η ευρώπη που έρχεται απ’ έξω

Σύμφωνα με την αρχαιοελληνική μυθολογία, η νεαρή Ευρώπη ήταν πριγκίπισσα, γεννημένη στη Φοινίκη. Όταν αυτοί που μετέπειτα ονομάστηκαν έλληνες ζούσαν ακόμα στα δέντρα (ή εκεί γύρω), οι φοίνικες (bani kan’an σύμφωνα με τους ίδιους· “παιδιά της Χαναάν”) είχαν ήδη αναπτυγμένο πολιτισμό. Για παράδειγμα σ’ αυτούς αποδίδεται η διάδοση προς ανατολάς του αλφαβητικού συστήματος γραφής.
Δεν θα ήταν λοιπόν δύσκολο να την λιγουρευτεί ο Δίας την πριγκιποπούλα· ένας θεός διάσημος για τις προς ερωτική χρήση μεταμορφώσεις του μπορεί να λιγουρευτεί οποιανδήποτε. Την έκλεψε ως γνωστόν, μεταμορφωμένος σε ταύρο. Ωστόσο το πιο μακρινό μέρος που πήγε στη ζωή της η πριγκίπισσα Ευρώπη ήταν (πάντα σύμφωνα με τον σχετικό μύθο) η Κρήτη. Με γεωγραφικά κριτήρια η νεαρή απ’ την Φοινίκη πέρασε ξώφαλτσα απ’ την ήπειρο. Ήρθε, μυθολογικά και γεωγραφικά, “απ’ έξω”.
Είναι άγνωστο τι συγκίνησε τους πρώτους (και τους μετέπειτα) γεω-γράφους στην ιστορία της κλεμμένης (και ύστερα βασίλισσας της Κρήτης) πριγκίπισσας απ’ την Φοινίκη ώστε να δώσουν το όνομά της σε κάποια έκταση γης. Το βέβαιο είναι ότι η οριοθέτηση της ηπείρου “ευρώπη” έναντι της ηπείρου “ασία” ήταν (και με διάφορους τρόπους παραμένει) μπελάς. Το άλλο βέβαιο είναι ότι κατά τον Ηρόδοτο και την δική του χαρτογράφηση του κόσμου (ενός κόσμου που, ας το θυμίσουμε, ήταν επίπεδος, με τις στεριές σαν ένα τεράστιο νησί περικυκλωμένο από θάλασσα, ως την άκρη του γήινου “δίσκου”) τα εδάφη που συγκροτούν το σημερινό ελληνικό κράτος δεν ανήκαν σ’ αυτό που ονόμασε “ευρώπη”. Υπάρχουν κι άλλα απολύτως βέβαια. Οι χαρτογράφοι της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Στράβωνας, Προλεμαίος) άλλαξαν τα “ευρωπαϊκά όρια” παλαιότερων χαρτογράφων, για να προσαρμόσουν στα δικά της σύνορα. Η μετακίνηση επαναλήφθηκε και αργότερα, όχι τόσο (ή όχι μόνο) από αυτοκράτορες, αλλά και από χριστιανούς παπάδες. Αυτοί οι τελευταίοι ήθελαν να χωροθετήσουν την επικράτειά τους, έναντι του κινδύνου που λεγόταν ισλάμ...

