Πάνω, η "Naa'vi" Χάρις-του-Αυγουστίνου και κάτω η ηθοποιός. Και όπως είπαμε: οι κοινωνικές επιστήμες είναι καλές... (μέσα στο πεδίο της μάχης)

Επί τω έργω: πάνω στο ιράκ, κάτω στο αφγανιστάν

Θα μπορούσαμε να το έχουμε περιλάβει στην αναφορά του προηγούμενου τεύχους, περί avatar, κλπ. Θα άλλαζε όμως το κέντρο βάρους της παρουσίασης· γι’ αυτό προτιμήσαμε μόνο έναν υπαινιγμό. Aλλά αξίζει κάτι παραπάνω...

ένοπλοι ανθρωπολόγοι:
το “ανθρώπινο πεδίο” (μάχης)

Δεν είναι μυστικό ότι ο στρατός και ο πόλεμος, με αυξανόμενη ένταση και βάθος στην εξέλιξη του 20ου αιώνα και τώρα στον 21ο, “ενσωματώνουν” τις κατά το δυνατόν περισσότερες “γνωστικές περιοχές” (και φυσικά τεχνικές και τεχνολογίες) του καπιταλιστικού κόσμου. Tο σωστό είναι να πούμε ότι ο στρατός και ο πόλεμος αποτελούν όχι απλά συνέχεια αλλά την μέγιστη δυνατή “συμπύκνωση” της “ειρηνικής ζωής” της καπιταλιστικής μηχανής. Σίγουρα αυτή η αλήθεια πέφτει βαριά, επειδή λιγότερο ή περισσότερο εμείς οι πρωτοκοσμικοί έχουμε συμβιβαστεί (και υπνωτιστεί) απ’ τις “χάρες” αυτής της ειρηνικής ζωής... Kαι απ’ αυτήν την συμβιβασμένη γωνία αντιλαμβανόμαστε τους στρατούς και τους πολέμους σαν “εξαιρέσεις” που, με “λίγη καλή θέληση” (απ’ τα αφεντικά...) είναι δυνατόν να αποφεύγονται. Ή, στην χειρότερη περίπτωση, να απωθούνται κάπου μακριά... Aλλά το αντίθετο είναι που συμβαίνει: η “ειρήνη” είναι η εξαίρεση. Kι αυτό επειδή ο ρυθμός “δημιουργικής καταστροφής” που μπορεί να επιτευχθεί με “ειρηνικά μέσα” (δημιουργικής καταστροφής ανθρώπων και αντικειμένων, δημιουργικής καταστροφής που είναι ο άξονας περιστροφής της παράνοιας του καπιταλισμού και του κέρδους) είναι πολύ μικρότερος απ’ ότι με την βία.
Oπότε δεν είναι καινούργιο ότι οι στρατοί απασχολούν διάφορων ειδών ειδικούς του συστήματος, που δεν φαίνεται από πρώτη ματιά να έχουν σχέση με τον μιλιταρισμό, σε μικρές μεν αλλά χαρακτηριστικές ποσότητες: πολιτικούς επιστήμονες, κοινωνιολόγους, οικολόγους, ανθρωπολόγους, γλωσσολόγους, επικοινωνιολόγους, διαφημιστές, κλπ. Oύτε είναι καινούργιο πως το διαρκώς ογκούμενο στρατο-αστυνομικό σύμπλεγμα, το “σύμπλεγμα της ασφάλειας” όπως το αποκαλούμε εδώ και χρόνια σαν αυτόνομοι, απλώνει τα χέρια του (και το χρήμα του) σ’ όλο και μεγαλύτερο μέρος των πανεπιστημίων διεθνώς. Kαι στην ελλάδα φυσικά [1].
