρέπει να εξοικειώσει και να δελεάσει τους πιθανούς χρηματοδότες του (ή τους εκπροσώπους τους) με κάτι ευκολονόητο. Δεν μπορεί να τους κάνει διάλεξη για την συνθετική βιολογία για παράδειγμα. Τι πιο ευκολονόητο για την δεύτερη δεκαετία του δυτικού καπιταλιστικού 21ου αιώνα απ’ το «εργοστάσιο», το οποίο είναι απίθανο να είχαν δει έστω και μια φορά στη ζωή τους αυτοί οι venture capitalists αλλά είχε πάνω και πίσω του ολόκληρο τον 20ο αιώνα;

Δυστυχώς το ζήτημα δεν είναι διόλου τόσο επιφανειακό. Η ιδέα, η βεβαιότητα του «σώματος μηχανή» πάει πολύ πιο πίσω απ’ τους γενετιστές. Για την ακρίβεια και οι γενετιστές, και κάθε είδους βιοτεχνολόγοι, και οι νευροεπιστήμονες, και όλοι οι τεχνο-ειδικοί του συστήματος κατάγονται απ’ αυτήν την ιδέα. Είναι εγγόνια και δισέγγονά της. Και την υπηρετούν με συνέπεια∙ δεν ξέρουν άλλωστε κάτι άλλο.

Για παράδειγμα το 1926 ο γερμανός γιατρός και συγγραφέας Fritz Kahn εντυπωσίασε τους σύγχρονούς του (και όχι μόνο) με το δοκίμιό του Der Mensch als Industriepalast (Ο Άνθρωπος ως Βιομηχανικό Παλάτι) όπου με μια σειρά λεπτομερών εικόνων παρουσίαζε το ανθρώπινο σώμα σαν χημικό εργοστάσιο.

Cyborg #26

Αλλά το 1926 είναι «μόλις πριν έναν αιώνα» απ’ το 2018, το 2020, το 2023∙ πολύ κοντινό σε σχέση με την γενεαλογία και το βάθος της ιδέας περί «σώματος μηχανής». Θα ήταν ακριβέστερο να ανατρέξει κάποιος στις απαρχές των φιλοσοφικών προσπαθειών στον δυτικό κόσμο για την «απομάγευση της φύσης» και, εννοείται του είδους μας, στον 16ο και στον 17ο αιώνα. Θα βρει εκεί βαριά ονόματα όπως του Hobbes, του Descartes, του Beeckman και άλλων. «Φυσικών φιλοσόφων» κατά ένα ορισμό, με ορισμένες βασικές θέσεις μηχανικής φιλοσοφίας ωστόσο. Ο Descartes για παράδειγμα, στο ημιτελές Treatise on Man (Πραγματεία για τον Άνθρωπο) έγραφε (την δεκαετία του 1630):

… Θα ήθελα να σκεφτείτε ότι αυτές οι λειτουργίες (συμπεριλαμβανόμενου του πάθους, της μνήμης και της φαντασίας) προκύπτουν απ’ την απλή διάταξη των οργάνων της μηχανής όσο οι κινήσεις ενός ρολογιού ή άλλου αυτόματου απορρέουν από την διάταξη των αντιβάρων και των τροχών του…

Το σύμπαν ήταν μια καλοκουρντισμένη μηχανή για τον Νεύτωνα. Θεϊκής κατασκευής αλλά σίγουρα μηχανή, όπου τους «νόμους της κίνησης» (των ουράνιων σωμάτων) θα έπρεπε και θα μπορούσε να βρει η ανθρώπινη σκέψη.

Aυτές οι προσεγγίσεις γίνονταν κτήμα, ζητήματα συμφωνιών ή διαφωνιών, μόνο στους σχετικά ολιγομελείς κύκλους των εγγράμματων, των διανοούμενων του 16ου και του 17ου αιώνα που συνήθως ήταν (ή ήθελαν να είναι) ταυτόχρονα φιλόσοφοι και γνώστες των αρχών της μηχανικής. Δεν έφταναν στον «πολύ κόσμο». Τι ήταν όμως εκείνο που έκανε την «απομάγευση της φύσης» κατευθείαν πέρασμα σε μια μηχανική αντίληψη για τον κόσμο και, σχεδόν άμεσα, σε μια μηχανική αντίληψη για το ανθρώπινο σώμα, σε κατευθείαν αναλογίες μεταξύ μηχανικού και ζωϊκού ακόμα κι αν δεν ήταν (δεν μπορούσαν να είναι τότε) πάντα σχολαστικά λεπτομερείς;

