Ήταν πριν 7 χρόνια, τέτοια εποχή περίπου, Δεκέμβρης του 2007... Ωραίες εποχές - θυμάστε; Ούτε “μνημόνιο”, ούτε “δντ”, ούτε “χρέος” ούτε τίποτα. Τα μαγαζιά ήταν γεμάτα, η κατανάλωση στο φουλ, ο κυνισμός επίσης - του πολιτικού συμπεριλαμβανόμενου. Μερικοί μουρμούριζαν για ένα περίεργο “καινούργιο νόμισμα” που κυκλοφορούσε μεταξύ μικρομεσαίων επιχειρηματιών και τραπεζών: τις μεταχρονολογημένες και συχνά ακάλυπτες επιταγές. Αλλά αυτό ήταν κάτι σαν επαγγελματικό (κοινό) μυστικό: “η αγορά ήταν υπό κατάρρευση”. Η γνωστή, καπιταλιστική, και ταχέως απαπτυσσόμενη ελληνική αγορά... Δεν βαριέσαι; Αυτά δεν μετρούσαν τότε.
Οπότε όλα πήγαιναν καλά. Τόσο καλά που όσο και να ψάξετε στα ντόπια γραπτά (ή οπτικά) ντοκουμέντα εκείνης της εποχής, οποιασδήποτε προέλευσης, θα βρείτε ελάχιστα που μόνο συγκεκαλυμένα αναφέρονται σε κάποια “κρίση”. [1] Δεν θα βρείτε τίποτα που να την αναλύει! (Και μάλιστα από εργατική σκοπιά; Τι σκατά είναι αυτό, ε;)
Υπήρξε μια τουλάχιστον εξαίρεση. Καταγέλαστοι από εχθρούς και φίλους επιμέναμε σ’ αυτές εδώ οι σελίδες να υποστηρίζουμε κάτι “ακαταλαβίστικα” (έως “ανυπόστατα”...) Ούτε μας έδινε ούτε μας δίνει κάποια χαρά, έστω αναδρομικά, η τότε (και η σημερινή) επιμονή. Μόνο μια στιφή, πολύ στιφή γεύση. Εν τέλει τι γύρευε και τι γυρεύει το Sarajevo μέσα στη νύχτα των άλλων;
Ας θυμηθούμε ωστόσο - έχει την αξία της η μνήμη. Δείτε κάτι παμπάλαια ακαταλαβίστικα: τεύχος νο 16, Νοέμβρης του 2007, υπό τον τίτλο περιστρεφόμενοι σοσιαλδημοκράτες:
...
H “αξία” της σοσιαλδημοκρατίας και του ρεφορμισμού (= μεταρρυθμισμού) έγκειται στο ότι παράχθηκαν όταν υπήρχε οξυμένος ταξικός ανταγωνισμός, κι όταν το σύστημα απειλούνταν (ή έτσι φαινόταν) με επαναστατική, κομμουνιστική ανατροπή. Aπ’ το τέλος του B παγκόσμιου πολέμου μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ‘80, φοβούμενες τις εργατικές τους τάξεις, οι διάφορες εθνικές ελίτ ήταν “σοσιαλδημοκρατικές” ακόμα κι όταν ήταν δεξιές! Θυμάται άραγε κανείς στα μέρη μας το δόγμα του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού του Kαραμανλή του A, και τις κατηγορίες που μάζευε μέσα απ’ το ίδιο του το κόμμα για σοσιαλ-μανία; Ποιός; O (στις προ της χούντας χρυσές εποχές της δημοκρατίας) “πρώτος εργολάβος” της χώρας! Kι όμως: ακόμα και η “δεξιά” του τότε κράτους, όχι μόνο στην ελλάδα αλλά σε όλον τον πρώτο κόσμο, έπρεπε να είναι αρκετά “κοινωνική” (προνοιακή) αν ήθελε να προστατέψει την κερδοφορία του συστήματος από τις προλεταριακές απειλές.
Aντίστροφα, απ’ τη μέση ή το τέλος της δεκαετίας του ‘80 και ύστερα, όταν η ταχύτητα, η βία και το βάθος της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης (της “αλλαγής παραδείγματος” που λέμε εδώ...) πέτυχε να καθαρίσει τον ορίζοντα (τουλάχιστον τον κοντινό) από τις στρατηγικές προλεταριακές απειλές, ο ρεφορμισμός και η σοσιαλδημοκρατία, σαν διακριτές τακτικές εξουσίας, έγιναν περιττά στοιχεία για το σύστημα. Ποιός χρειάζεται να καταθέσει σαν “σχέδιο” την εντονότερη φορολογία των αφεντικών, για παράδειγμα, αφού μεγάλο μέρος των προλετάριων, μεταμορφωμένοι σε “φτωχούς” των μητροπόλεων, σαπίζουν απ’ έξω κι από μέσα χάρη στα drugs και στα ψίχουλα της οικονομίας του εγκλήματος;
...
Nα λοιπόν ολοκληρωμένο το ψυχόδραμα της σύγχρονης κυβερνοαριστεράς. Ξέρει (ή υποψιάζεται), όπως άλλωστε και η κυβερνοδεξιά, πως η κρίση (και η εξαθλίωση) δεν θα περιοριστεί στους πληβείους - πληβείους, στην under-class. Θα επεκταθεί, επεκτείνεται ήδη, στο περιβόητο “κοινωνικό κέντρο” - στο κέντρο της κοινωνικής ιεραρχίας: η μεγάλη μάζα των χρεωμένων στις τράπεζες, στην ελλάδα, στη γαλλία, στις ηπα, στην αγγλία, παντού, βρίσκεται εκεί, στη σπονδυλική στήλη της καπιταλιστικής ισορροπίας. Kυβερνοδεξιοί και κυβερνοαριστεροί ξέρουν ότι το χρονόμετρο μετράει ανάποδα. Oι προειδοποιήσεις είναι τακτικές και όλο πιο ανησυχητικές. Έτσι που προχωράει η αναδιάρθρωση πέφτει κυρίως στον ιδεολογικό λογαριασμό της αριστεράς το να πειραματιστεί ψάχνοντας τις φόρμουλες που θα συγκρατήσουν τα συντρίμμια (αυτά τα συντρίμμια, τα μικρομεσοαστικά) από το να εκτοξευτούν, σαν σπασμένα ελατήρια, στα μούτρα εκείνων που τα κούρντισαν μέχρι τα όριά τους. Eίναι καθήκον της αριστεράς του συστήματος να προστατεύει τα “όρια της νομιμότητας” των συμπεριφορών στις βυθιζόμενες κοινωνίες από μαζικά και ανεξέλεγκτα ξεσπάσματα· να τι πάει να πει η αριστεροσύνη της ασφάλειας!
...