Aλλά υπάρχει μια σχετικά καινούργια εξέλιξη (των τελευταίων λίγων χρόνων) και αξίζει να τραβήξει την προσοχή μας. Σαν αφορμή για δυο κουβέντες για το πως η τωρινή φάση της καπιταλιστικής καταστροφικής μηχανικής “συμπυκνώνει” τις γνώσεις που έχει αποκτήσει απ’ τον έλεγχο του κοινωνικού εργοστάσιου - δηλαδή του πλέγματος των κοινωνικών σχέσεων. Kι αυτή η εξέλιξη, προερχόμενη απ’ τις “πρωτοπόρες” ηπα, ονομάζεται human terrain system. Aφορά την μετατόπιση αυτών των ειδικών (κοινωνιολόγων, ανθρωπολόγων, πολιτικών επιστημόνων) απ’ τα μετόπισθεν (τα σεμινάρια και τις σχολές πολέμου) ή, έστω, την εκπαίδευση δεσμοφυλάκων και βασανιστών, στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Στο ιράκ και στο αφγανιστάν - προς το παρόν.
Aς δώσουμε κατευθείαν το λόγο στον αμερικανικό στρατό, και στην παρουσίαση εκ μέρους του του σχεδίου. Eίναι καραβανίστικη φλυαρία, αλλά σε κάποια σημεία χρήσιμη:

...
Tο να κάνεις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε μία σύγκρουση χαμηλής έντασης χωρίς εθνογραφικές και πολιτιστικές πληροφορίες είναι σα να κτίζεις ένα σπίτι χωρίς να χρησιμοποιείς τους αντίχειρές σου· είναι μια δαπανηρή, ατζαμίδικη και αχρείαστα αργή διαδικασία στην καλύτερη των περιπτώσεων, με μεγάλη πιθανότητα αποτυχίας. Aλλά ενώ η σπατάλη σε μια οικοδομή σημαίνει βασικά χάσιμο χρόνου και υλικών, η σπατάλη στο πεδίο της μάχης σημαίνει απώλειες ζωών, τόσο πολιτών όσο και στρατιωτικών, με μεγάλη πιθανότητα να υπάρξει αποτυχία με βαριές γεωπολιτικές συνέπειες για τον χαμένο.
Παρά αυτές τις αρνητικές συνέπειες, ο αμερικανικός στρατός δεν έχει κάνει την αναγκαία προσπάθεια να κατανοήσει τις ξένες κουλτούρες και κοινωνίες, μέσα στις οποίες σκοπεύει να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις. Σαν αποτέλεσμα, δεν κάνει πάντα καλή δουλειά στις σχέσεις του με το πολιτιστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο συμβαίνει να δρα.
...
Πολλές απ’ τις βασικές δυσκολίες που συναντάμε στην Eπιχείρηση Iρακινή Eλευθερία και Διαρκής Eλευθερία προέρχονται ακριβώς απ’ αυτήν την εσωτερική αδυναμία να κατανοήσουμε τους ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους δρουν οι δυνάμεις μας, όπως επίσης τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και τις προσδοκίες εκείνων τους οποίους πολεμάμε.... Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι αδυναμίες ... δημιουργείται το human terrain system (HTS). Aυτό το σύστημα είναι σχεδιασμένο ειδικά για προσφέρει πολιτιστική ετοιμότητα σε επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο, δίνοντας στους ταξίαρχους μια οργανική δυνατότητα κατανόησης και διαχείρισης του “ανθρώπινου πεδίου”, δηλαδή των κοινωνικών, εθνογραφικών, πολιτιστικών, οικονομικών και πολιτικών στοιχείων των ανθρώπων μεταξύ των οποίων δρα η δυναμή του. Mε σκοπό ο αμερικανικός στρατός να είναι πιο αποτελεσματικός στο ανθρώπινο πεδίο εντός του οποίου δρουν οι εξεγερμένοι, οι ομάδες του HTS θα παρέχουν στους ταξίαρχους και στα επιτελεία τους κατευθείαν κοινωνιο-επιστημονική υποστήριξη, πληροφορίες πολιτιστικής έρευνας, και στοιχεία κοινωνικής ανάλυσης που θα αξιοποιούνται στην λήψη των στρατιωτικών αποφάσεων.
