#31 - 10/2024

μυθεύματα για την καταστροφή της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι

Εισαγωγή του μεταφραστή: Πράσινες τεχνολογίες σε απόχρωση… φωσφορίζουσα

Ξαφνικά η πυρηνική τεχνολογία φαίνεται να περνάει μία δεύτερη περίοδο νιότης. Ενώ μέχρι πρόσφατα (και ειδικά μετά το ατύχημα στη Φουκουσίμα) τα πυρηνικά εφάρμοζαν πιστά το δόγμα του «λάθε βιώσας», παραμένοντας κρυμμένα στις πίσω αυλές των δυτικών συνειδήσεων (και οι δυτικές συνειδήσεις έχουν, αν μη τι άλλο, μεγάλες πίσω αυλές), τα τελευταία χρόνια προωθούνται συστηματικά και με μεγάλη ένταση από τους καπετάνιους της δυτικής γαλέρας. Γιατί όχι, θα έλεγε κανείς, από τη στιγμή οι υποτελείς συνεχίζουν να τραβάνε αδιαμαρτύρητα κουπί;

Εφόσον, βέβαια, οι ελίτ θεωρούν ότι ακόμα (ίσως όχι για πολύ ακόμα) είναι απαραίτητο να παρέχουν κάποιους μύθους στους υποτελείς τους, η προώθηση των πυρηνικών δεν γίνεται απροσχημάτιστα. Έχουν επιστρατευτεί κάθε είδους δικαιολογίες που υποτίθεται ότι επιτάσσουν την δυναμική επαναφορά τους στο ενεργειακό μείγμα – μοντέλο του υπερ-ώριμου καπιταλισμού, καθώς αυτός επιχειρεί τη μεταστοιχείωσή του στα πρότυπα του βιο-πληροφοριακού υποδείγματος. Σχεδόν όποιο επίσημο έγγραφο κι αν ανοίξει κανείς (και η wikipedia, π.χ., θα πρέπει να θεωρείται ότι ανήκει σε αυτά), θα δει πλέον μόνο διθυράμβους για την πυρηνική τεχνολογία. Πόσα ανθρώπινα θύματα έχουμε ανά MWh παραγόμενης ενέργειας; Τα πυρηνικά βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις των σχετικών πινάκων. Πόσα θύματα από τη μόλυνση του αέρα; Οι υδρογονάνθρακες βρίσκονται φυσικά στην κορυφή. Τα πυρηνικά μόλις που εμφανίζονται στους πίνακες. Και ποιο είναι το αποτύπωμα άνθρακα κάθε ενεργειακής πηγής; Εννοείται, φυσικά, ότι αυτό της πυρηνικής τεχνολογίας είναι τάξεις μεγέθους μικρότερο από εκείνο του λιγνίτη και του πετρελαίου. Μετά από όλα αυτά, δεν είναι να απορεί κανείς που τα πυρηνικά θεωρούνται πλέον και με τη βούλα ως μία οικολογική και πράσινη λύση - ίσως εδώ αμελείται να αναφερθεί ότι το πράσινο των πυρηνικών είναι ελαφρώς φωσφορίζον, αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες για τους υποτελείς των δυτικών κοινωνιών· τους φτάνει να μπορούν να διακρίνουν αποχρώσεις στη νέα, υψηλής ευκρίνειας οθόνη τους.

Ώστε τα πυρηνικά, λοιπόν, θα μας σώσουν και από την κλιματική κρίση. Από όλα τα κουσούρια που έχουν συσσωρεύσει οι δυτικές κοινωνίες, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά είναι και η αδύναμη μνήμη τους. Μόλις λίγες δεκαετίες έχουν περάσει από τότε που εικόνες ενός μετα-αποκαλυψιακού πυρηνικού χειμώνα κοσμούσαν τα εξώφυλλα περιοδικών, τύπου Time και Newsweek. Ο φόβος τότε αφορούσε και πάλι το κλίμα, αλλά τα πρόσημα ήταν αντεστραμμένα. Η πυρηνική τεχνολογία είχε μπει στο στόχαστρο της κριτικής (της ποιας;) ακριβώς επειδή, στα μάτια των κινημάτων, αποτελούσε το αρχέτυπο της αντι-οικολογικής αντίληψης για τον πλανήτη, συνιστώντας μια παγκόσμια απειλή. Οι τότε ανησυχίες για τα πυρηνικά ήταν πολύ πιο δικαιολογημένες σε σχέση με τις σημερινές για την «κλιματική κρίση». Οι συνέπειες από τα ατυχήματα πυρηνικών αντιδραστήρων και από τα χτυπήματα των ατομικών βομβών ήταν πολύ πιο τεκμηριωμένες· χρειάζονταν πολλές δόσεις εθελοτυφλίας (από αυτή που σήμερα προσφέρεται απλόχερα, με τη βοήθεια ηρεμιστικών, αντικαταθλιπτικών και κόκας) για να τις αρνηθεί κανείς. Επιπλέον και εξίσου σημαντικό, ήταν απολύτως προφανές ποιος (θα) έφερε το απόλυτο μερίδιο της ευθύνης σε περίπτωση που το απευκταίο συνέβαινε· δεν είχαμε να κάνουμε με τόνους άνθρακα οι οποίοι κάπως παράγονται κάπου και κάπως χρεώνονται ή πιστώνονται δεξιά και αριστερά, σε σημείο που να αποτελούν μέχρι και εμπόρευμα ή χρηματιστηριακό προϊόν.

