#26 - 02/2023

15 λεπτά: οδηγίες για την δημιουργική καταστροφή των πόλεων

Παρουσιάζεται σαν μια απ’ τις φιλόδοξες (συχνά τερατώδεις) «λύσεις στο πρόβλημα της κλιματικής κρίσης»… Αλλά οι συνήγοροι μιλούν για οτιδήποτε άλλο εκτός απ’ την «κλιματική κρίση» και για το πως αυτό το σχέδιο θα την αντιμετωπίσει. Λογικό αν και ύπουλο: το σχέδιο «πόλεις των 15 λεπτών» στοχεύει στον εντατικό έλεγχο της καθημερινής ζωής όσων ζουν σ’ αυτές∙ είναι, πίσω απ’ την διαφημιστική προβολή του, ένα σχέδιο ψηφιακής δημόσιας τάξης. Και (δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς…) προβάλλεται σαν αξιοποίηση της εμπειρίας των υγειονομικών απαγορεύσεων έως κατ’ οίκον φυλακίσεων απ’ το 2020 και μετά – σε συσκευασία φροντίδας για την «ποιότητα ζωής»…

Περί τίνος πρόκειται; Το σχέδιο «πόλεις των 15 λεπτών» προβλέπει σ’ αυτή τη φάση την απαγόρευση της κυκλοφορίας οχημάτων ιδιωτικής χρήσης μέσα στις πόλεις, με την δημιουργία μπλόκων ψηφιακής τεχνολογίας σε διάφορους δρόμους. Εκτός απ’ την απαγόρευση, εκείνο που προϋποτίθεται είναι ότι θα ελέγχεται ψηφιακά η θέση κάθε οχήματος. Απ’ την άλλη μεριά το σχέδιο προβλέπει την «κάλυψη όλων των βασικών αναγκών των πολιτών» σε μικρή απόσταση απ’ τα σπίτια τους∙ και την μετακίνησή τους με τα πόδια ή με ποδήλατο (εκτός, όπου χρειάζεται, με τα μαζικά μέσα μεταφοράς). Αυτή η μικρή απόσταση προσδιορίζεται στο 1 χιλιόμετρο, ίσως και λίγο παραπάνω: αυτό είναι που μπορεί να καλύψει κάποιος περπατώντας 15 λεπτά.

Ειδωμένο απ’ την σκοπιά της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα απ’ τους κινητήρες εσωτερικής καύσης (αυτή είναι όλη κι όλη η «αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής»…) το σχέδιο είναι επιεικώς παραπλανητικό. Τα οχήματα με ηλεκτρικούς κινητήρες δεν είναι απλά προ των πυλών αλλά ήδη μέσα στην αγορά (κατ’ αρχήν τα ι.χ.) και η τάση είναι δική τους. Συνεπώς τα αμαρτήματα των κινητήρων εσωτερικής καύσης πρόκειται να εξαφανιστούν μέσα στην επόμενη δεκαετία∙ όχι μόνο μέσα στις πόλεις αλλά κι έξω απ’ αυτές. Οπουδήποτε. Συνεπώς ποια ακριβώς είναι η συνεισφορά των «πόλεων 15 λεπτών» στη μείωση των εκπομπών; Ουσιαστικά καμία! Εξάλλου και των ι.χ. ηλεκτρικών κινητήρων η κυκλοφορία μέσα στις πόλεις θα απαγορεύεται μ’ αυτό το σχέδιο! Να λοιπόν η πρώτη διαπίστωση: το σχέδιο «πόλεις των 15 λεπτών» είναι ψευδεπίγραφο σε ότι έχει σχέση με την «κλιματική κρίση»!
Ποιους σκοπούς υπηρετεί;