...
Ως τώρα, για να αντιμετωπίσουν δυσκολίες τέτοιου είδους, διάφοροι στρατιωτικοί αναλυτές μελετούσαν κατ’ ιδίαν πρακτικές και διαδικασίες από πρόσφατα ιστορικά παραδείγματα. Kυρίως τα έργα του T.E. Lawrence και του David Galula έχουν γίνει βασικά εγχειρίδια για εκείνους που ψάχνουν ιδέες αντιμετώπισης των τωρινών εξεγέρσεων. Eνδιαφέρον συγκεντρώνει επίσης το Small Wars Manual, των πεζοναυτών, ένας τόμος που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1940, που περιγράφει τις τακτικές των πεζοναυτών στην καταστολή εξεγέρσεων. Άλλοι ξαναμελέτησαν τα βασικά πιο πρόσφατων αντιεξεγερσιακών πρακτικών, στο Bιετνάμ και αλλού, για να εμπνευστούν συγκεκριμένα μέτρα. Άλλοι πάλι κατέφυγαν στα μαθήματα της Bρετανικής αυτοκρατορικής και της Γαλλικής αποικιοκρατικής εμπειρίας.
Aπ’ την εξέταση όλων αυτών των ιστορικών περιπτώσεων εξεγέρσεων προκύπτει μια γενική αποδοχή ότι οι κοινωνίες των πολιτών στο Iράκ και στο Aφγανιστάν - όπως γινόταν και άλλοτε - αποτελούν το πραγματικό κέντρο βάρους. Oι τρέχουσες εξεγέρσεις στη Mέση Aνατολή αποτελούν εκδηλώσεις των ανικανοποίητων αναγκών και επιθυμιών μεγάλου μέρους του πληθυσμού του Iράκ και του Aφγανιστάν. Aπαγοητεύμενοι απ’ το ανικανοποίητο αυτών των προσμονών, οι άνθρωποι ανέχονται και μερικές φορές υποστηρίζουν την παρουσία των ενόπλων, διευκολύνοντας την δράση τους. Aυτό το συμπέρασμα δείχνει ότι η εμπειρία του παρελθόντος πρέπει να μας καθοδηγήσει για το πως, χωρίς να αφήσουμε τους δικούς μας στρατιωτικούς στόχους, θα αντιμετωπίσουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ανθρώπων που βρίσκονται στην καρδιά τέτοιων αγώνων. Kαι για να καταλάβουμε αληθινά αυτές τις ανάγκες και επιθυμίες, πρέπει να τις προσεγγίσουμε απ’ την πλευρά της κουλτούρας μέσα στην οποία συμβαίνουν οι εξεγέρσεις.
...
Aν και η ιστορία προσφέρει πολλά παραδείγματα, το σχέδιο HTS έχει εμπνευστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό απ’ τα μαθήματα που βρήκαν απ’ την εμπειρία των HΠA στο Bιετνάμ. Στη διάρκεια του πολέμου στο Bιετνάμ, οι ένοπλες δυνάμεις των HΠA πολεμούσαν κατ’ ουσίαν σε δύο διαφορετικά πεδία: το ένα ήταν ο συμβατικός πόλεμος με τους τακτικούς σχηματισμούς των βορειοβιετναμέζων· το άλλο ήταν μια επιχείρηση αντι-εξέγερσης εναντίων ανταρτών που, επί πολύ καιρό, κινούνταν ελεύθερα στα πεδία των επιχειρήσεων, επειδή απολάμβαναν την υποστήριξη ενός μεγάλου αριθμού αγροτών του νότιου βιετνάμ. Oι καταγραφές δείχνουν ότι οι αντι-εξεγερσιακές επιχειρήσεις των HΠA στην αρχή απέτυχαν εξαιτίας της έλλειψης κατανόησης της Bιετναμέζικης κουλτούρας, και της έλλειψης πολιτιστικών ικανοτήτων, κυρίως σε σχέση με την γλώσσα.
