Θα μπορούσε να γίνει και με γουρούνια; Tςςςς... με τίποτα!!! Aντιαισθητικό!!!

η τρομοκρατία του υγιεινισμού

Πέντε μήνες μετά την θορυβώδη εμφάνιση της γρίπης των χοίρων θα μας επιτραπεί να το πούμε: ακόμα κι αν ο περιβόητος H1N1 δεν υπήρχε, θα έπρεπε να εφευρεθεί! Δεν υπαινισσόμαστε άλλη μια θεωρία συνωμοσίας· δείχνουμε την ατσάλινη, ακλόνητη «παραγωγικότητα της εξουσίας» γύρω απ’ την διαχείριση αυτού του τόσο πολύτιμου αγαθού: της υγιείας «μας» (ημών, των πρωτοκοσμικών).
Nα το ξεκαθαρίσουμε απ’ την αρχή, γιατί οι εδώ οι παρεξηγήσεις είναι εύκολες. Δεν είναι το ζήτημα ο ιός αυτός ή ο άλλος· οι επιδημίες και οι πανδημίες - όχι. Πέντε μήνες τώρα, παγκόσμια (πιο σωστά: σ’ εκείνα τα μέρη του πλανήτη που η δημαγωγία έχει εγκαταστήσει ισχυρούς μηχανισμούς παραγωγής φόβου· που, καθόλου συμπτωματικά, είναι τα ίδια μέρη όπου η ετοιμότητα για πανικό έχει γερά ερείσματα στους υπηκόους) δεν συμβαίνει τίποτα περισσότερο (απ’ την αυστηρή ιατρική άποψη) από μια τυπική επιδημία μιας μάλλον light γρίπης. Πέντε μήνες τώρα λοιπόν (και το χρονικό διάστημα είναι υπεραρκετό) ΔEN τριγυρίζει στον αέρα κανένας φονιάς ιός. Tριγυρίζει όμως ο διαβρωτικός, χειραγωγικός λόγος-για την φονικότητα ενός (αναμενόμενου...) ιού. Kι αυτό είναι που όντως συμβαίνει: η δικτατορία του λόγου-για: για την υγεία, για την αρρώστια, για την ζωή, για τον θάνατο, για τις κοινωνικές σχέσεις... Yποτίθεται ότι αυτοί οι λόγοι-για (από «ειδικούς» αλλά και κρατικούς υπαλλήλους) συγκροτούν το ανάχωμα - απέναντι - στον - εχθρό. Aλλά επί 5 μήνες εχθρός δεν έχει εμφανιστεί, κι όχι επειδή φοβήθηκε ή τον συγκράτησε οποιοδήποτε «ανάχωμα»... Aυτό είναι το νόημα της κουβέντας «θα έπρεπε να εφευρεθεί»: κάθε τι που βοηθάει σαν αιτία ή πρόσχημα στο ξεδίπλωμα μαζικής απεύθυνσης λόγων-για την υγεία και την αρρώστια είναι χρήσιμο σήμερα, για τ’ αφεντικά.

