Page 20 - Το βιβλίο των προϋποθέσεων

Η “δεξιά” κριτική εστίαζε για πολλά χρόνια (και συνεχίζει) σ τ η ν έ λ λ ε ι ψ η π ε ι -
θ α ρ χ ία ς - και στις συνέπειές της στην “απόδοση” και στην “ποιότητα” τόσο των δι-
δασκόντων όσο και των διδασκόµενων. Για την “δεξιά” κριτική η εκπαίδευση είναι (και
πρέπει να είναι) µια πολύ αυστηρή, πολύ εντατική, σχεδόν στρατιωτική διαδικασία.
Μέσα σ’ αυτό το γενικό ιδεολογικό περίγραµµα, η “δεξιά” κριτική βρήκε τον κατάλληλο
χώρο για να εισάγει την συνηγορία στην ιδιωτικοποίηση (και) της εκπαίδευσης. Εφ’ όσον
το “δηµόσιο” είναι ελάχιστα δεσµευτικό, υπερβολικά γενναιόδωρο και ανεκτικό, η επι-
στροφή στην πληρωµή της εκπαίδευσης δεν θα µπορούσε παρά να “σφίξει τους κώλους”:
“όταν πληρώνεις για κάτι υπακούς στις νόρµες του”.
Οι πιο γνωστές εκφράσεις της “δεξιάς” κριτικής στα µέρη µας είναι οι κατάρες στους
“αιώνιους φοιτητές”, στο “άσυλο”, στις απεργίες και στις καταλήψεις, και σε οτιδήποτε
δηµιουργεί παράσιτα στην ακαδηµαϊκή αυστηρότητα.

Η “αριστερή” κριτική, απ’ την µεριά της, ήταν σε γενικές γραµµές αντι-αυταρχική,
καταλογίζοντας στο παραδοσιακό µαζικό εκπαιδευτικό σύστηµα υπερβολικό (και “φιλο-
συστηµικό”) πατερναλισµό. Επειδή, για κάποιες δεκαετίες, η “αριστερή” κριτική µορφο-
ποιήθηκε σε κινήµατα (σε αντίθεση µε την “δεξιά”) κράτησε, κατά κάποιον τρόπο, το
µονοπώλιο της πολιτικής (σε ότι αφορούσε τα εκπαιδευτικά ζητήµατα).
Πέρα απ’ τον γενικό αντι-αυταρχισµό, ορισµένες ριζοσπαστικές (και εξαιρετικά µει-
οψηφικές) εκδοχές της “αριστερής” κριτικής προχώρησαν διεθνώς και στη γνωσιολο -
γι κή α µφ ισ β ή τ η σ η του µαζικού εκπαιδευτικού συστήµατος. Κυρίως, αλλά όχι απο-
κλειστικά, στις περιοχές των ανθρωπιστικών / κοινωνικών σπουδών και στην ψυχιατρι-
κή. Απ’ αυτήν την άποψη, τόσο γνωσιολογικά όσο και µεθοδολογικά (σε ότι αφορά τις
επιστηµονικές µεθόδους) η “αριστερή” κριτική υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγική / δηµιουρ-
γική. Αυτό είχε σαν αποτέλεσµα τα περισσότερα απ’ τα πανεπιστήµια του αναπτυγµένου
καπιταλιστικά κόσµου (µε την φωναχτή ή σιωπηλή έγκριση των αντίστοιχων κρατών) να
“ανοίξουν” τα ως τα ‘70s συντηρητικά ακαδηµαϊκά σύµπαντα στην “αριστερή” κριτική·
στα φυσικά πρόσωπα που την εξέφραζαν.

Εδώ κι εκεί, λιγότερο (ή µε ιδιαιτερότητες) στις τεχνικές / τεχνολογικές σπουδές και
περισσότερο στις ανθρωπιστικές / κοινωνικές αυτή η διαδικασία (διαρκούς) ενσωµάτω-
σης δηµιούργησε περιβάλλοντα σχετικού ακαδηµαϊκού φιλελευθερισµού. Η ενσωµάτω-
ση της “αριστερής” κριτικής στον ακαδηµαϊσµό είχε ευχάριστες συνέπειες για τους άλ-
λοτε αµφισβητίες (κύρος, κοινωνικές σχέσεις υψηλού διανοητικού επιπέδου, καλούς µι-
σθούς)· αλλά δεν ήταν µόνον αυτές.
Ο όποιος “αριστερός” προσανατολισµός στην κριτική γραφειοκρατικοποιήθηκε:
γιατί γραφειοκρατική είναι η πραγµατικότητα της θεσµισµένης εκπαίδευσης, δηµόσιας ή
ιδιωτικής. Λογικά και µε συνέπεια τα φυσικά πρόσωπα συντηρικοποιήθηκαν ακό-
µα και διανοητικά: η ανταγωνιστική, αντισυστηµική, αντικαπιταλιστική και αντικρατική
κριτική ζει όσο πατάει στο άγριο, κακοτράχαλο έδαφος της “µη εξασφάλισης”, της δια-
κινδύνευσης, του πολέµου-ενάντια-σε... Όταν µπαίνει στην θερµοκοιτίδα των θεσµών
απονευρώνεται, έως αποχαυνώνεται. Γίνεται δηµόσιες πόζες, δηµόσιες σχέσεις, αντα-
γωνιζόµενες καριέρες. Και, αργά ή γρήγορα, γίνεται αναζήτηση και επιδίωξη περισσότε-
ρου χρήµατος, µεγαλύτερων προσόδων (απ’ την όποια θέση “ακαδηµαϊκού κύρους”, και
για την συντήρησή της).
20