συμβολή στη δημιουργική μελαγχολία

ιστορίες χρεωκοπιών (το υπουργείο και το ipod)

Πριν από 6 χρόνια ξεκίνησε στη Βρετανία ένα μάλλον πρωτότυπο πρόγραμμα τοποθέτησης επαγγελματιών συγγραφέων στα πανεπιστήμια όλης της χώρας. Αποστολή τους ήταν να παράσχουν στους φοιτητές εξειδικευμένη διδασκαλία σε βασικά είδη γραφής, όπως η σύνταξη μιας επιστολής, ενός δοκιμίου, μιας αναφοράς, ενός βιογραφικού κ.λ.π.
Οι 130 συγγραφείς που εστάλησαν σε 71 Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, έμειναν έκπληκτοι απ’ την κλίμακα του προβλήματος που αντιμετώπισαν. Ανακάλυψαν ότι οι περισσότεροι Βρετανοί φοιτητές στερούνται της βασικής ικανότητας να εκφραστούν γραπτώς. Η κατάσταση ήταν τόσο ανησυχητική που αποφάσισαν, παράλληλα με τη διδασκαλία, να πραγματοποιήσουν μια μακροχρόνια έρευνα και να δημοσιοποιήσουν τα ευρήματα. Έτσι, πριν από λίγο καιρό, το Βασιλικό Λογοτεχνικό Ταμείο, που δημιούργησε το εν λόγω πρόγραμμα, παρουσίασε μια έκθεση με τα συμπεράσματα της εξαετούς αυτής εμπειρίας. Οι ατομικές περιγραφές των συγγραφέων / ερευνητών μοιάζουν με ρεπορτάζ από ένα «πολεμικό μέτωπο», όπου οι φοιτητές αγωνίζονται να επιβιώσουν χωρίς βασικά εφόδια και εκπαίδευση.
Μια από τις κοινές παρατηρήσεις είναι η σύγχυση, η αμηχανία και ο φόβος των φοιτητών μπροστά στις γραπτές εργασίες, τις οποίες δεν έχουν ιδέα πως να χειριστούν. Η ανικανότητα γραφής, αποτέλεσμα της έλλειψης σχετικής προετοιμασίας και πρακτικής εξάσκησης, πλήττει την αυτοπεποίθηση των νέων και οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο άρνησης και στασιμότητας. “Σε κάποιους από αυτούς δεν ζητήθηκε να γράψουν μια έκθεση ή κάτι αντίστοιχο επί πολλά χρόνια και, ούτως ή άλλως, ελάχιστοι έχουν διδαχθεί πώς να το κάνουν” λέει ένας εκ των συγγραφέων. “Το ανησυχητικό” επισημαίνει ένας άλλος, επικαλούμενος τρεις ιδιαίτερα προβληματικές περιπτώσεις, “είναι ότι αυτοί οι νέοι είναι φοιτητές Λογοτεχνίας σε ένα πανεπιστήμιο που ανήκει στην αποκαλούμενη ‘εκπαιδευτική ελίτ’. Θα έπρεπε, μέχρι τώρα, να έχουν αποκτήσει ένα σχετικά υψηλό επίπεδο γραπτού λόγου, αλλά αντ’ αυτού δυσκολεύονται να συντάξουν μια απλή πρόταση”. Τα κείμενά τους είναι ασαφή και η έκφρασή τους “αδέξια”. Δεν ξέρουν από που ν’ αρχίσουν, πως να οργανώσουν το υλικό τους ή να διατυπώσουν μια σειρά σκέψεων με συνοχή. Υποφέρουν από “λεκτική ένδεια και συντακτική χρεωκοπία”.
Τα προβλήματα αυτά φαίνεται να αφορούν μια μεγάλη γκάμα φοιτητών, ανεξαρτήτως δυνατοτήτων, ακαδημαϊκών στόχων ή επιστημονικού αντικειμένου. Και οι συνέπειες δεν περιορίζονται στον ακαδημαϊκό χώρο. [...] Η αναζήτηση οποασδήποτε δουλειάς προϋποθέτει κάποιο είδος γραφής. Από την συμπλήρωση της πιο απλής αίτησης μέχρι ενός πλήρους βιογραφικού. Οι φοιτητές δείχνουν να μην έχουν αντιληφθεί ότι η πρώτη εντύπωση που θα δώσουν για τον εαυτό τους θα προέλθει από ένα γραπτό. Οι εργοδότες αποκαλύπτουν ότι οι μισές σχεδόν αιτήσεις απορρίπτονται “λόγω ασυναρτησίας”. Όμως ακόμη κι όταν προσληφθούν οι απόφοιτοι με στοιχειώδεις μόνο ικανότητες γραφής, δημιουργούν όλο και περισσότερα προβλήματα καθώς ανεβαίνουν στην ιεραρχία. Πολλές μεγάλες εταιρείες έχουν φτάσει στο σημείο να οργανώσουν οι ίδιες ειδικά σεμινάρια για την εκπαίδευση των υπαλλήλων τους, με το ανάλογο κόστος σε χρόνο και χρήμα.
Όπως επεσήμανε σε άρθρο της στους Sunday Times η βραβευμένη συγγραφέας Χίλαρι Σπέρλινγκ, εκ των συντακτών της έκθεσης, το πρόβλημα οφείλεται εν μέρει στο ότι οι πιο πολλοί νέοι άνθρωποι μεγαλώνουν σ’ ένα περιβάλλον που δεν τους γεννά την ανάγκη να γράψουν. Ανήκουν σε μια κουλτούρα που δεν καλλιεργεί την προσωπική έκφραση, αλλά βασίζεται σε γρήγορες – ηλεκτρονικού τύπου – αντιδράσεις (“επιλέξτε το σωστό κουτάκι”), όχι μόνο στην εκπαίδευση, αλλά και σε πολλούς άλλους τομείς. Είναι παιδιά που μεγαλώνουν με ηλεκτρονικά παιχνίδια, playstation και internet. Μετρ των μηχανών αναζήτησης και των sms, διαβάζουν ελάχιστα ή και καθόλου, με αποτέλεσμα να μην έχουν πρότυπα πιο ραφιναρισμένης και εκφραστικής γραφής για να αντλήσουν έμπνευση. ...