Σα να είχαμε κάνει ένα άλμα τότε (το 2007) πέντε, έξι, εφτά χρόνια μπροστά... Τώρα θα έπρεπε οπωσδήποτε να κάνουμε μια συμπλήρωση (ή διόρθωση): η ελληνική κυβερνοαριστερά και οι ειδικοί της δεν ήξεραν τίποτα περί καπιταλιστικής κρίσης / αναδιάρθρωσης το 2007· και εξακολουθούν σήμερα να βρίσκονται ουσιαστικά σε άγνοια επί του θέματος, εάν κρίνει κανείς απ’ αυτά που λέγονται δημόσια. Είναι χαρακτηριστικό πως διάφορα κυβερνοαριστερά στελέχη, με φιλότιμο μεν αλλά και αυθαιρεσίες στο μυαλό τους, προσπαθούν τα τελευταία χρόνια να χρησιμοποιήσουν σαν υπόδειγμα (ή σαν πηγή έμπνευσης) για το “τι θα έπρεπε να γίνει στην καπιταλιστική ελλάδα” (όταν βρεθούν στις καρέκλες της εξουσίας) λατινοαμερικάνικες περιπτώσεις, όπως της βενεζουέλας ή της βολιβίας. Αγνοώντας (;) ότι εκείνα τα κράτη και οι αντίστοιχες κοινωνίες βρίσκονται σε εντελώς διαφορετική θέση (από ιστορική, πολιτική, ιδεολογική, ακόμα και ηθικο/πολιτιστική άποψη) μέσα στον καπιταλιστικό κύκλο συσσώρευσης / “αναπτυξης” / διανομής / κρίσης, παρότι βέβαια παραμένουν απόλυτα ενταγμένα μέσα στο γενικό και παγκόσμιο πλέγμα του. [2Το γιατί τρέχουν τόσο μακρυά, στη λατινική αμερική, χωρίς πριν να ρωτήσουν το τουρκικό κράτος μήπως έχει καμιά καλή ιδέα, είναι ένα θέμα εύκολα εξηγήσιμο. Πάντως το τουρκικό κεφάλαιο / κράτος πέρασε την δική του, “μοναχική” αλλά ισχυρότατη κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της επόμενης, με πολύ μεγάλο πληθωρισμό, αντίστοιχα μεγάλη υποτίμηση της τουρκικής λίρας, μεγάλο δημόσιο χρέος. Και κατέφυγε στη βοήθεια (και στα μέτρα) του δντ. Κάπως, όμως, τα κατάφεραν τα εκεί αφεντικά και ξεφορτώθηκαν το δντ και την βοήθειά του πριν απ’ την λήξη της “θεραπείας”. Προφανώς εφάρμοσαν ότι τους συνέφερε, το πράγμα δούλεψε, οπότε δεν χρειαζόταν άλλο “μνημόνιο” για την Άγκυρα...]
Ένα απ’ τα ειδικά προβλήματα του ελληνικού κράτους / καπιταλισμού είναι ότι ΔΕΝ δημιούργησε τις ικανές και αναγκαίες “ορθολογικές θεσμίσεις” μεσολάβησης και διοίκησης που έκαναν άλλα καπιταλιστικά κράτη, στη διάρκεια του προηγούμενου παραδείγματος, απ’ τα τέλη του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου ως την δεκαετία του ‘70. Για παράδειγμα το ελληνικό κράτος έγινε πραγματικό κράτος των κομμάτων μόλις την δεκαετία του 1980, όταν στα περισσότερα απ’ τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη (με τα οποία συμμετείχε στην τότε ε.ο.κ.) άρχιζαν ήδη, τον μετασχηματισμό αυτής της μορφής γενικής διεύθυνσης. Δεν επρόκειτο για μια απλή ελληνική “καθυστέρηση” που θα μπορούσε να ξεπεραστεί με μεταρρυθμιστικές επιταχύνσεις, όπως πίστευαν οι πιο ιδεολόγοι απ’ τους σοσιαλδημοκράτες εκείνης της περιόδου, δηλαδή οι πιο φιλόδοξοι νεωτεριστές απ’ τους τότε πασόκους. Επρόκειτο για ουσιαστική λοξοδρόμηση απ’ τις βασικές ορθολογικές γραμμές ανάπτυξης της διεθνούς καπιταλιστικής μορφής - κράτος πρόνοιας. Παρότι προς τα έξω εκείνη η ιστορικά καθυστερημένη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση (“ο λαός στην εξουσία”) λειτούργησε όντως προνοιακά και διανεμητικά, εσωτερικά επανέλαβε διευρύνοντάς τα πιο δομικά (από πολιτικο-ιδεολογική άποψη) χαρακτηριστικά του προηγούμενου ελληνικού μοντέλου (του εμφυλιοπολεμικού κράτους, του “κράτους της δεξιάς”): τον προσοδισμό, πολιτικό και όχι μόνο. [3Ο προσοδισμός δεν είναι χαρακτηριστικό αποκλειστικά του ελληνικού κράτους / κεφάλαιου. Έχει ανθήσει και ανθεί σε πολλές άλλες περιπτώσεις, αποτελώντας μια “συνηθισμένη” εκδοχή της καπιταλιστικής συσσώρευσης και της κρατικής διεύθυνσής της. Η ιταλία είναι ένα κοντινό ανάλογο παράδειγμα, και πάλι όχι το μοναδικό. Ωστόσο, όπως έχουμε καταλάβει, ο “προσοδισμός” σαν κύρια μορφή είτε της συσσώρευσης είτε της όποιας διανομής συνδέεται αργά ή γρήγορα με το οργανωμένο έγκλημα, τις δομές του και την κεντρικότητά του(ς).]
Στα τέλη των ‘80s, έγινε σαφές σε όποιον ήθελε να καταλάβει, ότι η πραγματική σοσιαλδημοκρατική μεταρρυθμιστική παρένθεση είχε κλείσει για τον ελληνικό σχηματισμό, και ότι τόσο η “εσωτερική” κίνησή του όσο και η “εξωτερική” θα γινόταν πια μέσω συγκρούσεων και συνθέσεων για τη νομή και τη δια-νομή των (πολιτικών και όποιων άλλων) προσόδων. Αν θέλει κανείς να βρει μια μόνο ακραία και κορυφαία χαρακτηριστική έκφραση / αναγνώριση αυτής της πραγματικότητας, αυτή βρίσκεται στην φράση του τότε πρωθ. (Αντρέα Παπανδρέου) όταν σχολίασε την δωροδοκία ενός υψηλότατου στελέχους της κυβέρνησής του (του Μένιου Κουτσόγιωργα) απ’ τον τότε “νέο επιχειρηματία” Γιώργο Κοσκωτά: είπαμε να κάνει ένα δώρο στον εαυτό του αλλά όχι κι έτσι! Κατά την γνώμη του τότε πρωθ. το “ανεκτό όριο” του “δώρου προς τον εαυτό” (δηλαδή της δωροδοκίας) ενός υψηλόβαθμου κυβερνητικού υπαλλήλου / υπουργού ήταν το 1 εκατομμύριο δραχμές. [4Μερικά χρόνια αργότερα, τον Μάη του 2008, το ελληνικό κράτος επίσημα πια και δια νόμου ανέβασε το “ανεκτό όριο” της δωροδοκίας στελεχών ή υπαλλήλων του στα 73.000 ευρώ (περίπου 25,3 εκατομμύρια παλιές ελληνικές δραχμές). Δεν έφταιγε γι’ αυτήν την άνοδο ο πληθωρισμός αλλά οι αυξημένες ανάγκες των δωροδοκούμενων. Αναζητείστε οπωσδήποτε την αναφορά 72.999 ευρώ τη φορά! απ’ το Sarajevo νο 20• θα κατατοπιστείτε και θα διασκεδάσετε!!!]
Συμβολικά και ουσιαστικά η “συγκυβέρνηση” (νδ - συνασπισμός) και η “οικουμενική” (νδ - πασοκ - συνασπισμός) που ακολούθησαν, στο πέρασμα απ’ την δεκαετία του ‘80 σ’ εκείνη του ‘90, επισφράγισαν και επισημοποίησαν την διακομματικότητα του πολιτικού προσοδισμού που έγινε ομαλά και φυσιολογικά ο ένας και μοναδικός κανόνας καπιταλιστικής και κρατικής λειτουργικότητας και οργάνωσης στην ελλάδα απ’ τις αρχές των ‘90s και μετά. Όχι τυχαία, απ’ την ίδια περίοδο και μετά άρχισε η γιγάντωση του οργανωμένου εγκλήματος και η κρατικοποίησή του. Που συνεχίζεται απτόητη ως σήμερα, και θα συνεχίζει χωρίς ταξικά εμπόδια εκτός εάν (φτύνοντας αίμα) η τάξη μας καταφέρει κάποτε να δημιουργήσει σοβαρά τέτοια.
