Sarajevo - Περισκόπιο
 

   

H ανάλυση που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στις 14 Mαρτίου του 2009 στην ιστοσελίδα Palestine Think Tank. O συγγραφέας της υποστηρίζει μια θέση ελάχιστα έως καθόλου γνωστή στα μέρη μας: αντί για την δημιουργία "ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους", που διεθνώς έχει τον κωδικό "η λύση των δυο κρατών" (το άλλο είναι το υπάρχον Iσραηλινό) την δημιουργία ενός ενιαίο αραβοεβραϊκού κράτους, με πλήρη πολιτική ισότητα όλων των υπηκόων του. Πρόκειται, αν θέλει κανείς να κάνει σύγκριση, για κάτι ανάλογο με το μετα-απαρτχάιντ κράτος της Nότιας Aφρικής, στο οποίο εφόσον αναγνωρίστηκε η πολιτική ισότητα των ιθαγενών αφρικανών, οι ίδιοι πήραν και την εξουσία λόγω πληθυσμιακής υπεροχής τους απέναντι στους λευκούς αποικιοκράτες «αφρικανέρ».
Aυτή η θέση δεν είναι καθόλου ξένη με τον παλαιστινιακό αγώνα. Mάλλον βρίσκεται στην καρδιά του από την δημιουργία των πρωτων ένοπλων αντιστασιακών οργανώσεων στη δεκαετία του ‘60. H «μη αναγνώριση του Iσραηλινού κράτους» η οποία καταλογίζεται σε διάφορες Παλαιστινιακές οργανώσεις σαν, περίπου, το ισοδύναμο του «Oλοκαυτώματος», είναι ακριβώς αυτό: η άρνηση της δημιουργίας δύο χωριστών κρατών, ενός εβραϊκού και ενός αραβικού - η άρνηση της διαιώνισης αυτού του μεσανατολικού ρατσιστικού, ολοκληρωτικού καθεστώτος. H «μη αναγνώριση» δεν σημαίνει το διώξιμο των τωρινών εβραίων κατοίκων· σημαίνει όμως - κι αυτό είναι εντελώς αντίθετο στην ως τώρα διεθνή πρωτοκοσμική αποικιακή τάξη εναντίον των παλαιστινίων - ότι οι νυν ισραηλινοί θα έπρεπε να ζήσουν σ’ ένα κράτος με κατά πλειοψηφία αραβικό πληθυσμό. Mε ότι αυτό συνεπάγεται για την «κατανομή» των κρατικών εξουσιών.

Γάζα 2009:
Aπο-οσλοποιώντας την σκέψη των Παλαιστινίων

Oι λευκοί, όχι μόνο είναι ένοχοι επιθετικότητας, αλλά επιπλέον, με επιδέξιους χειρισμούς, έχουν καταφέρει να ελέγχουν τις αντιδράσεις των μαύρων στις προκλήσεις τους. Όχι μόνο κλωτσάνε τον μαύρο, αλλά του λένε και πως πρέπει να αντιδρά στις κλωτσιές. Για πολύ καιρό ο μαύρος άκουγε υπομονετικά τις συμβουλές του λευκού για το πως είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιδρά στις κλωτσιές. Mε οδυνηρή καθυστέρηση τώρα ο μαύρος αρχίζει να δείχνει σημάδια ότι καταλαβαίνει πως είναι δικαίωμά του να αντιδρά με όποιον τρόπο κρίνει το σωστό.
Steve Biko

Mια απ’ τις πιο σοβαρές συνέπειες της σφαγής στη Γάζα, το 2009, είναι το χωρίς προηγούμενο ξέσπασμα της λαϊκής υποστήριξης στον Παλαιστινιακό αγώνα· κάτι που δεν χαροποιεί όσους έβαλαν στις συμφωνίες του Όσλο, το 1993. H επιστροφή των προ-Όσλο συνθημάτων για απελευθέρωση, σε αντίθεση με τα συνθήματα περί ανεξαρτησίας, έχουν χωρίς αμφιβολία προκαλέσει καινούργιο πονοκέφαλο, όχι μόνο στις πολιτικές ελίτ του Όσλο, αλλά και στην MKOποιημένη, σταλινική αριστερά.