Αυτά μπορούσε να διαβάσει κανείς σ’ ένα ρεπορτάζ της εφημερίδας “ελευθεροτυπία” στις 1/7/2006. Και θα έβγαζε ένα μεγάλο “ουφ!!”. Ουφ που το πρόβλημα αφορά τα αγγλικά πανεπιστήμια [αλλά και τα γαλλικά, και τα αμερικανικά...] και όχι τα ελληνικά. Γιατί αν εντοπιζόταν κάτι ανάλογο στα μέρη μας, α) θα ξεσπάθωναν όλοι οι φασίστες για – το – κακό – που – βρήκε – την – ελληνική – γλώσσα, ζητώντας διπλασιασμό της διδασκαλίας αρχαίων, απ’ το νηπιαγωγείο αν είναι δυνατόν· και β) θα έφταιγε, για άλλη μια φορά, το “άσυλο”...
Ευτυχώς λοιπόν! Ευτυχώς που είναι το αγγλικό εκπαιδευτικό σύστημα που παράγει μαζικά “λεκτικά μπατίρηδες” και “συντακτικά χρεωκοπημένους”, και όχι το ελληνικό... Αλλά αυτό το αγγλικό (και το αμερικανικό) εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι το Μεγάλο Πρότυπο για όλους τους ντόπιους Μεγάλους Εκσυγχρονιστές; Δεν είναι άραγε τα αγγλικά (και τα αμερικανικά, και τα γαλλικά...) πανεπιστήμια το Μεγάλο Πρότυπο του οποίου η πιστή αντιγραφή θα “λύσει όλα τα προβλήματα”; Και, τέλος, δεν είναι αυτά τα ιδρύματα επαρκώς ιδιωτικοποιημένα έτσι ώστε όλοι οι έλληνες “εκσυγχρονιστές” μάγοι της εκπαίδευσης, που φλέγονται απ’ τον καϋμό να δουν τα α.ε.ι. να γίνονται α.ε., να τα χρησιμοποιούν σαν τα σπουδαία διεθνή παραδείγματα, για να δικαιολογήσουν τις φοβερές εμπνεύσεις τους; Ναι – έτσι είναι!!!
Επειδή η βλακεία και ο επαρχιωτισμός είναι τόσο γενικευμένα στην ελλάδα ώστε να παράγουν κυκλικούς συλλογισμούς που αυτο-αποδεικνύονται, είναι χρήσιμο να αντιμετωπίζει κανείς τόσο τα “προβλήματα” που εντοπίζει αυτή η βλακεία, όσο και τις “λύσεις” που σκαρφίζεται, σα να βρισκόταν κάπου αλλού. Γιατί στην πράξη η χρεωκοπία του αγγλικού εκπαιδευτικού συστήματος (τουλάχιστον ως προς κάτι που άλλοτε ήταν το βασικότερο των βασικών, και λεγόταν “γραφή και ανάγνωση”) δείχνει την χρεωκοπία του συνόλου των καπιταλιστικών εκπαιδευτικών συστημάτων· και του ελληνικού ανάμεσά τους. Δείχνει επίσης τι είδους χειρισμός είναι οι διάφορες μορφές ιδιωτικοποιήσεων - είναι κάτι που με επιμονή έδειξε η συνέλευση του game over πριν λίγους μήνες με μια σειρά συζητήσεων σε ιδρύματα στην Αθήνα. Δείχνει, τέλος, ότι η φράση “το μυαλό μας σημαδεύουν” εκτός και εντός εκπαίδευσης, πανεπιστημίων, κλπ, δεν είναι απλά μια κουβέντα. Είναι υπόδειξη ενός γενικού πολέμου που διεξάγεται εδώ και κάμποσες γενιές, απ’ τα αφεντικά – και διεξάγεται με επιτυχία.

