υπάρχει κι αλλού καπιταλισμός (και κράτη)

Η σύνοδος του “οργανισμού της Σαγκάης” (Shanghai Cooperation Organization - SCO) στο Πεκίνο, στις 6 και στις 7 Ιούνη, δεν ήταν βέβαια απ’ τα γεγονότα εκείνα που θα μπορούσαν να διαταράξουν (ή και να συμπληρώσουν) τις κρισιακές μανίες τόσο στα μέρη μας όσο και στην ευρώπη. Είναι πιθανό ότι προς το παρόν δεν υπάρχουν “άλλοι” στον πλανήτη· ή, όταν υπάρχουν, είναι επειδή - ειδικά οι μόνιμα παρανοϊκοί έλληνες - τους φαντάζονται σαν επίδοξους σωτήρες. Αλλά η Μόσχα και το Πεκίνο έχουν πολύ σοβαρά πράγματα να ασχοληθούν, πολύ σοβαρότερα απ’ το να δανείζουν τη Λευκωσία...
Ο SCO, μια συμμαχία μεταξύ ρωσίας, κίνας, καζακστάν, κιργιζιστάν, τατζικιστάν και ουζμπεκιστάν, είναι ήδη 10 χρονών. Δεν “γεμίζει το μάτι” επειδή δεν εμφανίζεται με το ύφος ενός νατο ή ενός συμφώνου της Βαρσοβίας. Αλλά για την γεωπολιτική έκταση που ακούει στο όνομα “ευρασία” ο SCO είναι πολύ περισσότερα από ένα κλαμπ φλύαρων κεφαλών. Το Πεκίνο και η Μόσχα έχουν διαμορφώσει μια όλο και βαθύτερη στρατηγική συμμαχία· καζακστάν, κιργιζιστάν, τατζικιστάν και ουζμπεκιστάν, όλα κομμάτια αυτού που στη Μόσχα αποκαλούν “μετασοβιετικό χώρο” (εννοώντας “ζώνη επιρροής”) κρατώντας την κρατική τους ανεξαρτησία, μπορούν να εξυπηρετούν εκτός απ’ τα δικά τους συμφέροντα και εκείνα του Πεκίνου· και δυο τρία “καυτά σημεία” του πλανήτη, με το όνομα ιράν, αφγανιστάν και πακιστάν, είναι σταθερά δίπλα στις διαδικασίες του SCO (όχι σαν μέλη αλλά φιλοξενούμενοι παρατηρητές) δίνοντας ακόμα μεγαλύτερο όγκο και γεωπολιτική σημασία στο εγχείρημα.
Η πρόσφατη σύνοδος του SCO είχε, πράγματι, πολλά και σημαντικά να κουβεντιάσει. Το ένα ήταν οι “ελαφρά” (ή όχι και τόσο “ελαφρά”) επιθετικές κινήσεις και ενέργειες της Ουάσιγκτον. Όπως είναι γνωστό ο νυν πρόεδρος Ομπάμα έχει διακηρύξει την επιτροφή των ηπα στις ασιατικές ακτές του Ειρηνικού, με πιο ηχηρή έκφραση αυτής της επιστροφής την δημιουργία μιας στρατιωτικής βάσης στην αυστραλία. Η βάση η ίδια είναι μικρής δυναμικότητας· όμως είναι η κορυφή του παγόβουνου της αμερικανικής διπλωματίας στην περιοχή, που προσπαθεί να εντείνει τις τριβές διάφορων μικρότερων κρατών (βιετνάμ, καμπότζη, ταϊβάν, κλπ) με το Πεκίνο, για να εμφανίζεται όλο και συστηματικότερα σαν ο στρατιωτικός προστάτης τους. Το επόμενο ανακοινωμένο βήμα της Ουάσιγκτον είναι η εγκατάσταση συστοιχιών της (υποτιθέμενης) αντιπυραυλικής άμυνάς της σε βάσεις ή φιλόξενα μέρη της νοτιοανατολικής ασίας... Είναι η ίδια ακριβώς αντιπυραυλική άμυνα για την εγκατάσταση της οποίας σε ευρωπαϊκά εδάφη τόσο σάλιο, μελάνι και ηλεκτρόνια έχουν χυθεί, προκειμένου να νομιμοποιηθεί στο όνομα του δήθεν κινδύνου από ένα πυραυλικό και πυρηνικό ιράν... Στη νοτιοανατολική ασία και στον ειρηνικό (είναι αλήθεια!) δεν φτάνει η χάρη του ιράν - ε, και λοιπόν; Το πυραυλικό / πυρηνικό οπλοστάσιο της κίνας μπορεί να “αδρανοποιηθεί” πολύ ευκολότερα από εκείνο της ρωσίας, επειδή είναι σαφώς μικρότερο... Αυτό δεν είναι ένας ικανός λόγος για να φορτώσει την περιοχή με αντιπυραυλικά συστήματα η Ουάσιγκτον;
Από την άλλη μεριά, η (προδιαγεγραμμένη) επιστροφή του Πούτιν στην καρέκλα του προέδρου της ρωσικής ομοσπονδίας, απελευθέρωσε στην Ουάσιγκτον μια δόση απ’ το τζίνι της αγάπης προς την δημοκρατία, που σημαίνει: την συμπάθεια προς τις αντι-Πούτιν διαδηλώσεις (που το ρωσικό καθεστώς κατέστειλε παραδειγματικά). Φυσικά αυτά μπορεί να θεωρούνται μικρογρατζουνιές στα βελούδα των διεθνών σχέσεων. Οι δηλώσεις του (απ’ τον Γενάρη) αμερικάνου πρέσβη στη Μόσχα Michale McFuel σε ομιλία του σε φοιτητές του Higher School of Economics στα τέλη Μάη ήταν πάντως κάπως πιο σοβαρό ξύσιμο πληγών: ανακοίνωσε ότι η Μόσχα προσφέρει λεφτά (με την μορφή μεγάλου και χαμηλότοκου δανείου) στο κιργιζιστάν για να κλείσει μια (κρίσιμη για την στρατιωτική παρουσία των ηπα στην κεντρική ασία) αεροπορική βάση στο εδαφός του. Ανάλογα σοβαρό ξύσιμο πληγμών έκανε ο McFuel όταν έσπευσε να συναντηθεί με ηγετικές φυσιογνωμίες της αντι-Πουτινικής αντιπολίτευσης, πράγμα που στη διπλωματική αργκώ λέγεται “ανεπίτρεπτη εμπλοκή ξένου παράγοντα σε εσωτερικές υποθέσεις”. Μπορεί να οφείλεται στο πάθος του για δημοκρατία, αφού ο McFuel θεωρείται απ’ τους βασικούς οργανωτές των “χρωματιστών επαναστάσεων” στο μαλακό υπογάστριο του “μετασοβιετικού χώρου” - κάτι που δεν θα πρέπει να εκτιμούν ιδιαίτερα στο Κρεμλίνο.