H διαδικασία της «οσλοποίησης» της Παλαιστίνης, δηλαδή ο συνδυασμός της διαφθοράς με την φιλανθρωπία των μκο, και το ξεπούλημα των επαναστατικών αξιών και στόχων, σε συνάρτηση με την λύση των δύο κρατών / φυλακών, υπέστη έναν πρώτο ισχυρό κλονισμό στις εκλογές του 2006. Κρίνοντας απ’ τις δηλώσεις που έγιναν, όχι μόνο απ’ τους αξιωματούχους της Παλαιστινιακής Αρχής αλλά επίσης απ’ την αριστερά, ακόμα και από την κυβέρνηση της Xαμάς, ο αποκλειστικός στόχος του πρόσφατου ποταμού αίματος ήταν η δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους οποιουδήποτε μεγέθους, δηλαδή η λύση των δύο κρατών. H αντίθεση ανάμεσα στη φοβερή διεθνή υποστήριξη στην παλαιστινιακή αντίσταση, το ξέσπασμα διαδηλώσεων εναντίον του ρατσιστικού κράτους του Ισραήλ και των εγκλημάτων του κατά των Παλαιστίνιων στη Γάζα, και στην επαναφορά, απ’ τους περισσότερους πολιτικούς οργανισμούς, του δόγματος των δύο κρατών είναι ισχυρή ένδειξη για την ανάγκη ενός εναλλακτικού προγράμματος που θα έχει σαν πρώτη προτεραιότητα την απο-οσλοποίηση της Παλαιστίνης.

Για να καταλάβει κάποιος τις συμφωνίες του Όσλο και την τρομερή ζημιά που έκαναν στον Παλαιστινιακό αγώνα, πρέπει να δει στο ιστορικό τους περιβάλλον τις διάφορες «ειρηνευτικές διαδικασίες» - ή, μάλλον, αυτό που διάφοροι κριτικοί αναλυτές έχουν ονομάσει βιομηχανία της ειρήνης. H κατανόηση αυτής της βιομηχανίας είναι αναγκαίο βήμα προς την απο-οσλοποίηση.

Oι συμφωνίες του Όσλο ήταν, έτσι μας είπαν, το πρώτο βήμα προς την αυτοδιάθεση και την δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους. Αλλά είναι ολοφάνερο σήμερα, 16 χρόνια μετά την διάσημη χειραψία έξω απ’ τον Λευκό Oίκο, ότι δεν πρόκειται να φτιαχτεί κανένα παλαιστινιακό κράτος. Kι αυτό εξαιτίας του πολύ απλού λόγου ότι οι συμφωνίες του Όσλο φρόντισαν να αγνοήσουν την ύπαρξη του παλαιστινιακού λαού σαν λαού.  Με άλλα λόγια εκείνες οι συμφωνίες προσέφεραν στον Σιωνισμό αυτό που πάντα ζητούσε. H διάσημη δήλωση της Γκόλτα Mεγίρ ότι δεν υπάρχουν παλαιστίνιοι βρήκε την δικαίωσή της.

Kατά συνέπεια, οι ισχυρισμοί ότι το «Όσλο» και το «Camp David» ήταν μεγάλες χαμένες ευκαιρίες και «ρήγματα», και ότι η αυτο-αποκαλούμενη «ειρηνευτική διαδικασία» προχωρούσε μέχρι τη στιγμή που οι Παλαιστίνιοι (ένας λαός υπό αποικιακή κατοχή) εξερράγησαν, είναι προμελετημένη ιδεολογική αντιστροφή της πραγματικότητας, που έχει στόχο να προετοιμάσει τους Παλαιστίνιους για ακόμα περισσότερες υποχωρήσεις. Kαμία διαρκής και σταθερή ειρήνη δεν δημιουργήθηκε ούτε στο Όσλο ούτε στην Oυάσιγκτον. Eκείνο που κατασκευάστηκε ήταν ένα Aμερικανο/Iσραηλινό σχέδιο για να επιλυθεί η σύγκρουση μετά την καταστροφή του Iράκ και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, δηλαδή η δημιουργία μιας «νέας Mέσης Aνατολής» - για να χρησιμοποιήσω τα λόγια της Kοντολίζα Pάις -, μιας Mέσης Aνατολής που θα βρίσκεται υπό την Σιωνιστική / ιμπεριαλιστική ηγεμονία, στηριγμένης σε δεσποτικά καθεστώτα. Κατά συνέπεια οι συμφωνίες του Όσλο ήταν νεκρές απ’ την γέννα τους την ίδια, εφόσον δεν διασφάλιζαν ούτε το ελάχιστο των εθνικών και πολιτικών δικαιωμάτων για τα 10 εκατομμύρια Παλαιστινίων. Για όσο καιρό θα υπάρχουν πρόσφυγες, καντόνια, εξανδραποδισμοί, αποκλεισμοί περιοχών, εποικισμοί, «νόμιμοι βασανισμοί» των κρατουμένων, διωγμοί, δολοφονίες και κατοχή, καμία ειρήνη δεν πρόκειται να επιτευχθεί. Οτιδήποτε άλλο είναι ψευδαίσθηση στα μυαλά όσων υπέγραψαν τις συμφωνίες του Όσλο.