Όχι, δεν είναι λάθος. Υπονοούμενο είναι...

Οι ειδικοί (συνήθως αόρατοι) των ελληνικών υπουργείων παιδείας (και θρησκευμάτων, μην ξεχνιόμαστε ότι ζούμε σε ένα κράτος θρησκευτικού φονταμενταλισμού!) βοηθούμενοι από πάντα πρόθυμους δημαγωγούς διαφόρων ειδικοτήτων, εκσυγχρονίζουν εδώ και τρεις δεκαετίες το ντόπιο εκπαιδευτικό σύστημα. Εδώ το τρίβουν, εκεί το γυαλίζουν, παρακεί του κάνουν τρύπες, το στρίβουν από ‘δω, το στρίβουν από ‘κει, το βάφουν, το λουστράρουν, το καμαρώνουν, ύστερα πάλι το καταριούνται... Όλο “προβλήματα” βρίσκουν κι όλο “λύσεις” προσπαθούν να εφαρμόσουν. Για τα πανεπιστήμια υπάρχουν πάντα τα προβλήματα – κλισέ. Το “άσυλο”, οι “αιώνιοι φοιτητές”, οι “εξτρεμιστικές μειοψηφίες”, και άλλες παρόμοιες κοινοτοπίες. Εσχάτως, προσέθεσαν και τους μικροπωλητές μετανάστες στα δεινά που μαστίζουν τα μαγαζιά τους.... Ω μυαλά και συνειδήσεις που δεν κάνουν ούτε για να σκουπίζεις τα παπούτσια σου στην είσοδο της πολυκατοικίας!!! Ευτυχώς που τα αγγλικά πανεπιστήμια δεν έχουν τέτοια· αλλά αναλφάβητους παράγουν κανονικά – οι οποίοι αναλφάβητοι πληρώνουν κιόλας οι ίδιοι για να παραχθούν και να πιστοποιηθούν. Τι στο διάολο συμβαίνει τελικά; Πόσα παραμύθια πρέπει να τρώμε και να χέζουμε;

Μιας και το θέμα στην ευρύτητά του δουλεύεται από συντρόφους και συντρόφισσες, ας αφήσουμε για λίγο τόσο τους χρεωκοπημένους από κούνια ντόπιους “εκσυγχρονιστές” (της εκπαίδευσης), μαζί με τα βλακώδη “προβλήματα” και τις ακόμα πιο ηλίθιες “λύσεις” τους, κι ας ρίξουμε μια ματιά σε μια συνέντευξη, που δημοσιεύτηκε στα ελληνικά τον ίδιο μήνα (Ιούλιος του 2006) με το ρεπορτάζ περί μαζικού αναλφαβητισμού των αγγλικών πανεπιστημίων. Πρόκειται για συνέντευξη του Bernard Chazelle, καθηγητή computing science στο πανεπιστήμιο του Princeton. Έχουν σχέση (αυτά που λέει) με ένα γκάτζετ πασίγνωστο, μια απ’ αυτές τις ατομικές νέες μηχανές που μάλλον εξοργίζουν τους οπαδούς του παλιού (και χρεωκοπημένου) εκπαιδευτικού συστήματος, για τις συνέπειες που έχει στην καθημερινή ζωή. Το ipod…