η θεμελιώδης αντιστροφή
Το ξέσπασμα, ή πιο σωστά η αναγνώριση της “κρίσης” και απ’ τις εντόπιες πολιτικές βιτρίνες, την άνοιξη του 2010, βρήκε απ’ την μια μεριά παντελώς ανέτοιμες, με τα παντελόνια κατεβασμένα, τις όποιες αντικαπιταλιστικές ή/και αντικρατικές φαντασιώσεις· βρήκε όμως απόλυτα έτοιμο το ελληνικό βαθύ κράτος και τα όργανά του. Το τι έχει συμβεί από τότε και μετά υποτίθεται πως είναι γνωστό. Λέμε “υποτίθεται” επειδή γνωστές είναι οι αφελείς ή/και δόλιες ερμηνείες και παρερμηνείες· όχι η (καπιταλιστική) πραγματικότητα, σαν τέτοια. Σε κάθε περίπτωση είναι κοινά ομολογημένη απ’ όλες τις καθεστωτικές μεριές και όλους τους (εκατομμύρια!) συμφεροντολόγους ή αφελείς οπαδούς τους η κεντρικότητα του “χρέους”. Υποθέτουμε πως όσοι/όσες διαβάζετε σταθερά αυτές εδώ τις σελίδες ξέρετε πόσο απόλυτα αντίθετοι έχουμε υπάρξει, σαν εργάτες και σαν αυτόνομοι, σ’ αυτό το κόλπο.
Και πάλι μια μικρή υπενθύμιση. Μεταμφιεσμένοι για λίγο σε “φίλους του καπιταλισμού” γράφαμε πριν 14 μήνες (Sarajevo νο 77, Οκτώβρης 2013) κάτω απ’ τον τίτλο η 18η Μπρυμαίρ της ντόπιας καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης μεταξύ άλλων και τα εξής:
...
Πρέπει να θυμίσουμε ότι το περιβόητο “δημόσιο χρέος” ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΤΙΑ του “ελληνικού προβλήματος” ΑΛΛΑ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΟΥ - η έκφρασή του την τελευταία δεκαετία, οξυμένη μετά το ξέσπασμα της τελευταίας φάσης της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης / αναδιάρθρωσης.
...
Από τον τρισκατάρατο Σόιμπλε ως τους αναλυτές διεθνών σοβαρών καθεστωτικών media, αυτό είναι που λένε: με την “διάρθρωση” και την “κουλτούρα” που έχετε, σαν μαγαζί καπιταλιστικό, ω έλληνες είστε για τα μπάζα. Κι ενώ εμείς, σαν αυτόνομοι εργάτες, μπορούμε να αποδείξουμε (και έχουμε αποδείξει) ότι στο κέντρο της διαχείρισης αυτού του “χρεωκοπημένου μαγαζιού” βρίσκεται η άγρια υποτίμηση της εργασίας και ΜΟΝΟ αυτή, εκείνοι που κυβερνούν ή θέλουν να κυβερνήσουν (πάντα στο όνομα του “λαού” και για το καλό του...) θα έπρεπε να έχουν πρώτα και κύρια όχι ένα “σχέδιο διαχείρισης του χρέους” αλλά ένα “σχέδιο αποτελεσματικής καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης”, φυσιολογική συνέπεια του οποίου θα ήταν το όποιο “χρέος” να γίνει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα διαχειρίσιμο, στα μάτια “φίλων” και “εχθρών”.
...
Η τοποθέτηση του “χρέους” στο κέντρο του “ελληνικού προβλήματος”, η τοποθέτησή του στη θέση της αιτίας αντί στη θέση του αποτελέσματος, μια τοποθέτηση που έγινε με ευρύτατη διακοματική και δια-ιδελογική συμφωνία, απ’ τους φασίστες και την άκρα δεξιά ως την άκρα αριστερά και τους αναρχικούς, επέτρεψε ν’ ανθίσουν πολλά λουλούδια “λύσεων”.“Να πληρώσουμε”, “να μην πληρώσουμε τίποτα”, “να πληρώσουμε λίγο”, “να πληρώσουμε αργότερα”, “να μας πληρώσουν αυτοί πρώτα αυτά που μας χρωστάνε απ’ τον β παγκόσμιο”, “κρατείστε με μην τους σκίσω”, κλπ κλπ. Όλα αυτά ήταν η φαντασμαγορική αντιστροφή που θα έβγαζε (και έβγαλε) έξω από κάθε συζήτηση και κάθε πολεμική το βασικό, το ουσιαστικό ζήτημα: την ιστορική δομή του ελληνικού κράτους και κεφάλαιου, την ιστορική λειτουργία της καπιταλιστικής συσσώρευσης στην ελλάδα, την θέση της εκμετάλλευσης (όλο και πιο άγριας σε μεγάλες περιοχές) της εργασίας μέσα σ’ αυτό το μοντέλο. Ό,τι κι αν έχουν πει οι δημαγωγοί και οι οπαδοί τους για το περιβόητο “χρέος” έχουν αποφύγει όπως ο διάολος το λιβάνι να ομολογήσουν το προφανές: αυτά τα δάνεια ήταν (σχεδόν απ’ την σύσταση του ελληνικού κράτους!!!) [5Παραπέμπουμε όποιον / όποια αντέχει να διαβάζει και να καταλαβαίνει με κριτικό τρόπο στα "Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται και δεν διδάσκει: οικονομικές κρίσεις και κράτος στην ελλάδα" (διάλεξη) και "ιστορία του ελληνικού κράτους" (βιβλίο) του Γ. Δερτιλή.] ένας κρίσιμος αναπνευστήρας του ελληνικού πολιτικού προσοδισμού! Ήταν αυτό το (καθόλου μικρό) “επιπλέον” που μπορούσαν να μοιράζουν οι άρχοντες στους φίλους τους και στους οπαδούς τους, χρεώνοντας για την αποπληρωμή του τις πληβειακές (και συχνά προλεταριακές) “μάζες” μέσω λογιών λογιών ταξικά προσανατολισμένων φορολογήσεων. Ήταν, ακόμα πιο συγκεκριμένα, ένα δανεικό “επιπλέον” που ισοφάριζε (τουλάχιστον εν μέρει) την μόνιμη φορολογική ασυλία των κυρίαρχων τάξεων.
Συνεπώς, οποιαδήποτε (μα οποιαδήποτε!!) κουβέντα “περί χρέους” σαν “ουσιαστικής αιτίας των προβλημάτων” είναι αντικειμενικά (και συχνά ηθελημένα) συνηγορία στο ιστορικό και κυρίαρχο μοντέλο καπιταλιστικής συσσώρευσης και κρατικής διεύθυνσης στην ελλάδα: μετατρέποντας το χρέος σε υπερφωταγωγημένη “αιτία του κακού”, κρύβουν την αληθινή αιτία. Και προφυλάσσοντάς την πραγματική αιτία, την δομή και λειτουργία του κράτους και του κεφάλαιου στην ελλάδα, από οποιαδήποτε έκθεση και κριτική, εξασφαλίζουν τη μακροζωΐα της.