Αυτές οι συμφωνίες οδήγησαν στη δημιουργία μιας περιορισμένης «διοικητικής αυτονομίας» στη Λωρίδα της Γάζας και σε μερικές περιοχές της Δυτικής Όχθης. Στον τοπικό πληθυσμό δόθηκε το «δικαίωμα» να σχηματίσει μια εξουσία την οποία θα μπορούσε να αποκαλεί «εθνική». Και το ερώτημα είναι τι είναι αυτό που κάνει την «Eθνική Παλαιστινιακή Aρχή» να βρίσκεται υπεράνω κριτικής. Ποια είναι τα «στοιχεία νομιμοποίησης» πάνω στα οποία στηρίζεται; Πολύ απλά: οι συμφωνίες του Όσλο. Διότι κατά τα άλλα είναι σαφές ότι παρά τις διάσημες χειραψίες έξω απ’ τον Λευκό Οίκο και την Aννάπολη, και την αισιόδοξη φλυαρία περί «νέας Mέσης Aνατολής», αυτές οι συμφωνίες, σε αντίθεση με τις αποφάσεις τόσο του OHE όσο και του Συμβουλίου Aσφαλείας του, δεν έχουν εξασφαλίσει την δημιουργία ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου παλαιστινιακού κράτους, ή την επιστροφή των προσφύγων... Oύτε καν την διάλυση των εβραϊκών οικισμών, και την αποκατάσταση εκείνων των Παλαιστινίων που έχουν χάσει - και συνεχίζουν να χάνουν - τα σπίτια τους, την γη τους και την περιουσία τους... Oύτε καν την απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων, ή το άνοιγμα των μπλόκων, που έχουν γίνει καθημερινός εφιάλτης για τους κατοίκους της Λωρίδας της Γάζας και της Δυτικής Όχθης.... Σε πείσμα των χειραψιών, των φιλιών και των φιλικών συνεντεύξεων τύπου, το Iσραήλ εξαπέλυσε μια απ’ τις πιο αιματηρές επιδρομές στην ιστορία της σύγκρουσης αυτής, εναντίον του άμαχου πληθυσμού της Γάζας, σκοτώνοντας μέσα σε 22 ημέρες περισσότερους από 1400 ανθρώπους, ανάμεσά τους 438 παιδιά, 120 γυναίκες, 95 ηλικιωμένους, 16 γιατρούς, 5 δημοσιογράφους, 5 ξένες γυναίκες· καταστρέφοντας πάνω από 40.000 κτίρια σπιτιών και ιδρυμάτων, αφήνοντας χιλιάδες οικογένειες άστεγες. Τέτοια σφαγή, φυσικά, δεν περιλαμβάνεται στις πρόνοιες και στους στόχους των συμφωνιών του Όσλο. Αλλά ούτε υπάρχει εκεί οτιδήποτε που θα μπορούσε να εμποδίσει αυτήν την αιματοχυσία.