Είναι δυνατόν να έχουν αλλάξει τόσο δραματικά τα επιστημονικά δεδομένα ώστε τίποτα από τα παραπάνω να μην ισχύει πλέον και αυτός να είναι ο λόγος που επιχειρείται η πρόσφατη επικοινωνιακή ανατίμηση των πυρηνικών; Όσο κι αν έχει βελτιωθεί η απόδοση των πυρηνικών αντιδραστήρων, τα προβλήματά τους παραμένουν. Τα πυρηνικά απόβλητα δεν είναι κάτι που θάβεις σε μία χωματερή (αν και η ιταλική μαφία μπορεί να έχει διαφορετική άποψη επ’ αυτού…). Και όπως έδειξε πρόσφατα η Φουκουσίμα, τα ατυχήματα δεν μπορούν φυσικά να αποκλειστούν. Δεδομένης της φύσης (και της φυσικής) της συγκεκριμένης τεχνολογίας, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα μπορούσαν να τεθούν υπό κάποιον έλεγχο οι επιπτώσεις από τα ατυχήματα ή ακόμα και να αποκλειστούν εντελώς. Όταν από μερικά γραμμάρια μιας ουσίας εξάγονται τεράστια ποσά ενέργειας, σχεδόν μοιραία οι συνέπειες των ατυχημάτων στα οποία εμπλέκεται αυτή η ουσία θα είναι αναλόγου μεγέθους. Μοιάζει να αποτελεί μια σταθερά της τεχνολογικής εξέλιξης: όσο περισσότερη ενέργεια δαμάζει μία τεχνολογία, τόσο πιο καταστροφικές οι συνέπειες από την «κατάχρησή» της· μπορεί να συγκρίνει κανείς ένα αεροπορικό δυστύχημα με ένα αυτοκινητιστικό και με κάποιο στο οποίο εμπλέκονται ιππήλατες άμαξες. Εν πάση περιπτώσει, η πυρηνική τεχνολογία δεν έχει πραγματοποιήσει τα τεχνικά εκείνα άλματα που θα δικαιολογούσαν την πρόσφατη αλλαγή στάσης εκ μέρους των δυτικών αφεντικών (η πυρηνική σύντηξη δεν είναι ακόμα σε θέση να μπει σε μαζική εφαρμογή).

Η αιτία πίσω από αυτή την αλλαγή, επομένως, είναι περισσότερο πολιτικής φύσης. Το πρόβλημα μπροστά στο οποίο έχει βρεθεί το δυτικό καπιταλιστικό μπλοκ αφορά στις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες που προβλέπεται να επιφέρει ο «εξηλεκτρονισμός» των πάντων τη στιγμή που η πρόσβαση στις παραδοσιακές πηγές ενέργειας δεν αναμένεται να είναι εξίσου βέβαιη, δεδομένης της προϊούσας παρακμής αυτού του μπλοκ. Η προσπάθεια απεξάρτησης της δύσης από τους υδρογονάνθρακες μπορεί να είναι εν μέρει αληθής, αλλά τα κίνητρα πίσω από αυτή σίγουρα δεν είναι τόσο ευγενή όσο παρουσιάζονται. Η πολιτική κριτική απέναντι στην πυρηνική τεχνολογία (και στο γεγονός ότι παρουσιάζεται ως ιδανική λύση του ενεργειακού προβλήματος) έχει φυσικά πολλές ακόμα πλευρές στις οποίες δεν μπορούμε να υπεισέλθουμε εδώ. Ενδεικτικά και μόνο ως παράδειγμα, αν τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα αποτελούν τέτοιο ανάθεμα για τους ανθρώπους, τα ζώα, τη φύση (ίσως και για τον γαλαξία ακόμα), τότε γιατί η αντικατάστασή τους με ηλεκτροκίνητα (που θα τροφοδοτούνται με ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη από πυρηνικά) συνιστά λύση; Ακόμα κι αν γίνει δεκτή η προβληματική φύση των αυτοκινήτων, γιατί η κριτική να μη στραφεί κατά εν γένει της λογικής του Ι.Χ., με όλο το δίκτυο απαιτήσεων, από άποψη υποδομών, που αυτή δημιουργεί γύρω της;

Το ταχυδακτυλουργικό της παρουσίασης τεχνικών λύσεων σε προβλήματα που είναι βαθύτατα πολιτικά δεν είναι βέβαια καινούριο. Όσοι έχουν μνήμη και κρίση μπορούν εύκολα να καταλάβουν ότι ακριβώς το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση του κορωνοϊού. Ως μοναδική «διέξοδος» από το «φονικό» παρουσιάστηκαν τα γενετικά σκευάσματα της moderna και της pfizer, ακριβώς με τη λογική ότι η λύση στο πρόβλημα όφειλε να είναι καθαρά τεχνο-επιστημονική. Κάθε άλλη συζήτηση που δεν περιλάμβανε υψηλή βιοτεχνολογία αποκλείστηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Και φυσικά το κοινό πίστεψε ότι ο ταχυδακτυλουργός ήταν πράγματι ο μάγος Μέρλιν.

[...]

...η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]

Μετάφραση, απόδοση:
Separatrix