Υπάρχει (ή θα έπρεπε να υπάρχει) ένα ερώτημα σ’ αυτό το σημείο. Μήπως η διατήρηση του (συχνά άγριου) προσοδισμού δεν εμποδίζει καθόλου το ελληνικό σύμπλεγμα κράτους / κεφάλαιο να “την χωθεί κάπως” και στο καινούργιο Παράδειγμα; Μήπως, τελικά, αυτός ο περιβόητος καπιταλιστικός εκσυγχρονισμός, απ’ την άποψη του εξορθολογισμού των θεσμών και των λειτουργιών (κρατικής) διεύθυνσης και (καπιταλιστικής) συσσώρευσης, δεν είναι και τόσο απαραίτητος στα μέρη μας ; Μήπως μια χαρά (για τα αφεντικά) μπορεί να συνεχίσει να δουλεύει ο ντόπιος καπιταλισμός, σαν ένα μίγμα “far west” και (εκκλησιαστικού τύπου) φιλανθρωπίας, αφού άλλωστε αυτή η τελευταία δεν είναι ανεπιθύμητη ακόμα και από τους μαφιόζους;
Πράγματι, όσο μπορούμε να αναλύσουμε τέτοια ζητήματα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως ένας ριζικός εξορθολογισμός θεσμών και λειτουργιών του ελληνικού κράτους / κεφάλαιου ΔΕΝ είναι απαραίτητος (σίγουρα δεν είναι απαραίτητος για το βαθύ κράτος, τα ντόπια αφεντικά, και τους κοινωνικούς συμμάχους / λακέδες τους), και ΝΑΙ, το ελληνικό σύμπλεγμα κράτους / κεφάλαιου μπορεί “κάπως να χωθεί” στο καινούργιο Παράδειγμα. Πως όμως; Όχι, βέβαια, σα “δανία του νότου”! Μόνο τείνοντας όλο και περισσότερο και όλο και πιο καθαρά στην “αρχετυπική” (αν μπορούμε να την πούμε έτσι) μορφή, στη μορφή κεφάλαιο - μαφία, κράτος - γκάνγκστερ. Αφού εμφανίζεται τόσο ισχυρή και ανθεκτική η ελληνική μεταπολεμική “λοξοδρόμηση”, έχοντας ποτίσει, θρέψει (και τραφεί από) θεσμούς, ιδέες και υπηκόους επί πολλές δεκαετίες και κάτω από διάφορα πολιτικοϊδεολογικά καθεστώτα και κυβερνήσεις, δεν μπορεί παρά να συνεχιστεί ως τα έσχατα οριά της. Τείνοντας εκεί, το ελληνικό σύμπλεγμα κράτους / κεφάλαιου όντως επιβεβαιώνει την θέση που ήδη έχει στο διεθνή (καπιταλιστικό) καταμερισμό, συναντώντας και υπηρετώντας όλες τις διαδικασίες και όλους τους μηχανισμούς της άγριας συσσώρευσης, τοπικής και global. [6Θα ήταν χρήσιμο να αναλύσει κανείς την καθεστωτική “άνοδο” και “πτώση” των βοθρολυμάτων απ’ αυτή τη σκοπιά: σαν “ταλάντωση” ενός απ’ τους βραχίονες του ελληνικού (βαθέος) κράτους / κεφάλαιου, που είναι συνολικά στις λειτουργίες του γκαγκστερικό, συμμορίτικο• κι όχι μόνο στην ακροδεξιά πλευρά του. ] Αυτή τη θέση μπορούν να δοκιμάσουν τα ντόπια αφεντικά να την βελτιώσουν κιόλας, με διάφορους τρόπους (ας πούμε: ακόμα μεγαλύτερο ξέπλυμα διεθνούς “μαύρου” χρήματος επι ελληνικού εδάφους· ή ακόμα καλύτερη επιμελητειακή στήριξη σε λαθρεμπόρια πραγμάτων και ανθρώπων)· κυρίως όμως μέσω του εθνικού ελληνικού ιμπεριαλισμού, και της άρθρωσής του με άλλους.
η πολιτική σαν τεχνική της εξουσίας
Το ισχυριστήκαμε ήδη: το είδος κράτους-πρόνοιας που ίσχυσε στην ελλάδα τις 3 τελευταίες δεκαετίες, μετά το 1981, ήταν ο εκδημοκρατισμός των πολιτικών προσόδων. Υπάρχουν πολλά στοιχεία γι’ αυτό, ακόμα κι απ’ τα πρώτα χρόνια των ‘80s, όταν οι προσλήψεις στις δημόσιες υπηρεσίες, στις κρατικές τράπεζες (δεν υπήρχαν άλλες) και στις δεκο γίνονταν κατ’ αναλογία των ποσοστών των κομμάτων (των “δημοκρατικών δυνάμεων”) στις κάθε φορά τελευταίες εκλογές.
Η πιο κρίσιμη απόδειξη του ισχυρισμού μας βρίσκεται ωστόσο στην περίοδο απ’ την άνοιξη του 2010 και μετά, όταν εγκαινιάστηκε και καθιερώθηκε η αντιστροφή που ήδη αναφέραμε: η τοποθέτηση του “χρέους” στο κέντρο του ορίζοντα. Όσο κι αν τολμήσαμε σαν αυτόνομοι εργάτες να τεκμηριώσουμε ότι ο “σε κρίση καπιταλισμός” όξυνε αυτό που έκανε ήδη, την επίθεση στην τιμή του εμπορεύματος-εργασία (άμεσο και έμμεσο “εργατικό κόστος”) σ’ όλον τον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο, είμασταν χαμένοι από χέρι. Για τους έλληνες μισθωτούς, κατ’ αρχήν τους δημόσιους υπαλλήλους, η (διεθνής) “ενοχοποίηση” του ελληνικού δημόσιου χρέους δεν έγινε αντιληπτή σαν αποπροσανατολισμός, και ο λόγος ήταν σοβαρός και υλικός: σήμαινε περιστολή των προσόδων που απολάμβαναν ή εκείνων στις οποίες πρόσβλεπαν. Την χρονική στιγμή μηδέν, ας πούμε χοντρικά το έτος 2010, υπήρχαν δύο επιλογές. Η μία, που αποδείχθηκε (αληθινά) “εξτρεμιστική” θεωρητικά και πολιτικά, ήταν να παρακαμφθεί εντελώς η προβληματική του δημόσιου χρέους, και να στραφεί η προσοχή των μισθωτών στην καπιταλιστική πραγματικότητα. Και μάλιστα όχι στη “διανομή” (ή, αντίστροφα, στην “έλλειψη”) του όποιου πλεονάσματος (: πλούτου) αλλά σ’ αυτήν καθαυτήν την παραγωγή - του - πλούτου. Αυτό υποστηρίξαμε απ’ αυτές εδώ τις σελίδες επίμονα (το ίδιο υποστήριξε εξίσου σθεναρά η συνέλευση του πλάνου 30/900), χωρίς αξιόλογη επιτυχία. Η άλλη εκδοχή ήταν να υιοθετηθεί η προβληματική του δημόσιου χρέους, να τραφεί απ’ την “αγανάκτηση” για τις χαμένες πολιτικές προσόδους, και η προσοχή να στραφεί κατευθείαν στον κεντρικό μηχανισμό διανομής τους: όχι στο κράτος σαν καπιταλιστικό κράτος, αλλά στις κυβερνήσεις. Η επιμόνη φαντασίωση ότι άλλες κυβερνήσεις θα μπορούσαν να αποκαταστήσουν, έστω εν μέρει, τις προσοδικές ροές, ξεπήδησε “αυθόρμητα” απ’ το κεφάλι του κοινωνικά ενσωματωμένου προσοδισμού όπως η Αθηνά απ’ το κεφάλι του Δία. Το περιβόητο “κάτι να γίνει...” ήταν η ντροπαλή έκφραση αυτής της ελπίδας: “...να γίνει περίπου όπως πριν”. Αυτός ήταν και παραμένει ο έντονα πλειοψηφικός ιδεολογικός και πολιτικός προσανατολισμός του ελληνικού λαού, αν και μουδιασμένος σε σχέση με τον ρεαλισμό του τι “μπορεί να γίνει πράγματι, τελικά”.