Δεν θα πούμε εδώ περισσότερα για την στενή σχέση γεωγραφίας και ιδεολογίας. Το γεγονός είναι πως απ’ την δημιουργία του “νέου ελληνικού κράτους” οτιδήποτε σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με “ευρώπη” ερχόταν (και έρχεται) “απ’ έξω”. Είναι, σα να λέμε, “ξένο”. Και, ανάλογα με τα υποκείμενα, τα τρέχοντα συμφέροντα, τα φαντασιακά και τις προσδοκίες, αυτό το “ξένο” που είναι η ευρώπη (ή τμήματά της) άλλοτε ήταν και είναι ελκυστικό και ευπρόσδεκτο και άλλοτε απωθητικό και απορριπτέο. Η πολιτική της αγγλικής ή της ρωσικής αυτοκρατορίας για τον “μεγάλο ασθενή”; Η πολιτική της Ναπολεόντιας γαλλίας ή των γερμανών; Ο φιλελληνισμός; Η ανυπόκριτη άποψη του Fallmerayer “περί της καταγωγής των συγχρόνων ελλήνων”; Η χρηματοδότηση της ελληνικής επανάστασης; Οι ιδέες του διαφωτισμού; Τα πολεμικά πλοία των “μεγάλων δυνάμεων”; Τα δάνεια; Οι συμβουλές για την δημιουργία κράτους; Οι βασιλιάδες; Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα; Οι πολεμικές συμμαχίες στις αρχές του 20ου αιώνα; Οι πολεμικές συμμαχίες στον Β παγκόσμιο; Οι “απελευθερωτές” απ’ τον “κομμουνιστικό κίνδυνο” το ‘44 και το ‘45; Οι χώρες και οι κυβερνήσεις που έδιναν πολιτικό άσυλο στη διάρκεια της χούντας; Οι τουρίστες και οι τουρίστριες αργότερα; Οι ιδέες του Μάη του ‘68 και μετά; Όλα τα συγκροτημένα συστήματα πολιτικών ιδεολογιών, απ’ τον εθνικισμό και τον φιλελευθερισμό ως τον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό, μαζί με εκατοντάδες άλλα “μικρά και μεγάλα πράγματα made in europe” ήρθαν (και έρχονται) εδώ “απ’ έξω”. Στο βαθμό που κάποιος θα μιλούσε για ιδεολογικές (ή φαντασιακές) παραστάσεις και αναπαραστάσεις των ελλήνων για τους εαυτούς τους και τους Άλλους, η σίγουρη αλήθεια είναι ότι αυτές είναι μπάσταρδες. Κράμα ασυνείδητο ισχυρών παραδόσεων και εξίσου ισχυρών επιρροών.

Πάνω: ο αναγεννησιακός Τιτσιάνο δεν εννόησε αρπαγή αλλά βιασμό της Ευρώπης. Που σημαίνει ότι (ιστορικά) μπορεί να είμαστε πολύ χρεωμένοι.
Κάτω: ο χάρτης του κόσμου κατά τον Ηρόδοτο. Στην τωρινή βόρεια ελλάδα δεν υπάρχει “μακεδονία” αλλά Θράκη - μπλέξιμο δηλαδή....