Με τα σημερινά δεδομένα μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά με τα τότε ήταν εντυπωσιακό: η κατασκευή των πρώτων μηχανικών ρολογιών, η εφεύρεση της μηχανικής χρονομέτρησης! Σ’ ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ντοκυμαντέρ του BBC [1Διαθέσιμο υποτιτλισμένο στο https://vimeo.com/392725936] για την ένδοξη πορεία των μηχανικών ρολογιών και των εντυπωσιακών αυτόματων που κατασκευάζονταν ως τον 17ο αιώνα στην ευρώπη, αυτόματων που γέννησαν τεχνολογικά την 1η (καπιταλιστική) βιομηχανική επανάσταση, σημειώνεται εύστοχα ότι η πρακτική αξία της εφεύρεσης των μηχανικών ρολογιών, το κίνητρο, η παρακίνηση, ήταν η ωρίμανση της μεσαιωνικής πόλης με την συγκέντρωση πληθυσμών σ’ αυτήν, την απομάκρυνση απ’ την «φυσική ζωή»… Εν τέλει η οργάνωση της τάξης και της εξουσίας στις μεσαιωνικές πόλεις μέσα απ’ την οργάνωση της χρονομέτρησης δημόσια ασκούμενης απ’ τα τεράστια ρολόγια στα καμπαναριά των καθεδρικών ή στους πύργους των παλατιών.

Τα μηχανικά ρολόγια και τα μηχανικά αυτόματα που έφτασαν σε απίστευτη τελειότητα, λεπτότητα και φινέτσα, πραγματικά αριστουργήματα μηχανικής δουλειάς και αισθητικής, διέτρεξαν εξελισσόμενα όλο το διάστημα απ’ τον 14ο αιώνα ως τον 17ο. Το πρώτο αξιόπιστο μηχανικό ρολόι σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μεταξύ 1360 και 1370 απ’ τον μηχανικό Henry de Vick για λογαριασμό του γάλλου βασιλιά Κάρολου του 5ου και εγκαταστάθηκε σ’ έναν πύργο του παλατιού. Είχαν προϋπάρξει παρόμοιες κατασκευές με τεχνικές ατέλειες ήδη απ’ τις αρχές του 14ου αιώνα, σε ιταλικές και αγγλικές πόλεις.

Κατά συνέπεια η ανάπτυξη της μηχανικής φιλοσοφίας, η ανάπτυξη των ιδεών της κοσμο-μηχανής και της ανθρωπο-μηχανής, έγινε παράλληλα και κάτω απ’ την εντυπωσιακή επιρροή των ωρολογιακών μηχανισμών. Με άλλα λόγια προηγήθηκε εκείνο που θα ονομάζαμε πρακτική τεχνολογία, μαστοριά χωρίς ιδιαίτερες θεωρητικές αξιώσεις∙ και ακολούθησε πρώτα η φιλοσοφία και ύστερα η ιδεολογία. Προχωρώντας ο 19ος αιώνας η μηχανή άρχισε να γίνεται κυρίαρχη όχι σαν χρονική (κι ως ένα βαθμό χωρική) οργάνωση της τάξης στις πόλεις (με τα ρολόγια) ή σαν αριστοκρατική και μπουρζουά διασκέδαση (με τα αυτόματα), αλλά σαν παραγωγική διαδικασία, σαν οργανωτής της εργασίας.

Να γιατί το 2018 το να εμφανίζεται ο πρόεδρος μιας βιοτεχνολογικής start up με μηδέν έργο και να προσπαθεί να τραβήξει ζεστό χρήμα με πολλά μηδενικά υποσχόμενος ότι θα βάλει την φαρμακοβιομηχανία ή κάποιο μεγάλο μέρος της «παραγωγικής διαδικασίας» μέσα στο ανθρώπινο σώμα (προφανώς και σε κάθε άλλο ζωϊκό σώμα με καπιταλιστικό ενδιαφέρον) δεν ήταν ένα τρικ παραπλάνησης, ένα δόλωμα-χωρίς-ουσία μόνο και μόνο για χάρη των δημόσιων σχέσεων. Ήταν ένας πραγματικός και ευρύς επιχειρηματικός στόχος: η μηχανοποίηση και η μαζική μηχανικά καθοδηγούμενη, προσανατολισμένη, παραγωγή (πρωτεϊνών σίγουρα) των ανθρώπινων κυττάρων – υπό τον έλεγχο, φυσικά, καπιταλιστικών εταιρειών.

[...]

...η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]

Ziggy Stardust

Σημειώσεις

1 - Διαθέσιμο υποτιτλισμένο στο https://vimeo.com/392725936
[ επιστροφή]

the cells factory(τα κύτταρα εργοστάσιο)

συλλάβετε τον ταχυδρόμο!

Σημειώσεις

the cells factory
(τα κύτταρα εργοστάσιο)