Το δίπολο άλλη κυβέρνηση - άλλο χρέος (με διάφορες έννοιες: άλλη διαχείρισή του, μερική ή ολική διαγραφή του, κλπ) τα πρώτα δύο χρόνια, απ’ τον Μάη του 2010 ως τον Μάη του 2012, κράτησε ψηλά σαν σημαία της η “νέα δημοκρατία”. Τα επόμενα σχεδόν δύο χρόνια, απ’ την άνοιξη του 2012 ως τώρα, η ίδια (από τυπική άποψη) σημαία, το δίπολο άλλη κυβέρνηση - άλλο χρέος, πέρασε στα χέρια του συ.ριζ.α. Χάρη σ’ αυτήν την εξαιρετικά πετυχημένη ιδεολογικά διάταξη, το μεγαλύτερο μέρος των δημόσιων ή/και ιδιωτικών προβληματισμών παγιδεύτηκε στον τεχνικό φορμαλισμό της εξουσίας, στον φορμαλισμό της εξουσίας - σαν - διαχειριστή (και διανομέα) - του - όποιου - πλεονάσματος. Διαπραγμάτευση; Ποιά διαπραγμάτευση; Πως διαπραγμάτευση; Κυβέρνηση; Πως κυβέρνηση; Πόσο κυβέρνηση; Ποιοί στην κυβέρνηση; Χρέος; Πόσο χρέος; Πως χρέος; Κλπ. Οι μηχανισμοί εμπέδωσης, επαλήθευσης και ανατροφοδότησης αυτού του τεχνικού φορμαλισμού της εξουσίας στην ελλάδα είναι γνωστοί, και δεν περιορίζονται μόνο στα μήντια. Είχαμε αναφερθεί απ’ αυτές εδώ τις σελίδες έγκαιρα στον εσωτερικό κοινωνικό ιμπεριαλισμό, ή, με άλλα λόγια, στην αποικιοποίηση της εργατικής τάξης στην ελλάδα απ’ τις “αξίες” του μικροαστισμού και της “μεσαίας” τάξης.
Υπάρχει, ωστόσο, ένα θέμα εδώ. Τα καπιταλιστικά κράτη της ευρώπης, σαν πολιτικοί δανειστές έκτακτης ανάγκης, μπορεί να καταλαβαίνουν τη σημασία που έχει αυτός ο φορμαλισμός και οι συνοδευτικές ιδεολογίες για την διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης στην ελλάδα, δεν συνεπάγεται όμως ότι υιοθετούν την συγκεκριμένη εκδοχή (δηλαδή: την ελληνική ιστορική “λοξοδρόμηση” εδώ και πολλές δεκαετίες) σαν ορθολογική και λειτουργική μορφή. Να, για παράδειγμα, κάτι που έγραψε το καθεστωτικό spiegel στην ηλεκτρονική του έκδοση στις 1 Δεκέμβρη:
...
Η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σε ότι αφορά τις ιδιοκτησίες ακινήτων θεωρείται ένα απ’ τα μεγαλύτερα εμπόδια στην ανάπτυξη της Ελλάδας. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτό η ε.ε. απέσπασε ειδικούς απ’ την Ολλανδία προκειμένου να βοηθήσουν την Ελλάδα να αποκτήσει ένα λειτουργικό σύστημα χαρτογράφησης των ιδιοκτησιών των ακινήτων [σ.σ.: κτηματολόγιο]. Νωρίτερα φέτος κηρύχτηκε δημόσιος διαγωνισμός γι’ αυτό το project, αλλά στη συνέχεια οι Έλληνες απλά τον ματαίωσαν. Η χρηματοδότηση των τοπικών κτηματολογικών γραφείων τέθηκε, επίσης, υπό αίρεση ξαφνικά, παρότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν πρακτικά στην αύξηση των εσόδων της χώρας.
“Χάσαμε πάλι μια ολόκληρη χρονιά” λέει ένας απελπισμένος αξιωματούχος της ε.ε., στις Βρυξέλες. Παρότι η ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε ότι θα πρέπει να υπάρξει πρόοδος σε σχέση με το κτηματολόγιο, ο αξιωματούχος αυτός λέει ότι αυτό το θέμα ναυάγησε εξαιτίας ενός απ’ τους ντόπιους ολιγάρχες που κινεί τα νήματα απ’ το παρασκήνιο. Τόσο το καλύτερο για τα deal της μαύρης αγοράς.
Τον Ιούνιο ο Χάρης Θεοχάρης έπεσε επίσης θύμα των συμφερόντων των υπερπλούσιων, που έχουν ζήσει εδώ και δεκαετίες συσσωρεύοντας δισεκατομμύρια ευρώ σε περιουσιακά στοιχεία, χωρίς να αγγίζει αυτόν τον πλούτο η εφορία. Ο γενικός γραμματέας εσόδων ήταν μια θέση που δημιουργήθηκε για να επαναστατικοποιήσει την συλλογή των φόρων, για λογαριασμό του υπουργείου οικονομικών. Η δουλειά του δεν ήταν μόνο το να βάζει φόρους στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, αλλά επιπλέον να φορολογήσει την καλά δικτυωμένη ελίτ της χώρας. Αυτή η θέση φορολόγησης των πλουσίων δημιουργήθηκε απ’ την ελληνική κυβέρνηση ύστερα απ’ την συνεχή πίεση των διεθνών δανειστών. Ο Θεοχάρης υπέγραψε πενταετές συμβόλαιο που έληγε το 2018, και ούτε ο πρωθυπουργός δεν θα μπορούσε να τον απολύσει. Το δντ και η ευρωπαϊκή επιτροπή πίστεψαν ότι είχε ανοίξει ο σωστός δρόμος για μια αληθινά ανεξάρτητη φορολογική διοίκηση. Αλλά η πίεση που ασκήθηκε στον Θεοχάρη ήταν τόσο μεγάλη που τελικά παραιτήθηκε, “για προσωπικούς λόγους”.
Για να βοηθηθεί η Ελλάδα να καταπολεμήσει την διαφθορά, η Φινλανδία προσφέρει κι αυτή βοήθεια, εκπαιδεύοντας 700 υπαλλήλους και συμβάλλοντας στη δημιουργία 30 σχετικών projects. Αλλά όπως συμβαίνει στις περισσότερες απ’ τις περιπτώσεις που χρειάζονται μεταρρυθμίσεις, η προσπάθεια αυτή απέτυχε να έχει κάποια αξιόλογα αποτελέσματα. Ως τώρα έχει γίνει μόνο μία σημαντική σύλληψη, σύμφωνα με την έκθεση δράσης της task force της ε.ε. που προσπαθεί να βοηθήσει την Ελλάδα.
...
λίγο δράμα κάνει νοστιμότερη τη σούπα
Φαίνεται ότι η ευρωπαϊκή καπιταλιστική διοίκηση και τεχνοκρατία ανακάλυψε στην ελλάδα όχι μόνο το δίκιο των αφεντικών (πράγμα έτσι κι αλλιώς εύλογο) αλλά και το πλιάτσικο μέσω των βασικών προσοδικών δομών και λειτουργιών του συστήματος. Σ’ ότι αφορά το πρώτο καταλαβαίνουμε τον ενθουσιασμό με τον οποίο οι χρόνιες απαιτήσεις των ντόπιων αφεντικών βαφτίστηκαν “απαιτήσεις των ξένων” και εφαρμόστηκαν “λόγω ανάγκης” επειγόντως: η άμεση και έμμεση υποτίμηση πολύ μεγάλων περιοχών της μισθωτής εργασίας μιλάει από μόνη της. Αντίστροφα όμως, σε ότι αφορά την “απ’ έξω διόρθωση” των δομών και των λειτουργιών του προσοδισμού, τα ντόπια αφεντικά και οι κοινωνικοί τους σύμμαχοι αντιδρούν με κάθε τρόπο. Μια πρόσφατη αναφορά σε δημοσίευμα του επίσης γερμανικού καθεστωτικού περιοδικού focus είναι δηλητηριώδης:
... “Πίσω απ’ την παραίτησή του [σ.σ. του Θεοχάρη], παρά τις επιτυχίες του, κρύβεται μια ανατριχιαστική πολιτική φάρσα” λέει το Focus, και περιγράφει το δημοσιονομικό πρόβλημα της Ελλάδας επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη της κρίσης χρέους επειδή σε μεγάλο βαθμό πολλοί πολίτες δεν πλήρωναν για πολλά χρόνια τους φόρους τους. Σύμφωνα με το Focus η εντολή για την απομάκρυνση του Θεοχάρη ήλθε από πολύ ψηλά. “Τώρα αμέσως” φαίνεται πως ήταν η εντολή από το Μαξίμου...