Το να κάνουμε την ερώτηση “νοιώθουν οι έλληνες ευρωπαίοι;” θα ήταν επικεικώς ανόητο εκ μέρους μας. Οι συλλογικές ταυτότητες οποιουδήποτε είδους δεν φτιάχνονται, σε τελευταία ανάλυση, καθ’ ομοίωση· φτιάχνονται κατά αντιπαλότητα. Γι’ αυτό και μπορεί ο καθένας να έχει μέρισμα σε πολλές συλλογικές ταυτότητες. Η ταυτότητα “ευρωπαίος” θέλει πολλά χρόνια και κανά δυο παγκόσμιους πολέμους για να φτιαχτεί, και πάλι όχι εντελώς - προγράμματα τύπου Erasmus δεν βοηθούν! Ως τώρα εξακολουθούν να ισχύουν (στην “ενωμένη ευρώπη”) συλλογικές ταυτότητες χρήσιμες σε αντιπαλότητες. Από ποδοσφαιρικές μέχρι εθνικές.
Αν όμως η ερώτηση ήταν “νοιώθουν οι έλληνες αφρικάνοι;” η απάντηση θα ήταν απλή. Και θα παρέπεμπε στο πως (δηλαδή σε αντίθεση ή/και σε διαφοροποίηση με τι) συγκροτείται η ταυτότητα “έλληνες”. Εδώ βρίσκεται το ένοχο μυστικό όσων αυτοχαρακτηρίζονται λιγότερο ή περισσότερο φανατικά “έλληνες”, σε ότι αφορά την σχέση τους με τους Άλλους και, για το θέμα μας, με αυτούς που μπορούν να χαρακτηριστούν “ευρωπαίοι”, “φράγκοι”, “φρίτσηδες”, κλπ. Στην καρδιά αυτής της εθνικής ταυτότητας δεν βρίσκεται ούτε η Ακρόπολη, ούτε ο Επιτάφιος, ούτε η δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, ούτε ο μεγαΑλέκος. Βρίσκεται η επική κουτοπονηριά (καταφερτζιλίκι) του επιτήδειου μεσάζοντα. Εκείνου που στη σύγχρονη ορολογία έχει τις “άκρες”, τα “κονέ”· με πιο παλιά ορολογία τις “γνωριμίες”· με ακόμα παλιότερη το “σόι”. Αυτό δεν διδάσκεται (και δεν μαθαίνεται) από κανένα επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα. Διδάσκεται όμως και μαθαίνεται απ’ το πιο αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα. Την ελληνική οικογένεια. Μεταφέρεται σα να λέμε, από γενιά σε γενιά, σαν το πνεύμα της επιτυχίας - στη - ζωή.
Σε σχέση, λοιπόν, με την φανταστική “ευρώπη” ή τα σημαντικότερα εθνοκρατικά τμήματά της, η επική κουτοπονηριά του μεσάζοντα είναι αναγκασμένη να διατηρεί διπλή, αμφίθυμη σχέση. Μ’ έναν αόριστο αλλά συμπαγή τρόπο όσοι αυτοαποκαλούνται “έλληνες” ξέρουν οτι υπάρχουν σαν (διακριτό) κράτος προσφέροντας (ή αρνούμενοι) εκδουλεύσεις σε άλλους· στους “ευρωπαίους” βέβαια, αλλά και στους “ρώσους”, τους “αμερικάνους”, τους “άραβες” (άλλοτε), ακόμα και τους “κινέζους”. Αυτό λέγεται γεωπολιτική πρόσοδος. Όταν κάποιος προσφέρει εκδουλεύσεις σε τρίτους (που κάνουν την παραγγελία όντας ισχυρότεροι) είναι αναγκασμένος να παλινδρομεί ανάμεσα σε δύο ακραίες καταστάσεις: τον δουλοπρεπή εγωϊσμό (είμαι πάντα στη διάθεση της αυτού εξοχότητας!) και την λυσσασμένη μνησικακία (πάει, αυτός τέλειωσε - θα πάω με τους εχθρούς του!). Τέτοιο ακριβώς είναι το φάσμα των φαντασιακών (και συχνά πραγματικών) σχέσεων των “ελλήνων” με τους “ευρωπαίους”: όταν “μας επιδοτούν” είναι γαμώ τους μαλάκες· όταν “μας επιτηρούν” είναι να πάνε να γαμηθούν οι μαλάκες.

