6 Οκτώβρη 2009
Independent

Ο θάνατος του δολαρίου

Σε μία παραστατική απεικόνιση της νέας παγκόσμιας τάξης, τα αραβικά κράτη ξεκίνησαν μυστικές διαπραγματεύσεις με την κίνα, την ρωσία και την γαλλία για την εγκατάλειψη του δολαρίου στο εμπόριο πετρελαίου.

Του Ρόμπερτ Φίσκ

Στα πλαίσια της συγκλονιστικότερης οικονομικής αλλαγής στην πρόσφατη ιστορία της Μέσης Ανατολής, οι αραβικές χώρες του Κόλπου σχεδιάζουν μαζί με την κίνα, την ρωσία, την ιαπωνία και την γαλλία, να σταματήσουν να συναλλάσσονται με δολάρια στο εμπόριο πετρελαίου και να τα αντικαταστήσουν με ένα «καλάθι νομισμάτων» που περιλαμβάνει το γιαπωνέζικο γεν, το κινεζικό γουάν, το ευρώ, τον χρυσό και ένα νέο κοινό νόμισμα που σχεδιάζεται για τα κράτη του συμβουλίου συνεργασίας κόλπου, το οποίο περιλαμβάνει την σαουδική αραβία, το αμπού νταμπί, το κουβέιτ και το κατάρ.

Μυστικές συναντήσεις έχουν ήδη γίνει μεταξύ των υπουργών οικονομικών και των επικεφαλής των κεντρικών τραπεζών στην ρωσία, την κίνα, την ιαπωνία και την βραζιλία, για να δουλέψουν πάνω στο σχέδιο, το οποίο σημαίνει τον τερματισμό της τιμολόγησης του πετρελαίου σε δολάρια.

Το σχέδιο, για το οποίο ο independent έχει επιβεβαιώσεις τόσο από αραβικές όσο κι από κινεζικές τραπεζικές πηγές στο Χονγκ Κονγκ, ίσως εξηγεί την απότομη αύξηση των τιμών του χρυσού κι επιπλέον προμηνύει μια ριζική απομάκρυνση από τις αγορές δολαρίου.

Οι αμερικανοί, οι οποίοι είναι ενημερωμένοι ότι αυτές οι συναντήσεις έχουν όντως γίνει, αν και δεν γνωρίζουν τις λεπτομέρειες, είναι σίγουρο ότι θα πολεμήσουν αυτό το διεθνές σχέδιο που περιλαμβάνει μερικούς από τους πιο πιστούς τους - ως τώρα - συμμάχους, όπως η ιαπωνία και τα κράτη του Κόλπου. Συμπληρώνοντας το κλίμα αυτών των νομισματικών διαπραγματεύσεων, ο Σαν Μπιγκάν, πρώην ειδικός απεσταλμένος της κίνας στην Μέση Ανατολή, προειδοποίησε για τον κίνδυνο μεγαλύτερων ρήξεων μεταξύ κίνας και ηπα με επίδικο το πετρέλαιο και την επιρροή στην Μέση Ανατολή. «Οι διμερείς αντιδικίες και συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες» δήλωσε. «Δεν  μπορούμε να μειώσουμε την επαγρύπνηση εξαιτίας της αντιπαλότητας στην Μέση Ανατολή για τα ενεργειακά συμφέροντα και την ασφάλεια».

Τέτοιες προειδοποιήσεις ακούγονται σαν επικίνδυνες προβλέψεις ενός μελλοντικού οικονομικού πολέμου μεταξύ ηπα και κίνας για το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής, ο οποίος θα μετατρέψει τις τοπικές συγκρούσεις σε μάχη για την ηγεμονία των μεγάλων δυνάμεων. Η κίνα χρησιμοποιεί περισσότερο πετρέλαιο από τις ηπα επειδή η ανάπτυξή της είναι λιγότερο αποδοτική ενεργειακά. Σύμφωνα με κινεζικές τραπεζικές πηγές, ο χρυσός κάλλιστα μπορεί να παίξει τον ρόλο του μεταβατικού νομίσματος στην διαδικασία απομάκρυνσης από το δολάριο. Ενδεικτικό των τεράστιων ποσών που διακινούνται, είναι το μέγεθος των 2,1 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που διατηρούν αθροιστικά σε αποθέματα το αμπού νταμπί, η σαουδική αραβία, το κουβέιτ και το κατάρ.

Η παρακμή της αμερικανικής οικονομικής δύναμης ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας ύφεσης έχει ήδη καταδειχτεί εμφατικά από τον πρόεδρο της παγκόσμιας τράπεζας Ρόμπερτ Ζέλικ. «Μία από τις συνέπειες αυτής της κρίσης μπορεί να είναι η αναδιάταξη και μετάλλαξη των σχέσεων των οικονομικών δυνάμεων» είπε στην Ισταμπούλ εν όψει της συνόδου του δντ και της παγκόσμιας τράπεζας αυτή την εβδομάδα. Αλλά είναι η εξαιρετική, νέα οικονομική δύναμη της κίνας - μαζί με την οργή των πετρελαιοπαραγωγών και πετρελαιοκαταναλωτικών χωρών εξαιτίας της δύναμης των ηπα να αναμειγνύονται στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα - που οδήγησε στις τελευταίες κινήσεις.

