Στο προηγούμενο τεύχος κάναμε μια εισαγωγή στην έννοια της “νέας δεξιάς” δείχνοντας σε αδρές γραμμές την ιδεολογική της καταγωγή και την πολιτική της στόχευση. Ακόμα, είπαμε λίγα λόγια για την ευρωπαϊκή (και κυρίως την γαλλική) εκδοχή του ανανεωτικού δεξιού ρεύματος από το 1968 και μετά, αναφερθήκαμε στην ιδιαιτερότητα του ελληνικού ακροδεξιού παραδείγματος τονίζοντας την σημασία που έχει για αυτήν εδώ την έρευνα η ιστορική ανάλυση των πολυεπίπεδων σχέσεων μεταξύ ελλήνων και ιταλών φασιστών: αυτό που ονομάζουμε αλλιώς ελληνο-ιταλικός φασιστικός άξονας. Σε αυτό το τεύχος θα εξετάσουμε μια σημαντική πτυχή αυτού του “άξονα”, την φοιτητική ακροδεξιά οργάνωση ε.σ.ε.σ.ι., που έδρασε στην ιταλία, και το πως αυτή σχετίστηκε με το φασιστικό περιοδικό Νέα Ενιαία Δεξιά.
Η λέγκα ε.σ.ε.σ.ι. (εθνικιστικός σύνδεσμος ελλήνων σπουδαστών ιταλίας)
Ο ε.σ.ε.σ.ι. αποτέλεσε για παραπάνω από μια δεκαετία ένα σταθερό σημείο αναφοράς για την συγκρότηση ελληνο-ιταλικού φασιστικού άξονα. Έπαιξε κατά κάποιον τρόπο τον ρόλο της θερμοκοιτίδας που έθρεψε μια ολόκληρη γενιά φασιστών, από τους οποίους κάποιοι επέστρεψαν στην ελλάδα και συνέχισαν τη δράση τους, ενώ κάποιοι άλλοι έμειναν σε χώρες της δυτικής ευρώπης. Η παρουσία ελλήνων φοιτητών στην ιταλία άρχισε από τη δεκαετία του 1960. Μέσα στις δύο επόμενες δεκαετίες ένα μεγάλο κύμα νεολαίων που αποτύγχαναν στις εισαγωγικές εξετάσεις για τα ελληνικά πανεπιστήμια μετανάστευαν στα πανεπιστήμια της ιταλίας, όπου η ελεύθερη εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έδινε την πολυπόθητη ευκαιρία απόκτησης ενός ακαδημαϊκού τίτλου.
Ο ε.σ.ε.σ.ι. ιδρύθηκε από έλληνες φασίστες φοιτητές στη Νάπολη, τον Απρίλιο του 1967 (βλ. εικ. 1), δηλαδή τις μέρες του πραξικοπήματος στην Αθήνα, με τις ευλογίες του χουντικού αρχιμανδρίτη Γεννάδιου Ζερβού, αρχιεπισκόπου της ιταλικής ορθόδοξης εκκλησίας [1Μαρτυρία ανώνυμου χρήστη στο www.e-phorum.gr σε συζήτηση με τίτλο “H ιστορία του εθνικιστικού χώρου”.]. Ως αρχικό στόχο είχε το να δικτυωθεί σε όλα τα ιταλικά πανεπιστήμια, φτιάχνοντας κατά τόπους πυρήνες σε σχολές. Λίγους μήνες μετά την ίδρυσή του, στις 10 Ιουνίου 1967, σε αίθουσα του ιταλικού υπουργείου εξωτερικών στη Ρώμη, πραγματοποίησε το πρώτο του συνέδριο, με συμμετοχή αντιπροσώπων από 12 ιταλικές πόλεις. Το συνέδριο χαιρέτισαν στελέχη της απριλιανής χούντας και ο έλληνας πρόξενος στη Ρώμη, Μιχάλης Μούτσιος. Μέσα στις αρχές της “Λέγκας”, όπως αυτοχαρακτηρίζεται