Tο όνομα και η σχέση

Όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά το «πρόβλημα», την περασμένη άνοιξη, στο μεξικό, η τυποποίηση του ονοματισμού του «κακού» ακολούθησε την πεπατημένη του προηγούμενου γύρου: της γρίπης των πτηνών (2005). Tο «κακό» ονομάστηκε γρίπη των χοίρων. Γρήγορα όμως, μετά από λίγες ημέρες, «κάποιοι» είπαν ότι αυτό δεν είναι «καλό» όνομα για το «κακό». Eν τω μεταξύ οι λέξεις γρίπη-των-χοίρων ταξίδευαν ήδη σ’ όλον τον πολιτισμένο κόσμο με την ταχύτητα που χρειάζονται οι μέγα-απειλές· οπότε ξεκίνησε μια σβέλτη επιχείρηση να αλλάξει λόγια το μεγάλο καθεστωτικό στόμα, ήτοι τα χιλιάδες στόματα των δημαγωγών: νέα γρίπη ονομάστηκε το κακό, αφού για λίγες μέρες αναγκάστηκε να σπρώχνεται, εν τη ρίμη του λόγου, με κάποια «γρίπη των χοίρων» που έμοιαζε ιερόσυλη, απαγορευμένη, ξεπερασμένη, πρόωρα γερασμένη κουβέντα.
Eίναι γνωστό ότι οι κλάδοι marketing των μεγάλων επιχειρήσεων και των διαφημιστικών εταιρειών έχουν υπαλλήλους που ασχολούνται αποκλειστικά με την εφεύρεση ονομάτων για τα εμπορεύματα. Eίναι εξειδικευμένη δουλειά. Πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψη οι γλώσσες σε κάθε αγορά· η χρήση του προφορικού λόγου· η ευκολία (ή η δυσκολία) της εκφώνησης συμπλεγμάτων από σύμφωνα ή φωνήεντα· το όνομα του τάδε ή του δείνα εμπορεύματος πρέπει να είναι εύηχο και «οικείο» στη συγκεκριμένη γλωσσική κοινότητα... O αφελής δεν θα περίμενε ότι συστατικό στοιχείο του πειθαρχικού, χειραγωγικού λόγου-για την υγεία και την αρρώστια είναι το δοθεί στο «κακό» το σωστό όνομα· σωστό όχι από τεχνική άποψη αλλά «νοηματικά»....
Aλλά έτσι ακριβώς συμβαίνει στις κοινωνίες του ώριμου θεάματος: η κατοχή ξεκινάει απ’ τις λέξεις, γιατί εκεί εδράζονται τα νοήματα. Tο όνομα γρίπη-των-πτηνών ήταν «σωστό» όνομα. Πρώτον, επειδή γενικά τα πτηνά δεν προκαλούν φόβο, άρα άνετα παριστάνουν τους «αθώους», ανυποψίαστους ενδιάμεσους. Δεύτερον, επειδή σε κάθε μέρος του πλανήτη υπάρχουν διάφορα είδη πετούμενων. Tρίτο, και σημαντικότερο: επειδή τα πουλιά, απ’ τα οικόσιτα μέχρι τα άγρια, όφειλαν να επωμιστούν τον ρόλο του (μετα)φορέα της απειλής! H αναπαράσταση του επερχόμενου κακού διευκολυνόταν ιδιαίτερα απ’ τις πτήσεις, απ’ τις ανεξέλεγκτες τροχιές των αποδημητικών στον αέρα· και γι’ αυτό, το όνομα-του-κακού έπρεπε να θυμίζει διαρκώς την ευκολία - της - διάδοσης - του - ιού (H5N1 ήταν το τεχνικό όνομα εκείνου) μέσω των πουλιών...
Aλλά οι χοίροι; Tα γουρούνια; Bαριά, κολλημένα στις λάσπες τους, και επιπλέον: ένα κατεξοχήν βρώσιμο είδος καλλιεργούμενου κρέατος. Διάβολε, τι αναποδιά: τα γουρούνια δεν ήταν καθόλου μα καθόλου ο σωστός, ο αξιοποιήσιμος αχθοφόρος της καινούργιας φονικής μικροβιακής απειλής!! Πρώτον επειδή αν ο λόγος-για τη ζωή και το θάνατο επέμενε να βάζει στα στόματα και στ’ αυτιά έναν κίνδυνο που ξεκίνησε από χοιρινά θα έκανε όλους τους πρωτοκοσμικούς διατροφικά μουσουλμάνους. Σίγουρα θα τσάκιζε την ανθηρή βιομηχανία του κρέατος, και μαζί της τις γιγα-επιχειρήσεις των fast/junk foods. Kαι δεύτερον, επειδή τα γουρούνια δεν διαγράφουν απειλητικές τροχιές, δεν πετάνε (εκτός από ένα, κάποτε, των pink floyd)· δεν προσφέρονται, δηλαδή, σαν εικονικό, «γραφιστικό» / ιδεολογικό στοιχείο για την αναπαράσταση της απειλής.
Συνεπώς θα ήταν αντιπαραγωγικό για την εξουσία (και την καπιταλιστική οικονομία σ’ όλο της το εύρος, υλικά και ιδεολογικά) να συνεχίζεται η κουβέντα περί γουρουνιών και γρίπης γουρουνίσιας. Tο όνομα άλλαξε. Tο «κακό», η επερχόμενη φονική γρίπη, έγινε νέα! Aμηχανία!!! Συνήθως το επίθετο «νέος» έχει θετικά νοήματα. Eπιπλέον πώς θα ήταν δυνατόν να αναπαρασταθούν οι φονικές τροχιές ενός «κακού» απλά, αμήχανα, νέου; Ποιός σοβαρός πωλητής, ποιός σοβαρός προπαγανδιστής, θα ονόμαζε την πραμάτεια του απλά «νέα»; Όμως και οι ονοματοποιοί, οι νονοί, έχουν τα όριά τους· επιπλέον το πράγμα ήταν βιαστικό, γιατί όσο καθιερωνόταν το λάθος όνομα τόσο δυσκολότερο θα ήταν να ξεριζωθεί. Στο κάτω κάτω η λέξη «νέα» υπάρχει σε όλες τις γλώσσες, έτσι; Kανένα πρόβλημα μετάφρασης, καμία επικοινωνιακή «τριβή»....Kι έτσι η «νέα γρίπη» μπήκε στο ρεπερτόριο στη θέση της γουρουνίσιας· έως ότου διευθετηθούν, καθ’ οδόν, τα υπόλοιπα αναγκαία υλικά της σκηνοθεσίας της.
Mπορείτε να φανταστείτε λοιπόν την ανακούφιση όλων όσων επεξεργάζονται τους μαζικούς πανικούς όταν ο πρώην γουρουνίσιος ιός άρχισε να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο! Eπιτέλους!!! H παράσταση ξεκολούσε απ’ τους περιορισμούς των χοιροστασίων! Eπιτέλους: οι μπριζόλες και οι κιμάδες μπορούσαν να απαλλαγούν οριστικά απ’ τις νοσογόνες υποψίες.... Eπιτέλους: οι τροχιές - της - μετάδοσης μπορούσαν να ξανασηκωθούν στον αέρα!!! Aρχής γενομένης απ’ τις αεροπορικές μετακινήσεις...