Η βραζιλία έχει δείξει ενδιαφέρον να συνεργαστεί σε ένα σύστημα πληρωμών έξω από το δολάριο, μαζί με την ινδία. Η κίνα από την μεριά της, εμφανίζεται ως η πιο ενθουσιώδης από τις οικονομικές δυνάμεις που εμπλέκονται, κι αυτό όχι μόνο εξαιτίας του τεράστιου εμπορίου της με την Μέση Ανατολή.

Η κίνα εισάγει το 60% του πετρελαίου της, το περισσότερο από την Μέση Ανατολή και την ρωσία. Οι κινέζοι έχουν πετρελαϊκά συμβόλαια στο ιράκ - μπλοκαρισμένα από τις ηπα ως τώρα - κι από το 2008 έχουν ένα συμβόλαιο 8 δις δολαρίων με το ιράν για ανάπτυξη διυλιστηρίων και εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Η κίνα έχει επίσης πετρελαϊκά συμβόλαια με το σουδάν και διαπραγματεύεται αντίστοιχα συμβόλαια και με την λιβύη.

Επιπλέον, οι κινεζικές εξαγωγές στην περιοχή ανέρχονται τώρα σε περισσότερο από 10% των εισαγωγών για κάθε χώρα της Μέσης Ανατολής και περιλαμβάνουν ένα τεράστιο φάσμα προϊόντων, από αυτοκίνητα, μέχρι οπλικά συστήματα, ρούχα, τρόφιμα, ακόμη και κούκλες. Δείχνοντας ξεκάθαρα τον αυξανόμενο κινεζικό οικονομικό δυναμισμό, ο πρόεδρος της ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ, υποστήριξε το αίτημα του Πεκίνου να εκτιμηθεί το γουάν ανεξάρτητα από το υποτιμημένο δολάριο και κατά συνέπεια να μειωθεί η εξάρτηση της κίνας από την αμερικανική νομισματική πολιτική, να βοηθηθεί η εξισορρόπηση της παγκόσμιας οικονομίας και να μειωθούν οι πιέσεις στο ευρώ.

Ήδη από τις συμφωνίες του Μπρέτον Γουντς - τις συμφωνίες μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο που έθεσαν τα θεμέλια του σύγχρονου παγκόσμιου οικονομικού συστήματος - οι εμπορικοί εταίροι των ηπα είχαν να αντιπαλέψουν τον έλεγχο της Ουάσιγκτον και, τα τελευταία χρόνια, την ηγεμονία του δολαρίου ως κυρίαρχου παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος.

Οι κινέζοι πιστεύουν, για παράδειγμα, ότι οι αμερικανοί έπεισαν τους βρετανούς να μείνουν έξω από το ευρώ, ώστε να αποτρέψουν πρώιμες απόπειρες απομάκρυνσης από το δολάριο. Αλλά οι κινεζικές τραπεζικές πηγές ισχυρίζονται ότι οι συζητήσεις έχουν προχωρήσει τόσο, ώστε να μην μπορούν πλέον να αποτραπούν. «Οι ρώσοι θα βάλουν τελικά το ρούβλι στο καλάθι των νομισμάτων» είπε στον independent ένας σημαντικός τραπεζίτης του Χονγκ Κονγκ. «Οι βρετανοί είναι κολλημένοι στην μέση και τελικά θα αναγκαστούν να υιοθετήσουν το ευρώ. Δεν έχουν άλλη επιλογή επειδή δεν θα μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν το δολάριο».

Κινεζικές οικονομικές πηγές πιστεύουν ότι ο Ομπάμα είναι πολύ απασχολημένος αυτό τον καιρό με την επιδιόρθωση της αμερικανικής οικονομίας για να επικεντρωθεί στις συνέπειες που θα έχει η μετάβαση από το δολάριο σε εννέα χρόνια. Το τωρινό χρονοδιάγραμμα προβλέπει να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες ως το 2018.

Οι ηπα συζήτησαν για αυτή την προοπτική στην συνάντηση των g20 στο Πίτσμπουργκ. Ο διοικητής της κινεζικής κεντρικής τράπεζας και άλλοι αξιωματούχοι ανησυχούν φανερά για το δολάριο εδώ και πολλά χρόνια. Το πρόβλημά τους είναι ότι ένα μεγάλο μέρος του εθνικού τους πλούτου είναι συνδεδεμένο με το δολάριο.

«Αυτά τα σχέδια θα αλλάξουν ριζικά το διεθνές οικονομικό σύστημα» είπε ένας κινέζος διπλωμάτης. «Η αμερική και η βρετανία πρέπει να ανησυχούν πάρα πολύ. Θα καταλάβετε πόσο ανησυχούν από τον ορυμαγδό των διαψεύσεων που θα ξεσηκώσουν τα νέα».

Το ιράν ανακοίνωσε στα τέλη του προηγούμενου μήνα ότι από τώρα και στο εξής θα διατηρεί τα αποθέματά του σε ευρώ παρά σε δολάρια. Οι τραπεζίτες ασφαλώς θυμούνται τι συνέβη στον τελευταίο πετρελαιοπαραγωγό της Μέσης Ανατολής που πήρε την απόφαση να πουλάει το πετρέλαιο σε ευρώ και όχι δολάρια. Λίγους μήνες αφότου ο Σαντάμ Χουσεΐν διατυμπάνισε την απόφασή του, οι αμερικάνοι και οι βρετανοί εισέβαλλαν στο ιράκ.