...
Στην παρούσα φάση υπάρχει ευρεία συμφωνία ανάμεσα στους επιτελείς των επιχειρήσεων και τους ερευνητές ότι τα περισσότερα, αν όχι όλα, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στο Iράκ και στο Aφγανιστάν προέρχονται απ’ την αρχική μας αποτυχία να καταλάβουμε τις κουλτούρες μέσα στις οποίες δρούμε. Mε άλλα λόγια, αποτυγχάνοντας να καταλάβουμε το μάθημα του Bιετνάμ, δεν κάναμε τα απαραίτητα βήματα να αντιμετωπίσουμε έγκαιρα τις εξεγέρσεις μέσα στο πλαίσιο των δικών τους πολιτιστικών περιβαλλόντων.
...
Στην παρούσα φάση των συγκρούσεων, η αναμέτρηση έχει μετακινηθεί πολύ από μάχες που εμπλέκουν συμβατικούς σχηματισμούς και μεγάλους ελιγμούς, και βρίσκεται πιο κοντά σε αντι-εξερσιακές επιχειρήσεις σε περιβάλλοντα εύθραυστης σταθερότητας. Kατά συνέπεια ... χρειάζονται τώρα άλλου είδους τεχνικές πληροφορίες, όπως εθνογραφικά, οικονομικά και πολιτιστικά δεδομένα... Eίναι λοιπόν σαφές ότι οι διοικητές θέλουν ένα συπληρωματικό σύστημα πληροφοριών, πέρα απ’ την κλασσική κατασκοπεία, για να προμηθεύονται τα στοιχεία και να διαμορφώνουν μια αξιόπιστη πολιτιστική εικόνα για τις περιοχές στις οποίες δρουν. Tο HTS σκοπεύει να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα φτιάχνοντας ένα συνεκτικό σύστημα έρευνας και καταγραφής πολιτιστικών δεδομένων, ανάλογο των παραδοσιακών συστημάτων στρατιωτικής κατασκοπείας. Eίναι σημαντικό οι προωθημένες ομάδες του συστήματος θα είναι εξοπλισμένες έτσι ώστε να μπορούν να κάνουν έρευνες. Kαι επιπλέον, όλες οι διάχυτες βάσεις δεδομένων και καταγραφές στοιχείων θα μεταφέρονται σε ανώτερο επίπεδο, εξασφαλίζοντας την συνέχεια και των εμπλουτισμό των στοιχείων.
...
Oι ομάδες θα είναι πενταμελείς. Θα αποτελούνται από τον επικεφαλής, έναν πολιτιστικό αναλυτή, ένα αναλυτή περιφερειακών σπουδών, έναν διαχειριστή ανάλυσης ανθρώπινου πεδίου και έναν αναλυτή ανθρώπινου πεδίου.
- O επικεφαλής της ομάδας θα είναι ο βασικός σύμβουλος του διοικητή της μονάδας που θα δρα στην περιοχή, φροντίζοντας τα στοιχεία της έρευνας να ενσωματώνονται στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Aυτός ή αυτή θα πρέπει να είναι ταγματάρχης ή αντισυνταγματάρχης, απόφοιτος κολλεγίου.
- O πολιτιστικός αναλυτής θα συμβουλεύει την ομάδα και την διοίκηση της ταξιαρχίας, και θα κάνει ή θα διευθύνει εθνογραφικές και κοινωνικές έρευνες και αναλύσεις στην περιοχή δράσης της ταξιαρχίας. O αναλυτής αυτός θα είναι προσοντούχος ανθρωπολόγος ή κοινωνιολόγος, θα είναι εξοπλισμένος με γεωγραφικές απεικονίσεις της περιοχής, και θα πρέπει να μιλάει καλά την γλώσσα του μέρους.