“Ανατριχιαστική πολιτική φάρσα”; Όχι δα!!! Ύστερα από περίπου 4 χρόνια “δομικής προσαρμογής” ή όπως αλλιώς θέλει να ονομάσει κανείς την διαχείριση της κρίσης α λα ελληνικά, κρίνουμε πως έχουν συμβεί ή/και συμβαίνουν τα εξής:
- τα ντόπια αφεντικά και οι πολυάριθμοι κοινωνικοί και ιδεολογικοί σύμμαχοί τους, έχουν πετύχει σχεδόν όλους τους σημαντικούς ταξικούς τους στόχους, χωρίς να αναγκαστούν να “εκσυγχρονίσουν” ουσιαστικά τις δομές και λειτουργίες της κυριαρχίας τους, κάτι που ωστόσο περιλαμβανόταν στις τυπικές δεσμεύσεις τους για την εξασφάλιση του πολιτικού δανεισμού του ελληνικού κράτους και των ντόπιων τραπεζών· [7Η μόνιμη καταιγίδα, εδώ και χρόνια, “φορολογικών εγκυκλίων, ερμηνειών” κλπ, και “νομοθετικών τροπολογιών” και “προεδρικών διαταγμάτων” κάθε είδους, για τις οποίες είναι απίθανο να έχει κάποιος συνολική αντίληψη, δείχνουν την αντοχή ή ακόμα και την σκλήρυνση του πραγματικού συντάγματος του προσοδισμού. Απ’ την άποψη των τεχνικών της εξουσίας στην ελλάδα το μόνο σημαντικό ζήτημα είναι να κρατούν “ήσυχους” όσους έχουν απορριφθεί οριστικά απ’ τις όποιες απολαβές αυτού του συστήματος.]
- έχοντας πετύχει (αν όχι όλο το μεγαλύτερο μέρος απ’) αυτό που ήθελαν τα αφεντικά σε ότι αφορά την άμεση και έμμεση εκμετάλλευση της εργασίας, θα προτιμούσαν τώρα πια να απαλλαγούν από συγκεκριμένες “μνημονιακές μεταρρυθμιστικές υποχρεώσεις” που έχουν μεν αναλάβει, αλλά έχουν απωθήσει, επειδή αφορούν και θίγουν αυτές τις δομές και λειτουργίες· [8Έχουμε σχηματίσει τη γνώμη πως οι φθινοπωρινές διακηρύξεις των τωρινών (τέλη Δεκέμβρη) πολιτικών / κυβερνητικών βιτρινών περί “τέλους του μνημονίου και οριστικής εξόδου απ’ αυτό” ήταν κάτι περισσότερο από κλασσικός πολιτικαντισμός. Ήταν έκφραση μιας εκτίμησης των ντόπιων αφεντικών ή, εν πάσει περιπτώσει, του τμήματος εκείνου που συναποτελεί το ντόπιο βαθύ κράτος / κεφάλαιο, πως ότι ήταν να βγάλουμε απ’ αυτήν την ιστορία το βγάλαμε. Όμως για να βγει το ελληνικό κράτος απ’ τον πολιτικό δανεισμό έκτακτης ανάγκης (τα περιβόητα “μνημόνια”) και να “απελευθερωθεί” καταφεύγοντας στις “αγορές” θα πρέπει εκεί να δανείζεται με επιτόκιο κάτω-από-3% που είναι το επιτόκιο του πολιτικού δανεισμού. Κατά καιρούς, μέσα στο 2014, υπήρχε η ελπίδα πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Όμως η γενική χρηματοπιστωτική αναταραχή που έχει ξεσπάσει διεθνώς τους τελευταίους μήνες, αναταραχή που ενδέχεται να γίνει μεγαλύτερη τους επόμενους μήνες, δεν είναι το κατάλληλο περιβάλλον για να ψάχνει η Αθήνα φτηνά δάνεια...]
- η “απελευθέρωση” του ελληνικού κράτους - μαφία / κεφάλαιου - γκάγκστερ δεν είναι όμως ακόμα εφικτή (σημ. 8) και, αντίθετα, θα πρέπει να μείνει για κάποιο καιρό (άγνωστης διάρκειας) διασωληνομένο με τον πολιτικό δανεισμό, και άρα υπόλογο·
- αυτή η σύγκρουση (για να χρησιμοποιήσουμε φροϋδική ορολογία) μεταξύ της “αρχής της επιθυμίας” (κατά κύριο λόγο των ντόπιων αφεντικών) και της “αρχής της πραγματικότητας” οδηγεί στην ανανέωση του θεάματος “μια άλλη κυβέρνηση - ένα άλλο χρέος”. Κάτι τέτοιο πουλάει στο “εσωτερικό” - εύκολη δουλειά. Αλλά για να πουλήσει και εκτός συνόρων (δηλαδή για να πείσει τους πολιτικούς δανειστές να παραιτηθούν από εκείνες τις δομικές μεταρρυθμίσεις που τα ντόπια αφεντικά δεν θέλουν να κάνουν, πρώτα και κύρια σε ότι αφορά την φορολόγηση των πλουσίων) θα πρέπει να συνοδεύεται από κάποια ελληνική “αστάθεια”. [9] Και πάλι όμως μια τέτοια λυτρωτική παραίτηση των δανειστών δεν είναι σίγουρη.
Δυο λέξεις, οι ίδιες ακριβώς, ακούγονται από τα στόματα των πολιτικών βιτρινών εδώ και 4 χρόνια: σκληρή διαπραγμάτευση. Εκείνο που δεν λέγεται ποτέ και καθαρά είναι ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης κάθε φορά. Υπάρχουν μόνο ψίθυροι, πάντα “απ’ έξω”, άλλοτε επίσημοι και άλλοτε ανεπίσημοι (: δημοσιογραφικοί), για το ότι οι ελληνικές πολιτικές βιτρίνες τα “στηλώνουν” κάθε φορά μόνο όταν πρόκειται για τα ιερά και τα όσια του προσοδικού καθεστώτος και των “μεγάλων αφεντικών”. Μόνο που εντός ελλαδιστάν το πράγμα πουλιέται εντελώς διαφορετικά: η σκληρή διαπραγμάτευση αφορά πάντα (έτσι πάει το παραμύθι) την “προστασία του λαού, των αδυνάμων” κλπ κλπ.
Τις εκτιμήσεις μας, λοιπόν, για το πως μπορεί να μορφοποιηθεί ξανά το δίπολο άλλη κυβέρνηση - άλλο χρέος, το 2015, τις δίνουμε χωριστά. Εν τω μεταξύ πρέπει να μνημονεύσουμε άλλο ένα ελληνικό “συλλογικό σώμα” που, παραμονές Χριστουγέννων, ζήτησε σκληρή διαπραγμάτευση, αν και χωρίς να γίνει επ’ αυτού ιδιαίτερος ντόρος. Πρόκειται για τον σ(ύνδεσμο) ε(λληνικών) β(ιομηχανιών), τον σεβ, που μπορεί να μην είναι πια τόσο κραταιός όπως άλλοτε (τα αφεντικά πλέον διαμορφώνουν ad hoc συμμαχίες), δεν παύει όμως να εκφράζει σημαντικές πλευρές του ελληνικού επιχειρηματικού πνεύματος. Η αναδημοσίευση απ’ το καθεστωτικό “βήμα”:
...