ο σύλλογος, που περιγράφονται στο καταστατικό που υιοθετήθηκε από το παραπάνω συνέδριο, ήταν η ελληνοχριστιανική ιδεολογία, η αντιπαράθεση του ελληνικού πνεύματος απέναντι στον υλισμό και συγκεκριμένα στον κόκκινο υλισμό και η ηθική επαγρύπνηση στο εθνικό πιστεύω των Ελλήνων φοιτητών. [2Ο εσεσι άλλωστε χρηματοδοτούνταν και στεγαζόταν σε ακίνητο ιδιοκτησίας “Ελληνοχριστιανικής Αδελφότητας”. (Παρατίθεται στο Νίκος Κλειτσίκας, Το ελληνικό φοιτητικό κίνημα και ο αντιδικτατορικός αγώνας στην Ιταλία, εκδ. Προσκήνιο - Άγγελος Σιδεράτος, Αθήνα 2000)]
Εικόνα 1
Πρώτος πρόεδρος του ε.σ.ε.σ.ι. ήταν ο Σπύρος Σταθόπουλος, μία πασίγνωστη φιγούρα στον ελληνικό ακροδεξιό χώρο [3Μεταξύ πολλών άλλων ο Σπύρος Σταθόπουλος διατέλεσε στη συνέχεια δημοσιογράφος σε πολλές ιταλικές και ελληνικές εφημερίδες και ακροδεξιά περιοδικά όπως η Νέα Ενιαία Δεξιά, ο Ελεύθερος Κόσμος (όργανο της επεν) και ο Ελληνικός Κόσμος (όργανο του ελληνικού μετώπου). Ήταν εκ των ιδρυτών και πρώτος πρόεδρος του πατριωτικού συνδέσμου Ιωάννης Καποδίστριας (τέλη δεκαετίας 1970) και στη συνέχεια ιδρυτικό στέλεχος του κ.ε.με. (κόμμα ελλήνων μεταρρυθμιστών-1981). Αργότερα τον βρίσκουμε ιδρυτικό στέλεχος και στην κεντρική διοίκηση της επεν όπως και προηγουμένως της εθνικής παράταξης. Υπήρξε, ακόμη, βασικό ιδρυτικό στέλεχος του ενεκ και της πρώτης γραμμής του Κώστα Πλεύρη. Αργότερα εμφανίζεται στο ελληνικό μέτωπο του Βορίδη και στη συνέχεια στο λα.ο.σ. στη θέση του συμβούλου του Γιώργου Καρατζαφέρη και σαν εκλεγμένο μέλος της κεντρικής επιτροπής. Ακόμα, διατέλεσε εκπρόσωπος του λα.ο.σ. στην ε.ε. επί τετραετία και πλέον. Πέθανε τον Δεκέμβριο του 2012. Άλλα μέλη του εσεσι, σύμφωνα με τον Κλειτσίκα (ό.π.), ήταν ο Βασίλης Μιχαλόλιας (αδερφός του Ν. Μιχαλολιάκου) ο Άγγελος Σπανιάς, ο Δημήτριος Λύτρας, ο Γεώργιος Τόλιας, ο Δημήτριος Ρεκούτης, ο Μιχάλης Μπέσιος κ.ά. Τέλος, ο Κουτούζος ( Αλέξανδρος Κουτούζος, ΕΣΕΣΙ: Πού πήγαν εκείνα τα παιδιά, εκδ. Νέα Θέσις, Αθήνα, 1989) αναφέρει ακόμα τους Φαίδωνα Καρρά, Λευτέρη Σαρούδη, Γιάννη Χαρέλο, Περικλή Στεργίου, Νίκο Σεφερίδη, Ισμήνη Φουρλίδου, Αμαλία Σαλιέρη, Σωτήρη Κύττο, Χαράλαμπο Κούκη και Χριστόφορο Δημουλό. Τέλος από το δημοσίευμα της φασιστικής εφημερίδας “νέα θέσις” (Νίκος Αβωρανίτης, Απόπειρα δολοφονίας εθνικιστού, 3 Απριλίου 1987, σελ. 10) όπου περιγράφεται γλαφυρά μια σύγκρουση μεταξύ μελών του εσεσι με έλληνες και ιταλούς αντιφασίστες, βλέπουμε μεταξύ των γραμμών του συνδέσμου τα ονόματα Μαυρογιάννης, Μούχος, Τσέλης, Καραγιάννος, Κατής, Καγκαρής, Παπασίκας, Σπάνιος, Τόλιας, Κλαδογένης, Ζώγας, Ζαμπέρης, Κονταξής και Παναγιώτης Σοφός.]