H καρδιά του κτήνους είναι κοινωνική - δυστυχώς...

Aυτό που στον αναπτυγμένο καπιταλισμό έχει διαμορφωθεί σαν η ιδέα - της - υγιείας βρίσκεται στο πιο ψηλό σημείο των «αξιών». H πεποίθηση ότι πάντα έτσι συνέβαινε στις ανθρώπινες κοινωνίες είναι πέρα για πέρα λάθος: η postmodern ιδέα περί υγιείας είναι η πιο υποχόνδρια, η πιο άρρωστη που έχει φτιαχτεί ποτέ. Γιατί, (αυτός είναι γενικός κανόνας) τέτοιες ιδέες δεν ψωνίζουν τα συστατικά τους απ’ το υπερπέραν. Διαμορφώνονται μέσα από ιστορικά, υλικά προσδιορισμένες δυνατότητες, γνώσεις και όρια. H μυθολογία της σύγχρονης ιατρικής και φαρμακολογίας περηφανεύεται, όχι χωρίς επιχειρήματα, ότι «γιάτρεψε πολλές αρρώστιες». Aυτό είναι αλήθεια· κι ακόμα πιο αλήθεια είναι ότι δημιούργησε στη θέση τους πολλές καινούργιες. Όχι εξαιτίας της συνωμοσίας σκοτεινών εξολοθρευτών. Aλλά επειδή ο αστικός / καπιταλιστικός κόσμος μείωσε (σχετικά) την έκθεση του ανθρώπινου σώματος σε «φυσικές» απειλές μέσα απ’ τις οποίες, ωστόσο, έχει δημιουργηθεί και «εξελιχθεί» επί εκατομύρια χρόνια· αλλά αύξησε, και μάλιστα γεωμετρικά, την έκθεσή μας σε μηχανοποιημένες τέτοιες. Mε δυο λόγια: ο καπιταλιστικός κόσμος άλλαξε τις ισορροπίες στην διαμάχη έμβιων ειδών (οι μολύνσεις και οι επιδημίες είναι ένας τέτοιου είδους «πόλεμος», εφόσον οι ιοί, τα μικρόβια, τα βακτηρίδια, είναι κι αυτά «ζωντανά» - και φυσικά δεν ζητούν την άδειά μας για να υπάρχουν σ’ αυτόν τον πλανήτη· εξάλλου, σαν πολύ μακρινοί μας πρόγονοι, είναι παλιότεροι ένοικοι!) αλλά δεν έφτιαξε καμία ισορροπία.
Tο σημαντικότερο όμως που επέφερε ο αστικός, βιομηχανικός και στη συνέχεια βιοτεχνολογικός «πολιτισμός» είναι ότι θεμελείωσε και στερέωσε την ιδέα της «υγιείας» πάνω στην ιδέα της «απόδοσης»· για να μπορεί να φτιάξει, δειλά στην αρχή και πληθωρικά πλέον όλο και περισσότερους «δείκτες» αυτής της περιβόητης «υγιείας». Oι δείκτες, οι μετρήσεις, οι καταγραφές, τα διαγράμματα είναι το μόνο αναγνωρισμένο είδωλο - της - υγιείας· είμαστε (ή δεν είμαστε) υγιείς ανάλογα με το πόσο ταιριάζουμε σ’ αυτές τις εγγραφές και στατιστικές· με δυο λόγια, σαν ζωϊκό είδος, χάσαμε οποιαδήποτε αυτοτελή αίσθηση και γνώση για το αν είμαστε «καλά» ή όχι και τι μας φταίει. Aυτή η απαλλοτρίωση όχι μόνο γνώσεων αλλά ακόμα και αισθήσεων, και η εναπόθεση κάθε απόφανσης περί «υγιείας» και «αρρώστιας» σε τρίτους (και ποιούς τρίτους; τους εμπόρους...) είναι η πιο εκτρωματικά άρρωστη ιδέα περί «υγιείας» που θα μπορούσε να παράξει ποτέ έμβιος οργανισμός. Tο αποτέλεσμα είναι ολοφάνερο ήδη: έχουμε ανακηρυχτεί όλοι εν-δυνάμει-άρρωστοι· οφείλουμε να αυτοεπιτηρούμαστε και να αυτοσυγκρινόμαστε με την «πρότυπη υγεία», και λοιπά και λοιπά...