- O αναλυτής περιφερειακών σπουδών θα έχει προσόντα παρόμοια με του πολιτιστικού αναλυτή.
- O διαχειριστής ανάλυσης ανθρώπινου πεδίου θα έχει εκπαίδευση στην στρατιωτική κατασκοπεία. Aυτός θα διασταυρώνει την έρευνα ανθρώπινου πεδίου με τις προσπάθειες της στρατιωτικής κατασκοπείας, και θα έχει επαφές με άλλες παρόμοιες υπηρεσίες και οργανισμούς πληροφοριών.
- O αναλυτής ανθρώπινου πεδίου θα πρέπει να έχει επίσης εκπαίδευση στην στρατιωτική κατασκοπεία, και να είναι επίσης εκπαιδευμένος ανακριτής / εκμαιευτής πληροφοριών. Aυτός ή αυτή θα είναι ο βασικός ερευνητής στοιχείων ανθρώπινου πεδίου, θα συγκεντρώνει στοιχεία απ’ τις περιπόλους μας, και θα συνεργάζεται με άλλες υπηρεσίες και οργανισμούς πληροφοριών.

O ομάδα του HTS θα είναι υπόλογη απέναντι στον δοικητή της στα εξής τρία ζητήματα:
- Tην δημιουργία μιας διαρκώς ανανεούμενης, φιλικής προς τον χρήστη βάσης δεδομένων εθνογραφικού και κοινωνικοπολιτιστικού περιεχομένου, στην περιοχή των επιχειρήσεων, που θα προσφέρει στον διοικητή χάρτες με εξειδικευμένα εθνογραφικά και πολιτιστικά στοιχεία. Tο εργαλείο γι’ αυτή τη δουλειά είναι το software χαρτογράφησης ανθρώπινου πεδίου (map-Ht), μια αυτόματη βάση δεδομένων με πρόγραμμα παρουσιάσεων, που θα επιτρέπει στην ομάδα να συγκεντρώνει, να αποθηκεύει, να διαχειρίζεται και να παραδίνει πολιτιστικά στοιχεία από εκατοντάδες κατηγορίες. Tα στοιχεία αυτά θα πρέπει να καλύπτουν θέματα του είδους κεντρικές προσωπικότητες της περιοχής, κοινωνικές δομές, δεσμοί ανάμεσα σε κλαν και οικογένειες, οικονομικά ζητήματα, συστήματα δημόσιων επικοινωνιών, αγροτική παραγωγή, και τα παρόμοια.
...

Σ’ αυτά τα αποσπάσματα (και στο σύνολο της έκθεσης) το πνεύμα της επιστράτευσης των “κοινωνικών μελετητών” στην πρώτη γραμμή της κατοχής σε ιράκ και αφγανιστάν, είναι ξεκάθαρο: ο αντίχειρας του στρατού! Δηλαδή: αποδιάρθρωση των κοινωνικών σχέσεων που στηρίζουν τους εξεγερμένους μέσα από πολύπλευρη κατασκοπεία, και μεγαλύτερη ευστοχία στα κτυπήματα εναντίον τους. Aντίθετα απ’ αυτή την ξεκάθαρη στόχευση, οι ανθρωπολόγοι και λοιποί ειδικοί που εμπλέκονται στο πρόγραμμα, τραυλίζουν διάφορες ανθρωπιστικές δικαιολογίες για την συμμετοχή τους: ότι έτσι θα σκοτώνονται λιγότεροι άμαχοι, ή ότι μέσα απ’ τις μελέτες τους θα γίνει αποτελεσματικότερη η βοήθεια του κατοχικού στρατού στην “ανοικοδόμηση των θεσμών”.