. Άλλες ηγετικές μορφές του συνδέσμου ήταν ο Θεόδωρος Καραμπέτσος [4Ο Καραμπέτσος, κτηνίατρος στο επάγγελμα, μετά την επιστροφή του στην ελλάδα το 1974 θα χαρακτηριστεί “σταγονίδιο” σύμφωνα με την κωδική ονομασία που το μεταπολιτευτικό καθεστώς απέδιδε σε όσους διατηρούσαν στενή πολιτική σχέση με τους πραξικοπηματίες, εντός και εκτός φυλακής. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1981, θα είναι υποψήφιος βουλευτής με το ακροδεξιό κ.ε.μ.ε. (κόμμα ελλήνων μεταρρυθμιστών) και κατόπιν υποψήφιος ευρωβουλευτής του εν.ε.κ. στις ευρωεκλογές του 1985. Τα τελευταία χρόνια εμφανιζόταν σαν μέλος της χρυσής αυγής να υπογράφει κείμενα της συμμορίας στο διαδίκτυο μέχρι να πεθάνει το καλοκαίρι του 2014.], ο Γιώργος Βεντούρης, ο Χρήστος Κατσιμπίνης, ο Σάββας Γιαννίκης, ο Μάριος Ζαχαρούλης και ο Θεόδωρος Κολιγιάννης. Η δράση και τα “κατορθώματα” κάποιων από αυτούς περιγράφονται αναλυτικά στο απομνημονευματικό βιβλίο του Αλέξανδρου Κουτούζου με τον τίτλο “ΕΣΕΣΙ: Πού πήγαν εκείνα τα παιδιά”, που εκδόθηκε το 1989 από τον φασιστικό εκδοτικό οίκο του Γιάννη Σχοινά, Νέα Θέσις.
Λέγεται ότι μέσα στο 1969, δώδεκα χιλιάδες φοιτητές ήταν γραμμένοι στον εσεσι, οργανωμένοι σε τριάντα τέσσερις τοπικές επιτροπές που αντιστοιχούσαν σε ισάριθμες ιταλικές πόλεις [5Αλέξανδρος Κουτούζος, ΕΣΕΣΙ: Πού πήγαν εκείνα τα παιδιά, Νέα Θέσις, Αθήνα, 1989, σελ. 24.]. Δύο πολιτικά ρεύματα αναμετρούνταν μεταξύ τους στο εσωτερικό του συνδέσμου με στόχο να ηγεμονεύσουν στον ιδεολογικό προσανατολισμό: από τη μία ήταν το ρεύμα των εθνικοσοσιαλιστών, με ηγετικό εκπρόσωπο τον Βεντούρη και από την άλλη το ρεύμα των απριλιανών, των φοιτητών δηλαδή που επιδίωκαν στενή σχέση με την ελληνική χούντα. Οι τελευταίοι απολάμβαναν την πολιτική και υλική στήριξη του ελληνικού καθεστώτος. Δεν ήταν λίγες, μάλιστα, οι φορές που στρατιωτικά κλιμάκια της χούντας παρευρέθηκαν σε συνέδρια του εσεσι. Σε ένα από αυτά, που έγινε στη Φεράρα τον Δεκέμβρη του 1969, ο Βεντούρης ενώπιον ελληνικού και ιταλικού ακροατηρίου αλλά και διπλωματικής αποστολής από την ελλάδα θα εκφωνήσει τον παρακάτω λόγο. Η φασιστική φυλλάδα του MSI ονόματι Secolo θα τον αναδημοσιεύσει:
Είμαστε εθνικοσοσιαλιστές. Αυτό ποτέ δεν το αποκρύψαμε γιατί μέσα στο θαύμα της γερμανικής επανάστασης του 1933 είδαμε τη δύναμη εκείνη που θα λυτρώσει την ανθρωπότητα από την εβραϊκή σαπίλα, είδαμε τη δύναμη που θα μας οδηγήσει σε μια νέα ευρωπαϊκή αναγέννηση, είδαμε τη φυγή από τον εφιαλτικό βιομηχανικό μαζάνθρωπο σε έναν νέο τύπου ανθρώπου, τον άνθρωπο της φιλοσοφίας και του πολέμου, τον άνθρωπο της γης και του αίματος, τον αγνό, αφελή και βίαιο άνθρωπο του μύθου και των ενστίκτων [6Παρατίθεται στο Αλέξανδρος Κουτούζος, ό.π., σελ. 38].
Μεταξύ των έργων του εσεσι στα χρόνια της δράσης του ήταν η ενεργή εμπλοκή μελών του στις διεργασίες δημιουργίας της f.u.a.n. (fronte universitario d' azione nazionale - πανεπιστημιακό μέτωπο εθνικιστικής δράσεως), μιας συγγενούς οργάνωσης του εσεσι, που αποτελείτο από ιταλούς και έλληνες φασίστες. Τα μέλη της f.u.a.n. εμφανίζονται συχνά να παίζουν ξύλο με τους αντιφασίστες στα πανεπιστήμια. Κομμάτι της πολυσθενούς δράσης του εσεσι ήταν, επίσης, η εμπλοκή του στον “αντικομμουνιστικό αγώνα”, έτσι όπως αυτός οργανώθηκε μέσα από μία σκαιά “συνομοσπονδία” και κάποιο “ειδικό τμήμα επιχειρήσεων”, όπως θυμάται ο Θεόδωρος Καραμπέτσος στο βιβλίο του. Οι τοπικές οργανώσεις του εσεσι φαίνεται να συμμετείχαν στο r.o.l.a. (reparto operazioni lotta anticomunista - τμήμα επιχειρήσεων αντικομμουνιστικού αγώνος), που ήταν οργάνωση που αναπτύχθηκε “στον φοιτητικό και νεοεπιστημονικό χώρο με κύριες αιχμές στη Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία, Πορτογαλία και Βέλγιο” [7Θεόδωρος Καραμπέτσος, Οι αντιδραστικοί, Νέα Θέσις, Αθήνα, 1988, σελ. 48.] και βάσιμα πιθανολογούμε ότι αποτελούσε απόφυση κάποιας παρακρατικής δικτύωσης στον φοιτητικό κόσμο [8Οι υποψίες μας για την παρακρατική δραστηριότητα του Καραμπέτσου δεν είναι έωλες στον βαθμό που η τελευταία ομολογείται από τον ίδιο. Σε κείμενο εν είδει βιογραφικού που είναι αναρτημένο στον ιστότοπο neaeniaiadexia.blogspot.gr αλλά και από αποσπάσματα του βιβλίου του προκύπτει ότι ο ίδιος συμμετείχε σε ομάδα που είχε αναλάβει την υλοποίηση σχεδίου που προέβλεπε παροχή υλικής βοήθειας σε αντικαθεστωτικούς αντιπάλους του Τίτο, που θα διοχετεύονταν μέσω Τεργέστης.]. Στο βιβλίο με τα ακατέργαστα απομνημονεύματα του Καραμπέτσου μπορεί να μην διευκρινίζονται επακριβώς οι δραστηριότητες του rola. Ο συγγραφέας, ωστόσο, διαβεβαιώνει το αναγνωστικό του κοινό ότι “ο αγώνας μας ήταν καθαρός, αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτός ο όρος για πολιτική οργάνωση”, [9Θεόδωρος Καραμπέτσος, ό.