…
Ερώτηση: Τι εννοείτε όταν λέτε ότι το ipod ίσως κρατάει το μυστικό της σύγχρονης επιστήμης;
Απάντηση: Ξέρω ότι είναι προκλητική αυτή η κουβέντα, αλλά έχει το σκοπό της. Επισημαίνει ακριβώς ότι πρόκειται να έρθει μια πολύ μεγάλη επανάσταση στην επιστήμη και στη ζωή μας. Επισημαίνει ακόμα ότι από όλες τις επιστημονικές προκλήσεις σήμερα, αυτή των υπολογιστών είναι η πιο “καθολική”. Περίπου το 90% όσων βλέπετε γύρω σας στο φυσικό κόσμο περιγράφονται από μαθηματικές διατυπώσεις, και μάλιστα πολύ λίγες. Τόσο λίγες, που θα μπορούσα να τις γράψω όλες σ’ ένα φύλλο Α4. Έχετε διαφορικές εξισώσεις, τις εξισώσεις του Schtodinger, και της κβαντομηχανικής, σχετικότητα... Εξηγούν σχεδόν τα πάντα. Κατά τον 20ο αιώνα η κβαντομηχανική άλλαξε τα πάντα στην επιστήμη. Η υπόθεσή μου είναι πως οι αλγόριθμοι θα παίξουν τον ίδιο ρόλο κατά τον 21ο αιώνα. Γιατί αυτό; Καταλαβαίνουμε πλέον πως τα κλασικά μαθηματικά φτάνουν σε αδιέξοδο. Χρησιμοποιούμε νέες εξισώσεις για να εξηγήσουμε φαινόμενα, και δεν τα καταφέρνουμε. Προσπαθούμε, για παράδειγμα, να εξηγήσουμε πως λειτουργεί ένα κύτταρο, και αποτυγχάνουμε. Προσπαθούμε να βρούμε εξισώσεις για το χρηματιστήριο, και αποτυγχάνουμε. Για άλλη μια φορά προσπαθούμε με αρχαία εργαλεία να λύσουμε προβλήματα που απαιτούν σύγχρονη αντιμετώπιση. Πιστεύω λοιπόν πως οι αλγόριθμοι και όχι οι νέες εξισώσεις θα μας δώσουν λύσεις.

Ερώτηση: Οι αλγόριθμοι μοιάζουν λίγο με συνταγές, έτσι; Γιατί όχι κάποιος άλλος κλάδος των μαθηματικών;
Απάντηση: Αυτό που κάνει τους αλγόριθμους θεμελιωδώς διαφορετικούς από τις εξισώσεις είναι ότι μπορούν να αυτο-αντιγραφούν. Η πρώτη εργασία που δίνουμε στους φοιτητές μας είναι ακριβώς να γράψουν, σε όποια γλώσσα προγραμματισμού επιθυμούν, ένα πρόγραμμα το οποίο αντιγράφει τον εαυτό του, και τους ζητάμε να είναι όσο πιο μικρό γίνεται. Τους δίνουμε να καταλάβουν πως αυτό δεν είναι απλώς hacking ή ένα ατύχημα αλλά είναι θεμελιώδες. Γιατί μόνο στον κόσμο των αλγορίθμων μπορεί να συμβεί.
Σε επιστήμες όπως η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, η οικολογία, αυτά είναι πολύ χρήσιμα εργαλεία. Έχεις, για παράδειγμα, ένα δίκτυο ανθρώπων και θες να δεις τι συμβαίνει. Θες να δεις πως εξαπλώνεται ένας ιός στο Διαδίκτυο (που παρεπιπτόντως μοιάζει με τον τρόπο εξαπλώνεται ένας ιός στο σώμα) και θες να του επιτεθείς. Πως θα σχεδιάσεις την επίθεση;
[...]

