#27 - 06/2023

robot wars: η αυτοκρατορία των ΗΠΑ και η γεωπολιτική στη ρομποτική εποχή

Τα ρομπότ γοητεύουν τους ανθρώπους. Είτε πρόκειται για δυστοπικές ιστορίες πολεμιστών cyborg είτε για τις αυξανόμενες ανησυχίες για τη μαζική ανεργία, το ρομπότ είναι ένα αρχέτυπο επιστημονικής φαντασίας που στοιχειώνει το πολιτισμικό μας ασυνείδητο. Αλλά είναι οι στρατιωτικές εφαρμογές των ρομπότ που έχουν τη δυνατότητα να επανασχεδιάσουν τους παλιούς κανόνες της γεωπολιτικής. Το παρόν άρθρο εξετάζει τα ρομποτικά μέλλοντα που φαντάζονται και προβάλλονται από Αμερικανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους, δεξαμενές σκέψης και αμυντικά έγγραφα. Αυτά τα μέλλοντα αποκαλύπτουν βαθιές εξελίξεις στον ρομποτικό πόλεμο, την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και τη συσσώρευση μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Ενώνοντας αυτές τις τροχιές, το παρόν άρθρο αναλύει πώς τα ρομπότ μετασχηματίζουν τους χώρους, τις λογικές και τη γεωπολιτική της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Ενώ οι μελλοντολογίες των ρομπότ κατασκευάζονται πλέον συστηματικά από αξιωματούχους και ακαδημαϊκούς της άμυνας, η «αυτοκρατορία» χρησιμοποιείται σπάνια ως διερευνητικός όρος. Και όμως, δεδομένου ότι «η αυτοκρατορία σε κάποια μορφή έχει επιμείνει κατά τη διάρκεια των χιλιετιών και πιθανότατα θα συνεχίσει στο ορατό μέλλον» ο όρος εμπλουτίζει σημαντικά τις γεωπολιτικές και εννοιολογικές μας αντιλήψεις για τους επικείμενους ρομποτικούς πολέμους.

Δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός για το τι συνιστά ρομπότ. Στην πραγματικότητα, η ίδια η ονομασία ενός ρομπότ είναι μια πράξη κατηγορηματοποίησης που καταργεί σημαντικές διαφορές. Παρ’ όλα αυτά, ένα ρομπότ ορίζεται συνήθως ως μια μηχανή προγραμματιζόμενη από υπολογιστή ικανή για αυτόματες ενέργειες. Αυτό περιλαμβάνει μια σειρά από τεχνητές συσκευές: ιπτάμενα ρομπότ, όπως το εμβληματικό drone Predator· ανθρωποειδή ρομπότ, όπως το ASIMO της Honda ή το Atlas της Boston Dynamics· τα έξυπνα αυτοκίνητα· ή τα βιομηχανικά ρομπότ που εργάζονται σε εργοστάσια σε όλο τον πλανήτη. Το I, Robot, το κλασικό έργο επιστημονικής φαντασίας του Isaac Asimov το 1950, περιέγραψε τους τρεις νόμους της ρομποτικής. Αυτοί σχεδιάστηκαν για να προστατεύσουν την ανθρωπότητα από τα ρομποτικά δημιουργήματά της. Ο πιο σημαντικός ήταν ο πρώτος νόμος: Ένα ρομπότ δεν μπορεί να τραυματίσει έναν άνθρωπο ή, μέσω της αδράνειας, να επιτρέψει σε έναν άνθρωπο να υποστεί βλάβη. Πάνω από 60 χρόνια αργότερα, μια σειρά από στρατιωτικά ρομπότ των ΗΠΑ διαφόρων σχημάτων και μεγεθών - όπως το μη επανδρωμένο αεροσκάφος Reaper - είναι πλέον κατασκευασμένα έτσι ώστε να παραβιάζουν άμεσα τον νόμο του Asimov. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι «το μονοπώλιο 5000 ετών των ανθρώπων στη διεξαγωγή του πολέμου έχει τελειώσει».