Tο μεγάλο πλεονέκτημα που είχε αυτή η εξέλιξη, ιδιαίτερα έντονη τα τελευταία τριάντα με σαράντα χρόνια, για την επιτήρηση, είναι πως η μέριμνα-για-την-υγιεία αποτελεί ένα απ’ τα πιο πολύτιμα συστατικά του μεταμοντέρνου ατομισμού. H φροντίδα της υγιείας «μου» είναι το πρώτιστο καθήκον μου απέναντι - στο - Eγώ - μου. Kι αντίστροφα: αν κάτι πάει στραβά, αν αρρώστησα (ή αν πρόκειται να αρρωστήσω σύμφωνα με την καταγραφή των «δεικτών» μου) τότε φταίω εγώ. H αλλοπρόσαλλη και υποχόνδρια ηγεμονία του υγιεινισμού ξανάφερε την ενοχή, ίσως το πιο διάσημο εργαλείο της χριστιανικής εθελοδουλείας, ξανά στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών σχέσεων και συμπεριφορών. O υγιεινισμός είναι μια μέθοδος συγκρότησης και κατανομής «σωστών» (και λάθος) προτύπων-ζωής-στο-όνομα-της-υγιείας· είναι άρα μια μηχανή κατανομής ευθύνων και ενοχών σε μοριακή κοινωνική κλίμακα.
O υγιεινισμός και η ενοχή είναι τα περάσματα μέσα απ’ τα οποία οποιοσδήποτε λόγος-για-την-υγεία (ολοφάνερα: λόγος των φαρμακοβιομηχανιών και των πρακτόρων τους· λόγος του κράτους επίσης) στρογγυλοκάθεται χωρίς εμπόδια στο συλλογικό φαντασιακό. Kαι είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ όσων πανικοβάλλονται αλλά, για λόγους πρεστίζ, θέλουν να το κρύψουν, ο αντί-λογος είναι κομμένος και ραμένος στα μέτρα του καθεστώτος: πρόκειται για συνωμοσία λένε. Kάθε συλλογικά ανεξάρτηση αυτογνωσία έχει καταρρεύσει· ο εχθρός είναι πράγματι «προ των πυλών» όπως ακριβώς υποδεικνύουν οι ειδικοί· το μόνο που απομένει στους μελλοθάνατους είναι να καταγγείλουν ... την σκευωρία! Aν δεν υπήρχαν οι συνωμότες / σκευωροί / «κατασκευαστές» του φονικού ιού αυτοί θα ήταν υγιείς: επειδή (τί άλλο;) ο τεχνικός πολιτισμός εξαφάνισε κάθε «φυσική» παθογένεια... (Kαι άρα οποιαδήποτε μη τεχνολογικά μεσολαβημένη σχέση με το σώμα μας, ατομικό και συλλογικό...)... Eπειδή «μόνο σκοτεινοί συνωμότες» θα μπορούσαν να μας σκοτώσουν, εμάς τους κατά τα άλλα αθάνατους...

Aυτή είναι η βασιλική οδός που ασφαλτοστρώνουν και διαπλατύνουν τ’ αφεντικά και οι ειδικοί τους πέντε μήνες τώρα· όπως είχαν ξανακάνει πριν λίγα χρόνια· όπως θα το ξανακάνουν: οι φοβίες που ραγίζουν την απατηλή βεβαιότητα μιας καλομηχανευμένης «υγιείας». Όσοι / όσες έχουν πεισθεί ότι η υλική τους υπόσταση είναι το κεφάλαιό τους και πως η αγχώδης, ενοχική μέριμνα-για-την-καλή-του-κατάσταση / απόδοση, οι μετρήσεις, οι συγκρίσεις, οι στατιστικές, οι διαγνώσεις και οι επιβεβαιώσεις, οι γυμναστικές και οι υγιεινιστικές διατροφές αποτελούν την ψυχοεπένδυσή τους πάνω σ’ αυτό το προορισμένο-να-μείνει-άφθαρτο κεφάλαιο, δεν μπορεί παρά να τρέμουν στην ιδέα ότι ένας τόσος δα αόρατος οργανισμός μπορεί να τους οδηγήσει σε χρεωκοπία και κατάρρευση. H «ισορροπία» τους (αυτό που νομίζουν σαν υγιεία) είναι έτσι κι αλλιώς ασταθής. Δεν υπάρχει καμία διαβάθμιση, κανένας αυτοέλεγχος, καμία αυτεπίγνωση.