π., σελ. 50.] ενώ λέει και ότι για τον ίδιο ήταν απορίας άξια η χρηματοδότηση του rola: “πολλές φορές αναρωτήθηκα ποιος χρηματοδοτούσε τον ROLA, πέρα απ' τις εισφορές πλουσίων δυτικών αντικομμουνιστών”. [10Θεόδωρος Καραμπέτσος, ό.π., σελ. 52.] Είναι σημαντικό παρότι άγνωστο ότι περίπου εκατό στελέχη του εσεσι, όλοι τους έλληνες φοιτητές, κατηγορήθηκαν και δικάστηκαν για συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες από τα ιταλικά δικαστήρια, και ειδικότερα για εκρήξεις βομβών - στο - ψαχνό, με σημαντικότερη την σφαγή στην τράπεζα εργασίας στο Μιλάνο, έκρηξη που έγινε λίγα λεπτά μετά την έκρηξη στην Πιάτσα Φοντάνα, στις 12 Δεκεμβρίου 1969. Κανένας τους δεν καταδικάστηκε.
Ήδη από το 1973 και μετά οι ελληνικοί φοιτητικοί σύνδεσμοι στην ιταλία είχαν ξεκινήσει τις “συνελεύσεις αποχουντοποίησης” όπως ονομάστηκαν, οι οποίες διέγραφαν από μέλη τους όσους είχαν συνεργαστεί με το απριλιανό καθεστώς. Εκατοντάδες μέλη του εσεσι διαγράφηκαν εκείνη την περίοδο. Τελικά, ο εσεσι διαλύθηκε μέσα στο 1973, λίγο αθόρυβα και λίγο μυστηριωδώς. Κάποια από τα στελέχη του επέστρεψαν στην ελλάδα και ενσωματώθηκαν στο χουντικό καθεστώς, ενώ άλλοι προσχώρησαν κατά τη μεταπολίτευση στη ΝΔ και άλλοι στο ΠΑΣΟΚ. Όσοι έμειναν στην ιταλία συνέχισαν την πολιτική τους δράση στο m.s.i. και σε κατά τόπους φασιστικές ομάδες, ενώ κάποιοι ξεχάστηκαν. Όμως η ιστορία δεν επιφύλασσε άδοξο τέλος για τους τρεις “στυλοβάτες” του εσεσι, τον Σπύρο Σταθόπουλο, τον Τάκη Μιχαλολιά και τον Θεόδωρο Καραμπέτσο.
Το περιοδικό Νέα Ενιαία Δεξιά
Η ίδρυση της Νέας Δημοκρατίας στις 4 Οκτωβρίου 1974 ήταν κομβική στιγμή για την ανασύνθεση και επανασυσπείρωση των ποικίλων αποχρώσεων δεξιών ψηφοφόρων της περιόδου, είτε φιλοβασιλικών, είτε αντικομμουνιστών, είτε νοσταλγών της χούντας κ.ο.κ. Παρόλα αυτά, συνέχιζε να υπάρχει ένα διόλου αμελητέο ποσοστό δεξιών που δεν ήθελε καμία συνθηκολόγηση με τη δημοκρατία, θεωρούσε “εθνική προδοσία” τον πόλεμο στην κύπρο και στο πρόσωπο του Καραμανλή έβλεπε έναν “εθνικό προδότη”. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα η πολύχρωμη ιδεολογική παλέτα που ονομάζεται δεξιά να ανασυστήνεται διαρκώς και να αναδιαρθρώνεται εκ νέου μέσα στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια. Αυτή η ανακατάταξη δεν άφησε ανεπηρέαστες τις ανακατατάξεις στην άκρα δεξιά. Ένα στάδιο αυτής της διαδικασίας εσωτερικής ζύμωσης και ανακατάταξης στους κόλπους της δεξιάς αποτελεί το περιοδικό Νέα Ενιαία Δεξιά.