Σε απάντηση σε αυτή την αυξανόμενη ρομποτική επανάσταση, η οποία λαμβάνει χώρα εντός και εκτός των στρατιωτικών βιομηχανικών συγκροτημάτων, ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Robert O. Work προειδοποίησε ότι ο αμερικανικός στρατός «δεν έχει την πολυτέλεια να αναβάλει το χρόνο, τη σκέψη και τις επενδύσεις που απαιτούνται για την προετοιμασία για τον πόλεμο στην εποχή της ρομποτικής». Η εποχή των ρομπότ φέρνει έτσι τους στρατιωτικούς, τους πολιτικούς, τους μελετητές, τους επιστήμονες και τους ακτιβιστές αντιμέτωπους με βαθιά ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του πολέμου, ακόμη και της ανθρωπιάς μας. Σε όλα τα προάστια, τις φαβέλες και τις πόλεις της υφηλίου, είμαστε μάρτυρες της ανόδου ενός εκτεταμένου ρομποτικού πεδίου μάχης, «ενός βλοσυρού και βρώμικου Terminator Planet».
Στο επίκεντρο αυτών των μελλοντολογιών βρίσκεται μια μεγάλη αβεβαιότητα, η οποία μόνο αχνά φαίνεται με τον πόλεμο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σήμερα: πώς θα προβάλλει ο αμερικανικός στρατός τη δύναμή του σε μια πολυδιάστατη, πολυεθνική ρομποτική εποχή; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, το άρθρο στρέφεται στην «αυτοκρατορία» - μια έννοια που έχει παίξει ελάχιστο ρόλο στη θεωρητικοποίηση των διεθνών σχέσεων. Η «αυτοκρατορία» είναι ένα σημαντικό ερευνητικό στοιχείο για την τοποθέτηση αυτής της μελλοντολογίας: ενσωματώνει τα ρομποτικά πολεμικά τοπία, τις υποδομές και τα όπλα του μέλλοντος σε μια πολύ μακρύτερη γεω-ιστορία. Πράγματι, η αυτοκρατορία μπορεί να εξακολουθεί να είναι «The Big Game» στην παγκόσμια γεωπολιτική.

[…]

Από τότε που η CIA αύξησε τον αριθμό των χτυπημάτων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη Predator υπό τη διοίκηση Obama, υπήρξε μια αύξηση του ενδιαφέροντος για τον εξ αποστάσεως πόλεμο. […] Ο πόλεμος με μη επανδρωμένα αεροσκάφη συνεχίζει να περιπλέκει τη σχέση μεταξύ ανθρώπων και μη ανθρώπων, καθώς και το καθεστώς της κυριαρχίας και της επικράτειας. Ωστόσο, ο σημερινός πόλεμος με μη επανδρωμένα αεροσκάφη είναι μόνο η αρχή μιας ρομποτικής επανάστασης που σαρώνει τον στρατό: τα μελλοντικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη θα είναι μικρότερα, αυτόνομα και ικανά να αλληλεπιδρούν σε σμήνη. Και αυτά τα αυτόνομα άλματα «έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο πολέμου». Τα ρομπότ, είτε στον αέρα, είτε στο έδαφος, είτε υποβρυχίως, δεν είναι επιφαινόμενα για το μέλλον της αμερικανικής αυτοκρατορίας, αλλά εμπλέκονται στη σύνθεσή της - και στα πολεμικά τοπία που θα προκαλέσει.

Κατά συνέπεια, αυτό το άρθρο προωθεί μια μελλοντολογία για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα ρομπότ θα υλοποιήσουν το ενδεχόμενο μιας ρομποτικής αμερικανικής αυτοκρατορίας. «Με μια ευέλικτη δύναμη που κατευθύνεται μέσω μιας ρομποτικής υποδομής πληροφοριών», υποστηρίζει ο McCoy, «οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν, κατ’ αρχήν, να αξιοποιήσουν τη στρατιωτική τους δύναμη επιδιώκοντας έναν δεύτερο αμερικανικό αιώνα… δημιουργώντας κάτι παρόμοιο με μια χωρίς-τέλος αμερικανική αυτοκρατορία». Αυτή η χωρίς-τέλος αυτοκρατορία εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο ο στρατός των ΗΠΑ στρέφεται προς μια ρομποτικής έντασης μορφή αντιτρομοκρατίας. Για να κατανοήσουμε αυτή τη στροφή, χρειαζόμαστε μια κατανόηση των ρομπότ ως δρώντων που μετασχηματίζουν την υλικότητα των περισσότερο από-ανθρώπινων κόσμων ασφάλειας και επιτήρησης. Με αυτό το επιχείρημα, το άρθρο συμβάλλει στην έρευνα για τις διεθνείς σχέσεις, τη γεωπολιτική και την πολιτική γεωγραφία σχετικά με την υλικότητα της παγκόσμιας πολιτικής και της κρατικής ισχύος. Φυσικά, η μελλοντολογία που κατασκευάζεται σε αυτό το άρθρο, όπως όλες οι μελλοντολογίες, είναι αναγκαστικά ενδεχόμενη, εύθραυστη και μη γραμμική.