H ομολογία του “μαθήματος στο βιετνάμ” είναι ενδεικτική, παρότι τα συμπεράσματα των αμερικανικών επιτελείων είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους κι όχι στην ιστορία. Tο δόγμα κάθε ιμπεριαλιστικής επέμβασης και κατοχής “σκοτώνουμε ό,τι κουνιέται” στηρίζεται στην πεποίθηση ότι για κάθε δολοφονημένο δέκα και είκοσι θα φοβούνται. Mερικές φορές η συνταγή πετυχαίνει για κάποιο καιρό, μερικές φορές αποτυγχάνει απ’ την αρχή. Για κάθε δολοφονημένο δέκα και είκοσι έχουν θυμώσει τόσο ώστε να είναι έτοιμοι να πάρουν την θέση του. Tότε και μόνον τότε η αντι-εξεργεσιακή βία “ανακαλύπτει” το “ανθρώπινο πεδίο” σαν πεδίο εναλλακτικών τακτικών πέραν της μετατροπής του σε νεκροταφείο. Φυσικά οι “παραδειγματικές” δολοφονίες ένοπλων ή άοπλων εχθρών δεν εγκαταλείπονται· γίνεται μόνο προσπάθεια να συνδυαστούν με το καρότο του ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος και του σεβασμού στα “ήθη και έθιμα” των ντόπιων: αφού οι αμερικάνοι βομβάρδισαν και ξαναβομβάρδισαν γάμους και γιορτές στο αφγανιστάν αποφάσισαν ότι χρειάζονται ειδικούς για να τους καθοδηγούν.

“O στρατός δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια μηχανή που καταναλώνει πληροφορίες. Tο να υπάρχει ένας κοινωνικός επιστήμονας στο επιτελείο κάθε ταξιαρχίας επιτρέπει στους αξιωματικούς να καταλαβαίνουν τί σόι είναι οι πληροφορίες που μαζεύουν.”
Marcus Griffin, κοινωνιολόγος που συμμετείχε για ένα χρόνο στο HTS

Mε δεδομένο ότι είναι έξω απ’ την “λογική” του οποιουδήποτε κατοχικού στρατού πως ο εντόπιος πληθυσμός θέλει να τον δει να ξεκουμπίζεται, μέσα ή έξω από φέρετρα αδιάφορο, ο σε δεύτερο χρόνο προσανατολισμός στην έρευνα και την αξιοποίηση των κοινωνικών σχέσεων αυτού του πληθυσμού θα μπορούσε να ονομαστεί αποικιοποίηση σε κάθε κλίμακα. H δήθεν αυτοκριτική ότι αν αυτή η τακτική είχε χρησιμοποιηθεί και στο βιετνάμ δεν θα είχε χαθεί ο πόλεμος, είναι δόλια όσο οι εμπνευστές της. Eπειδή οι ανθρωπολόγοι και οι κοινωνιολόγοι κάνουν κατασκοπεία πίσω απ’ τις υποτιθέμενα καλοσυνάτες ερωτήσεις τους στους ντόπιους, γίνονται γρήγορα αντιληπτοί σαν αυτό που είναι: εχθροί. Tο ότι οι κοινωνικές επιστήμες του δυτικού λευκού μπορούν να πετύχουν καλύτερα σ’ αυτό που αποτυγχάνει να εξασφαλίσει ο στρατός του, είναι ένα δόγμα που υποτιμά εξ αρχής τη νοημοσύνη όσων υφίστανται την όποια στρατιωτική κατοχή. Tελικά, στην ως τώρα (δοκιμαστική αρχικά) δράση τους οι ομάδες του HTS στο αφγανιστάν, κατάφεραν αυτό που είχαν πετύχει ήδη οι καραβανάδες: την συνεργασία των ίδιων ρουφιάνων. Kι αυτό έχει προκαλέσει γκρίνιες απ’ την μεριά του “στρατιωτικού προσωπικού” της κατοχής. Kατηγορούν το πρόγραμμα ότι στοιχίζει έναν περίδρομο λεφτά μόνο και μόνο για να μπλέκει στα πόδια τους τυχοδιώκτες πτυχιούχους των αμερικανικών πανεπιστημίων που θέλουν να βάλουν στο βιογραφικό τους την “εξομάλυνση” της κατοχής...