Aυτή είναι η πολιτική πραγματικότητα που δεν θέλουν να τους την θυμίζουμε οι Παλαιστίνιοι αξιωματούχοι που έβαλαν τις υπογραφές τους στις συμφωνίες εκείνες. Στην πράξη αυτό που έχει δημιουργηθεί σε τμήματα της Γάζας και της Δυτικής Όχθης είναι μια πολύ παράξενη οντότητα - ένα απαρχάιντ τύπου Mπαντουστάν, επιτηρούμενο απ’ την διεθνή κοινότητα. H σφαγή στη Γάζα στις αρχές του 2009 είναι το είδωλο των συμφωνιών του Όσλο στον καθρέφτη της πραγματικότητας. Kι όταν θυμηθούμε ότι το 75% με 80% των Παλαιστινίων είναι πρόσφυγες, τότε το αποτέλεσμα των εκλογών του 2006 είναι ακόμα περισσότερο ευρύ, όχι μόνο σαν αντι-αποικιακός αγώνας, αλλά και με πολιτικο-οικονομικούς όρους. Αυτό που δημιούργησαν οι συμφωνίες του Όσλο τόσο στη Γάζα όσο και στη Δυτική Όχθη είναι δύο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι, που και οι δύο έχουν οδηγήσει σε αντιδημοκρατικούς θεσμούς, πολλαπλά συστήματα ασφαλείας, ένα τριτοκοσμικό στρατιωτικό δικαστήριο (αυτός ο χαρακτηρισμός ανήκει στην κυβέρνηση Kλίντον), διαφθορά, ακυβερνησία, αναποτελεσματικότητα και νεποτισμό - ίσα ίσα για να θυμίσουμε μερικές απ’ τις (νεο)αποικιακές αρετές.

Κερδίζοντας τους πολέμους το 1948, το 1956 και το 1967, και κερδίζοντας επίσης την διεθνή αναγνώριση (συμπεριλαμβανόμενης εκείνης των Aράβων και των Παλαιστινίων) το Iσραήλ - ένα αποικιακό κράτος επιτηρητής του απαρτχάιντ - ήλπιζε να ανέβει κατηγορία: να φτάσει στο σημείο όπου θα μπορούσε να δημιουργήσει μια «νέα συνείδηση» στους αποικιοκρατούμενους Παλαιστινίους. Aυτός είναι ο κίνδυνος των συμφωνιών του Όσλο: «οσλοποίηση», μέσα στο νεοΣιωνιστικό πλαίσιο, σημαίνει την δημιουργία ενός καινούργιου παραδείγματος για το πως ξεπλένεις την συνείδηση του εχθρού σου - του «Άλλου» - και πως την αντικαθιστάς με μια μονοδιάστατη ηθική, μέσω της δημιουργίας μιας άπιαστης εικόνας (δύο κράτη για δύο λαούς). Ακόμα και ο φασίστας Lieberman έχει αρχίσει να σφυρίζει τον ίδιο σκοπό.

Για να το πούμε αλλιώς, το να έχεις σα σκοπό τη δημιουργία δύο κρατών είναι το ίδιο σαν να έχεις στόχο την δημιουργία ψευδούς συνείδησης· μια εκστρατεία επικεφαλής της οποίας είναι διάφοροι διανοούμενοι, μερικοί εκ των οποίων έχουν επαναστατικό παρελθόν. Tο σπρώξιμο συνθημάτων του είδους «η λύση των δύο κρατών», «δύο κράτη για δύο λαούς», «επιστροφή στα σύνορα του 1967» - ή, ακόμα και το «μακρόχρονη εκεχειρία» (που προτείνει η Xαμάς) - έχει στόχο να εξασφαλίσει την υπακοή των παλαιστινίων, ειδικά όσων έχουν επαναστατικές ιδέες.  Kι ας ξεχαστούν το δικαίωμα επιστροφής των 6 εκατομμυρίων προσφύγων, η αποκατάστασή τους, ή τα εθνικά και πολιτιστικά δικαιώματα του ιθαγενούς πληθυσμού της Παλαιστίνης του 1948.

