#30 - 06/2024

neurolink: διαγώνια περιδιάβαση στον μεταανθρωπισμό...

H απειλή και η υπόσχεση (μια γενεαλογία)

…Πρέπει να πετύχουμε την συμβίωση με την τεχνητή νοημοσύνη, έτσι ώστε να πετύχουμε τον εκδημοκρατισμό της ευφυίας. Πώς θα ξεκινήσουμε; Εμφυτεύοντας ένα μικροτσίπ με δέσμες μικροσκοπικών ινών στον εγκέφαλο… Έτσι, αν εκατομμύρια ανθρώπων έχουν μια τέτοια σύνδεση, θα είναι η επέκτασή τους στην τεχνητή νοημοσύνη, κι αυτό θα κάνει τον καθένα υπερ-ευφυή… Αν δεν το κάνουμε αυτό η αυξανόμενη δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης θα οδηγήσει το είδος μας στο να περιοριστεί σε μικρούς θύλακες, σαν ζωολογικούς κήπους. Όπως έγινε με τους πιθήκους, που έχασαν τα φυσικά τους περιβάλλοντα εξαιτίας ενός πιο έξυπνου πρωτεύοντος…

Αυτά έλεγε πριν 5,5 χρόνια, το Νοέμβρη του 2018, συνεντευξιαζόμενος ο γνωστός και πολύς Elon Musk. Για κάποιον που έφτιαξε εξειδικευμένη εταιρεία μ’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό, την εμφύτευση μικροκυκλωμάτων στον εγκέφαλο, τέτοιες δηλώσεις δεν είναι τίποτα περισσότερο από «τοποθέτηση προϊόντος». Ωστόσο δεν είναι αυτός που σκέφτηκε (χωρίς τσιπ…) την αναγκαιότητα αυτής της «συμβίωσης», το κίνδυνο δηλαδή να καταντήσουμε πίθηκοι που οι κάτοχοι της «τεχνητής νοημοσύνης» θα μας ταϊζουν σε πάρκα για να «τρέχουμε ελεύθεροι».

Η πρώτη εμφάνιση μιας δήλωσης με τίτλο Transhuman Manifesto είναι έργο του 1983, εκ μέρους μιας αμερικάνας καλλιτέχνιδος (και σχεδιάστριας, και φιλοσόφου, και λοιπά και λοιπά) με το artistic όνομα Natasha Vita-More. Με όλη την ελευθερία-της-τέχνης, έγραψε τότε:

Είμαι υπεράνθρωπος.
Με στόχο την ενοποίηση της δημιουργικότητας και της λογικής
με σκοπό την αυτογνωσία και τη μακροζωία
με την ώθηση της επιμονής
γνωρίζοντας τις πιθανότητες, ενημερωμένος για τον κίνδυνο
σε εγρήγορση για νέες ανακαλύψεις, με καλοδεχούμενες τις προκλήσεις
όλα αλλάζουν.
Γίνομαι.

Είμαι ο αρχιτέκτονας της ύπαρξής μου. Η ζωή μου αντανακλά το όραμά μου και αντιπροσωπεύει τις αξίες μου. Μεταφέρει την ίδια την ουσία της ύπαρξής μου, συνδυάζοντας φαντασία και λογική, αμφισβητώντας όλα τα όρια.

Ο μεταναθρωπισμός απαιτεί μια αυξημένη ευαισθησία για να αποκαλύψει την πολλαπλότητα των σφαιρών που δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα, που δεν έχουν πραγματοποιηθεί ακόμα. Εξερευνούμε το πως οι τρέχουσες και οι μελλοντικές τεχνολογίες επηρεάζουν τις αισθήσεις, την συνείδηση και την ζωή μας. Η προσοχή μας και η κατανόηση αυτών των σχέσεων γίνονται πεδία τέχνης καθώς συμμετέχουμε στα πιο άμεσα και ζωτικά ζητήματα της υπερανθρωπότητας: επέκταση της ζωής, αύξηση της νοημοσύνης και της δημιουργικότητας, εξερεύνηση του σύμπαντος.

Οι μεταναθρωπιστές εφευρίσκουμε και σχεδιάζουμε μέσω της τεχνολογίας και συνεργαζόμαστε με το σύμπαν, δρουμε σε πολλαπλές πραγματικότητα, αυτο-μορφοποιούμε το μυαλό και το σώμα τους, κατανοούμε, καινοτομούμε και εξερευνούμε. Χαράζουμε ανεξίτηλα μιμίδια μακροζωϊας. Είμαστε οι νεοκυβερνητιστές που χρησιμοποιούν υψηλών προδιαγραφών δημιουργικότητα, μηχανικές δεξιότητες, επιστημονικά δεδομένα και αυτοματοποιημένα εργαλεία για να συντάξουν τα οράματά μας.

Οι μεταναθρωπιστές ενθαρρύνουμε τον πειραματισμό και τις τάσεις αφθονίας και τονίζουμε τις άπειρες δυνατότητες αυτομόρφωσης καθώς αναζητούμε νέες αξίες απαραίτητες για τη δημιουργία του εαυτού μας. Δεν μας ενδιαφέρει να εστιάσουμε στην αυτοκαταστροφική σκέψη ή στην εντροπία. Πετυχαίνουμε εκλεπτυσμένα συναισθήματα μέσω προκλητικής τολμηρής σκέψης και αναλυτικών τεχνικών.

Κάθε άτομο επηρεάζει την κοινωνική και πολιτιστική αλλαγή: πως ζούμε και ποιοι είμαστε. Κάθε άτομο δημιουργεί μια αίσθηση του εαυτού του, αυτόνομο αλλά συνδεδεμένο με το συνεχές του πολιτισμού. Το πως θα επιτύχουμε τις προσθέσεις μας είναι θέμα επιλεκτικής ατομικής επιλογής – είτε αφηρημένης είτε συγκεκριμένης, είτε είναι τεχνούργημα είτε κάτι χωρίς μορφή. Τα κριτήρια μας για την τέχνη παραμένουν ανοικτά και χαιρετίζουμε τις διεπιστημονικές καινοτομίες.

Η μοναδική μας εφευρετικότητα θα εξαπλωθεί πολύ μέσα στα τριχοειδή αγγεία της κοινωνίας. Είμαστε ενεργοί συμμετέχοντες στη δική μας εξέλιξη. Διαμορφώνουμε την εικόνα του ποιοι γινόμαστε.

Μπορούμε να είμαστε σχετικά βέβαιοι, με βάση την χρονολογία και την περιρρέουσα «ατμόσφαιρα» του αμερικανικού underground, ότι η 33χρονη το 1983 Vita-More ήταν επηρεασμένη από ή ανήκε σε ένα ευρύτερο «ρεύμα» διερεύνησης και διεύρυνσης της συνείδησης, που είχε σαν κύριο κορμό την χρήση ψυχότροπων ουσιών και όχι τόσο την χρήση τεχνολογίας… Είχε ζήσει για κάποιο διάστημα σε καταυλισμό Navajo αυτοχθόνων… είχε ταξιδέψει (όσο αυτό ήταν δυνατό) στη ζούγκλα του Αμαζονίου…

Να, για παράδειγμα, μια παρόμοια διακήρυξη 20 χρόνια πριν εκείνην της Vita-More, το 1963, ενός αμερικάνου ψυχολόγου που έγινε διάσημος ως ισχυρός υποστηρικτής των ψυχότροπων ουσιών. Πρόκειται για διακήρυξη του Timothy Leary το 1963 και δικαιούμαστε να υποστηρίξουμε ότι εκείνο το underground ρεύμα είναι πράγματι η πρωταρχική μήτρα του Transhuman Manifesto:

H πέμπτη Eλευθερία: το δικαίωμα να είσαι high

... Πού λοιπόν θα συμβεί το επόμενο εξελιγκτικό βήμα; Mέσα στη φαιά ουσία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Eμείς Γνωρίζουμε, ναι, εμείς Γνωρίζουμε, ότι η επιστήμη έχει παράσχει μεθόδους για μια δραματική αλλαγή και διεύρυνση της ανθρώπινης γνώσης και των ανθρώπινων δυνατοτήτων. H μη χαρτογραφημένη περιοχή βρίσκεται πίσω από το ίδιο το μέτωπό σας. Eσωτερική γεωγραφία. Eσωτερική πολιτική. Eσωτερικός έλεγχος. Eσωτερική ελευθερία.
Tο νευρικό σύστημα μπορεί να μεταβληθεί, να ολοκληρωθεί, να ανακυκλωθεί και να διευρυνθεί στη λειτουργία του. Aυτές οι δυνατότητες φυσιολογικά απειλούν κάθε πλευρά του κατεστημένου.... Θα πρέπει να υιοθετήσουμε μη προφορικές μεθόδους επικοινωνίας εάν επιθυμούμε να ελευθερώσουμε το νευρικό μας σύστημα από την τυραννία της δύσκαμπτης απλοϊκότητας των λέξεων...
...
Φτιάξου ή Kοπάνα Tην