Είτε φανεί απροσδόκητο είτε όχι, ενώ οι πρωτοβουλίες και οι μεθοδεύσεις «15 λεπτών» διάφορων εξουσιών σε δυτικές καπιταλιστικές μητροπόλεις μνημονεύουν σαν καταγωγή τους έναν ιταλό φουτουριστή ακαδημαϊκό, καθηγητή πολεοδομικού / αστικού σχεδιασμού στο πολυτεχνείο του Τορίνο (Luca S. D’ Acci) και έναν γαλλο-κολομβιανό επίσης φουτουριστή πολεοδόμο (Carlos Moreno), ο πραγματικός σχεδιασμός και η εφαρμογή της συγκεκριμένης χωροταξίας ξεκίνησε απ’ το κινεζικό κράτος / κεφάλαιο ήδη απ’ το 2016. Οι προδιαγραφές για τον σχεδιασμό αστικών περιοχών κατοικίας (standard for urban residential area planning and design) ενσωματώθηκαν στην εθνική κινεζική νομοθεσία περί προτύπων (κάτι σαν το δυτικό ISO) το 2018 ως υποχρεωτικές τόσο για τις «νέες πόλεις» όσο και για τις παλιές (κωδικός GB 50180-2018). Εκεί που βρίσκεται η πραγματική πρωτοπορία στην εφαρμογή της ιδέας των «πόλεων 15 λεπτών» μπορεί να βρει κάθε ενδιαφερόμενος, χωρίς αποπροσανατολισμούς και περιττά παραμύθια με κλιματικούς δράκους, τους πραγματικούς στόχους αυτού του σχεδίου.
Στην μελέτη του Δεκέμβρη του 2016 με τίτλο Η κατασκευή των Κύκλων Ζωής στην Κίνα κάτω απ’ την ιδέα της Συλλογικής Διακυβέρνησης: μια συγκριτική μελέτη του Πεκίνου, της Σαγκάης και της Γκουανζού (Life Circle Construction in China under the Idea of Collaborative Governance: A Comparative Study of Beijing, Shanghai and Guangzhou) [1Προσβάσιμη με την μορφή pdf στο https://www.researchgate.net/publication/319193985_Life_Circle_Construction_in_China_under_the_Idea_of_Collaborative_Governance_A_Comparative_Study_of_Beijing_Shanghai_and_Guangzhou] οι συγγραφείς εισάγουν στη λογική του πράγματος:

Το μοντέλο κοινωνικής διακυβέρνηση στην Κίνα έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά απ’ την δυτική κοινωνία εξαιτίας τις ιδιαίτερης ανάπτυξης και των αντιλήψεων μιας Παραδοσιακής Ανατολικής Κοινωνίας που έχει ιστορία κάμποσων χιλιάδων χρόνων. Ωστόσο, ήδη απ’ την εποχή των μεταρρυθμίσεων και του ανοίγματος το 1978, η παραδοσιακή αγροτική κοινωνία της Κίνας έχει διαλυθεί και ανασχηματιστεί εξαιτίας της επίδρασης του εκσυγχρονισμού και της αστικοποίησης, διαμορφώνοντας μια καινούργια τάξη ανάπτυξης του χώρου και διάφορα διακυβερνητικά μοντέλα στην ηπειρωτική χώρα. Τα τελευταία χρόνια, μαζί με την κατασκευή σύγχρονων συστημάτων μεταφορών υψηλών ταχυτήτων και την ανάπτυξη των τεχνολογιών επικοινωνιών, η καθημερινή συμπεριφορά των κατοίκων των πόλεων, ειδικά εκείνων που ζουν στις μητροπολιτικές περιοχές, έχει ακολουθήσει μια τάση μεγαλύτερης διαφοροποίησης.
Απ’ την μια μεριά, η γρήγορη εξάπλωση των αστικών χώρων κάνει την σχέση ανάμεσα στις πόλεις και τις γύρω περιοχές κάτω απ’ το υπάρχον σύστημα διακυβέρνησης ιδιαίτερα περίπλοκη∙ η κυβέρνηση, όπως και οι διοικητές των πόλεων, συνεχίζουν να αναζητούν πιο αποτελεσματικά μέσα διαχείρισης των αστικών κοινωνιών. Απ’ την άλλη μεριά, οι συμπεριφορές των πολιτών δεν περιορίζονται πλέον απ’ τα διοικητικά όρια επειδή τόσο η ώθηση των οικονομικών δυνατοτήτων των πολιτών όσο και η ισχυρή επιθυμία να πετύχουν μια υψηλότερη ποιότητα ζωής, οδηγούν σε μια μεγάλη γκάμα δια-περιφερειακών (cross-regional) συμπεριφορών.

Αυτά τα δύο είδη φαινομένων δημιουργούν καινούργια προβλήματα στους διοικητές των πόλεων. Οι πόροι μιας πόλης είναι περιορισμένοι σαν ποιότητα και ποσότητα, ειδικά σε ότι αφορά τις κοινωνικές υπηρεσίες. Οι περιορισμένοι πόροι δεν ικανοποιούν τις απαιτήσεις για καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους τους πολίτες, και οι περιορισμοί της διαχείρισης των δια-περιφερειακών πόρων είναι δύσκολο να λειτουργήσουν.