Το περιοδικό Νέα Ενιαία Δεξιά πρωτοκυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1976. Αξίωνε να επιχειρήσει με σύγχρονους όρους την ιδεολογική αποκατάσταση της πληγωμένης μεταπολιτευτικής δεξιάς. Εκδότης του περιοδικού ήταν ο Σπύρος Σταθόπουλος, που μόλις είχε γυρίσει απ’ την ιταλία. Στη σύνταξη βρισκόταν ο από τον εσεσι γνωστός μας Θεόδωρος Καραμπέτσος, ενώ το πόστο των δημόσιων σχέσεων ανατέθηκε στον ανερχόμενο ποινικολόγο και αδερφό του Νίκου Μιχαλολιάκου, Τάκη Μιχαλόλια [11Συνήγορος πρωτοκλασσάτων φασιστών όπως ο Αντώνης Ανδρουτσόπουλος (aka Περίανδρος), “επιφανών ανδρών” του οικονομικού κόσμου όπως ο Κοσκωτάς, ο Σμπώκος, ο Τσοχατζόπουλος, ο ηγούμενος Εφραίμ κ.ά. Ο Χασαπόπουλος αναφέρει επίσης ότι ο Μιχαλόλιας ήταν μεταξύ των νεολαίων της ΕΡΕ που το 1964 πραγματοποίησαν έφοδο στο Κοινοβούλιο, προπηλακίζοντας βουλευτές της Ένωσης Κέντρου (παρατίθεται στην κατά τα λοιπά αμφιβόλου εγκυρότητας έκδοση Νίκος Χασαπόπουλος, Χρυσή Αυγή - η ιστορία, τα πρόσωπα και η αλήθεια, εκδ. Α. Λιβάνη, Αθήνα 2012). Μπορεί κάτι τέτοιο να μην τεκμηριώνεται, είναι, ωστόσο, βέβαιο ότι οι σχέσεις του Μιχαλόλια με την ακροδεξιά σφυρηλατήθηκαν στην ιταλία κατά την διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων. Για περισσότερα βλ. στο Δημήτρης Ψαρράς, Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής: ντοκουμέντα για την ιστορία και τη δράση μιας ναζιστικής ομάδας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2012, σελ. 47-51).]. Ήδη από το editorial του πρώτο τεύχους το περιοδικό μεριμνά να γνωστοποιήσει τις καταβολές του, τους σκοπούς του και το κοινό προς το οποίο απευθύνεται:
Απευθυνόμενη σε όλη την εθνικόφρονα παράταξη, η έκδοση αυτή έρχεται να καλύψει ένα τεράστιο και προκλητικό κενό στον χώρο της αυθεντικής Εθνικής Δεξιάς. [12Περ. Νέα Ενιαία Δεξιά, τχ. 1, Οκτώβριος 1976.]
Και παρακάτω, σε άρθρο που συντάσσει ο Σταθόπουλος, τα πράγματα λέγονται καθαρά:
Χαρακτηριζόμαστε, λοιπόν, απερίφραστα εθνικισταί και στρατοπεδεύουμε στους αντίποδες κάθε αριστερισμού. Γι' αυτό κι ο χαρακτηρισμός μας: Δεξιά. Για να τονίσουμε την πλήρη αντίθεσή μας με οποιαδήποτε αριστερά, μ' οποιουσδήποτε προδότες και με κάθε λογής καιροσκόπους και λιποτάκτες. [13Περ. Νέα Ενιαία Δεξιά, τχ. 1, Οκτώβριος-Νοέμβριος 1974, σελ. 4.]