Δεν θα προτείνουμε “μαρξιστικές - λενινιστικές” ή “αναρχικές - επαναστατικές” αποδείξεις για τα πιο πάνω! Χρεώστε μας. Υπάρχει όμως κάτι πιο ζόρικο. Ως ένα χρονικό σημείο, ας πούμε τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, το λαϊκό-θυμικό “αντί-” (ο αντι-αμερικανισμός τότε) πήγαινε πακέτο, διακριτικά μεν, αλλά πακέτο με κάτι “φιλό-”. Το σύνθημα “ελλάς - γαλλία - συμμαχία” ήταν βέβαια δεξιάς (Καραμανλικής) προέλευσης αλλά και η αριστερά δεν είχε ιδιαίτερο πρόβλημα εφόσον ήταν ένδειξη αντι-αμερικανισμού. Παρότι και το σύνθημα “εοκ και νατο το ίδιο συνδικάτο” φωνάχτηκε και ξαναφωνάχτηκε απ’ την αριστερά (και το τότε πασοκ...) δεν ήταν κανείς αφελής να το πιστεύει: επειδή ο στρατηγικός προσανατολισμός των ντόπιων αφεντικών (ή της μερίδας εκείνης που εξέφραζε ο Καραμανλής ο Α ο Μεγαλοπρεπής) προς την εοκ έγινε ταυτόχρονα (ή σχεδόν) με την αποχώρηση απ’ το στρατιωτικό σκέλος του νατο, τη νομιμοποίηση των κομμουνιστικών κομμάτων, την οριστική απαλλαγή απ’ τους βασιλιάδες και τα παλάτια, και την ελληνική ostpolitik [1] (απέναντι τόσο στην “κομμουνιστική” βουλγαρία όσο και την “κομμουνιστικότερη” ε.σ.σ.δ.) ευκολότερα ή δυσκολότερα, ομολογημένα ή όχι, μπορούσε ο καθένας να καταλάβει ότι απ’ το 1974 και μετά ο ελληνικός προσανατολισμός - προς - την - ευρώπη (την φανταστική σαν ιδεολογία αλλά πραγματική σα διεθνείς σχέσεις και συμμαχίες) ήταν σε αξιοσημείωτη διαφοροποίηση / αντιπαλότητα με την προηγούμενη “ψυχροπολεμική” φάση, δηλαδή την σφικτή συμμαχία με την Ουάσιγκτον.
Είτε αναγνωρίζεται είτε όχι, οι διοικητές του οικοπέδου ελλάδα αποφάσισαν ότι μπορούν και πρέπει να προσφέρουν εκδουλεύσεις στην “ευρώπη” (λαμβάνοντας ικανά ανταλλάγματα) όταν συμπέραναν ότι α) η σφικτή συμμαχία με τις ηπα δεν καλύπτει τα αμιγώς “εθνικά συμφέροντά” τους, ενώ αντίθετα β) η “ευρωπαϊκή ένταξη” θα ενισχύει την θέση τους έναντι του προαιώνιου εχθρού (του τουρκικού κράτους). Γι’ αυτό το λόγο, άλλωστε, ο μαιτρ του σοσιαλεθνικισμού Παπαντρέου ο Β ο Φίλος του Λαού, δεν “έβγαλε” το ελληνικό οικόπεδο απ’ την ε.ε., όπως εξάλλου ούτε απ’ το νατο· παρά τις αντίθετες επαγγελίες του. Σε σχέση με τα συνθήματά του ήταν απατεώνας. Σε σχέση με τα εθνικά συμφέροντα όμως ήταν “κύριος”: πατώντας σε δυο βάρκες εν δυνάμει αντίπαλες και σίγουρα με διαφορετικούς προσανατολισμούς οι εκδουλεύσεις και οι εκδουλευσούλες πότε στους και μεν πότε στους δε, απέφεραν περισσότερα.

Πέρασαν (και άλλαξαν) πολλά στους διεθνείς συσχετισμούς από τότε. Ως το 2010 πάντως κανείς δεν υποστήριξε τεκμηριωμένα ότι “η συμμετοχή στην ε.ε. βλάπτει σοβαρά τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα”. [2] Το 1989, για παράδειγμα, ο επίτροπος Ντελόρ έσωσε το ελλαδιστάν απ’ την βέβαιη χρεωκοπία, προωθώντας αποτελεσματικά ένα ακόμα γενναίο δάνειο. Μπορείτε να φανταστείτε τι θα είχε συμβεί αν το ελλαδιστάν είχε βαρέσει κανόνι ΠΡΙΝ καταρρεύσουν τα κράτη του “υπαρκτού” στα βαλκάνια και στην πρώην ε.σ.σ.δ.; “Λαθρο”μετανάστες στην ιταλία θα πήγαιναν οι έλληνες, και τα παράλια της Αδριατικής θα γέμιζαν πτώματα... Και τι να έλεγε κανείς για τα “πακέτα Ντελόρ”, τα “ολοκληρωμένα μεσογειακά προγράμματα” και τις υπόλοιπες καθαρές ροές χρήματος (και σύγχρονων νομοθεσιών) “απ’ έξω”, απ’ τας ευρώπας... Ότι βλάπτουν κι αυτά;
Επειδή οι καιροί αλλάζουν μπορεί να αλλάζουν και τα γούστα. Λογικό. Εκείνο, όμως, που είναι στα όρια της εσκεμμένης και δόλιας δημαγωγίας είναι το να λέει κανείς “να πάρουμε το οικόπεδο από εκεί” (απ’ την ε.ε.) χωρίς να λέει ποια πρέπει να είναι η καινούργια θέση του οικοπέδου, ποιες πρέπει να είναι οι καινούργιες (και αποτελεσματικές) συμμαχίες του· και, φυσικά, πάνω σε ποιά διακρατική αντιπαλότητα προτείνει να “γίνει παιχνίδι”. Η “ευρωπαϊκή ολοκλήρωση” είναι ιμπεριαλιστική διαδικασία, γι’ αυτό δεν υπάρχει καμία αμφιβολία!!! Αλλά ιμπεριαλιστικά είναι και τα μεμονωμένα κράτη - το ελλαδιστάν έχει την δικιά του μακριά ιστορία επ’ αυτού, κατά παράβαση της (υποτιθέμενης) λενινιστικής ορθότητας. Ιμπεριαλιστική είναι επίσης η ρωσία, η κίνα - ας μην μιλήσουμε για τις ηπα ή το ισράηλ... Όποιος λοιπόν γουστάρει να κάνει ασκήσεις εξωτερικής (κρατικής) πολιτικής ή μαθήματα ιδεολογικο-πολιτικής ορθότητας πάνω σε ζητήματα εξωτερικής (κρατικής) πολιτικής, πρέπει να μιλάει όχι μόνο για το “έξω”, αλλά και για το “μέσα” που θα ακολουθήσει. Ακριβώς επειδή ο καπιταλιστικός κόσμος είναι υπερ-ιμπεριαλιστικός, και ακριβώς επειδή δεν υπάρχουν πια “κενοί χώροι”, χωρίς συμμαχίες χάθηκες (ενώ με συμμαχίες δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα την γλυτώσεις, τουλάχιστον όμως ελπίζεις!)