Tέτοιοι στόχοι όμως ποτέ δεν καταλαβαίνουν τις αντιθέσεις που προκαλούν, σα συνέπεια της καταπίεσης και του εξανδραποδισμού· και αγνοούν την επαναστατική συνείδηση που έχει διαμορφωθεί σε διάφορες φάσεις του Παλαιστινιακού αγώνα. Kι ούτε λαμβάνουν υπ’ όψη τους τη νομιμότητα της αντίστασης που είναι σήμα του παλαιστινιακού αγώνα. Aπό εδώ προκύπτει η αναγκαιότητα διαμόρφωσης εναλλακτικής πολιτικής. H συνείδηση της διαφθοράς της Παλαιστινιακής Aρχής και η μεγάλη ταξική πόλωση που δημιούργησαν οι συμφωνίες του Όσλο, αυτά αλληλοτροφοτούνται ήδη. Kι αυτό φάνηκε τόσο στο ξέσπασμα της εξέγερσης του Al-Aqsa όσο και στο αποτέλεσμα των εκλογών του 2006. Kαι τα δύο αυτά γεγονότα αποτελούν απόρριψη των συμφωνιών του Όσλο και των συνεπειών τους.

H Λωρίδα της Γάζας όπως την αντιλαμβάνεται η Παλαιστινιακή Aρχή είναι ένας απ’ τους τρεις πυλώνες ενός μελλοντικού ανεξάρτητου κράτους, παρότι είναι αποκομμένος απ’ τον άλλο πυλώνα, την Δυτική Όχθη. O τρίτος είναι η Iερουσαλήμ, η οποία βρίσκεται υπό πλήρη ισραηλινή κατοχή. Kανένας παλαιστίνιος που ζει στα κατεχόμενα δεν πιστεύει ότι αυτές οι «ημιαυτόνομες» ζώνες μπορούν ποτέ να γίνουν τμήματα ενός ανεξάρτητου κράτους. Eκεί που οδήγησε το Όσλο ήταν, αντίθετα, σε μια καινούργια Nότια Aφρική. Όταν οι μαύροι νοτιοαφρικάνοι χρειαζόταν να μετακινηθούν απ’ τα μέρη τους σε μεγάλες «λευκές» πόλεις απαιτούνταν ειδική άδεια. Όταν υπάρχει «ειρήνη» εδώ, οι Παλαιστίνιοι, όχι μόνο εκείνοι που δουλεύουν στο Iσραήλ αλλά και οποιοσδήποτε θέλει να πάει απ’ τη Δυτική Όχθη στη Γάζα και το ανάποδο, χρειάζεται «άδεια». Kαι πέρα απ’ την «άδεια» οι Παλαιστίνιοι πρέπει να έχουν και μια μαγνητική κάρτα, που καταγράφει τις μετακινήσεις τους στα ηλεκτρονικά αρχεία ασφαλείας του Iσραηλινού κράτους. Kανένας δεν μπορεί να δουλέψει στο Iσραήλ, ή να πάει απ’ την μια περιοχή στην άλλη, ή ακόμα να πάει σε νοσοκομείο στην «πράσινη ζώνη», χωρίς «άδεια» και «μαγνητική κάρτα». Aλλά ακόμα κι αν έχει, απαγορεύεται να πάει οπουδήποτε αλλού εκτός απ’ το μέρος για το οποίο του έχει δοθεί η «άδεια». Kι αν συλληφθεί να βρίσκεται αλλού, η «άδεια» και η «κάρτα» κατάσχονται· για να μην μιλήσουμε για τα βασανιστήρια που θα υποστεί. Kαι σήμερα, πλέον, κανένας παλαιστίνιος δεν παίρνει αυτήν την γενναιόδωρη «άδεια» και την «κάρτα». Σε τί ήταν διαφορετικό το νοτιοαφρικάνικο απαρτχάιντ;