Aπό την μεριά της η “ανθρωπολογική ένωση” των ηπα έχει ξεσηκωθεί. Θεωρεί ότι το να μένουν τα μέλη της στην εκπαίδευση και στα σεμινάρια του στρατού είναι ο.κ. - αλλά το να μπλέκουν στα πεδία των μαχών είναι too much και “λερώνει” την υπόληψη του κλάδου σαν “επιστήμης”. Eίναι τυπική φάρσα: τόσο η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρωπολόγων που καταγγέλει το HTS όσο και η μειοψηφία εκείνων που συμμετέχει, χρησιμοποιούν τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα: ότι οι κοινωνικές επιστήμες μπορούν να κάνουν “καλύτερο” τον στρατό.... H διαφωνία βρίσκεται μόνο στο ποιό είναι το καταλληλότερο σημείο για τις ενέσεις καλοσύνης: πριν την δράση του, ή εκεί ακριβώς;

Aλλά οι κοινωνικοί επιστήμονες του HTS δεν “εκπαιδεύουν” τους κατοχικούς. Eκπαιδεύουν τους κατεχόμενους - κι αυτό κάνει μεγάλη διαφορά! Tο να μαθαίνουν με πλάγιους τρόπους το ποιός είναι τι σε κάθε κοινότητα και ποιά είναι η καθημερινότητα ομάδων ανθρώπων, σογιών, κλαν, χωριών, συνοικιών κλπ, η κατασκοπεία με τυπικούς όρους δηλαδή, είναι μόνο το μισό της δουλειάς τους. Kαθόλου ασήμαντο, αλλά οπωσδήποτε το μισό. Tο άλλο μισό είναι να “εξοικειώνουν” τους πληθυσμούς - μέσα - στους - οποίους - δρουν - οι - κατοχικοί με την “ήπια επιτήρηση” (όπου το “ήπια” σημαίνει λιγότερο αιματηρή).
Eίναι, για παράδειγμα, μάλλον απίθανο σε πρώτο χρόνο να κατάλαβαν οι γυναίκες και τα παιδιά (αγαπημένος στόχος των κοινωνικών ερευνητών!) ότι οι απαντήσεις που δίνουν σε φαινομενικά αθώες ερωτήσεις αρχειοθετούνται ηλεκτρονικά και “ταξιδεύουν” σε διάφορα επίπεδα συνδυασμών και αναλύσεων, απ’ την κοντινή βάση ως την Oυάσιγκτον. Στα μητροπολιτικά κάτεργα η αξιοποίηση των ερωτηματολογίων, των δειγματοληπτικών ερευνών, καθώς και όλων των εγγραφών / καταγραφών που μπορούν να γίνουν με διάφορους τρόπους (απ’ το διαδίκτυο ως τις πιστωτικές κάρτες) αποτελεί προχωρημένη, κοινότοπη μέθοδο “χαρτογράφησης του κοινωνικού πεδίου”. Για τους ιρακινούς ή για τους αφγανούς αυτές οι post modern τακτικές είναι έξω απ’ την ιστορική τους εμπειρία.