Εκείνοι που έχουν ανάγει την μεταφυσική σε πυρήνα της πολιτικής τους “ταυτότητας” και πρακτικής, λανσάρουν γαρνιρισμένο με πλήθος επιχειρημάτων το “έξω απ’ την ε.ε.”, τώρα που στην “ε.ε.” (και ειδικά στο Βερολίνο) αποδίδεται όλος ο αντιεργατικός πόλεμος που κάνουν στα μέρη μας κυρίως τα ντόπια αφεντικά (με διεθνή υποστήριξη, αυτό είν’ αλήθεια). Εντάξει, η ε.ε. είναι συμμορία δολοφόνων... Αλλά “έξω η ελλάδα απ’ την ε.ε.” με ποιον επόμενο σταθμό; Την “εθνική ανάπτυξη”! Α χα!!! Υπάρχει, λοιπόν, ακόμα τέτοιο καπιταλιστικό πράγμα στον 21ο αιώνα για οικόπεδα που φτιάχτηκαν, μεγάλωσαν και άνθησαν χάρη στη γεωπολιτική τους πρόσοδο; Υπάρχει τέτοιο καπιταλιστικό πράγμα για οποιοδήποτε οικόπεδο;
Όχι, δεν υπάρχει... Συνεπώς, το ότι δεν λέγεται τίποτα για το “πάμε μ’ αυτούς” είναι τουλάχιστον ύποπτο. Και είναι ύποπτο όχι μόνο επειδή δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για “εθνική μοναξιά” (ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να τρώμε μόνο πατάτες και φασόλια, και πάλι δεν υπάρχει τέτοιο περιθώριο) αλλά και επειδή στην παγκόσμια αρένα υπάρχουν δεδομένες και ενισχυόμενες ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Που σημαίνει (για να κάνουμε έναν ιστορικό παραλληλισμό) ότι ο φασίστας Μεταξάς δεν συμμάχησε ούτε με την φασιστική ιταλία ούτε με τη ναζιστική γερμανία αλλά με την βασιλικοδημοκρατική αγγλία όχι επειδή ήταν βαθιά δημοκράτης, αλλά επειδή αυτό επέβαλλαν τα εθνικά συμφέροντα της υπό τον φασισμό του επικράτειας. Με τα τωρινά δεδομένα, λοιπόν, η σιωπή για το “και μετά την ε.ε. τι;” βρωμάει συμμαχία με το Λονδίνο και την Ουάσιγκτον. Ξανά.