Το υπόλοιπο άρθρο έχει την ακόλουθη διάρθρωση. […] (1) Ο πόλεμος σμήνους διερευνά τις επιπτώσεις της σμηνουργίας των μικροσκοπικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών. (2) Ο ρομποκόσμος κόσμος διερευνά πώς τα ρομπότ αλλάζουν τη στρατηγική των στρατιωτικών βάσεων των ΗΠΑ και παράγουν νέους τοπολογικούς χώρους βίας. Και (3) ο αυτογενής χώρος μάχης αποκαλύπτει πώς τα αυτόνομα ρομπότ θα παράγουν αναδυόμενους, τεχνολογικά γεμάτους γεγονότα χώρους ασφάλειας και βίας - φέρνοντας έτσι επανάσταση στον χώρο των μαχών. Το συμπέρασμα αντανακλά την άνοδο μιας ρομποτικής αυτοκρατορίας των ΗΠΑ και τις συνέπειές της για τη δημοκρατία.
[…]

Η ρομποτική επανάσταση

Τα ρομπότ έχουν διαταράξει τους κοινωνικούς και οικονομικούς χώρους της ανθρώπινης συνύπαρξης εδώ και δεκαετίες. Το 1961, η General Motors εγκατέστησε τον πρώτο βιομηχανικό ρομποτικό βραχίονα - το Unimate - στις γραμμές συναρμολόγησης στο New Jersey. Έκτοτε, τα ρομπότ έχουν μεταναστεύσει από τα εργοστάσια στους κοινωνικούς χώρους της καθημερινής ζωής. Σύμφωνα με μια έκθεση, υπάρχουν πάνω από 8,4 εκατομμύρια ρομπότ παγκοσμίως, με αξία αγοράς που ξεπερνά τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια. Και με τα εκθετικά άλματα στην επεξεργαστική ισχύ που προβλέπει ο νόμος του Moore, βρισκόμαστε πλέον στα πρόθυρα μιας «κάμβριας» έκρηξης της ρομποτικής ζωής στον πλανήτη γη. Αυτό έχει μεγάλες συνέπειες για τα πεδία ασφάλειας και της βίας. Στο έδαφος, στον αέρα και κάτω από το νερό, τα στρατιωτικά ρομπότ διαβρώνουν το ανθρώπινο μονοπώλιο της βίας. Σήμερα, ο κόσμος πλησιάζει σε μια επανάσταση της ρομποτικής στις στρατιωτικές υποθέσεις που μπορεί να είναι ισάξια με την εισαγωγή της πυρίτιδας, την levée en masse [γενική επιστράτευση, ο όρος προέρχεται από την γαλλική επανάσταση] και την έλευση των πυρηνικών όπλων.

Τις επόμενες δεκαετίες οι αμερικανοί στρατιώτες θα ενισχυθούν, θα αντικατασταθούν και θα χτυπηθούν με τεχνητούς πολεμιστές, γεγονός που έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τις βασικές έννοιες της αμυντικής στρατηγικής. Ωστόσο, η ρομποτική επανάσταση πρέπει να ενταχθεί σε μια μακρύτερη πορεία πολεμικών επιχειρήσεων έντασης κεφαλαίου. Αυτή η φιλελεύθερη θεωρία για τη βία στοχεύει στη χρήση της τεχνολογικής υπεροχής για να «λύσει» το πρόβλημα των «απολίτιστων» κρατών και δρώντων. Κατά συνέπεια, ο στρατός των ΗΠΑ συνεχίζει να προβάλλει την ειρήνη μέσω του κεφαλαίου, την ασφάλεια μέσω της τεχνολογίας. Το 2014, οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν λίγο περισσότερο από το ήμισυ των παγκόσμιων πωλήσεων όπλων σε ένα ετήσιο ύψος 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Παρόλα αυτά, τα ρομπότ διαταράσσουν τις αρχιτεκτονικές των πολεμικών επιχειρήσεων έντασης κεφαλαίου. Το μελλοντολογικό βιβλίο Future 20YY: Preparing for War in the Robotic Age ρίχνει φως στην παραγωγή ρομποτικών γεωπολιτικών μελλοντολογιών από τον αμερικανικό στρατό. Με συν-συγγραφέα τον αναπληρωτή υπουργό Άμυνας Robert O. Work, επιμένει ότι «οι ηγέτες της αμερικανικής άμυνας θα πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται…. για πόλεμο στη ρομποτική εποχή». Μια παρόμοια έκθεση του χρηματοδοτούμενου από το Πεντάγωνο Εθνικού Πανεπιστημίου Άμυνας διερευνά πώς οι εξελίξεις στη συνθετική ζωή, τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη θα μεταμορφώσουν την κυριαρχία των ΗΠΑ.

[...]

...η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]

Τίτλος πρωτότυπου: Robot Wars: US Empire and geopolitics in the robotic age
Συγγραφέας: Ian G.R. Shaw
Μετάφραση: Harry Tuttle