Η σύνοδος του SCO είχε, λοιπόν, θέματα. Το ζήτημα του καθεστώτος Άσσαντ, και της όλο πιο ανοικτής “εμπλοκής” της Ουάσιγκτον και όχι μόνο στο εκεί εμφύλιο (μέσω του Ριάντ, αλλά και άμεσα) ήταν ένα απ’ αυτά. Η συρία είναι μακριά απ’ το Πεκίνο, αλλά πολύ κοντά στη ρωσική στρατιωτική ναυτική παρουσία στη Μεσόγειο. Η σύνοδος δεν αποφάσισε κάτι θεαματικό επ’ αυτού, όμως η συσχέτιση του συριακού καθεστώτος με το ιρανικό είναι ζήτημα κοινού ενδιαφέροντος για τα μέλη του οργανισμού. Η δήλωση του οικοδεσπότη κινέζου προέδρου Hu Jintao, στο τέλος της συνάντησης, ότι ... Θα συνεχίζουμε να ακολουθούμε την θέση ότι τα προβλήματα της περιοχής πρέπει να αντιμετωπίζονται απ’ τις χώρες της περιοχής και θα συνεχίσουμε να λαμβάνουμε τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση προβλημάτων που εισάγονται στην περιοχή απ’ έξω... ερμηνεύτηκε σαν αναφορά μεγαλύτερης ανάμειξης του SCO στην “τύχη” του αφγανιστάν, ειδικά μετά το 2014 οπότε υποτίθεται ότι θα αποσυρθεί ο διεθνής στρατός κατοχής. Όμως δεν υπολείπεται (αυτή η δήλωση) ευρύτερης σημασίας· όπου γεωγραφικά αυτό το “ευρύτερης” πιάνει απ’ την ινδονησία ως το ιράν. Είναι ακόμα ασαφές τι είδους θα είναι “ο μεγαλύτερος ρόλος που θα πρέπει να παίξει ο SCO στην ειρηνική ανασυγκρότηση του αφγανιστάν” (κατά δηλώση επίσης του Hu Jintao), και το κατά πόσον η αναφορά σε “ειρήνη” φτάνει ως την στόχευση να απομακρυνθούν εντελώς οι αμερικανικές βάσεις απ’ το αφγανικό έδαφος. Ωστόσο, ό,τι και να αφήσουν πίσω τους οι αμερικάνοι και οι σύμμαχοί τους φεύγοντας απ’ το αφγανιστάν (αν και εφόσον φύγουν) θα είναι ασήμαντο εάν υφίσταται ακόμα πακιστανικό κράτος· κι αν αυτό το κράτος, ακολουθώντας τις δικές του ιμπεριαλιστικές ορέξεις, συνεχίσει να απομακρύνεται απ’ την αμερικανική επιρροή.
Το πακιστάν είναι παραδοσιακός σύμμαχος της κίνας, κι οτιδήποτε αντιαμερικανικό στο πακιστανικό καθεστώς έχει γερά ερείσματα στο Πεκίνο. Συνεπώς η σύνοδος του SCO (θα πρέπει να) ήταν μια πρώτης τάξης ευκαιρία για να κουβεντιαστούν (ή να εκτιμηθούν) τα σημαντικά βήματα της Μόσχας στο πακιστάν, ύστερα μάλιστα απ’ την επίσκεψη στην Ισλαμαμπάντ, τον Μάη, ενός ρώσου διπλωμάτη υψηλού βεληνεκούς (ειδικού απεσταλμένου του Πούτιν  και για το αφγανιστάν), του πρεσβευτή Zamir Kabulov. [1] Οι προτάσεις της Μόσχας προς το (τουλάχιστον) προβληματικό εξαιτίας και της αμερικανικής δράσης στην περιοχή πακιστανικό καθεστώς, κάθε άλλο παρά αδιάφορες θα χαρακτηρίζονταν. Η ρωσία έριξε σοβαρά χαρτιά στο τραπέζι:

α) την ετοιμότητά της να συμμετάσχει στο σχέδιο CASA, πουλώντας στο πακιστάν κάθε χρόνο από 1000 έως 3000 μεγαβάτ ηλεκτρικού ρεύματος, απ’ την περισσευάμενη καλοκαιρινή παραγωγή του τατζικιστάν και του κιργιζιστάν. Το πακιστάν έχει έλλειψη ρεύματος, που μεταφράζεται σε ολιγόωρη παροχή για το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, με τις ανάλογες συνέπειες στην “ανάπτυξη”, κλπ κλπ. Αυτές οι γραμμές υπερψηλής τάσης θα παιρνούν απ’ το ανατολικό αφγανιστάν.

β) την διαθεσιμότητα των ρωσικών εταιρειών να συμμετάσχουν στις έρευνες για πετρέλαιο, αέριο και ορυκτές πρώτες ύλες στο πακιστανικό έδαφος.

γ) την προσφορά της Μόσχας χρήματος και τεχνικής βοήθειας για την πραγματοποίηση των πακιστανικών σχεδίων εισαγωγής αερίου (έργα πολλών δισ. δολαρίων). Ειδικότερα:
γ1) η Μόσχα εκδήλωσε το ενδιαφέρον της για συμμετοχή σε δύο μεγάλα σχέδια κατασκευής αγωγών, του TAPI (που θα συνδέει το τουρκμενιστάν με το πακιστάν και την ινδία μέσω αφγανιστάν, και του (καθόλου βολικού για την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της, αφού αφορά το σε εμπάργκο καταδικασμένο ιράν...) IP, που θα προμηθεύει το πακιστάν με αέριο (ή πετρέλαιο) από το ιράν.
γ2) η Μόσχα δήλωσε την προτίμησή της να αποφασιστούν οι παράμετροι αυτής της ενεργειακής συνεργασίας σε συζητήσεις μεταξύ κυβερνήσεων, και όχι με όρους “ελεύθερης αγοράς”...

δ) η Μόσχα πρότεινε την χρηματοδότηση της επισκευής και επαναλειτουργίας δύο σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, στο Guddu και το Muzaffargarh.