Θα πουν οι πονηροί: ε, είστε κρυφοφιλοε.ε.! Μπα! Την θέση μας την έχουμε ξεκαθαρίσει απ’ την αρχή της τελευταίας φάσης της κρίσης: τα εργατικά συμφέροντα πρώτα και πάντα. Φυσικά τα τσακάλια του φιλεργατισμού (νομίζουν ότι) μπορούν να αποδείξουν ότι τα εργατικά συμφέροντα στην ελλάδα (και στην ιταλία, και στην ισπανία, και στην πορτογαλία, και παντού στη μυθική ευρώπη) εξυπηρετούνται καλύτερα μακρυά απ’ την παλιοε.ε. παρά μέσα σε δαύτην... Οπότε “γιατί να χάνουμε χρόνο σε επιμέρους απαιτήσεις και να μην κτυπήσουμε κατευθείαν στην καρδιά του κτήνους”, ε; Σωστά... Απέναντι στις στρατηγικές επαναστατικές φαντασιώσεις είμαστε εντελώς ξεβράκωτοι!
Όμως πως στο διάολο άνθρωποι (σύγχρονοι εργάτες και εργάτριες) που δεν μπορούν να φυλάξουν στοιχειωδώς ούτε την καθημερινή τους ζωή ούτε τον κώλο τους τον ίδιο (με το συμπάθειο) μπορούν να διαλύσουν έναν ιμπεριαλιστικό σχηματισμό (την ε.ε.) χωρίς να κάνουν τον εθνικισμό σημαία τους και, επιπλέον, χωρίς να ενισχύουν αυτόματα έναν άλλον ιμπεριαλιστικό σχηματισμό; Είναι κάτι που δεν καταλαβαίνουμε - προφανώς. Και αυτό που δεν καταλαβαίνουμε είναι η (θρυλική) δύναμη της ψήφου. “Δώσε θάρρος στο σωστό στρατηγείο και θα δεις...”.
Ευχαριστούμε για το μεγαλείο, αλλά δεν θα πάρουμε. Προτιμάμε να μείνουμε ξεβράκωτοι. “Sun-culottes” από θέση και πεποίθηση. Όσο για την ευρώπη; Δεν πολεμάμε για κανέναν! Ούτε υπερ, ούτε κατά!
Μόνο για την τάξη μας - χωρίς μεγαλειώδεις φρεναπάτες.

(Οι ευρωεκλογές της άνοιξης προβλέπονται για πάρτι των ευρωπαίων ακροδεξιών. Γιατί, άραγε, η προτεραιότητα στα “εθνικά συμφέροντα” εκδηλώνεται παντού, αργά ή γρήγορα, σαν μεταφασισμός; Μήπως επειδή ακριβώς αυτό είναι; Μήπως, λέμε μήπως, αντί για τις διάφορες “υψηλές πολιτικές” του είδους μέσα, έξω, στο κατώφλι η μόνη δική μας στάση είναι τα εργατικά συμφέροντα πάντα πρώτα; )

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Ostpolitik (“ανατολική πολιτική”) ονομάστηκε η εξωτερική πολιτική του κράτους της δυτικής γερμανίας που εφαρμόστηκε απ’ τον πρωθυπουργό της Willy Brandt από το 1969 ως το 1974. Μεσούντος του “ψυχρού πολέμου” η ostpolitik ήταν η διπλωματική επαναπροσέγγιση τόσο της ανατολικής γερμανίας όσο και ευρύτερα του “ανατολικού μπλοκ”· οπωσδήποτε και αναγκαστικά της ε.σ.σ.δ. Η Ostpolitik συνεχίστηκε και απ’ τους διαδόχους του Brandt.
[ επιστροφή ]

2 - Με την εξαίρεση, ας το θυμόμαστε, της περιόδου 1992 - 1995, όταν το ελληνικό κράτος και οι υπηκοοί του, με ελάχιστες εξαιρέσεις, πήραν το μέρος των σερβοφασιστικών συμμοριών στο σφαγείο της βοσνίας. Τότε, η γερμανία, η ιταλία (μαζί με το Βατικανό) και η ολλανδία ανακηρύχτηκαν σε “εθνικούς εχθρούς” - όχι όμως και η αγγλία ή η γαλλία.
[ επιστροφή ]