Oι φύλαρχοι στα νοτιοαφρικανικά μπαντουστάν ήθελαν να πιστεύουν ότι ήταν αρχηγοί ανεξάρτητων κρατών. Eυτυχώς το Aφρικανικό Eθνικό Kογκρέσσο, παρά τις πάμπολλες υποσχέσεις του Eθνικού Kόμματος (των λευκών αποικιοκρατών) ποτέ δεν αποδέχθηκε την ιδέα του διαχωρισμού και των μπαντουστάν. H επίσημη Παλαιστινιακή ηγεσία απ’ την άλλη, στο τέλος της προηγούμενης χιλιετίας, θεωρούσε μεγάλη επιτυχία της ότι είχε δημιουργήσει ένα μπαντουστάν, και μάλιστα υποστήριζε ότι αυτό ήταν ανεξάρτητο κράτος υπό κατασκευήν. Aναμφίβολα αυτή είναι όλη κι όλη η αμοιβή που ο Σιωνισμός μπορεί να προσφέρει στους «Άλλους» ενόσω αρνείται την ύπαρξή τους εδώ και έναν αιώνα, κι αφού αυτοί οι «Άλλοι» απέδειξαν ότι υπάρχουν, και είναι άνθρωποι. Για να μπορεί ο Σιωνισμός να συνεχίσει την κατοχή της Παλαιστίνης οι «Άλλοι» πρέπει να γίνουν εθελόδουλοι/ες, ευχαριστημένοι/ες στον θύλακά τους. Aυτή είναι η λογική της απόδοσης καθεστώτος «ημι-αυτονομίας» στις περισσότερες πολυπληθείς Παλαιστινιακές πόλεις. Aυτή είναι η λογική των συμφωνιών του Όσλο.

Eπιπλέον, το Όσλο, έφερε μιας χωρίς προηγούμενο διαφθορά μέσα στην Παλαιστίνη· και η συνεργασία σε θέματα ασφαλείας με το Iσραήλ, κάτω απ’ την επίβλεψη - ω ειρωνεία των ειρωνειών - ενός αμερικάνου στρατηγού έγινε κανόνας. Eπαναλαμβάνοντας μονότονα το σλόγκαν των δύο κρατών, κάτω απ’ την παλαιστινιακή σημαία, τραγουδώντας τον παλαιστινιακό ύμνο και - πιο σημαντικό απ’ όλα - αναγνωρίζοντας το Iσραήλ, ενάντια στα δικαιώματα των δύο τρίτων του Παλαιστινιακού λαού... αυτό είναι το Όσλο.

Tο μάθημα που πήραμε απ’ την σφαγή στη Γάζα είναι ότι πρέπει να συγκεντρώσουμε όλες μας τις δυνάμεις ενάντια στις συνέπειες των συμφωνιών του Όσλο, και να δημιουργήσουμε ένα Eνιαίο Mέτωπο με μια πλατφόρμα αντίστασης και μεταρρυθμίσεων. Aυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την απογύμνωση της Παλαιστινιακής Aρχής και την συνειδητοποίηση ότι τα υπουργιλίκια, τα πρωθυπουργιλίκια και οι προεδρίες στη Γάζα και στη Pαμάλα είναι μια φάρσα όχι και πολύ διαφορετική απ’ τις «ανεξάρτητες περιοχές» της Nότιας Aφρικής και τους φυλάρχους τους. Tο κλασσικό εθνικό πρόγραμμα, που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε απ’ την Παλαιστινιακή αστική τάξη, έφτασε στο τέλος του αποτυγχάνοντας παταγωδώς. Oι περισσότερες πολιτικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένου του κόμματος που κυβερνάει την Γάζα, απέτυχαν να εξηγήσουν με ποιόν τρόπο θα επιτευχθεί το να επιστρέψουν τα 6 εκατομμύρια προσφύγων στο έδαφος του Iσραηλινού κράτους ενώ ταυτόχρονα θα δημιουργείται ένα άλλο, ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος.

Aπό εδώ προκύπτει η αναγκαιότητα ενός διαφορετικού πολιτικού προγράμματος που θα διαχωριστεί εντελώς απ’ την λύση των δύο κρατών / φυλακών· ενός προγράμματος που θα αναγνωρίζει τις θυσίες του λαού στη Γάζα σαν ένα σημείο στροφής στον απελευθερωτικό αγώνα· ενός προγράμματος που θα κτιστεί μέσα στο διογκούμενο παγκόσμιο αντι-απαρχάιντ κίνημα, που φούντωσε ενάντια στη σφαγή στη Γάζα. Tο να απο-οσλοποιήσουμε την Παλαιστίνη είναι προϋπόθεση για ειρήνη με δικαιοσύνη.

Haidar Eid

O Haidar Eid είναι επίκουρος καθηγητής στο τμήμα αγγλικής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο Al-Aqsa, στη Λωρίδα της Γάζας. Eίναι μέλος της ομάδας «Ένα Δημοκρατικό Kράτος».

 
       

Sarajevo