Ερώτηση: Η βιοπληροφορική θεωρείται μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες επιστήμες, ιδιατέρως στην εποχή της μεταγονιδιωματικής, όπου το ενδιαφέρον μετατοπίζεται από το γονίδιο στα βιολογικά συστήματα. Πως φτιάχνετε βιοπληροφορικούς αλγόριθμους;
Απάντηση: Αξιοποιώντας την εμπειρία του ... Google! Οι βιολόγοι χρησιμοποιούσαν απλούς αλγόριθμους, εμείς σκεφτήκαμε ότι μπορούμε να κάνουμε πολύ εξελιγμένα πράγματα. Πήραμε στοιχεία λοιπόν από τη γραφική ροή δεδομένων, την κλασσική υπολογιστική και άλλα, για να φτιάξουμε έναν πολύ πιο εκλεπτυσμένο αλγόριθμο, ο οποίος μοιάζει κάπως με το Google.
[…]

Ερώτηση: Οι υπολογιστές, λοιπόν, ως κοινή συνισταμένη ανάμεσα στις επιστήμες και καταλύτης για την πρόοδό τους. Θεωρείτε ότι επαναπροσδιορίζει και το περιεχόμενο τους;
Απάντηση: Στο Princeton προσπαθούμε να το κάνουμε συνεχώς. Ξεκινήσαμε μια τάξη τώρα στην οποία οι φοιτητές διδάσκονται επιστήμη υπολογιστών, φυσική, χημεία και βιολογία για δύο χρόνια. Είναι δύσκολη τάξη· σα να πηγαίνεις σε δυο σχολές μαζί. Οι ιδρυτές της σχολής θεωρούσαν ότι εκπαιδεύουμε βιολόγους του 19ου αιώνα και όχι του 21ου.

Ερώτηση: Στα πανεπιστήμια μάλλον είναι φυσική η διαδικασία που περιγράφετε. Πιστεύετε πως θα αλλάξουν και ευρύτερες αντιλήψεις;
Απάντηση: Όπως η σχετικότητα και η κβαντομηχανική έκαναν τους ανθρώπους να φιλοσοφούν διαφορετικά, το ίδιο πιστεύω ότι θα κάνει και η υπολογιστική (computing). Έννοιες όπως η γνώση, η βεβαιότητα, η εμπιστοσύνη και η πειθώ θα αλλάξουν.

Θα ήταν επαρχιώτικη κουταμάρα να πιστέψει κανείς ότι, επιτέλους, το Princeton βγάζει “μορφωμένους ανθρώπους”! Λάθος. Το Princeton, όπως κάθε παρόμοιο φημισμένο πανεπιστημιακό μαγαζί, βγάζει ειδικευμένους αναλφάβητους!  Αν, όμως, έχει μια κάποια αξία η άποψη του Chazelle είναι επειδή δείχνει ότι η γνωσιολογική βάση του καπιταλιστικού κόσμου, δηλαδή το υπόβαθρο όλων των “γνώσεων” που θεωρούνται σημαντικές (και άρα άξιες να διδαχθούν) έχει αλλάξει. Και έχει αλλάξει ριζικά και αναπόδραστα. Και ενώ αυτή η ριζική αλλαγή εξελίσσεται εδώ και χρόνια, παράγοντας μηχανές, διαδικασίες και σχέσεις που γίνονται όλο και πιο καθημερινές έξω απ’ το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα, οι σωτήρες και οι οι εκσυγχρονιστές, αστείοι κλόουν σε ένα θέατρο του οποίου την υπόθεση είναι ανίκανοι να κατανοήσουν, καλπάζουν πάνω στα κατά φαντασίαν άλογά τους. Οι έλληνες σωτήρες και εκσυχρονιστές είναι απλά απ’ τους πιο συντηρητικούς και μαφιόζους ανάμεσα στη διεθνή των κομπιναδόρων της εκπαίδευσης. Κάποιοι, κάποτε, θα πρέπει να έχουν το θάρρος να τους ξεβρακώσουν εντελώς και χωρίς έλεος.
Εν τω μεταξύ, η αλγοριθμοποίηση παραδοσιακών “ανθρωπιστικών” επιστημών όπως η κοινωνιολογία ή η ψυχολογία, και η ριζική αναδιάρθρωση κοινωνικών σχέσεων και καταστάσεων όπως η βεβαιότητα, η εμπιστοσύνη ή η πειθώ, δεν είναι κομπασμοί ενός ειδικού που διαφημίζει την πραμάτειά του. Κατά καιρούς απ’ αυτές εδώ τις σελίδες  έχουμε προσπαθήσει να αναλύσουμε / ψηλαφήσουμε στοιχειωδώς εξελίξεις που αποτελούν συστατικά στοιχεία της Αλλαγής (καπιταλιστικού) Παραδείγματος εδώ και αρκετό καιρό. Δεν είναι φανταιζί και πιασάρικο όπως η βλακεία κάτι τέτοιο, είναι απλά και μόνο αναγκαίο!