O κίνδυνος του LSD δεν είναι ούτε φυσικός ούτε ψυχολογικός, αλλά κοινωνικοπολιτικός. Mην κάνετε το λάθος: το αποτέλεσμα των διευρυντικών της συνείδησης ψυχοδηλωτικών είναι να μετασχηματίσουν την αντίληψή μας για την ανθρώπινη φύση, τις ανθρώπινες δυνατότητες, την ύπαρξη.
Tο παιχνίδι όπου να ‘ναι αλλάζει κυρίες και κύριοι. O άνθρωπος, πολύ σύντομα, πρόκειται να χρησιμοποιήσει αυτό το υπέροχο ηλεκτρικό δίκτυο που περιφέρει μέσα στο κρανίο του.
Tο σημερινό κοινωνικό κατεστημένο θα ήταν καλύτερα να είχε προετοιμαστεί γι’ αυτήν την αλλαγή. Oι αγαπημένες μας ιδέες βρίσκονται στον δρόμο ενός παλιρροϊκού κύματος που φουσκώνει εδώ και δυο εκατομμύρια χρόνια. Tο λεκτικό οδόφραγμα καταρρέει. Tρέξε προς τους λόφους, ή προετοίμασε το διανοητικό σκάφος σου για να συμπλεύσεις με το ρεύμα.
...

H πέμπτη Eλευθερία

Tο πολιτικό ζήτημα συνεπάγεται τον έλεγχο· «αυτοκίνηση» σημαίνει ότι ο ελεύθερος πολίτης κινεί το δικό του όχημα στον εξωτερικό χώρο. Eσωτερική αυτοκίνηση. Aυτο-διαχείριση. H ελευθερία και ο έλεγχος του εμπειρικού μηχανισμού του ατόμου. H χορήγηση άδειας θα είναι απαραίτητη. Πρέπει να είσαι εκπαιδευμένος για να λειτουργήσεις. Πρέπει να αποδείξεις τις επιδόσεις σου στο χειρισμό των διευρυντικών της συνείδησης ψυχοδηλωτικών, χωρίς κίνδυνο για σένα τον ίδιο ή τους άλλους. H πέμπτη ελευθερία - η ελευθερία να διευρύνεις την ίδια σου τη συνείδηση - δεν μπορεί να σου στερείται χωρίς σοβαρό λόγο.
Mια τελευταία συμβουλή γι’ αυτούς που έχουν αυτιά να ακούσουν. H ανοιχτή φαιά ουσία προξενεί μια εκστατική κατάσταση. Tο νευρικό σύστημα λειτουργώντας ελεύθερο από την μεμαθημένη αοριστία, είναι ένα απόλυτα επαρκές, απόλυτα ικανό, εκστατικό όργανο. Tο να αρνείσαι είναι σαν να τοποθετείς τις εκμαθημένες ανθρώπινες αντιλήψεις πάνω από τα προτερήματα δύο εκατομμυρίων χρόνων. Mία ανευλαβής πράξη. Eμπιστεύσου τον φυσικό σου μηχανισμό. Διασκέδασε με το κοινωνικό παιχνίδι που παίζεις. Θυμήσου, η φυσική κατάσταση του ανθρώπου είναι ο εκστατικός θαυμασμός, η εκστατική διαίσθηση, η εκστατική, ακριβής κίνηση. Mην ικανοποιείσαι με λιγότερα.

Η τεχνολογία που επικαλείται η Vita-More το 1983 θα μπορούσε μεν να επιτρέπει αόριστες υποσχέσεις, ιδεατές φυγές προς ένα μάλλον λαμπρό, αλλά τίποτα περισσότερο, τίποτα πιο συγκεκριμένο. Εν τέλει η Vita-More με εκείνη την διακήρυξή της υπέρ του μεταανθρωπισμού κινούνταν στα όρια της (διαχωρισμένης) τέχνης, επαναλαμβάνοντας περίπου το πνεύμα του «Μανιφέστου των Φουτουριστών» (το 1909)… Σε κάθε περίπτωση το «μανιφέστο» της βγήκε σε καλό: ήταν η αφετηρία μιας μεγάλης καριέρας, που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα.

Δεκαέξι χρόνια μετά, το 1998, η Transhumanist Declaration, ήταν πολύ πιο σοβαρή, καθόλου «καλλιτεχνική», μάλλον απειλητική. Στις 23 υπογραφές βρίσκει κανείς μεταξύ άλλων έναν ειδικό στην υπολογιστική νευροεπιστήμη (Anders Sandberg), έναν πρώην hacker και μετέπειτα ειδικό στην κυβερνοασφάλεια (Arjen Kamphuis), έναν γενετιστή (David Pearce), έναν πρόεδρο και ceo ιδρύματος κρυονικής (Max More), έναν γνωστό τότε προγραμματιστή (Lee Danierl Crocker), κι έναν «φιλόσοφο μελλοντολόγο» (Nick Bostrom) – μαζί με την καθιερωμένη πια ως «επαγγελματία μεταανθρωπίστρια» Vita-More.

Εδώ τα πράγματα δείχνουν ότι έχουν αρχίσει να παίρνουν τον δρόμο τους:

1. Η ανθρωπότητα πρόκειται να επηρεαστεί βαθιά στο μέλλον απ’ την επιστήμη και την τεχνολογία. Οραματιζόμαστε την δυνατότητα διεύρυνσης του ανθρώπινου δυναμικού και το ξεπέρασμα της γήρανσης, των γνωσιακών ελλείψεων, του αθέλητου κόπου, και του εγκλεισμού μας στον πλανήτη γη.
2.Πιστεύουμε ότι οι δυνατότητες της ανθρωπότητες είναι ακόμα, κατά το μεγαλύτερο μέρος, απραγματοποίητες. Υπάρχουν διάφορα πιθανά σενάρια που οδηγούν σε υπέροχες και εξαιρετικά αξιόλογες βελτιωμένες ανθρώπινες συνθήκες.
3. Αναγνωρίζουμε ότι η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους, ιδίως απ’ την κακή χρήση των νέων τεχνολογιών. Υπάρχουν πιθανά ρεαλιστικά σενάρια που οδηγούν στην απώλεια των περισσότερων, ή ακόμα και όλων, όσων θεωρούμε πολύτιμα. Κάποια από αυτά τα σενάρια είναι δραστικά, άλλα είναι ασήμαντα. Αν και κάθε πρόοδος είναι αλλαγή, δεν είναι όλες οι αλλαγές πρόοδος.
4. Πρέπει να επενδυθεί ερευνητική προσπάθεια για την κατανόηση αυτών των προοπτικών. Πρέπει να σκεφτούμε προσεκτικά πώς να μειώσουμε τους κινδύνους και να επιταχύνουμε τις ευεργετικές εφαρμογές. Χρειαζόμαστε επίσης δυνατότητες διαλόγου όπου οι άνθρωποι μπορούν να συζητούν εποικοδομητικά τι πρέπει να γίνει, όπως χρειαζόμαστε και μια κοινωνική κατάσταση όπου μπορούν να εφαρμόζονται υπεύθυνες αποφάσεις.
5. Η μείωση των υπαρξιακών κινδύνων και η ανάπτυξη μέσων για τη διατήρηση της ζωής και της υγείας, την ανακούφιση των σοβαρών δεινών και τη βελτίωση της ανθρώπινης προνοητικότητας και σοφίας πρέπει να επιδιωχθούν ως επείγουσες προτεραιότητες και να χρηματοδοτηθούν σοβαρά.
6. Η χάραξη πολιτικής πρέπει να καθοδηγείται από υπεύθυνο και περιεκτικό ηθικό όραμα, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις ευκαιρίες και τους κινδύνους, με σεβασμό της αυτονομίας και των ατομικών δικαιωμάτων και δείχνοντας αλληλεγγύη και ενδιαφέρον για τα συμφέροντα και την αξιοπρέπεια όλων των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Πρέπει επίσης να αναλογιστούμε τις ηθικές μας ευθύνες απέναντι στις γενιές που θα υπάρξουν στο μέλλον.
7. Υπερασπιζόμαστε την ευημερία όλων των συναισθημάτων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, των μη ανθρώπινων ζώων και τυχόν μελλοντικών τεχνητών διανοήσεων, τροποποιημένων μορφών ζωής ή άλλων μορφών νοημοσύνης που μπορεί να προκύψουν από την τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο.
8. Τασσόμαστε υπέρ του να επιτρέπεται στα άτομα ευρεία προσωπική επιλογή σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνουν τη ζωή τους. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση τεχνικών που μπορούν να αναπτυχθούν για να βοηθήσουν τη μνήμη, τη συγκέντρωση και την πνευματική ενέργεια· θεραπείες παράτασης ζωής· τεχνολογίες αναπαραγωγικής επιλογής· κρυονικές διαδικασίες· και πολλές άλλες πιθανές τεχνολογίες ανθρώπινης τροποποίησης και βελτίωσης.