Τα σημεία στα οποία ο ΣΕΒ ζητά εθνική συνεννόηση, προκειμένου να υπάρξουν εγγυήσεις ότι επιχειρήσεις και πολίτες θα δραστηριοποιηθούν σε ένα σταθερό και προβλέψιμο οικονομικό περιβάλλον κατά το 2015, είναι:
1) Εθνική επιτροπή υψηλών προδιαγραφών για τη διαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους.
2) Συμφωνία των κομμάτων για συνταγματική αναθεώρηση στην επόμενη Βουλή.
3) Δέσμευση των πολιτικών δυνάμεων στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.
4) Αξιολόγηση των ευρωπαϊκών πολιτικών (ρευστότητα Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επενδυτικό πρόγραμμα ΕΕ) για την ανάπτυξη της οικονομίας με βάση την ιδιωτική πρωτοβουλία.
...
Τι, άραγε, θα μπορούσε να εννοεί ένας σεβ πίσω απ’ τις λέξεις “διαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους” το 2015; Τι είναι που δυσκολεύει ή δεν βολεύει τα ντόπια αφεντικά της βιομηχανίας σε σχέση με τις “απαιτήσεις της τρόικας”;
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 - Σε εκείνο το παλιό άρθρο, σαν ξεχωριστή αναφορά, υπήρχε η πιο κάτω αποσπασματική αναδημοσίευση, απ’ την καθεστωτική “καθημερινή” τις 21ης Οκτώβρη του 2007, κάτω απ’ τον τίτλο “στα πρόθυρα διάσπασης η μεσαία τάξη”:
...Tο ξεχωριστό χαρακτηριστικό της μεσαίας τάξης ... έχει δυναμική μορφή: τα μέλη της μεσαίας τάξης ήταν πάντα σε καλύτερη μοίρα από τους γονείς τους.... H κοινωνική κινητικότητα προς τα πάνω όρισε το τι είναι η μεσαία τάξη. Σήμερα οι τριαντάρηδες και σαραντάρηδες αδυνατούν να διατηρήσουν το οικονομικό επίπεδο που παρέλαβαν από τους γονείς τους· πρόκειται για μια ολόκληρη γενιά που βυθίζεται στην παρακμή. Φυσικά κοινωνική “έκπτωση” υπήρχε πάντοτε - το βίωσε η αριστοκρατία στο παρελθόν. Aλλά για τη μεσαία τάξη ήταν πάντα ατομικές περιπτώσεις και όχι μαζική εμπειρία όπως τώρα....
...Mεσαία τάξη χωρίς ανοδική κοινωνική κινητικότητα δεν μπορεί να υπάρξει. Aλλά αυτό έχει τελειώσει και μαζί της τελειώνει η μεσαία τάξη όπως την ξέραμε... Ένας σημαντικότερος λόγος είναι η “κοινωνική μηχανική” που προκάλεσε η ιδεολογική κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού.... Σ’ αυτό το πλαίσιο κοινωνικών και οικονομικών διεργασιών η καταχρέωση των νοικοκυριών... επέτρεψε τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου της μεσαίας τάξης παρά την ουσιαστική αλλά όχι άμεσα ορατή διάβρωση των εισοδημάτων... Ωστόσο, η διέξοδος αυτή έχει εκ των πραγμάτων ημερομηνία λήξης - και μάλιστα όχι πολύ μακρινή....
...Δεν υπάρχουν πλέον επαγγέλματα που σου εξασφαλίζουν αυτομάτως ικανοποιητικό βιοτικό και κοινωνικό επίπεδο, όπως συνέβαινε μέχρι πρόσφατα. Δικηγόροι, μηχανικοί, γιατροί έχουν “προλεταριοποιηθεί”. Σε όλα τα παραδοσιακά επαγγέλματα της μεσαίας τάξης η μεγάλη μάζα βλέπει τη θέση της να επιδεινώνεται, ενώ ταυτόχρονα “οι νικητές τα παίρνουν όλα”.... H καταρρέουσα μεσαία τάξη δυσανασχετεί όταν καλείται να στηρίξει τους νεόπτωχους και τους πτωχούς εργαζόμενους των κατώτερων εισοδημάτων, όπως έκανε στις καλές εποχές της...
Λαμβάνοντας υπ’ όψη πως αυτά γράφονταν στην “καθημερινή” κι όχι σε κανά κουμμουνιστικό μανιφέστο, αξίζει να εκτιμήσει κανείς την δωρεάν (τότε) ειλικρίνεια: τα χρέη (της) συντηρούν την μεσαία τάξη (και στην ελλάδα)· όμως πολλές άλλοτε προσοδοφόρες ειδικότητες έχουν πια “προλεταριοποιηθεί”....
Κανείς δεν θα κατηγορούσε την “καθημερινή” ότι απεργάζεται τον κομμουνισμό! Κίνδυνος παρεξήγησης σε τέτοιες (δεξιές) κουβέντες περί “προλεταριοποίησης” δεν υπήρχε τότε, στα τέλη του 2007, αφού όλα αυτά φαίνονταν φιλολογικά, μακρινά, άσχετα...
Ύστερα σταμάτησαν να φαίνονται έτσι. Και μπήκαν μπροστά όλες οι πιθανές και απίθανες μηχανές των αποσιωπήσεων, των συγχύσεων, των ιδεολογικών φρικαλεοτήτων, των “παρεξηγήσεων”..
[ επιστροφή ]
2 - Το γιατί τρέχουν τόσο μακρυά, στη λατινική αμερική, χωρίς πριν να ρωτήσουν το τουρκικό κράτος μήπως έχει καμιά καλή ιδέα, είναι ένα θέμα εύκολα εξηγήσιμο. Πάντως το τουρκικό κεφάλαιο / κράτος πέρασε την δική του, “μοναχική” αλλά ισχυρότατη κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της επόμενης, με πολύ μεγάλο πληθωρισμό, αντίστοιχα μεγάλη υποτίμηση της τουρκικής λίρας, μεγάλο δημόσιο χρέος. Και κατέφυγε στη βοήθεια (και στα μέτρα) του δντ. Κάπως, όμως, τα κατάφεραν τα εκεί αφεντικά και ξεφορτώθηκαν το δντ και την βοήθειά του πριν απ’ την λήξη της “θεραπείας”. Προφανώς εφάρμοσαν ότι τους συνέφερε, το πράγμα δούλεψε, οπότε δεν χρειαζόταν άλλο “μνημόνιο” για την Άγκυρα...
[ επιστροφή ]
3 - Ο προσοδισμός δεν είναι χαρακτηριστικό αποκλειστικά του ελληνικού κράτους / κεφάλαιου. Έχει ανθήσει και ανθεί σε πολλές άλλες περιπτώσεις, αποτελώντας μια “συνηθισμένη” εκδοχή της καπιταλιστικής συσσώρευσης και της κρατικής διεύθυνσής της. Η ιταλία είναι ένα κοντινό ανάλογο παράδειγμα, και πάλι όχι το μοναδικό. Ωστόσο, όπως έχουμε καταλάβει, ο “προσοδισμός” σαν κύρια μορφή είτε της συσσώρευσης είτε της όποιας διανομής συνδέεται αργά ή γρήγορα με το οργανωμένο έγκλημα, τις δομές του και την κεντρικότητά του(ς).
[ επιστροφή ]
4 - Μερικά χρόνια αργότερα, τον Μάη του 2008, το ελληνικό κράτος επίσημα πια και δια νόμου ανέβασε το “ανεκτό όριο” της δωροδοκίας στελεχών ή υπαλλήλων του στα 73.000 ευρώ (περίπου 25,3 εκατομμύρια παλιές ελληνικές δραχμές). Δεν έφταιγε γι’ αυτήν την άνοδο ο πληθωρισμός αλλά οι αυξημένες ανάγκες των δωροδοκούμενων. Αναζητείστε οπωσδήποτε την αναφορά 72.999 ευρώ τη φορά! απ’ το Sarajevo νο 20· θα κατατοπιστείτε και θα διασκεδάσετε!!!