Η απάντηση της Ισλαμαμπάντ δεν άργησε, αν και η σύνοδος του SCO εύλογα θα την είχε προβλέψει. Την τελευταία Πέμπτη του Ιούνη, ύστερα από συνομιλίες με στελέχη ρωσικών εταιρειών αλλά και κρατικούς υπαλλήλους απ’ την Μόσχα, το πακιστάν ανακοίνωσε ότι:
- καλωσορίζει τις ρωσικές προτάσεις·
- συμφωνεί ειδικότερα να διαπραγματευτεί συμβόλαια με τις ρωσικές κρατικές εταιρείες ενέργειας, σε διακυβερνητική βάση·
- συμφωνεί να προχωρήσει ο σχετικός σχεδιασμός έτσι ώστε να υπάρχουν συγκεκριμένες συμφωνίες να υπογραφούν κατά την διάρκεια της επίσκεψης Πούτιν στην Ισλαμαμπάντ·
- θα παραδώσει ως τα μέσα Ιούλη τα στοιχεία των χρηματοδοτικών και τεχνικών απαιτήσεων του αγωγού IP (για τον οποίο έχουν ήδη δηλώσει ενδιαφέρον η Τεχεράνη και το Πεκίνο)·
- συμφωνεί να συμμετάσχει η Gazprom στην κατασκευή του IP·
- συμφωνεί στην χρηματοδότηση των έργων στους δύο σταθμούς.

Μπορεί να πει κανείς, φυσικά, πως όλα αυτά είναι σχέδια. Και πως μένει να αποδειχθεί στο χρόνο αν και σε ποιο βαθμό θα υλοποιηθούν. Πράγματι. Όμως η επίσκεψη Πούτιν στο πακιστάν τον ερχόμενο Σεπτέμβρη είναι κάτι παραπάνω από σχέδιο. Επιπλέον έχει τον ιδιαίτερο συμβολισμό της, αφού είναι η πρώτη φορά που ρώσος πρόεδρος πηγαίνει στο πακιστάν απ’ το 1947, όταν και έγινε κράτος.
Λογικά, πάντως, δεν πρέπει να είναι μόνης της η Ουάσιγκτον που θορυβείται με όλα αυτά. Κι αν τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν τόσους κόμπους να λύσουν σε ότι αφορά τις σχέσεις τους, βλέπουν καλά ότι ο πλανητικός ανταγωνισμός δεν (τα) περιμένει να “φτιαχτούν”...

εργάτες σε κινέζικο εργοστάσιο  “αποσυναρμολόγησης κοτόπουλων”...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

1 - Ο ουζμπεκικής καταγωγής Καμπούλοφ είναι ένας “θρύλος” της σοβιετικής και ύστερα της ρωσικής πολιτικής στην κεντρική ασία - στην ίδια κατηγορία με τον Πριμακόφ για την μέση Ανατολή. Απόφοιτος του σοβιετικού Κρατικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, από το 1979 ως το 1983 ήταν πρεσβευτής στην Τεχεράνη - μια ιδιαίτερα σημαντική περίοδος για το ιράν. Από το 1983 ως το 1987 (με τον σοβιετικό στρατό να υποφέρει απ’ την χρηματοδοτούμενη απ’ την cia, το Ριάντ και την Ισλαμαμπάντ αφγανική αντίσταση) ήταν δεύτερος γραμματέας στη σοβιετική πρεσβεία στη Καμπούλ. Από το 1987 ως το 1991 ξανασπούδασε στην Ακαδημία Διπλωματών στη Μόσχα δουλεύοντας παράλληλα στο υπουργείο εξωτερικών. Το 1992 τοποθετήθηκε στην ρωσική πρεσβεία στην Ισλαμαμπάντ. Το 1995 διαπραγματεύτηκε εκ μέρους της Μόσχας την απελευθέρωση του πληρώματος ενός ρωσικού αεροπλάνου, που έπειτα από αεροπειρατεία αναγκάστηκε να προσγειωθεί στην Καμπούλ. Στην απέναντι μεριά της διαπραγμάτευσης βρισκόταν ο ηγέτης των ταλιμπάν, (μουλάς) Μωχάμεντ Ομάρ. Από το 1996 ως το 1998 ήταν ο βασικός σύμβουλος της ειδικής αποστολής του ΟΗΕ για το αφγανιστάν, που είχε έδρα το πακιστάν. Το 2001 ήταν ειδικός απεσταλμένος του ρωσικού υπ.εξ. στη “συμφωνία της Βόννης” σε ότι αφορά το αφγανιστάν. Το 2004 διορίστηκε πρεσβευτής της ρωσίας στην Καμπούλ.
Με δυο λόγια ο Καμπούλοφ ξέρει “όπως την παλάμη του” κρίσιμα πρόσωπα και πράγματα στο Ινδοκούς. Οι New York Times, στον Οκτώβρη του 2008, σε ένα άρθρο τους, άφησαν υπονοούμενα ότι ο Καμπούλοφ “δεν είναι κλασσικός διπλωμάτης, έχει διατελέσει πράκτορας της kgb στην Καμπούλ, και είναι ένας απ’ τους κορυφαίους πράκτορες της Μόσχας”. Σιγά τ’ αυγά - νάταν η ζήλεια ψόρα...
[ επιστροφή ]