Αυτή η διακήρυξη, το 1998, ήταν η γενέθλια πράξη της ίδρυσης της «Παγκόσμιας Μεταανθρωπιστικής Ένωσης» (World Transhumanist Association / WTA).

Ανάμεσα στο 1983 και στο 1998 είχαν συμβεί πολλά. Το χίππικο πνεύμα της «διεύρυνσης της συνείδησης» (είτε με φυσικά ψυχεδελικά του είδους μεσκαλίνη και ψυλοκυβίνη, είτε με χημικά του είδους LCD) είχε εξελιχθεί πια στο «πνεύμα της Καλιφόρνια»· δηλαδή της silicon valley: η καινοτομία ως στόχος του (επιθετικού) καπιταλιστικού επιχειρείν.

Είχαν συμβεί πολλά στους δύο βασικούς τεχνο-επιστημονικούς τομείς που θα μπορούσαν να εμπνεύσουν τους μετααναθρωπιστές. Στην πληροφορική / κυβερνητική μαζικής απεύθυνσης η δεκαετία του 1980 είδε την «γέννηση» των προσωπικών υπολογιστών (PCs και Macintosh), του internet, του World Wide Web, των ψηφιακών δίσκων (cd) και των e-mails. Στις αρχές του 1983 το περιοδικό Time, για πρώτη φορά στην ιστορία του (απ’ το 1927) ανακήρυξε τους προσωπικούς υπολογιστές ως «μηχανή της χρονιάς» - στη θέση του «ανθρώπου της χρονιάς». Ήταν μια πρόταση που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση…

Το 1997 μια μηχανή (ο υπολογιστής deep blue της ibm) θα νικούσε τον γραντ μετρ στο σκάκι Garry Kasparov, σε μια εντυπωσιακή επίδειξη του ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές (οι αλγόριθμοι) μπορούσαν πια να είναι «αρκετά έξυπνοι» ώστε να παίζουν σκάκι ανώτατου επιπέδου…

Στις βιοτεχνολογίες, αφού είχε προηγηθεί (το 1978) η γέννηση της Luise Joy Brown, του πρώτου «παιδιού του σωλήνα» (με εξωσωματική γονιμοποίηση), οι δεκαετίες του ’80 και του ’90 ήταν πληθωρικά εντυπωσιακές. Ενδεικτικά,

- το 1984 αναγγέλλεται το πρώτο εμβόλιο με χρήση γενετικής μηχανικής, κατά της ηπατίτιδας Β – που θα εγκριθεί οριστικά το 1986…

- το 1985 αναγγέλλονται οι πρώτες μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις σε εταιρείες βιοτεχνολογικών ερευνών και εφαρμογών…

- το 1985 βγαίνει (στις ηπα) η πρώτη δικαστική απόφαση βασισμένη σε «DNA αποτύπωμα»…

- το 1990 αναγγέλλεται η πρώτη πειραματική χρήση «εισαγωγής mRNA» με σκοπό την αλλαγή της λειτουργίας των κυττάρων και την καθοδηγούμενη παραγωγή πρωτεϊνών…

- το 1990 (την 1 Οκτώβρη) αναγγέλλεται επίσημα η εκστρατεία «αποκρυπτογράφησης του ανθρώπινου DNA), το Human Genome Project…

- το 1994 μπαίνει επίσημα στον χάρτη των ενδιαφερόμενων για την γενετική μηχανική (και γίνεται βασικός χρηματοδότης και καθοδηγητής των ερευνών) η DARPA, ο τεχνολογικός βραχίονας του αμερικανικού στρατού, για λόγους «βιοασφάλειας»…

- το 1996 (5 Ιούλη) γεννιέται η Doly, το πρώτο κλωνοποιημένο πρόβατο…

- το 1999, στις 17 Σεπτέμβρη, πεθαίνει το πρώτο ανθρώπινο πειραματόζωο γενετικής θεραπείας, με αποτέλεσμα καχυποψία και ισχυρή οπισθοχώρηση σ’ αυτόν τον τομέα…. (Προκύπτει πως τότε αρκούσε ένας (1) θάνατος ανθρώπινου πειραματοζώου της γενετικής, για να διαμορφωθεί εντελώς αρνητική ιδέα για την τεχνολογία. Ήταν, μήπως «αντιεπιστημονικοί» οι καιροί; Όχι. Δεν είχαν γίνει ακόμα εντελώς κυνικοί…)

Ακόμα κι αν αυτά, υπό το φως νεώτερων καινοτομιών, μοιάζουν κοινότοπα, στα ‘80s και στα ‘90s ήταν εντυπωσιακά, και μπορούσαν να εξάψουν απεριόριστα την φαντασία υπέρ των δυνατοτήτων συγκεκριμένων τεχνολογικών / τεχνο-επιστημών. Επιπλέον, απ’ τα τέλη των ‘80s αυτές οι δυνατότητες άρχισαν να «μαγνητίζουν επενδυτές», μεγάλα ποσά με πολλά μηδενικά, που ήθελαν να αγοράσουν το μέλλον - οπωσδήποτε να έχουν την πλειοψηφία των μετοχών του. Θυμίζουμε ότι η δεκαετία του 1990 είναι αυτή του πάρτη του νεοφιλελευθερισμού (μετά την διάλυση του ανατολικού, «σοσιαλιστικού» μπλοκ), του «τέλους της Ιστορίας», κλπ… Η νίκη της δύσης αποδόθηκε κυρίως στην τεχνολογική της ελευθεριακότητα, η οποία (με τον μύθο των πιτσιρικάδων-που-αυτοσχεδιάζουν-με-τα-κατσαβίδια-τους-στο-οικογενειακό-γκαράζ) αποδείκνυε ότι ο «κεντρικός σχεδιασμός» ήταν συνταγή αποτυχίας – καπιταλιστικής αποτυχίας!

Συνεπώς, οι ιδέες ότι η τεχνολογία είναι σαν τέτοια δείκτης υπεροχής έως κυριαρχίας· ότι οι δυτικές κοινωνίες και τα μέλη τους διαθέτουν κάτι «υπέρ», που μπορούν και πρέπει να επεκτείνουν· και ότι το χρήμα κινεί την εφευρετικότητα και η εφευρετικότητα την «επαύξηση» (γενικά) ξεπήδησαν εν τέλει απ’ τους βωμούς του τέλους του «ψυχρού πολέμου» (3ου παγκόσμιου πολέμου…) όπως η Αθηνά απ’ το κεφάλι του Δία. Το να υποστηρίξει κάποιος ότι, κατά συνέπεια, το «συντακτικό» του μεταανθρωπισμού ήταν εξαρχής πολεμικό δεν είναι τόσο αυθαίρετο όσο φαίνεται από πρώτη ματιά.
Οι «χίππις» των ’60 έγιναν ιδεολόγοι της αναίμακτης «απελευθέρωσης» απ’ τα μέσα των ‘ 70s και μετά, της «απελευθέρωσης» της ανθρωπότητας υποτίθεται αλλά στην πραγματικότητα του Εαυτού τους. Να, για παράδειγμα, τι έλεγε ένα απ’ τα ιερά τέρατα του αμερικανικού movement, ο Jerry Rubin, συνεντευξιαζόμενος το 1985:

- Eρώτηση: Σήμερα κάνεις καριέρα γιάπι. Άλλοτε ήσουν χίππυ και τώρα είσαι γιάπι. Tί ακριβώς είναι ένας γιάπι;
- Tζέρι Pούμπιν: Όπως σου έλεγα, οι αγωνιστές των δεκαετιών του ‘60 και του ‘70 κατάλαβαν ότι ήταν στο εξής η κινητήρια δύναμη της κοινωνίας. Έχουν εξελιχθεί πολύ στο πέρασμα των είκοσι αυτών χρόνων. Έχουν αλλάξει στάση όσον αφορά την αντιφαλλοκρατία, την ισότητα των γυναικών και την σημασία που ταιριάζει να αποδίδει κανείς στο σώμα και την υγεία του!
Eίναι young, urban, και professional. Nέοι, διότι παραμένουν υγιείς. Aστοί, διότι έχουν καταλάβει τις μεγάλες πόλεις και κατέχουν σημαντικά πόστα. Eπαγγελματίες, διότι είναι δραστήριοι και αποτελεσματικοί. Y, U, P - οι γιάπις! Έτσι δημιουργήθηκε ένα κίνημα, το οποίο συγκεντρώνει τους καλύτερους της δεκαετίας του ‘60 και τους κληρονόμους τους.