[ επιστροφή ]
5 - Παραπέμπουμε όποιον / όποια αντέχει να διαβάζει και να καταλαβαίνει με κριτικό τρόπο στα Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται και δεν διδάσκει: οικονομικές κρίσεις και κράτος στην ελλάδα (διάλεξη) και ιστορία του ελληνικού κράτους (βιβλίο) του Γ. Δερτιλή.
[ επιστροφή ]
6 - Θα ήταν χρήσιμο να αναλύσει κανείς την καθεστωτική “άνοδο” και “πτώση” των βοθρολυμάτων απ’ αυτή τη σκοπιά: σαν “ταλάντωση” ενός απ’ τους βραχίονες του ελληνικού (βαθέος) κράτους / κεφάλαιου, που είναι συνολικά στις λειτουργίες του γκαγκστερικό, συμμορίτικο· κι όχι μόνο στην ακροδεξιά πλευρά του.
[ επιστροφή ]
7 - Η μόνιμη καταιγίδα, εδώ και χρόνια, “φορολογικών εγκυκλίων, ερμηνειών” κλπ, και “νομοθετικών τροπολογιών” και “προεδρικών διαταγμάτων” κάθε είδους, για τις οποίες είναι απίθανο να έχει κάποιος συνολική αντίληψη, δείχνουν την αντοχή ή ακόμα και την σκλήρυνση του πραγματικού συντάγματος του προσοδισμού. Απ’ την άποψη των τεχνικών της εξουσίας στην ελλάδα το μόνο σημαντικό ζήτημα είναι να κρατούν “ήσυχους” όσους έχουν απορριφθεί οριστικά απ’ τις όποιες απολαβές αυτού του συστήματος.
[ επιστροφή ]
8 - Έχουμε σχηματίσει τη γνώμη πως οι φθινοπωρινές διακηρύξεις των τωρινών (τέλη Δεκέμβρη) πολιτικών / κυβερνητικών βιτρινών περί “τέλους του μνημονίου και οριστικής εξόδου απ’ αυτό” ήταν κάτι περισσότερο από κλασσικός πολιτικαντισμός. Ήταν έκφραση μιας εκτίμησης των ντόπιων αφεντικών ή, εν πάσει περιπτώσει, του τμήματος εκείνου που συναποτελεί το ντόπιο βαθύ κράτος / κεφάλαιο, πως ότι ήταν να βγάλουμε απ’ αυτήν την ιστορία το βγάλαμε. Όμως για να βγει το ελληνικό κράτος απ’ τον πολιτικό δανεισμό έκτακτης ανάγκης (τα περιβόητα “μνημόνια”) και να “απελευθερωθεί” καταφεύγοντας στις “αγορές” θα πρέπει εκεί να δανείζεται με επιτόκιο κάτω-από-3% που είναι το επιτόκιο του πολιτικού δανεισμού. Κατά καιρούς, μέσα στο 2014, υπήρχε η ελπίδα πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Όμως η γενική χρηματοπιστωτική αναταραχή που έχει ξεσπάσει διεθνώς τους τελευταίους μήνες, αναταραχή που ενδέχεται να γίνει μεγαλύτερη τους επόμενους μήνες, δεν είναι το κατάλληλο περιβάλλον για να ψάχνει η Αθήνα φτηνά δάνεια...
[ επιστροφή ]
9 - Μια ανάλογη δραματοποίηση κατασκευάστηκε στην Αθήνα απ’ την άνοιξη ως το καλοκαίρι του 2012. Την άνοιξη του 2012 χρειάστηκαν δύο γύροι εκλογών για να επιτευχθεί εκείνο που ήταν εύκολο να γίνει απ’ τον πρώτο (η τριπλή συγκυβέρνηση). Ο δεύτερος γύρος μαστορεύτηκε για άγνωστο λόγο, και με προφάσεις (η δη.μαρ. ήθελε και τον συ.ριζ.α. στην κυβέρνηση μετά τον πρώτο γύρο - αλλά μετά τον δεύτερο δεν τον χρειαζόταν...). Το πρακτικό αποτέλεσμα ήταν ένα τρενάρισμα επί ενάμιση μήνα, μεταξύ των δύο εκλογών, και ένα επιπλέον δίμηνο μετά για να “προσαρμοστούν” οι ντόπιες πολιτικές βιτρίνες και οι διεθνείς φίλοι τους....
Αλλά ουσιαστικά απ’ το light πραξικόπημα κατά της κυβέρνησης Παπανδρέου και μετά, το Νοέμβρη του 2011, το ελλαδιστάν βρισκόταν σε “ειδική / ρευστή πολιτική κατάσταση”, με την “κυβέρνηση εθνικού σκοπού” και την επίσης ανεξήγητη συμμετοχή σε δαύτην των φασιστών του λα.ο.σ.
Τώρα η σχετική αστάθεια, έχει ένα χρονικό φάσμα από 1,5 μήνα έως πάνω από 3 μήνες. Η βουλή που θα εκλεγεί στις 25 Γενάρη, άσχετα με το αν μπορεί ή δεν μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση, πρέπει να εκλέξει πρόεδρο της δημοκρατίας. Έχει τρεις προσπάθειες, ανά πενθήμερο: στην πρώτη χρειάζονται 180 υπέρ του όποιου υποψηφίου, στη δεύτερη 151 και στην τρίτη οσοιδήποτε. Συνεπώς η εκλογή καινούργιου προέδρου μπορεί να γίνει το νωρίτερο στις πολύ αρχές Φλεβάρη και το αργότερο στα μέσα του. Εν τω μεταξύ θα ασκεί τα καθήκοντά του ο προηγούμενος.
Ανάλογα με το αν κάποιο κόμμα έχει αυτοδυναμία ή όχι, κυβέρνηση μπορεί να σχηματιστεί το νωρίτερο στις 26 Γενάρη, και το αργότερο... Το αργότερο μετά από καινούργιες εκλογές, αφού έχουν προηγηθεί διάφοροι γύροι “διερευνητικών εντολών” και διαδοχικές αποτυχίες συμμαχικών κυβερνήσεων. Εάν αυτή η όποια κυβέρνηση είναι (κομματικά) καινούργια, θα πρέπει να αλλάξει (εκτός απ’ το αυτονόητο, τους υπουργούς) και γενικούς γραμματείς, επικεφαλής οργανισμών, κλπ· εν τω μεταξύ οι καινούργιοι θα πρέπει να ενημερωθούν (...). Πρακτικά “έτοιμη” κρατική διοίκηση δεν μπορεί να υπάρχει νωρίτερα απ’ την πρώτη βδομάδα του Φλεβάρη, και το αργότερο κάπου στα τέλη Μάρτη ή ίσως και αργότερα. Η Κουμουνδούρου λέει ότι θα συγχωνεύσει τα υπουργεία σε 10. Αν γίνει αυτό τότε η διοικητική αναταραχή θα είναι μεγάλη, και το διάστημα αποκατάστασης της ελληνικής διοικητικής κρατικής λειτουργικότητας μπορεί να φτάσει ως και το καλοκαίρι.
Τέτοια χρονικά διαστήματα, μικρότερα ή μεγαλύτερα, είναι υπεραρκετά για να φυτρώνουν όλα τα άνθη των εκτιμήσεων, των προβλέψεων, κλπ· βούτυρο στο ψωμί κάθε τσογαδόρου, σ’ όποιο “τραπέζι” κι αν παίζει. Εν τω μεταξύ υπάρχει πάντα και ο υπόλοιπος κόσμος, οι ανοικτές ή μισάνοικτες πληγές στα πέριξ και μακρύτερα. Ακόμα κι αν το ελλαδιστάν είναι ασήμαντος παράγοντας των παγκόσμιων καπιταλιστικών αν-ισορροπιών εύκολα μπορεί να “προστίθεται” σε άλλους σημαντικότερους.
[ επιστροφή ]