Νέες ιδέες έχουν αναδυθεί απ’ την συλλογική διακυβέρνηση, για να αντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα… Ο Κύκλος Ζωής έχει προκύψει σαν μια τέτοια ιδέα, και έχει σκοπό να καλύπτονται οι ελλείψεις διάφορων τομέων μέσω της συνεργασίας μεταξύ τους…. Το κόνσεπτ του Κύκλου Ζωής έχει στενή σχέση με την Συμπεριφορική Γεωγραφία, και χρησιμοποιείται εκτενώς στην Ανατολική Ασία όπως στην Ιαπωνία, στην Κορέα και στην Ταϊβάν… Το πρώτο σημείο εστίασης είναι το χωρικό μοντέλο του Κύκλου Ζωής. Ο Xu έριξε την ιδέα του Κύκλου Ζωής στην καθημερινότητα των κατοίκων και, μ’ αυτήν την έννοια, η ουσία του Κύκλου Ζωής είναι η βιωσιμότητα, έτσι ώστε να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα σύστημα ανάλυσης που θα συγκροτείται απ’ το περιβάλλον ζωής, το οικολογικό περιβάλλον, την κουλτούρα, την ξεκούραση και τις σχέσεις…
Σύμφωνα με την κινεζική προτυποποίηση υπάρχουν (πρέπει να δημιουργηθούν) 4 κλίμακες αστικών ζωνών: η γειτνίαση των 15 λεπτών περπατήματος∙ η γειτνίαση των 10 λεπτών περπατήματος∙ η γειτνίαση των 5 λεπτών, και το μπλοκ κατοικιών. Η γειτνίαση 15 λεπτών σημαίνει «μια περιοχή κατοικίας χωρισμένη με βάση την αρχή ότι οι κάτοικοι μπορούν να καλύψουν τις υλικές ανάγκες του σε ζωή και πολιτισμό περπατώντας για 15 λεπτά∙ η περιοχή θα περιβάλλεται από δρόμους ταχείας κυκλοφορίας ή σύνορα, με πληθυσμό από 50.000 ως 100.000 ανθρώπους (από 17.000 ως 32.000 νοικοκυριά) και πλήρεις υποστηρικτικές υποδομές».

Οι έρημοι δρόμοι (εδώ της Ν. Υόρκης) θεωρήθηκαν η “λύση” για την “κλιματική κρίση”...

Είναι σαφές ποια είναι τα προβλήματα που το λεπτομερειακό μοντέλο zoning με όρους αποστάσεων-με-τα-πόδια (15, 10, 5 λεπτά) πρέπει να λύσει το κινέζικο πρωτότυπο. Κατ’ αρχήν η πολύ γρήγορη αστικοποίηση, η συγκέντρωση στις πόλεις όχι απλά πολλών χιλιάδων αλλά εκατομμυρίων νέων κατοίκων απ’ την τεράστια αγροτική ενδοχώρα της κίνας, δημιουργεί ιδιαίτερα σοβαρή πίεση στις υποδομές (σπίτια, σχολεία, φροντίδα υγείας, πολιτιστικά κέντρα, πάρκα, διασκέδαση) και στις παροχές (δίκτυα) απ’ την μεριά του κράτους, των περιφερειακών και δημοτικών διοικήσεων. Επιπλέον όμως η διάλυση των παραδοσιακών, αγροτικών μορφών διαμόρφωσης και ελέγχου των συμπεριφορών, και η «απελευθέρωσή» τους κατά κάποιον τρόπο μέσα στις μεγαπόλεις και την ανωνυμία τους, κάνει το θέμα του ελέγχου των συμπεριφορών σε urban συνθήκες κεντρικό∙ ακόμα περισσότερο αν αυτά τα καινούργια «ανώνυμα» αστικά περιβάλλοντα συμβεί να εμφανίζουν ελλείψεις (απ’ την ανεργία ως τις διάφορες κοινωνικές υποδομές). Μ’ άλλα λόγια τα προβλήματα δημόσια τάξης στις μεγαπόλεις δεν αντιμετωπίστηκε απ’ το κινεζικό κράτος σαν ένα θεωρητικό, πιθανό ζήτημα του μέλλοντος διαχειρίσιμο με περισσότερη αστυνομία∙ αλλά μάλλον σα ζήτημα συγκρότησης της καθημερινής ζωής, τόσο απ’ την άποψη των βασικών υποδομών και παροχών όσο και απ’ την άποψη των συμπεριφορών και της χρήσης αυτών των υποδομών και παροχών.

[...]

...η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]

Ziggy Stardust

Σημειώσεις

1 – Προσβάσιμη με την μορφή pdf εδώ>>
[ επιστροφή]