- Eρώτηση: Tί σημαίνει «να είσαι υγιής»;

- Tζέρι Pούμπιν: Στη δεκαετία του ‘60 κανείς δεν έδινε προσοχή στο σώμα του, κανείς δεν ανησυχούσε για προβλήματα υγείας, καταναλώναμε ναρκωτικά, τρώγαμε άσχημα, δεν σκεφτόμαστε τη φυσική μας φόρμα. Στη δεκαετία του ‘70 αντιληφθήκαμε ότι όλα αυτά ήταν σημαντικά και καταλάβαμε ότι αν τρώγαμε καλά, αν ασκούμαστε, αν φροντίζαμε το σώμα μας, το σώμα θα μας γύριζε το καλό. Oι γονείς μου πέθαναν από καρδιακή κρίση και καρκίνο. Πέθαναν στη δεκαετία του ‘50, δολοφονημένοι από αρρώστιες που δημιούργησε ο πολιτισμός μας. Eγώ θα είμαι ένα γερόντι προφυλαγμένο απ’ αυτήν την απειλή.

- Eρώτηση: Tο προγραμμάτισες;

- Tζέρι Pούμπιν: Bεβαίως. Έλα να δεις, θα σου δείξω. (Aνοίγει ένα ντουλάπι γεμάτο μπουκάλια και κουτάκια φαρμάκων). Eίμαι στρατευμένος σ’ έναν αγώνα για τη μέγιστη προέκταση της διάρκειας της ζωής μου. Παίρνω βιταμίνες και μεταλλικά άλατα. Tρώω δημητριακά στο πρωϊνό και σαλάτα στο γεύμα. Δεν καταναλώνω ποτέ κρέας ή τρόφιμα που παχαίνουν. Aσχολούμαι με το σώμα μου σαν να επρόκειτο για μια επανάσταση. Tρώω για να τραφώ, όχι για την ευχαρίστησή μου.
Nα τα φυσικά συμπληρώματα που παίρνω για τη γενική ισορροπία μου. Kαταναλώνω σαράντα με πενήντα απ’ αυτά την ημέρα. Nα το Max Epi που προστατεύει από τα καρδιακά ατυχήματα. H β καροτίνη βγαλμένη από φυτά, η οποία καθυστερεί την γήρανση των κυττάρων. Nα άλλα που εμποδίζουν την ανάπτυξη του καρκίνου ή που καθαρίζουν το σώμα από τις ακαθαρσίες του. Nα το ginseng που δυναμώνει την ενέργειά μου και με προετοιμάζει για τις αθλητικές μου επιδόσεις. Παίρνω επίσης βιταμίνες, όπως αυτές εδώ, που με βοηθούν να κοιμηθώ τη νύχτα, και βιταμίνες B.

Πολλοί της «κινητήριας δύναμης της κοινωνίας» απ’ τα ‘80s και μετά άρχισαν να γίνονται τολμηροί, καινοτόμοι τεχνο-επιχειρηματίες, στις βιοτεχνολογίες και στην πληροφορική / κυβερνητική. Είναι κάτω απ’ αυτό το φως που πρέπει κανείς να διαβάσει την μετάβαση από το καλλιτεχνικό κάλεσμα της Natasha Vita-More (πασπαλισμένο με λίγο Νίτσε και λίγο Μπωντλαίρ…) σ’ αυτήν την «διεθνή των venture» ιδεών και κεφαλαίου (μία απ’ τις πολλές που επρόκειτο να ξεφυτρώσουν για να κατακτήσουν τον κόσμο, ελεύθερο πια από εμπόδια…), την World Transhumanist Association.

O Elon Musk, γεννημένος λευκός το 1971 στην (απαρτχάιντ) Πρετόρια, άρχισε μετά τα 10 χρόνια του να πειραματίζεται μ’ έναν απ’ τους πρώτους 8bit προσωπικούς υπολογιστές, τον commodore vic-20 – ένα πληκτρολόγιο, προγράμματα σε κασέτα, και τηλεόραση σαν οθόνη. Δικαιούται άρα μια θέση στους «πιτσιρικάδες-που-…». Στα ‘90s, την εποχή που στο «πνεύμα της Καλιφόρνια» ωρίμαζε η (κυρίως επιχειρηματική πια) ιδέα του «μεταανθρωπισμού», ο νεαρός Elon άπλωνε τις επιχειρηματικές του φτερούγες πηδώντας από ιδέα σε ιδέα· και ήταν κάπου-εκεί-γύρω. Και, ταυτόχρονα, με το «βλέμμα μακριά»: το 2001 άρχισε να ασχολείται με την εξερεύνηση του Άρη… απ’ όπου προέκυψε (μαζί με κάμποσα εκατομμύρια δολάρια) η γνωστή πλέον Space X το 2002. Με σκοπό (σύμφωνα με τις αρχές δηλώσεις του) «την δημιουργία ενός πραγματικού διαστημικού πολιτισμού».
Ποιητικό; Όχι ακριβώς. Venture… Capital venture.

Η «τοποθέτηση προϊόντος» (στη συνέντευξή του Musk το 2018) για την «συμβίωση» μηχανών/ανθρώπινου μέσω της κυριολεκτικής ενσωμάτωσης των πρώτων απ’ το δεύτερο, πολύ περισσότερο απ’ το γλυτώσει την μη καλωδιωμένη ανθρωπότητα απ’ την μοίρα της επιστροφής στα δέντρα, είχε και έχει στο κέντρο της τον μεταανθρωπισμό ως super high-tech καπιταλισμό. Η «επιστροφή στα δέντρα» είναι μάλλον η τιμωρία όσων αρνηθούν – και αποβληθούν ή απλά εκπέσουν…

ευγονική 2.0

Μια στρατηγικής σημασίας κίνηση που περιλαμβάνεται στον οποιονδήποτε «λόγο-για-το-μεταανθρώπινο» είναι ότι σπρώχνει το κέντρο της προσοχής στο τι είναι (και τι δεν είναι) ανθρώπινο. Θα μπορούσε να είναι μια ενδιαφέρουσα πνευματική ενασχόληση για ανθρώπους που έχουν χρόνο κι όχι πεζές έγνοιες, μισοφιλοσοφική μισοϊδεολογική για ανθρώπους που ενδεχομένως πληρώνονται ως φιλόσοφοι και μελλοντολόγοι ή απλά κάνουν κάποιο διδακτορικό. Το τι είναι ανθρώπινο και τι όχι είναι επίσης μια συζήτηση που προωθούν με χαρά διάφοροι ειδικοί, του είδους βιο-ηθικοί, κυβερνο-ηθικοί, κλπ. Επειδή μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον χωρίς οριστικό συμπέρασμα, αφήνοντας απερίσπαστους τους αρμόδιους τεχνοειδικούς να σχεδιάσουν και να επιβάλλουν τα «άλματά» τους.

Εν τω μεταξύ εκείνα που συσκοτίζονται έτσι είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Η μηχανή (στην πιο γενική εννοήσή της) και η σημασία / σκοπιμότητα της μηχανοποίησης, ειδικά της καπιταλιστικής μηχανοποίησης. Και η Ιστορία, και ειδικά η ιστορία του ευγονισμού.