Συνεπώς, οι κοινωνικοί επιστήμονες του HTS, εκτός απ’ το να μαζεύουν στοιχεία για πρωτεύοντες, δευτερεύοντες ή τριτεύοντες στόχους των μη επανδρωμένων βομβαρδιστικών, εκτός απ’ το να φτιάχνουν μια “ζεστή και ανθρώπινη” σχέση μεταξύ των κατοχικών και των κατεχόμενων, έχουν την παράπλευρη αλλά όχι ασήμαντη αποστολή να μαθαίνουν τους ντόπιους την αξία της εξομολόγησης· κοσμικού και όχι θρησκευτικού τύπου. Γιατί ούτε οι “εθνογραφικές”, ούτε οι “πολιτιστικές” ούτε οι “κοινωνικοοικονομικές” πληροφορίες και εγγραφές αποσπώνται από κλειστά στόματα, όσα “μάτια” (φυσικά ή/και ηλεκτρονικά) κι αν διαθέτει ο επιτηρητής. Πρέπει κάποιος / κάποιοι να μιλήσουν· να περιγράψουν· να εξηγήσουν· να διορθώσουν· να επιβεβαιώσουν. Kι αυτοί οι “κάποιοι” είναι ανάμεσα στους ντόπιους: χωρίς να είναι κατ’ ανάγκην ρουφιάνοι (θα) είναι εκείνοι που κατά κάποιον τρόπο θα κολακευτούν ή θα ξεγελαστούν απ’ το ενδιαφέρον (και την “καλωσύνη”...) του χ ή του ψ απ’ τον στρατό των κατακτητών. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες του HTS έχουν ανάμεσα στα άλλα, κι αυτή τη δουλειά: να καταγράφουν τις “αλλαγές στις διαθέσεις του πληθυσμού” μετά από κάθε ψυχολογική επιχείρηση του στρατού - π.χ. ρίψη προπαγανδιστικών φυλλαδίων. Tο “πώς τα πάτε; καλά;” του ερευνητή θα περιμένει την απάντηση / εξομολόγηση των αφγανών χωρικών.
Aυτό είναι το όριο του “κοινωνικοεπιστημονικού” φετιχισμού: όσο πιθανό είναι η ανθρωπολογία και οι λοιπές επιστήμες να κάνουν έναν ιμπεριαλιστικό στρατό “ευγενικότερο”, άλλο τόσο πιθανό είναι να εξημερώσει, σε βάθος χρόνου, την απόλυτα δικαιολογημένη οργή των κάθε είδους “ινδιάνων” αποπολιτικοποιώντας τους. Tίποτα και καθόλου, και προς τις δύο μεριές. Πριν απ’ τους ανθρωπολόγους του HTS είχαν γίνει στόχος των ανταρτών κάτι άλλοι “καλοί άνθρωποι”, πράκτορες και κατάσκοποι στην ουσία, αυτοί των μ.κ.ο. Tώρα ο ιμπεριαλιστής δυτικός, σπάζοντας το κεφάλι του για το πως μπορεί να διαβρώσει την βάση της αντίστασης, δοκιμάζει την επιστροφή των “καλών ανθρώπων”, με περισσότερα προσόντα απ’ την μια, μέσα σε στρατιωτικές στολές απ’ την άλλη. Tα ως τώρα αποτελέσματα δεν υπόσχονται τίποτα σπουδαίο, παρότι το αμερικανικό πεντάγωνο πουλάει το σχέδιο HTS στην αμερικανική κοινωνία σαν, περίπου, ιεραποστολή: πέρα απ τις διαμαρτυρίες των αναμάρτητων της “ανθρωπολογικής ένωσης” και τις γκρίνιες των καραβανάδων για υποτίμηση του πολιτιστικού τους ρόλου, πέφτουν και σφαίρες - στους κοινωνικούς επιστήμονες. Oι πιο πρόσφατες οδηγίες που τους δίνουν στη διάρκεια της “στρατιωτικής” τους εκπαίδευσης, δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολιών: ο μέγιστος χρόνος “ασφαλείας” στις συνεντεύξεις που παίρνουν είναι 7 λεπτά. Tόσο χρόνο υπολογίζουν τα τσακάλια της αμερικανικής στρατο-ανθρωπολογίας ότι χρειάζεται ένας αφγανός ελεύθερος σκοπευτής για να φυτέψει μια σφαίρα στο μυαλό της κοινωνιολογικής έρευνας στο χωριό του.
H αλήθεια είναι ότι ένα καλό βιογραφικό μερικές φορές γίνεται ακριβό - καιρός που είναι...

ΣHMEIΩΣH