…Εξερευνούμε το πως οι τρέχουσες και οι μελλοντικές τεχνολογίες επηρεάζουν τις αισθήσεις, την συνείδηση και την ζωή μας… ανέφερε η Vita-More στο «μανιφέστο» της το 1983, ενώ οι λέξεις τεχνολογία και μηχανικό (ως «σκελετός» του ποιητικού μεταανθρωπισμού της…) αναφέρεται άλλες δυο φορές. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Αν αφαιρέσει κάποιος οτιδήποτε μηχανικό ή/και γενικά «βοηθητικό» (συμπεριλαμβανόμενων χημικών ουσιών) από το όραμα του «μετα-» (ή «υπερ-») τι θα απέμενε άραγε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 για να διαβεβαιώσει για την δυνατότητα «αναβάθμισης» (ή ακόμα καλύτερα «υπέρβασης») του «ανθρώπινου» όπως αυτό εννοούνταν στις λευκές, προνομιούχες τάξεις στη δύση στις αρχές της δεκαετίας του 1980; Ο διαλογισμός ίσως ή/και κάποιες θρησκευτικές πρακτικές ενατένισης. Αν και δεν θα ήταν λαθεμένο να γίνει μια τέτοια σύγκριση, μεταξύ της πίστης για τις δυνατότητες των τρεχουσών και μελλοντικών τεχνολογιών και της πίστης σε κάποιο ανώτερο ον, η κουλτούρα που εκπροσωπούσε η Vita-More συν τω χρόνω έγινε πολύ περισσότερο πρακτική, επιχειρηματική.

Ένας προβοκατόρικα ενδιαφέρων συγκριτικός πίνακας βασικών χαρακτηριστικών διάφορων θρησκειών…

Σε μια συνέντευξή της τον Αύγουστο του 2015, αναγνωρισμένη πια σαν «γκουρού» του transhumanism, η Vita-More έκανε μια σύντομη αναδρομή:

Ερώτηση: Πως βλέπεις τον μεταανθρωπισμό σήμερα; Έχει αλλάξει με τον καιρό; Ποιοι είναι οι κύριοι τομείς εστίασης σήμερα;

Απάντηση: Ο μεταανθρωπισμός δεν είναι πλέον μια υποκουλτούρα και ένας αναδυόμενος ακαδημαϊκός τομέας. Έχει γίνει μια κοσμοθεωρία που αντιπροσωπεύει τις σύγχρονες τάσεις στην παγκόσμια κοινότητα. Αυτές οι τάσεις αφορούν τις επιστήμες, τις τεχνολογίες και τις καινοτομίες που αλλάζουν τον τρόπο που δρουν οι άνθρωποι – στην υγεία τους, στο στυλ της ζωής τους, στην επικοινωνία και την αυτογνωσία τους, στο πως δέχονται το καινούργιο.

… Η επιστημονική έρευνα για την ανθρώπινη φυσιολογία και συνείδηση, η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας … έχουν διαμορφώσει την βάση πολλών απ’ αυτές τις ιδέες. Η τεχνολογική Singularity διαμόρφωσε μια παρόμοια αλλά διαφορετική κατεύθυνση βαθύτερης ενατένισης του μέλλοντος της ανθρωπότητας, και προειδοποίησε για την ειδική τεχνητή νοημοσύνη, κάτι που προώθησε την γενική τεχνητή νοημοσύνη και τις νέες συνδέσεις μεταξύ πεδίων τα οποία αναπτύχθηκαν σχηματίζοντας το έδαφος για την δημιουργία καινοτόμων ιδεών. Οι τάσεις προς τις επιχειρηματικές πρακτικές, το να είσαι καινοτόμος, το να ιδρύσεις μια εταιρεία, το να κάνεις μια αλλαγή στον κόσμο, δημιούργησαν την τωρινή κουλτούρα που έχει στόχο να εκπαιδευει και να εμπνεύσει άλλους να σκεφτούν τι είναι που χρειάζεται σήμερα για να έχουμε ένα ασφαλές μέλλον…

Οι τεχνολογικές εταιρείες (καινοτόμες με τον έναν ή τον άλλο τρόπο) ήταν ήδη, στα μέσα της δεκαετίας του 2010, η αυτονόητη βάση του transhumanism. Για το καλό της ανθρωπότητας – ή, πιο ρεαλιστικά κάποιου τμήματός της. Η μηχανική αυτής της «βελτίωσης» είναι διαγώνια ορατή στα λεγόμενα της Vita-More, ως «τεχνολογία»· οι μηχανές είναι αόρατες, κυρίως επειδή είναι «καινοτόμες» - ή ήδη κοινότοπες...
Τι μηχανές ωστόσο; Η Vita-More δίνει (πάντα στην ίδια συνέντευξη, το 2015) μια προ-απάντηση που ακούγεται σαν προσαρμοσμένη ηχώ του Jerry Rubin:

Ερώτηση: Θα υποστηρίζατε την χρήση μιας τεχνολογίας όπως η Crispr-Cas9 για βελτίωση, δηλαδή όχι μόνο για την διόρθωση, ας πούμε, μιας μετάλλαξης που προκαλεί μια ασθένεια, αλλά και για την βελτίωση των δυνητικά επιθυμητών χαρακτηριστικών όπως η ευφυία, η καθυστέρηση της γήρανσης, τα δυνατά οστά, οι καλύτεροι μύες, και τα λοιπά;

Απάντηση: Ναι, σίγουρα, υπό την προϋπόθεση ότι είναι ασφαλές. Ας εξετάσουμε τι προσφέρει σήμερα η φαρμακολογία και η νευροφαρμακολογία: για την απώλεια οστικής μάζας προς το παρόν οι βελτιώσεις περιλαμβάνουν ασβέστιο και βιταμίνη Δ, και για μεγαλύτερες ανάγκες βελτιώσεων το Fosamax και το Actonel. Για την απώλεια μυών οι τρέχουσες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν αναερόβια άσκηση, και για πιο επιθετική αντιμετώπιση αυξητική ορμόνη, τεστοστερόνη και HRT. Η ενίσχυση της νοημοσύνης γίνεται με νοοτροπικά φάρμακα, αλλά επίσης ο υπολογιστής, το smart phone κλπ αυξάνουν την ανθρώπινη νοημοσύνη επειδή, παρόλο που είναι εξωτερικές συσκευές, διασυνδέονται με γνωστικές λειτουργίες (μνήμη, λογική, υπολογισμοί). Η πιθανότητα υπεργνωσίας θα σχηματίσει έναν τύπο μεταεγκεφάλου, είτε πρόκειται για εσωτερικό είτε εξωτερικό προσάρτημα του εγκεφάλου.

(Εσωτερικό ή εξωτερικό προσάρτημα; Ο Elon Musk πρότεινε μια απάντηση…)

Αν αντιμετωπίσει κάποιος το ζήτημα αφηρημένα, τότε δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει: απ’ την στιγμή που κάποιος απ’ τους προγόνους του είδους μας, κάπου, κάποτε χρησιμοποίησε κάτι σαν εργαλείο ενίσχυσε την πράξη του, το έργο του… Ο όρος homo faber που σημαίνει «ο άνθρωπος που δημιουργεί» είναι αρκετά παλιός, και αποδίδεται σ’ έναν ρωμαίο μηχανικό, τον Appius Claudius Caesus, περίπου 3 αιώνες π.χ.: Homo faber suae quisque fortunae.

Υπάρχει ωστόσο μια στρατηγικής σημασίας διαφορά ανάμεσα στο εργαλείο (που ενισχύει ή διευκολύνει κάποια ανθρώπινη δυνατότητα, δραστηριότητα κλπ) και στην μηχανή στη φάση του καπιταλιστικού συστήματος. Μια διαφορά που εντόπισε σωστά ο Μαρξ. Το εργαλείο διαμεσολαβεί την όποια ανθρώπινη πρόθεση και είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό της. Αντίθετα η μηχανή εμφανίζεται ως να αυτενεργεί.

Η τεχνολογία Crispr/Cas9 για παράδειγμα, δεν είναι ούτε στο ελάχιστο εργαλείο για το υποκείμενο στα κύτταρα του οποίου έχει εφαρμοστεί. Είναι μηχανή που δεν ελέγχεται με κανένα τρόπο απ’ αυτό. (Στην πραγματικότητα δεν ελέγχεται ούτε απ’ τους γενετιστές που την εφαρμόζουν…) Αυτενεργεί, ακόμα και πέρα ή ενάντια στον αρχικό σχεδιασμό της. Όπως αυτενεργούν μέσα στα σώματα οι mRNA πλατφόρμες που επιβλήθηκαν μαζικά πρόσφατα ως «εμβόλια». Όπως αυτενεργεί το gene drive, η τεχνολογία μεταφοράς γενετική μεταλλάξεων από γενιά σε γενιά σε έντομα (κατ’ αρχήν, προσεχώς όχι μόνο…) Όπως αυτενεργεί το εμφύτευμα της neurolink.

Απ’ αυτήν την άποψη η «συμβίωση» ανθρώπινου και μηχανικού όπως την ευαγγελίζεται ο (κάθε) Musk ή/και η ενσωμάτωση του ανθρώπινου στο μηχανικό (και το ανάποδο) όπως την επιδιώκουν οι μεταανθρωπιστές δεν είναι μια ισότιμη σχέση· και σε καμία περίπτωση δεν είναι μια σχέση που το ζωντανό έχει συνειδητό έλεγχο του μηχανικού. Είναι μάλλον μια σχέση υπαγωγής (του ενός) και κυριαρχίας (του άλλου). Πιο σωστά: κυριαρχίας του ιδιοκτήτη του μηχανικού· οι μηχανές δεν πέφτουν απ’ τον ουρανό!

Απ’ την στιγμή που θα γίνει κατανοητή, σαφής, αυτή η ανισοβαρής σχέση, ανοίγουν οι δυνατότητες νέων ερωτήσεων – και απαντήσεων. Για παράδειγμα: προς τι ο μεταανθρωπισμός; Γιατί «πρέπει» τα ζωντανά να ενσωματώσουν (κυριολεκτικά) τις μηχανές; Ο Musk (και πολλοί άλλοι) απαντούν: για να μην ξεπέσετε σε πιθήκους μέσα σε πάρκα… Άλλοι, πιο φετιχιστές και χωρίς φαντασία, αναπαράγουν αθώα αθώα την ρητορική των ‘70s: για να πολλαπλασιάσουμε τις δυνατότητές μας. Μήπως ο κοινός τόπος αυτών (και άλλων απαντήσεων) είναι η ευγονική; Η απάντηση της Vita-More είναι «ναι» - για καλό σκοπό:

Ερώτηση: Μερικοί άνθρωποι κάνουν συγκρίσεις μεταξύ μεταανθρωπισμού και ευγονικής. Πώς νοιώθετε μ’ αυτή τη σύγκριση; Ισχύει; Υπάρχει ευεργετικός ρόλος για τη «θετική ευγονική» στον κόσμο σήμερα;

Απάντηση: Δεν υπάρχει σύγκριση μεταξύ του μεταανθρωπισμού και της καταναγκαστικής χειραγώγησης των ανθρώπινων όντων. Απ’ την φύση του, και σίγουρα σ’ ότι μπορεί να θεωρηθεί ο πυρήνας του, ο μεταανθρωπισμός σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνουν την ατομική ελευθερία και το δικαίωμα στην επαύξηση, όπως και το δικαίωμα να μην επαυξηθείς ποτέ. Πρόκειται για υγιή ενίσχυση με υγιή αποτελέσματα, βασισμένη στην ελευθερία της επιλογής.

Νομίζω ότι η λέξη ευγονική έχει πολύ κακή γεύση στα στόματα της ανθρωπότητας ώστε να θεωρηθεί θετική. Ιστορικά οι φρικτές καταχρήσεις σε βάρος του ανθρώπινου είδους από εγκληματικά μυαλά είναι κατακριτέες απ’ την ανθρωπότητα. Αυτές οι καταχρήσεις γίνονται από εγκληματίες που διαπράττουν καταχρηστικές πράξεις – απ’ την κλειτοριδεκτομή μέχρι την υποδούλωση άλλων με βίαιες και εξωφρενικές πράξεις ενάντια στην ψυχολογία και στην φυσιολογία τους. Θα μπορούσε κάποιος να το ονομάσει αυτό ευγονική, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Είναι ένας όρος που αποδόθηκε στους Γερμανούς υπό την επιρροή του Χίτλερ, που έκαναν τρομακτικά, εγκληματικά πράγματα σε βάρος εκείνων που υποτιμούσαν.

Δεν έχουμε πολλές απαιτήσεις απ’ την εκπρόσωπο του μεταανθρωπισμού να έχει στοιχειώδεις ιστορικές γνώσεις. Η κλειτοριδεκτομή είναι φρικτή πρακτική, αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται στην ευγονική! Όσο για την ευγονική; Είναι αμερικανική εφεύρεση του 19ου αιώνα, την οποία οι ναζί αντέγραψαν μερικές δεκαετίες αργότερα. Επιπλέον ευγονικές πρακτικές (όπως, π.χ. οι υποχρεωτικές στειρώσεις) συνεχίστηκαν πολύ μετά την ήττα των ναζί, σε κράτη και καθεστώτα «υπεράνω υποψίας» για φασιστικές παρεκκλίσεις. Όπως, π.χ., στη σουηδία.

Το ουσιαστικό είναι πως το λεγόμενο «θετικό» τμήμα της ευγονικής μπορεί τώρα να ονομάζεται με άλλη λέξη: ενίσχυση (enhancement). Και να θεωρείται «ατομικό δικαίωμα». Ποιο είναι το πρόβλημα;

Όπως συμβαίνει με διάφορα «ατομικά δικαιώματα» ανταγωνιστικού τύπου (όπως, π.χ., το «να έχω περισσότερα λεφτά», ή το «να έχουμε περισσότερη εξουσία»…) η «ενίσχυση» πίσω απ’ την οποία κρύβεται ο ευγονισμός του μεταανθρωπισμού είναι μια σχετική έννοια (και κατάσταση): ενίσχυση σε σχέση με κάτι που δεν είναι ενισχυμένο. Αν ο μέσος όρος ύψους των ανθρώπων είναι το 1.60 τότε το 1.70 είναι «ενίσχυση σε σχέση με όσους παραμένουν στο 1.60». Αν όλοι ανέβουν στο 1.70, τότε η προηγούμενη «ενίσχυση» παύει να είναι τέτοια. Χρειάζεται μια καινούργια. Κ.ο.κ.

Πρόκειται για μια διαδικασία ιεραρχικής (ακόμα και ταξικής) κατανομής. Αν όλοι είναι «ενισχυμένοι» τότε δεν είναι κανένας – οι συγκρίσεις δεν γίνονται με 2 ή 3 γενιές πριν αλλά μέσα στην τρέχουσα κοινωνική ζωή. Συνεπώς ο μεταανθρωπισμός ως «ανθρώπινο δικαίωμα» είναι ο ίδιος με τον βασικό, ιστορικό πυρήνα του ευγονισμού, με ελαφρά διαφορετική διατύπωση: κάποιοι είναι «καλύτεροι» απ’ τους άλλους, και αυτό το «καλύτεροι» σημαίνει πως είναι ανώτεροι.

μια τυπική Ταιηλορική διάταξη

Στο επίσημο site τους οι μεταανθρωπιστές που είναι οργανωμένοι ως «humanity+» [1Το 2008 η world transhumanitst association θεώρησε πως είχε εκτεθεί με τις θέσεις της. Αποφάσισε να αλλάξει όνομα και να γίνει «humanity+»…] εξηγούν πως εννοούν την επαύξηση (expansion) των ανθρώπινων (human) δυνατοτήτων:

Ο άνθρωπος είναι ένα βιολογικό ζώο, που εξελίχθηκε από 200.000 χρόνια πριν ως Homo sapiens. Η αντίληψη του δυτικού κόσμου για το τι είναι «φυσιολογικό» για την ανθρώπινη βιολογία, τη διάρκεια της ζωής, τη νοημοσύνη και την ψυχολογία δημιούργησε ορισμένα δεδομένα. Έξω απ’ αυτά θα σήμαινε ότι ένας άνθρωπος είναι υποφυσιολογικός ή υπερφυσιολογικός. Ένα άτομο που έχει προσβληθεί από κάποια σωματική πάθηση, ψυχική πάθηση ή εκφυλιστική ασθένεια θα θεωρείται ότι βρίσκεται έξω απ’ το φάσμα της φυσιολογικότητας. Ανάλογα, ένα άτομο που έχει αυξημένες φυσιολογικές επιδόσεις ή γνωστικές ικανότητες ή ζει πέρα απ’ τη μέγιστη διάρκεια ζωής του ανθρώπου (122 – 123 χρόνια) θα θεωρείται επίσης εκτός του φυσιολογικού εύρους. Αυτός ο προσδιορισμός του «κανονικού» δεν συμβαδίζει με την πρόοδο της τεχνολογίας και της επιστήμης.
Η ανθρώπινη βελτίωση, τόσο θεραπευτική όσο και κατ’ επιλογήν, αμφισβητεί τη φυσιολογική κατάσταση και σκοπεύει να επεκτείνει τις ανθρώπινες ικανότητες που επεκτείνουν τις ανθρώπινες φυσιολογικές λειτουργίες και το μέγιστο προσδόκιμο ζωής. Εξωτερικές συσκευές όπως τα smart phones, τα smart watches, οι φορετοί βιο-αισθητήρες, τα google glasses κλπ επεκτείνουν τις ανθρώπινες δυνατότητες. Στο πεδίο της ιατρικής τεχνολογίας, τα κοχλιακά εμφυτεύματα και τα βιονικά μάτια έχουν σπάσει το γυάλινο όριο του βιολογικού ντετερμινισμού. Η αναγεννητική ιατρική, οι θεραπείες με βλαστοκύτταρα, η έξυπνη προσθετική, η γενετική μηχανική, η νανοϊατρική, η κρυονική, η νοοτροπική, η νευροφαρμακολογία, το έχουν ήδη κάνει...

Αυτό που εννοούν οι μεταανθρωπιστές ως «ενίσχυση των ανθρώπινων δυνατότητων», φαίνεται καθαρά, δεν αφορά την ηθική συγκρότηση, την αντίληψη της δικαιοσύνης, το καλό χιούμορ ή την ηρεμία χωρίς ηρεμιστικά. Αφορά αποκλειστικά την απόδοση / επιδόσεις και, φυσικά, το αιώνιο φετίχ όσων κατέχουν (ή θέλουν να κατέχουν) εξουσία: την αιώνια νεότητα και την αθανασία… Στην απόδοση / στις επιδόσεις είναι ευνόητο πως είναι οι μηχανές / η τεχνολογία που έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο!

Στους μεταανθρωπιστές ο Galton [2O (sir) Francis Galton (1822 – 1911), ένας άγγλος ιδιαίτερα επιδραστικός «πολυμαθής» του 19ου αιώνα, εξάδελφος του Δαρβίνου, είναι μεταξύ άλλων ο εφευρέτης του όρου «ευγονική» το 1883 - και μεγάλος προωθητής της, κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο, ηπα και μεγάλη βρετανία.] συναντάει τον Taylor [3Ο Frederick W. Taylor (1856 – 1915) είναι ο μελετητής του ανθρώπινου σώματος και των κινήσεών του σε διάφορες δουλειές και ο σχεδιαστής της αντικατάστασής τους με διάφορες μηχανές ώστε να αυξηθεί η απόδοση / παραγωγικότητά τους (κατ’ αρχήν στις χειρωνακτικές δουλειές), και εν τέλει ο συγγραφέας του Scientific Management (Η επιστημονική οργάνωση της εργασίας) που απετέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της 2ης βιομηχανικής επανάστασης διαμορφώνοντας ουσιαστικά την καπιταλιστική παραγωγή (και τον έλεγχο) όπως τα έχουμε γνωρίσει. (Κυκλοφορεί στα ελληνικά απ’ τις εκδόσεις αντισχολείο).] (ή το ανάποδο, δεν έχει σημασία). Και οι δύο επεδίωκαν το ίδιο, αν και με διαφορετικούς τρόπους: η βιολογία και η μηχανολογία ήταν ακόμα διαχωρισμένες στην εποχή τους.

H «ενίσχυση» μέσα στο συγκεκριμένο περιβάλλον που έχει εννοηθεί (και δεν θα μπορούσε να εννοηθεί διαφορετικά!), είναι ευγονική στον πυρήνα της· αδιάφορο αν οι οπαδοί του μεταανθρωπισμού το παραδέχονται μέσα-απ’-τα-δόντια-τους ή όχι. Οι «ενισχυμένοι» πρέπει να κυριαρχούν ή και να εξουδετερώνουν τους «μη ενισχυμένους» ή τους «λιγότερο ενισχυμένους»· διαφορετικά η «ενίσχυσή» τους είναι άχρηστη.

Έτσι, εντελώς φυσιολογικά, οι πλέον αρμόδιοι να σχεδιάσουν, να προωθήσουν και να αξιοποιήσουν τον μεταανθρωπισμό, είναι οι στρατιωτικοί μηχανισμοί!

Σε μια εκτεταμένη μελέτη (282 σελίδων…) του 2018 (την ίδια χρονιά με τις δηλώσεις του Musk στην αρχή αυτής της αναφοράς) για λογαριασμό του βρετανικού υπουργείου πολέμου [4Διαθέσιμη στα αγγλικά στο https://assets.publishing.service.gov.uk/media/62828be5e90e071f69f22596/GST_the_future_starts_today.pdf] η «επαύξηση των ανθρώπινων δυνατοτήτων» που το 1983 διατυπωνόταν ως «ποίηση» και το 1998 ήταν ήδη επιχειρηματικός τομέας έβρισκε επίσημα την πραγματική θέση της: την εξόντωση των αντιπάλων.

Οι τεχνολογίες ανθρώπινης επαύξησης, συμπεριλαμβανόμενης της γενετικής κοπτοραπτικής, της φυσικής και συνειδησιακής προσθετικής, και της φαρμακευτικής ενίσχυσης, αναδύονται τώρα και η ανάπτυξή τους τα επόμενα 30 χρόνια είναι πιθανό να προσφέρει προφανή επέκταση των ορίων της ανθρώπινης απόδοσης. Η εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών και η ενσωμάτωση του ανθρώπου και της μηχανής στο πεδίο της μάχης προσφέρει ευκαιρίες για την ενίσχυση της στρατιωτικής ικανότητας και την βελτίωση της απόδοσης των δυνάμεων. Η θέληση και η διάθεση ενός παράγοντα να αξιοποιήσει αυτές τις τεχνολογίες μπορεί να προσφέρουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε βάρος ενός αντιπάλου.

Την ίδια εποχή ο Joel Mozer, υψηλόβαθμο στέλεχος του αμερικανικού πενταγώνου και υπεύθυνος για τον «πόλεμο στο διάστημα» τόνιζε τις πρακτικές προοπτικές του μεταανθρωπισμού [5Περισσότερα στο cyborg 21, Το όνειρο του μεταναθρωπισμού είναι εφιάλτης!]:

Μιλώντας σε μια συνάντηση του Ερευνητικού Εργαστηρίου της (Πολεμικής) Αεροπορίας, ο επικεφαλής του Στρατού του Διαστήματος Joel Mozer υποστήριξε ότι μπαίνουμε σε μια εποχή κατά την οποία οι στρατιώτες μπορούν να γίνουν μια «υπεράνθρωπη εργατική δύναμη»… χάρη σε νέες τεχνολογίες συμπεριλαμβανομένης της εκτεταμένης και της εικονικής πραγματικότητας, της σύνθετης Τεχνητής Νοημοσύνης, και της προσομοίωσης του νευρικού συστήματος.

Τον περασμένο αιώνα ο δυτικός πολιτισμός μεταμορφώθηκε από κοινωνία βασισμένη στη βιομηχανία σε κοινωνία βασισμένη στην πληροφορία, αλλά σήμερα βρισκόμαστε στο χείλος μιας νέας εποχής: την εποχή της ανθρώπινης επαύξησης…

… Στη δουλειά μας … είναι επιτακτικό το να αγκαλιάσουμε αυτή τη νέα εποχή, διαφορετικά να βρεθούμε πίσω απ’ τους στρατηγικούς ανταγωνιστές μας…

Ο χαρακτηρισμός «υπεράνθρωπη εργατική δύναμη» είναι σχεδόν ακριβής· όσο ακριβής θα μπορούσε να είναι απ’ το στόμα ενός καραβανά: ο Taylor, στον καιρό του, δεν θα χρησιμοποιούσε τη λέξη «υπεράνθρωπη» αλλά μάλλον την πιο στοχευμένη λέξη «υπερπαραγωγική». Ακόμα κι αν πρόκειται για την (πολεμική) παραγωγή θανάτου.

Περί αυτού ακριβώς πρόκειται, όταν φύγουν απ’ τη μέση τα παραμύθια: η «αύξηση του ανθρώπινου» είναι αύξηση της παραγωγικότητάς του, δηλαδή της έντασης της εκμετάλλευσης. Κι εφόσον ο μεταανθρωπισμός προωθεί την υπερ-αύξηση, εννοεί την υπερ-ένταση.

η μηχανή χαλάει

Όταν η εταιρεία neurolink ανακοίνωσε ότι ψάχνει εθελοντές πειραματόζωα με τετραπληγία για να διαλέξει κάποιους λίγους ώστε να κάνει το πρώτο πείραμα PRIME (Precise Robotically Implanted Brain-Computer Interaface), δηλαδή την εμφύτευση του «μαγικού» τσιπ, λέγεται ότι πολύ γρήγορα βρέθηκαν μερικές χιλιάδες. Είναι λογικό: η υπόσχεση μιας θεραπείας είναι πάντα ελκυστική. Αλλά δεν πρόκειται ακριβώς για «θεραπεία»: ακόμα κι αν όλα προχωρήσουν τέλεια, αυτοί οι άνθρωποι που δεν μπορούν να περπατήσουν ή να πιάσουν με τα χέρια τους, δεν θα αποκτήσουν αυτήν την δυνατότητα. Εκείνο που θα μπορούν να κάνουν είναι να επικοινωνούν με τα κινητά τους τηλέφωνα ή τους υπολογιστές τους «με τη σκέψη». Όχι ασήμαντο μεν, αλλά ενταγμένο απόλυτα σ’ ένα είδος ενσωματωμένης «συμβίωσης» που θα αποδειχθεί πολύ περισσότερο αξιοποιήσιμο σε στρατιωτικές χρήσεις (και για αρτιμελή άτομα).

Ακριβώς αυτό το “αρτιμελή άτομα” χρειάζεται τονισμό. Η εμφύτευση ενός τόσο “προχωρημένου” κυκλώματος στον ανθρώπινο εγκέφαλο θα προκαλούσε πιθανότατα δυσθυμία (στο “ευρύ κοινό”) αν όχι ανησυχίες... Ακριβώς γι’ αυτό, για λόγους “δημόσιων σχέσεων” δηλαδή, έπρεπε η κοινοποίηση της πρώτης εμφύτευσης (και των επόμενων “πειραματικών”) να ανακοινωθεί σε σχέση με ανθρώπους που έχουν σοβαρά προβλήματα, κινητικά εν προκειμένω. Έτσι ώστε να “παραχθεί” η ιδέα ότι το εμφύτευμα είναι θεραπευτικό.

Στο ζήτημα των τεχνητών (ρομποτικών) βραχιόνων για άτομα με ακρωτηριασμένα άνω άκρα έχουν γίνει κάποια βήματα· αλλά σ’ αυτές τις περιπτώσεις το ζητούμενο είναι τα καλώδια του μηχανικού μέλους να ενωθούν απευθείας με το νευρικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος.
Το neurolink δεν ανήκει σ’ αυτήν την τεχνολογία-αποκατάστασης! Γι’ αυτό και το αφεντικό της εταιρείας (δες την δήλωση στην αρχή της αναφοράς) δεν έκανε μνεία σε κάτι τέτοιο. Το neurolink δεν είναι αποκατάσταση λειτουργίας· είναι ενίσχυση! Transhumanism! Και η προβλεπόμενη χρήση του, τουλάχιστον σε μια πρώτη φάση, είναι στρατιωτική. Του είδους να χειρίζονται οι “πιλότοι” των drones την πτήση “με την σκέψη τους”· ή να επαυξηθούν οι δυνατότητες των πιλότων κανονικών πολεμικών όταν κινούνται με υπερχητικές ταχύτητες και οι χρόνοι αντίδρασης τείνουν προς το μηδέν...

Λίγες βδομάδες μετά την πρώτη εμφύτευση ανακοινώθηκε ότι «το εμφύτευμα εμφάνισε κάποιο πρόβλημα» στο πρώτο ανθρώπινο πειραματόζωο: κάμποσα απ’ τα τριχοειδή ηλεκτρόδια που μπαίνουν μέσα στον εγκέφαλο ξεκόλλησαν απ’ την βάση τους… οπότε έπαψαν να στέλνουν σήμα. Όμως η καλή εταιρεία ήταν καθησυχαστική στη σχετική ανακοίνωσή της: οι μηχανικοί της κατάφεραν να κάνουν τα υπόλοιπα πιο «ευαίσθητα» αυξάνοντας την απόδοσή τους.

Είναι μια πρώτη, ολοκληρωμένη και χαρακτηριστική στιγμή εφαρμοσμένου μεταανθρωπισμού: η εταιρεία καθησύχασε το κοινό της (διασώζοντας την μετοχή της…) σχετικά με την μηχανή της (το εμφυτευμένο τσιπ) και την απόδοσή της (με λιγότερα τριχοειδή ηλεκτρόδια)· όχι σχετικά με τον εγκέφαλο του ανθρώπινου πειραματοζώου! Τι θα συμβεί μ’ αυτά τα «ανενεργά» εξαρτήματα που έχουν απομείνει μέσα στον εγκέφαλο τώρα που δεν είναι πια «μονωμένα» κατά κάποιον τρόπο απ’ τον μικρο-ηλεκτρισμό τους;

Υποθέτουμε ότι οι δυτικές (καπιταλιστικές) κοινωνίες εκπαιδεύονται ήδη να μην δίνουν ιδιαίτερη προσοχή και σημασία σε τέτοιες ανησυχίες. Και ίσως εκπαιδεύονται με επιτυχία, αν κρίνουμε απ’ το γεγονός ότι πολύ λίγοι διαμαρτύρονται για τα σκουπίδια mRNA πλατφόρμες που γέμισαν εκατομμύρια ανθρώπινα σώματα δηλητηριάζοντας πολλά απ’ αυτά. Ακόμα κι αν δεν είναι διατεθειμένοι όλοι αυτοί να θυσιαστούν για το καλό της τεχνολογίας (και των εταιρειών) είναι σίγουρο πως υπάρχουν κάποιοι που θα τους θυσίαζαν· και ζητούν μόνο «ανοχή και κατανόηση».

Συμβαίνουν και (μηχανικές) βλάβες θα πει κάθε συνειδητός ή μη μεταανθρωπιστής. Αλλά αντί να μας πιάνουν ζωώδεις συναισθηματισμοί (θα συνεχίσει...), καλύτερα να κοιτάμε την σχέση κόστους / οφέλους. Όπως σε κάθε πόλεμο.

Ziggy Stardust

Σημειώσεις

1 – Το 2008 η world transhumanitst association θεώρησε πως είχε εκτεθεί με τις θέσεις της. Αποφάσισε να αλλάξει όνομα και να γίνει «humanity+»….
[ επιστροφή ]

2 – O (sir) Francis Galton (1822 – 1911), ένας άγγλος ιδιαίτερα επιδραστικός «πολυμαθής» του 19ου αιώνα, εξάδελφος του Δαρβίνου, είναι μεταξύ άλλων ο εφευρέτης του όρου «ευγονική» το 1883 - και μεγάλος προωθητής της, κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο, ηπα και μεγάλη βρετανία.
[ επιστροφή ]

3 – Ο Frederick W. Taylor (1856 – 1915) είναι ο μελετητής του ανθρώπινου σώματος και των κινήσεών του σε διάφορες δουλειές και ο σχεδιαστής της αντικατάστασής τους με διάφορες μηχανές ώστε να αυξηθεί η απόδοση / παραγωγικότητά τους (κατ’ αρχήν στις χειρωνακτικές δουλειές), και εν τέλει ο συγγραφέας του Scientific Management (Η επιστημονική οργάνωση της εργασίας) που απετέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της 2ης βιομηχανικής επανάστασης διαμορφώνοντας ουσιαστικά την καπιταλιστική παραγωγή (και τον έλεγχο) όπως τα έχουμε γνωρίσει. (Κυκλοφορεί στα ελληνικά απ’ τις εκδόσεις αντισχολείο).
[ επιστροφή ]

4 – Διαθέσιμη στα αγγλικά στο https://assets.publishing.service.gov.uk/media/62828be5e90e071f69f22596/GST_the_future_starts_today.pdf
[ επιστροφή ]

5 - Περισσότερα στο cyborg 21, Το όνειρο του μεταναθρωπισμού είναι εφιάλτης!
[ επιστροφή ]